Współczesne trendy w motywowaniu
Autor: Katarzyna Znańska-Kozłowska
Wstęp
Wstęp
W otoczeniu każdego człowieka, a zwłaszcza w różnorodnych organizacjach
gospodarczych zachodzi regularnie szereg zmian techniczno-technologicznych,
ekonomicznych, strukturalnych i społecznych. Ziany są stałą wartością w życiu człowieka i
wymagają od niego ciągłych przystosowań oraz przekształceń w sferze zawodowej i
osobistej. Szczególną rolę w procesach wdrażania, zmian i stabilizacji spełniają kierownicy
ze wszystkich szczebli zarządzania w organizacji. Jednym z podstawowych warunków
wysokiej efektywności działań menedżera jest sprawna organizacja pracy kierowniczej, w
tym zaś umiejętność motywowania do efektywnej pracy w ciągle zmieniających się
warunkach otoczenia oraz oceniania podległych pracowników. Przez sprawną organizację
pracy kierowniczej należy rozumieć taki dobór narzędzi pracy, który zapewni wysoką
efektywność zarządzania i funkcjonowania podległych jednostek (pracowników, komórek
organizacyjnych, firm, itp.) a elementem tego opracowania jest ukazanie jak szerokie
znaczenie w zarzÄ…dzaniu ma proces motywacji i oceny pracy.
W interesie każdego menedżera leży stworzenie takiego systemu motywacyjnego,
który zapewniłby nieustanne zaangażowanie pracowników na rzecz sukcesu firmy,
zachęcałby do podwyższenia kwalifikacji i dawał szeroką satysfakcję z pracy. Natomiast
system oceny pracy oprócz dostarczania pracownikom informacji zwrotnej pozwala na jasne
określenie oczekiwań - pracownik zapoznając się z arkuszem ocen dokładnie wie czego się
od niego oczekuje. Ocena pozwala także na zaplanowanie działań eliminujących słabe strony
i niedociągnięcia parowników. Z kolei informacja o mocnych stronach pozwalają na
planowanie dalszej kariery i rozwoju pracownika.
Teorie motywacji i oceny w zarządzaniu wykorzystują osiągnięcia takich dyscyplin
naukowych jak: psychologia, socjologia, ekonomiki szczegółowe, ergonomia. Bardzo liczne
publikacje na temat motywowania i oceny pracowników są wypadkową studiów, badań i
praktycznych doświadczeń. Zawierają ogromną wiedzę nie dają jednak gotowej recepty.
1
Zadaniem kierownika (menedżera) jest stworzenie na bazie posiadanej wiedzy
własnego przepisu na sukces w warunkach niepewnego i zmiennego otoczenia.
Mając do dyspozycji szeroką gamę sposobów motywowania i oceny pracy mogą oni
dopasować je do konkretnych jednostek, zastosować w określonych problemach czy
sytuacjach. Mogą oni kierować, wpływać, motywować i oceniać efekty.
 (...) choć dokonano pewnych postępów w zakresie mierzenia niektórych ludzkich
 (...) choć dokonano pewnych postępów w zakresie mierzenia niektórych ludzkich
motywów oraz zrozumienia ich z
ródeł i wpływu na zachowanie, to wiele pozostaje
motywów oraz zrozumienia ich z
ródeł i wpływu na zachowanie, to wiele pozostaje
jeszcze do odkrycia i wyjaśnienia
jeszcze do odkrycia i wyjaśnienia
David C. McClelland
David C. McClelland
MIEJSCE MOTYWOWANIA W PROCESIE ZARZ
DZANIA
MIEJSCE MOTYWOWANIA W PROCESIE ZARZ
DZANIA
W procesie zarządzania można wyodrębnić kilka elementarnych czynności
niezbędnych w prawidłowym jego funkcjonowaniu. W oparciu o najstarsze i jednocześnie
najlepsze przykłady, propozycja H. Fayola (1841 - 1925) wydaje się być bardzo trafna i
znajdująca odniesienie na dzień dzisiejszy, zgodnie z którą głównymi funkcjami procesu
zarzÄ…dzania sÄ…: planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie.
Zarządzanie rozumie się jako realizację zamierzonych celów, poprzez wyżej
wymienione funkcje, co można następująco zilustrować (rys. 1):
PROCES ZARZ
DZANIA:
Ò! PLANOWANIE
Ò! ORGANIZOWANIE
Ò! DECYDOWANIE
Ò! MOTYWOWANIE
Ò! KONTROLOWANIE
2
ZAMIERZONE CELE
ORGANIZACJI
Rys. 1. Proces zarzÄ…dzania
y
ródło: opracowanie własne na podstawie B. Kaczmarek, Cz. Sikorski, Podstawy zarządzania.
Zachowania organizacyjne, Wydawnictwo  Absolwent , Lódz 1995, s. 25.
 W istocie zarządzanie daje wskazówki jak za pomocą różnych instrumentów
planistycznych, organizatorskich, inspiratorskich, oraz kontrolnych skłaniać podwładnych do
wykonywania roli kierującego, skierowanej na produktywizację wszystkich zasobów firmy
- podkreśla H. Bieniok.
Wyżej przedstawiony proces kierowniczy utwierdza w przekonaniu, że motywowanie
jest bardzo istotnym jego elementem. Wielu autorów - oprócz wyżej przedstawionego - jest
skłonnych niemal utożsamiać proces kierowania z motywowaniem. Dla przykładu dla J.
Drozdowicza:
 kierowanie jest złożonym procesem wymagającym, stosowania nie tylko bodz
ców
materialnych i ideowo-moralnych w potocznym ich rozumieniu ale nad to oddziaływań i
postępowań zmierzających do tego, aby pracownik wykonywał swe obowiązki z zespołem w
sposób twórczy, odnosił z pracy jak największe zadowolenie, oraz by jej warunki sprzyjały
rozwijaniu pozytywnych cech jego osobowości. 1 .
PrzykÅ‚adowo odmienna niech bÄ™dzie definicja Steinmanna i Schreyögga, która jest
zwięzła i despotyczna:
 kierowanie to proces oddziaływania na ludzi podejmowany dla osiągnięcia
zamierzonych celów lub zrealizowania wytyczonych zadań 2
Jeszcze jedna dla przykładu - definicja klasyczna, zaczerpnięta z  Encyklopedii
Organizacji i ZarzÄ…dzania :
 kierowanie - jedno z podstawowych pojęć organizacyjnych. Najogólniej kierowanie
można zrozumieć jako oddziaływanie jednego obiektu (kierującego) na inny (kierowany)
1
Z.Jasiński, Motywowanie w przedsiębiorstwie, Agencja Wydawnicza  Placet , Warszawa 1998, s. 13
2
H.Steimann, Zarządzanie, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1992, s. 67
3
zmierzające do tego, aby obiekt kierowany zachowywać się (działań lub funkcjonować) w
kierunku osiągnięcia postawionego przed nim celu 3
Niezależnie od przypisywanego znaczenia motywowanie jest obowiązkiem każdego
kierownika. Jest on bowiem siłą motoryczną ludzkich zachowań i działań, niezbędnym i
jedynym z najważniejszych czynników wzrostu efektywności pracy 4.
Biorąc pod uwagę definicje podawane w literaturze można uznać, że działalność
kierownicza to złożony, wieloetapowy proces decyzyjny, realizowany w sposób ciągły przez
cały okres funkcjonowania organizacji.
MOTYWACJA
MOTYWACJA
Wcześniejsze rozważania upoważniają do stwierdzenia, iż wiedza z zakresu
motywowania i zrozumienie motywacji - tego, co motywuje i podtrzymuje zachowania ludzi
- jest niezwykle ważne dla menedżerów, ponieważ pracują oni z ludz
mi i przez ludzi.
Dlatego też bardzo istotną rzeczą jest zdefiniowanie terminu motywacja i co się z nim wiąże
procesu motywacyjnego.
Najprostszym przykładem będzie definicja encyklopedyczna, która traktuje
motywację jako  hipoteczny proces wewnętrzny, regulujący czynności tak, aby
doprowadziły one do osiągnięcia określonego wyniku (celu)... 5 .
motywowanie zaś to  jedna z funkcji kierowniczych, której istota polega na
skłanianiu pracownika do realizacji zadań organizacyjnych 6 .
Jeszcze inna definicja mówi nam, że:
3
Encyklopedia organizacji i zarzÄ…dzania, PWE, Warszawa 1991, s. 205
4
S.Borkowska, System motywowania w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1985, s. 9
5
Encyklopedia organizacji i zarzÄ…dzania, PWE, Warszawa 1991, s. 283
6
Encyklopedia organizacji i zarzÄ…dzania, PWE, Warszawa 1991, s. 259
4
 motywowanie polega na oddziaływaniu przez rozmaite formy i środki na
pracowników tak, by ich zachowania były zgodne z wolą kierującego, aby zmierzały do
zrealizowania postawionych przed nimi zadań. 7,
 motywowanie polega na wpływaniu na postawy i zachowania człowieka za
pośrednictwem określonych bodz
ców, które przekształcają się w motywy (pobudki) działania,
uruchamiające jego aktywność 8,
 motywacja to stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania .
Motywowanie (pochodzi od łacińskiego słowa movere ), jest to proces kierowniczy
polegający na wpływaniu na zachowania ludzi, z uwzględnieniem wiedzy o tym, co
powoduje takie, a nie inne postępowanie człowieka. Odnosi się do zachowań ludzkich,
mieszczących się między dwiema skrajnościami:
o działaniami odruchowymi (np. kichnięcie),
o wyuczonymi nawykami (np. czyszczenie zębów).
W zarządzaniu korzysta się z różnych psychologicznych modeli motywacji, aby
pobudzić pracowników lub spowodować intensywniejszą pracę. Wyróżnia się trzy główne
podejścia do motywacji:
o behawioralne
o humanistyczne
o poznawcze.
Podejście behawioralne  decydujące znaczenie w wyjaśnianiu zachowań człowieka
przypisuje się czynnikom zewnętrznym. Zachowania ludzi, zdaniem behawiorystów, są
reakcjami na oddziaływujące na nich bodz
ce pochodzÄ…ce z otoczenia. Bodz
ce zewnętrzne
dzieli siÄ™ na dodatnie i ujemne. Dodatnie nazywane sÄ… nagrodami, a ujemne karami.
Nagradzane zachowania człowieka ulegają utrwaleniu, a karane osłabieniu i eliminacji.
7
Z. Jasiński, Motywowanie w przedsiębiorstwie, Agencja wydawnicza  Placet , Warszawa 1998, s. 13.
8
A.K. Kamiński, W. Piotrowski (red.), Zarządzanie. Teoria i praktyka , PWN, Warszawa 1996, s.401.
5
Podejście humanistyczne  akcentuje rolę wewnętrznych wyznaczników
zachowaniach człowieka, szczególnie potrzeb i emocji. Podkreśla się w nim, że bodz
ce
zewnętrzne dopiero po  obróbce w każdym z nas nabierają znaczenia motywacyjnego.
Abraham Maslow, psycholog amerykański, że ludzie są motywowani przez hierarchiczny
system pięciu podstawowych potrzeb:
o Fizjologiczne (głód, pragnienie),
o Bezpieczeństwa (pewności, wolności),
o Społeczne (miłości, przynależności),
o Szacunku (osiągnięć, prestiżu),
o Samorealizacji (potrzeby poznawcze, zdolności do zainteresowań).
Podejście poznawcze  zakres i struktura posiadanych przez człowieka informacji o
rzeczywistości, tworzących sieć poznawczą, decydują o jego zachowaniu. Sieć poznawcza
kształtuje się w ciągu całego życia jednostki ludzkiej, pod wpływem informacji
pochodzących z zewnątrz i generowanych wewnątrz niej. W dzieciństwie dużą role pełnią
informacje odbierane przez rodziców, potem od nauczycieli i rówieśników. Człowiek jest
istotÄ… aktywnÄ…  nie tylko odbiera informacje, ale poszukuje ich, selekcjonuje i przetwarza.
Zasady skutecznego motywowania
A.L. McGinnis twierdzi,9 że  każdy menedżer musi być psychologiem, bowiem
sukces firmy na ogół zależy bardziej od umiejętności kierowania ludz
mi, niż od ciężkiej
pracy i wiedzy. Niejeden człowiek robi błyskotliwą karierę dzięki olbrzymiej wiedzy
technicznej. Jednak, gdy osiągnie poziom, na którym dalszy sukces jest uzależniony od
wysiłku innych, zwyczajnie grzęz
nie, bo nie nauczył się sztuki pomnażania wiedzy przez
motywację . Każdy menedżer powinien odpowiednio motywować swoich podwładnych tak,
aby w pracy dawali z siebie wszystko co potrafią. Aby taką motywację stwarzać trzeba
pamiętać przynajmniej o następujących wskazaniach:
Motywację należy zacząć od siebie, ponieważ nie da się motywować kogoś, jeśli
samemu nie jest siÄ™ zmotywowanym.
9
A.K. Kamiński, W. Piotrowski (red.), Zarządzanie. Teoria i praktyka , PWN, Warszawa 1996, s.405.
6
Motywując innych trzeba pamiętać o przejrzystym komunikowaniu, ponieważ
brak zrozumienia jest najczęstszym powodem konfliktów.
Świadomość własnych celów i szczere im oddanie. Najbardziej przekonywującą i
motywującą osobą jest ktoś, kto wie, dokąd zmierza i posiada całkowitą pewność i wiarę, że
tam dotrze.
Stawianie celów przed pracownikami. Wysoko stawiaj poprzeczkę, stawiaj ludziom
wyzwania, cele.
Wyrażanie uznania za osiągnięcia. Niewiele rzeczy motywuje bardziej niż
pochwała. Kiedy mówi się pracownikom, że wykonują dobrą robotę, skłania ich to do
jeszcze pilniejszej pracy, by nadal dobrze się spisywać .
Kreowanie przyjaznego współzawodnictwa. Każdy człowiek posiada ducha
rywalizacji, toteż odwołanie się do niego zapewnia pozytywną motywację.
Stopniowe informowanie. Chcąc zmotywować ludzi do pracy ważne jest, aby nie
podawać im zbyt wielu informacji od razu.
Wzmacnianie więzi osobistych.
Wiara w swoich pracowników. Wszyscy ludzie lubią czuć się ważni, wręcz
niezastąpieni na swoim stanowisku, toteż bardzo dobrym sposobem motywowania jest
pokazanie przez pracodawcę jak bardzo cenią swoich podwładnych i wierzą w ich zdolności,
umiejętności.
Wykorzystywanie automotywacji.
Nagradzaj współpracę w zespołach pracy.
Sposoby pobudzania motywacji
Po co w ogóle człowiekowi motywacja? Otóż po to, aby rano zechciał wstać z łóżka,
wyjść z domu i pójść do pracy. Po łacinie motywować to dosłownie pobudzać, wprawiać w
ruch.
Oczywiście istnieje wiele sposobów pobudzania motywacji pracowników. Z
pewnością każdy, kto zajmuje się zarządzaniem ludz
mi ma swoje ulubione, wypracowane
przez lata sposoby. Należy jednak pamiętać, że nawet najlepszy sposób z czasem może się
po prostu  wypalić , i wówczas dobrze byłoby go zmienić. Zróżnicowanie, a tym samym
unowocześnienie sposobów pobudzania motywacji z pewnością wyjdzie firmie na dobre.
Niezależnie od tego jaki sposób wybierzemy, pamiętajmy o kilku podstawowych
kwestiach:
7
Po pierwsze  pamiętajmy, że pracownicy dążą raczej do tego, aby było im lepiej niż
gorzej.
Po drugie  pracownicy majÄ… swoje potrzeby, a podstawÄ… skutecznego motywowania
jest ich rozpoznanie i zaspokojenie.
Po trzecie  pracownicy muszą dokładnie wiedzieć za co są wynagradzani, a za co
nagradzani. Najlepiej jest, gdy zasady przyznawania podwyżek, premii czy nagród są
uregulowane odpowiednimi przepisami.
Po czwarte  pracownicy muszą rozumieć współzależność swojej pracy z pracą
innych. Praca musi mieć sens, dobrze jest więc wiedzieć co dzieje się dalej na przykład z
naszym projektem.
Czynniki motywacyjne
Pobudzanie motywacji jest procesem trudnym i bardzo złożonym. Przyczyną tego jest
fakt, że każdy człowiek jest inny, każdy ma swoje indywidualne poglądy, o których
słuszności jest przeświadczony, wartości, którym hołduje i potrzeby, które domagają się
zaspokojenia. Taki system kieruje życiem człowieka, wpływa na to jak postrzega on
otaczającą go rzeczywistość, jak ją ocenia, jakie podejmuje decyzje i na co poświęca
maksimum swego czasu i wysiłku.
Wynagrodzenie jako sposób motywacji
Pytanie: jak skutecznie motywować za pomocą płac? - jest ciągle aktualne. Dlatego
tak istotne jest stworzenie w firmie rozwiązania płacowego z właściwie dobranymi
składnikami wynagrodzenia.
Pozapłacowe sposoby pobudzania motywacji
Pieniądze, o czym już wcześniej była mowa, nie są jedyną nagrodą za pracę choć
przez wielu są najbardziej cenione w życiu. Dlatego przełożeni często wykorzystują tę
 słabość i używają pieniądze jako główny i niejednokrotnie.
8
Zakończenie
Zakończenie
Wszyscy pracownicy są jakoś motywowani. Tego faktu psychologicznego często nie
dostrzegają menadżerowie, którzy mówią o potrzebie motywacji pracowników.10
W obliczu zmian zachodzących na rynku polskim i zagranicznym właściciele firm
chcą mieć pewność, że losy ich przedsiębiorstw są w rękach wysoko kwalifikowanej kadry
menedżerskiej, która jest przygotowana do spełnienia swoich funkcji w najtrudniejszych
warunkach. Aby menedżerowie zostali przyciągnięci, zainteresowani oraz zatrzymani na
dłuższy czas w jednym miejscu pracy, powinno się ich należycie w nowoczesny i
niestandardowy sposób zmotywować do pracy.
Organizacje często zwracają uwagę na takie podejścia, które są bardziej efektywne
dla firmy i atrakcyjne dla motywowanych. Istotą efektywności programów wynagradzania
kadry menedżerskiej jest:11
o wspomaganie strategii firmy i współosiąganie założonych
celów i zadań
o tworzenie poczucia wspólnego interesu kadry
menedżerskiej i udziałowców firmy
o równoważenie celów długo- i krótkookresowych
o kształtowanie poczucia współwłasności w zarządzaniu
firmÄ….
We współczesnym motywowaniu, wyraz
nie czynniki motywujące menedżerów
skierowane są na wartości finansowe i dbałość o realizację celów pracowniczych (w tym
kadry kierowniczej) co pozwoli efektywniej realizować cele postawione przez firmę.
10
O.Lundy, Strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi, Dom Wydawniczy ABC ,Kraków 2002, s.300
11
M. Komosa, Motywowanie menedżerów w praktyce nowoczesnego zarządzania, Personel, Wydawnictwo Infor
1997r., nr 6(39), s. 39
9
Bibliografia
Bibliografia
1. Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi  strategia i działanie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły
Biznesu, Kraków 2002.
2. Bieniok H. i zespół, Metody sprawnego zarządzania. Planowanie, organizowanie, motywowanie,
kontrola. Agencja Wydawnicza "Placet", Warszawa 1997.
3. Griffin R.W., Podstawy zarzÄ…dzania organizacjami, PWN, Warszawa 1997.
4. Kaczmarek B., Cz.Sikorski, Podstawy zarzÄ…dzania. Zachowania organizacyjne, Wydawnictwo
"Absolwent', A
ódz
1999.
5. Koz
miński A.K., W.Piotrowski (red.), Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 1996.
6. Steinmann H., G.Schreyögg, ZarzÄ…dzanie. Podstawy kierowania przedsiÄ™biorstwem. Koncepcje,
funkcje, przykłady, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1999.
7. Stoner J.A.F., R.E.Freeman, D.R.Gilbert, Kierowanie, PWE, Warszawa 1998.
10