Ona może być trenerką (tekst dodatkowy)

91
Ona może być trenerką!
Ukazanie sposobu rozumienia i wykonywania za-
wodu przez trenerki, które odniosły sukces, może
pomóc tym wszystkim kobietom, które już pracują
bądx przygotowują się do tej profesji .
Cecile Reynaud
Na okładce książki, wydanej w ubie-
głym roku przez Human Kinetics, obok
tytułu głównego Ona może być trener-
ką! , znajdujemy dopisek O xródłach
sukcesu 20 wybitnych trenerek , łączą-
cy w całoSć zbiór 20 artykułów. Zwię-
zły tytuł to przesłanie, skierowane do
Czytelniczek zainteresowanych wyko-
nywaniem zawodu trenera sportowego.
Każdą z 4 częSci opracowania, zreda-
gowanego przez Cecile Reynaud, wy-
pełnia 5 rozdziałów, autorstwa najbar-
dziej renomowanych amerykańskich
trenerek, pracujących w 13 dyscypli-
nach sportu.
Redaktorka zbioru w przedmowie
napisała: Swój rozwój sportowy za-
wdzięczam trzem kobietom. Po pierw-
sze, mojej Mamie, która nieustannie
wspierała mnie i zachęcała do tego, aby
realizować marzenia. Po drugie i trze-
cie, moim trenerkom siatkówki: Mary
Reynaud C. (red.) She Can Coach! Tools for
Jo Wynn i Lindzie Dollar, które sta-
success from 20 top women coaches. Champa-
nowiąc najlepszy z możliwych wzorców
ign 2005. Human Kinetics.
Sport Wyczynowy 2006, nr 3-4/495-496
91
92 Nowe książki
osobowych i profesjonalnych przygo- skuteczną pracę szkoleniową, zarówno
towały mnie do podjęcia obecnej roli w dyscyplinach zespołowych (koszy-
zawodowej. Ich kompetencje były szero- kówka, siatkówka, hokej na trawie, pił-
ko znane i szanowane w całym kraju. ka nożna, softball), jak i indywidual-
One nauczyły mnie, że ciężka praca nych (tenis, lekkoatletyka, biegi przeła-
zawsze zostanie nagrodzona i że bardzo jowe, golf, wioSlarstwo, gimnastyka,
ważnym elementem działania jest ra- pływanie, skoki do wody), na wszyst-
doSć z tego, co się robi . kich poziomach sportowej rywalizacji.
Zdaniem Redaktorki, społeczeń- W I częSci omówione są Profesjonal-
stwo amerykańskie zachęca dziewczę- ne podstawy i zasady działania , w II
ta i kobiety do uczestniczenia w rywa- Osobiste zaangażowanie i samoste-
lizacji sportowej i popularyzuje styl rownoSć , w III kwestie Zarządzania
życia, w którym mieszczą się wyzwa- i realizacji programu , w IV mowa jest
nia sportowe, radosne przeżywanie o Budowaniu relacji i działaniach pro-
aktywnoSci fizycznej oraz osiąganie mocyjnych . Bardziej szczegółowo omó-
korzySci z tym związanych. Ważne jest wimy tutaj treSć pierwszej częSci, w któ-
więc, aby osoby prowadzące ich trening rej rozważa się podstawowe zagadnie-
sportowy były do tego jak najlepiej nia dla wykonywania zawodu trenera:
przygotowane. KiedyS, gdy zleciła słu- filozofię i etykę trenowania, a także
chaczom jej cyklu wykładów Zasady zasady profesjonalizmu, przywódz-
i problemy związane ze szkoleniem , twa i rywalizacji.
lekturę książek na ten temat napisa- Pierwszy rozdział pt. Filozofia szko-
nych przez trenerki 60 studentów lenia rozpoczyna się od mySli przewod-
stwierdziło, że nie ma takich prac. Dla- niej skierowanej do trenerek: Stwórz
tego, pragnąc pomóc kobietom w osią- definicję takiego podejScia do swojego
gnięciu sukcesów w tym męskim za- sportu, w jakie sama wierzysz, ze
wodzie, Cecile Reynaud zachęciła zna- szczególnym zwróceniem uwagi na roz-
ne trenerki do opracowania tekstów wój sportowców . Jego Autorka, Beth
koncentrujących się na sprawach zaan- Anders, która w młodoSci uprawiała
gażowania i rozwoju osobistego, spo- wszystkie gry zespołowe, a obecnie
sobach zarządzania i wdrażania pro- prowadzi kadrę narodową kobiet w ho-
gramów szkolenia, budowaniu relacji keju na trawie, przedstawiła filary jej fi-
międzyludzkich i promowaniu dzia- lozofii zawodowej, spójne z tym, cze-
łalnoSci sportowej. Nie podjęła w tym go oczekuje od swoich podopiecznych.
zbiorze tematów związanych z techni- Pisze:
ką i taktyką czy metodyką prowadze- 1) staraj się być przygotowana do pra-
nia ćwiczeń i kształtowania dyspozycji cy tak dobrze, jak to jest tylko moż-
fizycznych. liwe;
W książce rozmówczynie Reynaud 2) wykonuj swoje zadanie najlepiej, jak
prezentują swoje poglądy i pomysły na potrafisz;
92 Nowe książki
Ona może być trenerką! 93
3) nieustannie kontynuuj proces uczenia 7. Staraj się zachować kontrolę tylko
się i pogłębiania wiedzy, zarówno o nad tym, co podlega kontroli (bądx
grze, jak i o swoich zawodniczkach . sobą i nie rób niczego ponad swoje
Anders jako nauczycielka oczekuje możliwoSci).
jak najlepszego wykonywania stawia- 8. Opiekuj się sobą , zarówno psy-
nych przez nią zadań, które muszą być chicznie, jak i fizycznie (odżywiaj się
realistyczne. Nigdy nie prosi swych prawidłowo, pamiętaj o właSciwej
podopiecznych o zrobienie rzeczy, któ- dawce ćwiczeń i odpoczynku, utrzy-
rym nie mogłyby podołać. Jej zdaniem, muj równowagę psychiczną i dobre
sportsmenki często nie zdają sobie spra- samopoczucie).
wy z tego, jak wiele potrafią osiągnąć. Zdaniem Beth Anders, zespół tylko
To trenerka musi mieć wiedzę o ich moż- wówczas może dobrze grać, kiedy za-
liwoSciach i ograniczeniach. Zarówno ona wodniczki rozumieją zasady gry. Aby to
sama, jak i jej zawodniczki, muszą do- osiągnąć, trzeba:
kładnie wiedzieć, dlaczego i w jaki posługiwać się wspólnym i zrozu-
"
sposób mają robić to, co robią. miałym dla wszystkich językiem ;
Na podstawie swoich doSwiadczeń nauczyć sportowców podejmowania
"
Anders sformułowała osiem podstawo- decyzji i rozwiązywania proble-
wych zasad pracy trenerki: mów;
1. Przyjmij odpowiedzialnoSć i uza- upraszczać trudne do zrozumienia
"
sadniaj swoje działanie wobec każ- sytuacje;
dego członka grupy.
" utrzymywać radoSć z uprawiania
2. Szanuj siebie i innych, wówczas wybranej dyscypliny sportu.
możesz oczekiwać szacunku od Beth Anders pisze: Serce trenerki
nich. pozostaje na właSciwym miejscu tylko
3. Demonstruj zaufanie, wiarygodnoSć wtedy, kiedy jej podopieczne grają na
i lojalnoSć (w relacji z innymi, dla dobrym poziomie . PodkreSla, że po-
ogólnego dobra). wszechnym błędem u trenerek jest zbyt
4. Współdziałaj w wyznaczaniu i rea- duże koncentrowanie się na aktywno-
lizacji wspólnego celu (wszyscy są Sci samych sportsmenek i zapominanie
w takim samym stopniu ważni i od- o podtrzymywaniu w sobie pasji i zado-
powiedzialni). wolenia z pracy. Potrzebni są do tego od-
5. Angażuj się w zdrową rywalizację powiedzialni współpracownicy i dobry
(wszyscy mają te same prawa; uni- kapitan zespołu, pomagający w utrzymy-
kaj łamania zasad i oszukiwania). waniu odpowiedniej atmosfery. W jej
6. Utrzymuj dystans do zachodzą- opinii zwycięstwo zależy w bardzo du-
cych zdarzeń (gra jest wielkim żym stopniu od trenerki: jeSli doprowa-
wyzwaniem, ale ludzie, z którymi dzi zawodniczki do miejsca, z którego
realizujesz ważne cele, są najważ- się zwycięża wygrana będzie po ich
niejsi). stronie .
Ona może być trenerką! 93
94 Nowe książki
Rozdział drugi Etyka jego autorka cują i jakie wartoSci cenią ich praco-
JoAnne Graf rozpoczyna słowami: dawcy.
Działaj z wirtuozerią, w zgodzie z lite- Kodeks etyczny dla trenerów powi-
rą, jak również duchem swojej roli . nien zawierać zarówno ogólne wytycz-
Autorka etykę zawodową definiuje jako ne, jak i szczegółowe zasady dotyczą-
postępowanie właSciwe, prawidłowe, ce podejmowania decyzji w większoSci
słuszne, zdeterminowane przez wła- sytuacji spotykanych w tym zawodzie.
sny system wartoSci, kształtowany od Zdaniem Autorki, postępowanie etycz-
urodzenia. Cytuje przy tym sformuło- ne stanowi obowiązek każdego trenera,
wanie zapisane w książce Ethics in tak jak przestrzeganie praw człowieka
Sport Management : Decyzje etyczne i wystrzeganie się jakichkolwiek prak-
wiążą się z postępowaniem człowieka tyk dyskryminacyjnych.
w taki sposób, iż wskazują mu, co powi- W swoim opracowaniu JoAnne Graf
nien, a czego nie powinien, robić, lub co szczegółowo odnosi się do takich zagad-
jest, a co nie jest, szerzej cenioną war- nień, jak: transfery i rekrutacja sportow-
toScią . Pomagają w tym zwykle organi- ców; trenowanie swoich dzieci przez
zacje społeczne, wyznaczające standar- rodziców; nieetyczne elementy taktyki
dy etyczne dla swoich członków. Np. gry; nielegalne wprowadzanie zawodni-
Amerykańskie Stowarzyszenie Trenerów ków do rozgrywek; przemoc seksualna;
Piłki Nożnej, a także Komitet Olimpij- niedotrzymywanie obietnic; konsekwen-
ski USA, prezentują kodeksy etyczne dla cje niewłaSciwych zachowań. Jej zda-
trenerów na swoich stronach interneto- niem, zawodniczki często testują tre-
wych. Najważniejszym testem spraw- nerkę, sprawdzając, jak dalece mogą
dzającym poziom etyczny trenera nie są przekraczać ustalone przez nią normy
jednak pisemne regulacje, ale ich prze- i zasady. Nauczenie młodych sportsme-
strzeganie. nek reguł etycznego zachowania i prawi-
Autorka stwierdza, że współczesne dłowego wykonywania przyjętej roli, to
społeczeństwo zdaje się w sporcie wyżej w jej opinii jedna z największych korzy-
cenić zwycięstwo od szkolenia, w któ- Sci, jakie powinno się wynieSć z uczest-
rym zachowane są standardy etyczne. nictwa w sporcie. I chociaż większoSć
Dla pracowników administracji sporto- trenerów wywiązuje się z tego zadania
wej etyka często nie stanowi najwyższe- należycie, to ciągle jeszcze o zbyt wie-
go priorytetu. Wielokrotnie zachowania lu można powiedzieć, że nie przyczy-
nieetyczne sportowców nie spotykają się niają się do formowania właSciwych
z należytymi restrykcjami, na co wska- wzorców.
zują liczne przykłady, dotyczące np. nie- Profesjonalizm w wykonywaniu
prawidłowoSci finansowych. W ten spo- zawodu jest przedmiotem rozważań roz-
sób brak etyki staje się bardziej nową działu trzeciego. Jego Autorka, Margie
normą niż wyjątkiem. Trenerzy po- Wright, stwierdza, iż w czasie trzydzie-
winni się więc upewnić, dla kogo pra- stu lat pracy w softballu obserwowała
94 Nowe książki
Ona może być trenerką! 95
ogromne zmiany w zakresie reguł, sty- i prawidłowo je realizujemy w pełnym
lu, strategii działania, sprzętu, a przede porozumieniu ze współwykonawcami
wszystkim zachowania samych zawodni- możemy nazwać samych siebie profesjo-
ków i ich rodziców. Zmieniali się także nalistami .
trenerzy: ich filozofia, wykształcenie, Zasadniczym atutem jest tu umiejęt-
doSwiadczenia, wynagrodzenie, a także noSć promowania własnego programu,
oczekiwania odnoszące się do reguł jak również akceptacja innych osób i ich
zwyciężania, co spowodowało zmiany odmiennych wyborów, a także wywiera-
rozumienia tego, czym jest profesjo- nie pozytywnego wrażenia na przyszłych
nalizm. uczestnikach, rodzicach, sponsorach,
Jej zdaniem dwadzieScia, trzydzieSci fanach, sędziach itp. Ma to istotne zna-
lat temu, dobry trener wkładał w swo- czenie szczególnie w sporcie kobiet;
ją pracę duszę i serce. Zarobki były chodzi o to, aby był on tak poważnie
mniejsze, ale człowiek wybierał ten za- traktowany, jak sport mężczyzn.
wód, ponieważ kochał grę i swoją dys- Przejmij inicjatywę, ustal przykła-
cyplinę sportu . Na profesjonalizm dy i bądx odpowiedzialny w słowach i
składała się umiejętnoSć planowania za- działaniach pisze Marcia McDermott,
dań i ich realizacji, skutecznoSć wła- rozpoczynając rozdział IV pod tytułem
snych decyzji oraz zdolnoSć utrzymania Przywództwo , które jest dla niej jak
prawidłowej komunikacji, a także po- piękno: trudno je zdefiniować, ale każ-
stępowanie etyczne, uczciwe i wiary- dy wie, co to jest, kiedy je zobaczy .
godne, przeciwne do dzisiejszych opi- Przywództwo to aktywny wybór mię-
nii, że można działać nieprofesjonalnie, dzy możliwymi do przyjęcia alternaty-
aby przeżyć . wami, kiedy od nas zależy przeprowa-
O profesjonalizmie można także dzenie zmian i zmobilizowanie innych,
mówić w odniesieniu do relacji ze aby zadanie zostało dobrze wykonane.
współpracownikami i administracją. To Autorka stawia pytania: Czy przywódz-
profesjonalizm dyktuje zarówno tre- two jest sztuką, czy umiejętnoScią? Czy
nerkom, jak i sportsmenkom odpo- można się go nauczyć? Czy rodzimy się
wiednią postawę w stosunku do przed- ze zdolnoScią do przewodzenia innym?
stawicieli mediów oraz odpowiedzial- Słowo tak jest odpowiedzią na te
noSć za każdy gest i słowo na boisku i wszystkie pytania. Jej zdaniem efektyw-
poza nim. Prawdziwy profesjonalizm, ne przywództwo stanowi istotę zawo-
z jednej strony, wymaga Swietnego du trenerki. Kiedy ktoS godzi się zostać
przygotowania, z drugiej nie wyklucza coachem drużyny, zgadza się na to, aby
działania z głębi serca . Wiarygod- jej przewodzić. Podejmuje odpowie-
noSć, kompetencje i trwałe zaangażo- dzialnoSć nie tylko za wyniki sportowe,
wanie są elementami długotrwałego ale za jakoSć zespołu. Realizacja wła-
kontaktu z pracodawcą. JeSli dobrze pla- snego programu jest jedyną drogą do
nujemy, podejmujemy właSciwe decyzje osiągnięcia wielkich wyników sporto-
Ona może być trenerką! 95
96 Nowe książki
wych i ukształtowania wybitnych za- osobników rywalizujących, zaS kobiety
wodników. jako istoty społeczne; zwycięstwo jest
UmiejętnoSci bycia liderem, jak każ- czynnikiem krytycznym dla mężczyzn, zaS
dej innej, można się nauczyć i maksy- dla kobiet �chemia zespołu. Inaczej
malnie ją rozwinąć. Są też jednostki, któ- mówiąc, xródłem samooceny kobiet jest
re rodzą się z nadzwyczajnym talentem przynależnoSć i pozostawanie w rela-
i posiadają subtelną umiejętnoSć kiero- cjach, jako element wspólnej �sieci;
wania ludxmi w różnych sytuacjach, jak dla mężczyzn najistotniejsze jest to, jak
również zarządzania w chwilach kryzy- wysokie mają miejsce w �porządku dzio-
su. Trenerka, zdaniem Mc Dermott, musi bania .
mieć wizję zespołu i jego programu dzia- Różnice związane z tym, jak męż-
łania: Ta wizja jest... inspiracją, czyn- czyxni i kobiety postrzegają Swiat i jakie
nikiem motywującym i punktem zbornym cenią wartoSci, powinno się uwzględniać
dla całego zespołu . w programowaniu rywalizacji sportowej.
Aby być dobrym przywódcą, trzeba JeSli chcemy, aby kobiety walczyły efek-
stworzyć plany działania i wykorzystać tywnie, nie wyróżniajmy żadnej zawod-
w sposób odpowiedzialny potencjał gra- niczki jako gwiazdy, oczekując, że kole-
czy i współpracowników, komunikować żanki wprowadzą ją na piedestał. Tego
się z nimi efektywnie i być Swiadomym rodzaju mechanizm działa w zespołach
własnej roli lidera zespołu. Według Au- męskich, których członkowie ustawia-
torki: niestrudzone, trwałe przywództwo ją się na szczeblach drabinki społecz-
mobilizuje innych, powodując, że wszy- nej. W zespole kobiecym ani gwiazda,
scy są gotowi do zrobienia tego, co za- ani pozostałe zawodniczki nie będą się
gwarantuje sukces . dobrze rozwijały w takiej aranżacji.
W tytule rozdziału V znajduje się Każdy rodzaj wyróżniania kogokolwiek
trudne do przetłumaczenia na język pol- spowoduje dyskomfort z powodu prze-
ski słowo Competitiveness , które rwania sieci.
oznacza gotowoSć do współzawodnic- W opinii Mary Wise sesje treningo-
twa, a może więcej walecznoSć. We- we stanowią domenę panowania trene-
dług Autorki Mary Wise, zawodnicz- rów, natomiast zawody samych gra-
ka, która posiada w sobie ducha walki, czy. Trenerka może nadzorować to
potrafi rywalizować. Niekoniecznie musi wszystko, co się dzieje z zawodniczka-
być najbardziej agresywną na boisku, mi podczas treningów. Wtedy przygo-
natomiast zrobi wszystko, aby pomóc towuje je do podejmowania niezależ-
swojej drużynie zwyciężyć. nych decyzji w trakcie rozgrywania
W pojęciu rywalizacji mieSci się, meczu. Rolą trenerki jest zachęcanie
zdaniem Autorki, zabawa i przyjemnoSć. i wzmacnianie u podopiecznych zdol-
Opisuje też różnice płciowe w podejSciu noSci rywalizacyjnych. Bowiem tylko
do uprawiania sportu: W sporcie, ste- równoczesne rozwijanie sprawnoSci
reotypowo spostrzega się mężczyzn jako fizycznej i technicznej z rozbudza-
96 Nowe książki
Ona może być trenerką! 97
niem walecznoSci ukształtuje umiejęt- dzo trenerki wówczas, kiedy wygrywa,
noSć zwyciężania. jak wtedy, kiedy przegrywa. Trenerka
Praca z młodzieżą wymaga odmien- powinna w tych okolicznoSciach znajdo-
nego podejScia ze strony trenerki. Ist- wać się możliwie jak najbliżej linii au-
nieje potrzeba, aby, okazując szacunek towej. Niezależnie od tego, czy zespół
swoim zawodniczkom, demonstrowała Mary Wise wygrywał, czy przegrywał,
w słowach i działaniach własną pasję zawsze stawiała pytania: Czego nauczy-
w dążeniu do zwycięstwa, a one podą- łySmy się tym razem? oraz Co może-
żą jej Sladem. Bardzo ważny jest wła- my zrobić lepiej? .
Sciwy dobór słów. Poprzez częste uży- Przedmiotem rozważań częSci II
wanie liczby mnogiej my i zwracanie (Osobiste zaangażowanie i samoste-
się do zawodniczek po imieniu, trener- rownoSć) są następujące zagadnienia:
ka wzmacnia więx i spójnoSć sieci. motywacja, podejmowanie decyzji, sa-
Ciężka praca powoduje, że u zawod- modyscyplina, ukierunkowanie koncen-
niczek ukształtuje się wiara w siebie, tracji, radzenie sobie ze stresem. W czę-
z której w sposób naturalny zrodzi się Sci III (Zarządzanie i realizacja pro-
walecznoSć. gramu) mówi się o umiejętnoSciach
W kontekScie wzmacniania rywaliza- organizatorskich, byciu kierownikiem
cji ważne miejsce odgrywa właSciwe i mentorem dla grupy współpracowni-
rozumienie znaczenia ryzyka porażki. ków, roli asystentki trenera, prowadze-
Autorka przez lata swojej kariery za- niu zespołu i rekrutacji sportowców.
wodowej próbowała celowo kształtować CzęSć IV (Budowanie relacji i dzia-
w zespole nieustępliwoSć i wiarę w to, łania promocyjne) to relacje trenerka-
że warto Swiadomie podejmować ryzy- -zawodnicy, spójnoSć zespołu, relacje
ko przegranej, aby wspiąć się na wyższy z rodzicami, marketing i media, tworze-
poziom, zgodnie ze stwierdzeniem: Po- nie i utrzymywanie sieci porozumienia
rażką nie jest przegrany mecz, ale to, że i wsparcia.
nie podnieSliSmy się po upadku . ZnajomoSć treSci prezentowanych w
W przekonaniu Mary Wise, jeSli za- książce może inspirować do osiągania
wodniczka naprawdę kocha rywalizację, sukcesów i prowadzić do pozytywne-
to po niepowodzeniu nie może się do- go wzmacniania relacji ze współuczest-
czekać kolejnego meczu. JeSli walczy nikami sportu. Niektóre z poruszanych
z pasją, ma szansę, aby pokonać każde- problemów dotyczą zarówno kobiet,
go przeciwnika w następnym pojedynku. jak i mężczyzn uprawiających zawód
Twierdzi, że prowadzona przez nią dru- trenera (np. samodyscyplina, motywa-
żyna, jak i sztab szkoleniowy, zawsze po cja czy rekrutacja sportowców). Inne,
przegranej mobilizowali się do wysiłku z wielkim znawstwem opisujące tajni-
i poprawy umiejętnoSci bardziej niż po ki szkoleniowego mistrzostwa, są adre-
jakimkolwiek zwycięstwie. Jest przeko- sowane specjalnie do kobiet. Zapozna-
nana, że zespół nie potrzebuje tak bar- jemy się z metodami, jakich używały
Ona może być trenerką! 97
98 Nowe książki
wybitne trenerki w pracy z zespołami równo dla trenerek już prowadzących
akademickimi, ligowymi i narodowymi. szkolenie, jak i przygotowujących się do
Ważne przy tym jest to, że Autorki tej roli. Może mieć znaczenie przede
wdrażały własne programy i pamięta- wszystkim dla tych, które wahają się
ły o tym, by w procesie rozwoju spor- i nie mają odwagi, by podjąć pracę w tym
towego nie zabrakło radoSci w drodze zawodzie, a także dla trenerów męż-
do sukcesu, zarówno u sportsmenek, czyzn, prowadzących zespoły kobiece.
jak i u trenerek. Im wszystkim zawarte w niej eksperty-
Książka Ona może być trenerką! zy osób, które wielokrotnie odnosiły
ze wszech miar zasługuje na to, by za- sukcesy, mogą ukazać nieznane dotąd
lecać ją jako lekturę wzbogacającą do- perspektywy.
Swiadczenia polskich trenerów. Prezen-
tuje materiały bardzo wartoSciowe, za- Jadwiga Kłodecka-Różalska
98 Nowe książki

Wyszukiwarka