Rynek pracy.
Bezrobocie
Wykład 9
Wykład 9
LITERATURA zalecana, w szczególności:
- Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 14.
- A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), rozdział 8.
- Podstawy makroekonomii / red. nauk. W. Jarmołowicz, Wydawnictwo
AE w Poznaniu, Poznań 2008, Rozdział 14.
dr Katarzyna Szarzec 1
Praca  główna przyczyna bogactwa
narodów
" Adam Smith: bogactwo każdego narodu zależy od
dwóch okoliczności:
po pierwsze od umiejętności, sprawności i znawstwa, z
jakim swÄ… pracÄ™ zazwyczaj wykonuje;
jakim swÄ… pracÄ™ zazwyczaj wykonuje;
po drugie, od stosunku liczby tych, którzy pracują
użytecznie, do liczby tych, którzy tego nie czynią.
A. Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów,
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1954, t. 1, s. 3.
2
Struktura ludności w wieku produkcyjnym
Ludność w wieku
produkcyjnym
Aktywni zawodowo
Bierni zawodowo
(zasób siły roboczej)
Zatrudnieni Bezrobotni
3
Zasób siły roboczej  od czego zależy
" wzrost liczby ludności kraju poprzez przyrost
naturalny, migracje;
" zwiększenie stopnia aktywności zawodowej
ludności (wzrost udziału osób zatrudnionych i
szukających aktywnie pracy w ogólnej liczbie
ludności kraju):
ludności kraju):
 ustawowe granice wieku produkcyjnego
 aktywizacja zawodowa kobiet
 stan zdrowia społeczeństwa
 udział i czas kształcenia młodzieży w szkolnictwie
średnim i wyższym
" czas pracy zatrudnionych (np. Francuz przeciętnie
pracuje o 500 h rocznie mniej niż Japończyk, bo 35-
godzinny tydzień pracy, 50 dni urlopu)
4
Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia
i produkcji
" krótkookresowa funkcja produkcji  maksymalna wartość
produkcji, jaką przedsiębiorstwa mogą wytworzyć z danej
wielkości nakładów czynników wytwórczych
Y=A f(K,L)
" Właściwości funkcji produkcji:
" Właściwości funkcji produkcji:
 dla danych wartości A i K, istnieje dodatnia korelacja między
zatrudnieniem (L) i produktem (Y)
 malejące przychody dla zmiennego nakładu tj. siły roboczej (L) 
wzrost zatrudnienia wiąże się z malejącym produktem krańcowym
siły roboczej;
 przesuwa się w górę, jeśli zwiększa się nakład kapitału (K) i/ lub
następuje wzrost produkcyjności nakładów (wzrost wartości A 
ulepszenie technologiczne)
5
Funkcja produkcji
Y =A f(K,L)
Y
Y=Af(K,L)
Y  produkt
K  kapitał
L  praca
A  wskaz
nik Å‚Ä…cznej
produkcyjności
czynników wytwórczych
L
(technologia)
6
Rynek pracy_1
" Popyt na pracÄ™ (LD)  wynika z funkcji produkcji i jest
odwrotnie proporcjonalny do realnej stawki płac (w/P).
" Podaż pracy (LS)  praca jest dla osób ją wykonujących
zajęciem  przykrym , dlatego podaż pracy rośnie (maleje)
wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych.
wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych.
" Odchylenia od stanu równowagi (LD `" LS) są
automatycznie korygowane przez zmianÄ™ realnej stawki
płac  równowaga oznacza stan pełnego wykorzystania
zdolności wytwórczych.
" Bezrobocie ma charakter dobrowolny.
7
Rynek pracy_2
w/P
LD LS
LDLD  popyt na pracÄ™
w/P2
w/P2
LS  podaż pracy
w/PE
E
w/P  stawka płacy
realnej
w/P1
L  zasób siły roboczej
LD>LS
0 L
8
Rynek pracy  podstawowy wykres
w/P
LD LS
LD  popyt na pracÄ™
LD w/P2 LS  podaż pracy
w/P  stawka płacy
w/P  stawka płacy
w/PE
E realnej
L  zasób siły roboczej
w/P1
LD>LS
0 L
9
Przepływy i zasoby na rynku pracy
1
7
Zatrudnieni (Z) Bezrobotni (B)
2
5 6
3 4
Bierni zawodowo (NS )
Bierni zawodowo (NS )
r
r
1  zwolnieni z pracy, rezygnujÄ…cy z pracy;
2  ponownie i nowo zatrudnieni;
3  renciści;
4  podejmujÄ…cy pierwszÄ… pracÄ™ i wracajÄ…cy na rynek pracy;
5  rezygnujący z poszukiwań pracy;
6  nowo wchodzÄ…cy i wracajÄ…cy na rynek pracy;
10
7  zmieniajÄ…cy pracÄ™
Prawo i statystyka rynku pracy
" Ustawa z dnia 20 IV 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
obowiÄ…zujÄ…cÄ… od 1 VI 2004 r. (Dz. U. Nr 99, poz.
1001) z póz
niejszymi zmianami. Osoby
zarejestrowane w urzędach pracy
" reprezentacyjne Badanie Aktywności
" reprezentacyjne Badanie Aktywności
Ekonomicznej Ludności (BAEL) - osoby w
wieku 15 lat i więcej, będące członkami
gospodarstw domowych w wylosowanych
mieszkaniach; badanie prowadzi siÄ™ metodÄ…
obserwacji ciągłej  w każdym tygodniu w ciągu
całego kwartału.
11
Definicja bezrobotnego wg Ustawy&
Bezrobotni zarejestrowani to osoba to osoby niezatrudnione i niewykonujÄ…ce innej pracy
zarobkowej, zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy
(bÄ…dz
jeśli są to osoby niepełnosprawne  zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia co
najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy), nieuczące się w szkole, z wyjątkiem
szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym,
zarejestrowane we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego)
powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
jeżeli m.in.:
" ukończyły 18 lat,
" nie ukończyły: kobiety  60 lat, mężczyz
ni  65 lat,
" nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty
" nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty
szkoleniowej, renty socjalnej, nie pobierają świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego,
świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,
" nie są właścicielami lub posiadaczami (samoistnymi lub zależnymi) nieruchomości
rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych, nie podlegają
ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub
domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2
ha przeliczeniowe,
" nie podjęły pozarolniczej działalności lub nie podlegają  na podstawie odrębnych
przepisów  obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia
społecznego rolników,
" nie uzyskują miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego
wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów od środków pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych.
12
Bezrobotny
" Bezrobotni  osoby w wieku
produkcyjnym (w Polsce: 16 60 lat dla
kobiet i 16 65 lat dla mężczyzn), które są
zarejestrowane w urzędzie pracy, zdolne i
chętne do podjęcia pracy i  pomimo
chętne do podjęcia pracy i  pomimo
poszukiwań  nie znajdują jej.
" Stopa bezrobocia (b)  odsetek zasobu siły
roboczej, pozostajÄ…cej bez pracy, czyli:
b = (bezrobotni/ aktywni zawodowo)×100.
13
LUDNOŚĆ AKTYWNA ZAWODOWO W
ZAWODOWO W
WYBRANYCH KRAJACH W 2006R.
WYBRANYCH KRAJACH W 2006R
14
y

ródło:
GUS
Typy bezrobocia z/w na przyczynÄ™
" klasyczne;
" frykcyjne;
" strukturalne;
" strukturalne;
" wynikajÄ…ce z niedostatecznego popytu
globalnego.
15
Bezrobocie klasyczne
" przyczyna: zbyt wysoki poziom płac w stosunku
do płac równowagi z powodu działalności
związków zawodowych lub ustawodawstwa
określającego poziom płac minimalnych.
" LD" LDw/P
LD LS
LD w/P2
w/PE
E
w/P1
LD>LS
0 L 16
Bezrobocie frykcyjne
" jest skutkiem zmian zachodzÄ…cych na rynku pracy
po stronie popytu na pracę i podaży pracy z
powodu braku doskonałej informacji, naturalne
dostosowania na rynku pracy;
" krótkookresowy charakter;
" krótkookresowy charakter;
" tworzony przede wszystkim przez osoby
zmieniajÄ…ce pracÄ™, poszukujÄ…ce nowego, lepiej
płatnego lub interesującego zatrudnienia.
17
Bezrobocie strukturalne
" niedostosowania struktury popytu i podaży
na rynku pracy ze względu na kwalifikacje,
regionalne rozmieszczenie
regionalne rozmieszczenie
" pewne zawody zanikają, gdy np. postęp
techniczny powoduje spadek
zapotrzebowania na tego rodzaju
umiejętności lub popyt na dane dobra
maleje.
18
 Nietypowy rynek pracy&
"  Nietypowy rynek pracy  nawet w równowadze
występuje na nim nadwyżka podaży nad popytem.
Jest to bezrobocie naturalne.
" Bezrobocie naturalne  bezrobocie wynikajÄ…ce z
niedoskonałości rynku pracy, takich jak brak
niedoskonałości rynku pracy, takich jak brak
doskonałej informacji czy brak mobilności siły
roboczej.
" Do bezrobocia naturalnego zaliczamy: bezrobocie
frykcyjne, strukturalne.
19
Rynek pracy
płaca
AJ LF
LD  popyt na pracÄ™
realna
w/P
LF - podaż pracy
(jaka liczba osób
należy do zasobu
F
E
siły roboczej w
w *
w *
zależności od
zależności od
poziomu płacy
realnej)
AJ - ilu ludzi
przyjmuje oferty
pracy w zależności
LD
od wysokości płacy
0 N* N 1 realnej
siła robocza
20
EF  bezrobocie naturalne
Bezrobocie klasyczne
płaca
AJ LF
realna
A B C
w
1
E
w*
LD
0
N N
1 2
siła robocza
21
gdy w1 to: AB  bezrobocie klasyczne, BC  naturalne
Bezrobocie wynikajÄ…ce z niedostatecznego
popytu globalnego (keynesowskie, koniunkturalne,
przymusowe, nierównowagi)
" przyczyna  niedostateczny popyt globalny,
produkcja poniżej potencjalnej i mniejszy
popyt na pracę przy danym poziomie płacy;
popyt na pracę przy danym poziomie płacy;
" rynek pracy  sztywności płac (monopole, ZZ)
" przy danym poziomie płac nie wszystkie osoby
chętne do pracy znajdują zatrudnienie.
" może być też efektem słabej koniunktury
gospodarczej.
22
Bezrobocie wynikajÄ…ce z niedostatecznego
popytu globalnego
LD
w/P
A  stan pełnego
LF
zatrudnienia
B  zatrudnienie przy
B
A
produkcji niższej od
potencjalnej
BA  bezrobocie
zasób siły roboczej
keynesowskie
23
Bezrobocie dobrowolne i przymusowe
" Bezrobocie dobrowolne tworzone przez osoby,
które nie podejmują zatrudnienia przy danych
stawkach płac mimo istnienia wolnych miejsc
pracy:
 bezrobocie frykcyjne;
 bezrobocie frykcyjne;
 bezrobocie strukturalne;
 bezrobocie klasyczne.
" Bezrobocie przymusowe  osoby, które akceptują
ukształtowane na rynku płace i są gotowe do
podjęcia pracy, ale nie mogą znalez
ć zatrudnienia.
24
Naturalna stopa bezrobocia wg M. Friedmana
poziom, jaki by wynikał z walrasowskiego układu
równań równowagi ogólnej, pod warunkiem, że
byłyby w nich uwzględnione aktualne cechy
strukturalne rynków siły roboczej i towarów,
łącznie z wadliwościami rynkowymi,
łącznie z wadliwościami rynkowymi,
stochastyczną zmiennością popytu i podaży,
kosztem zbierania informacji o wolnych miejscach
pracy i rozmiarach wolnej siły roboczej, kosztem
jej mobilności itp.
y
ródło: M. Friedman, The Role of Monetary Policy,  American Economic
Review , March 1968, w tłumaczeniu A. Szeworskiego, za: B. Snowdon,
25
H. Vane, P. Wynarczyk, Współczesne nurty teorii makroekonomii,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 174.
Sposoby przeciwdziałania bezrobociu
Aktywna polityka państwa (wykorzystanie instrumentów
ekonomicznych):
" polityka makroekonomiczna  fiskalna i monetarna.
" polityka mikroekonomiczna  zespół instrumentów
majÄ…cych na celu poprawÄ™ funkcjonowania rynku pracy
oraz redukcję bezrobocia w określonych grupach siły
roboczej (charakter selektywny). Instrumenty:
roboczej (charakter selektywny). Instrumenty:
 roboty publiczne,
 subsydiowanie zatrudnienia - refundowanie kosztów zatrudniania
nowych pracowników;
 pożyczki dla przedsiębiorstw tworzących nowe miejsca pracy,
 szkolenia zawodowe,
 usługi pośrednictwa - biura pracy.
Polityka pasywna  zasiłki dla bezrobotnych
26
Skutki bezrobocia
" Ekonomiczne:
 straty, jakie ponosi gospodarka z tytułu, tego że część
ludzi zdolnych do pracy i gotowych ją podjąć,
pozostaje poza zasobami pracy (niepełne wykorzystanie
zasobu, niższe wpływy podatkowe, niższe )
 koszty finansowe zwiÄ…zane z bezrobociem 
 koszty finansowe zwiÄ…zane z bezrobociem 
funkcjonowanie urzędów pracy, zasiłki, system
socjalny,
" Społeczne: konflikty społeczne, przestępczość,
zachowania patologiczne
Są też skutki pozytywne bezrobocia dla
27
gospodarki&
Stopa bezrobocia w Polsce
napływ wyżu demograficznego na
rynek pracy& ; modyfikacja statystyk
rynku pracy o wyniki Spisu
Od maja 2004 r. -
Powszechnego
Polska w UE, a Polacy
tempo wzrostu
w UK, Irlandii&
PKB: 1% (01),
tempo wzrostu
Dobra koniunktura w
1,4% (02)
poczÄ…tek
PKB: 7% (95), 6%
PL
kryzys rosyjski
transformacji
25
(96) 6,8% (97)
20,0
20,0
19,0
20 18,1
17,6
17,4
16,0
15,7
14,9 15,0 14,9
13,6 13,6
15 13,0
11,5
11,2
%
10,5
9,6
9,5
10
6,1
5
0
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008
28
Najważniejsze cechy polskiego bezrobocia_1
" Duże zróżnicowanie terytorialne natężenia
bezrobocia (np. województwo warmińsko-
mazurskie contra małopolskie, Warszawa
contra A
omża)
contra A
omża)
" Bezrobocie dotyka ludzi młodych (w wieku
25-34 lata  stanowią około 27% ogółu
zarejestrowanych bezrobotnych).
" Wśród bezrobotnych dominują osoby o
niskim poziomie wykształcenia (ok. 60%
zawodowe i niższe).
29
Najważniejsze cechy polskiego bezrobocia_2
" Duży udział bezrobocia długotrwałego (ok.
połowa bezrobotnych to osoby poszukujące pracy
powyżej 12 miesięcy).
" Wysoki udział bezrobotnych zamieszkałych na
" Wysoki udział bezrobotnych zamieszkałych na
wsi. (ok. 40% bezrobotnych mieszka na wsiach;
szacowane bezrobocie ukryte na wsi wynosi 0,8 
1,2 mln osób).
" Niski udział bezrobotnych posiadających
uprawnienia do otrzymywania zasiłku dla
bezrobotnych (ok. 12%).
30
Przyczyny wzrostu/ spadku bezrobocia
w Polsce
" transformacja gospodarcza
 było to 17 lat temu, ale&
" postęp technologiczny
" wyż demograficzny
" wyż demograficzny
" koniunktura gospodarcza
" napływ zagranicznych inwestycji
bezpośrednich (ZIB)
" emigracja&
31
MigrujÄ… pracownicy,
migruje i praca &
 Za pracÄ… :
" lata 50/60 XX w.  napływ
emigrantów z krajów Maghrebu do
Francji
" swobodny przepływ pracy w UE:
" swobodny przepływ pracy w UE:
Polacy w Irlandii i UK
Praca migruje:
" przepływ ZIB  tam gdzie tańsza
siła robocza, mniejsze restrykcje,
niższe koszty  offshoring;
32
Offshoring  zjawisko przenoszenia działalności
gospodarczej w sektorze produkcji i usług za granicę;
eksport kapitału i miejsc pracy.
Offshoring w wybranych
Offshoring w wybranych
sektorach w UE w okresie I
krajach UE w okresie I 2002-
2002-III 2006
III 2006
Liczba planowanych i
Sektor
Liczba planowanych
Kraj
już zlikwidowanych
i już zlikwidowanych
miejsc pracy
miejsc pracy
miejsc pracy
miejsc pracy
Usługi finansowe
18792
Francja
9793
Przemysł
Irlandia 2150
elektryczny
9418
Niemcy 14068
Poczta i
W.Brytania
32549 telekomunikacja
9170
Włochy 2863 Przemysł
samochodowy
Polska (V 04- 8829
III 06) 710 Przemysł metalowy
i maszynowy
8392
y
ródło: W.Nowara, Zjawisko offshoringu w krajach
33
Przemysł włókienn.
UE, w: Gospodarka w warunkach integracji
i skórzany
europejskiej, red. M.Kruszka, US, Szczecin 2006.
5338
Podsumowanie
" Różne modele rynku pracy i bezrobocia 
ale przede wszystkim różne koncepcje
człowieka gospodarującego
" Bezrobocie  dobrowolne czy przymusowe?
" Prawo i państwo ma chronić pracownika,
ale nie przed samÄ… pracÄ…&
" Jaki charakter ma w Polsce bezrobocie
obecnie?
34
Pytania& ?
dr Katarzyna Szarzec 35