Mgr inż. Jan Bielański 2010-10-10

Podstawy leśnictwa.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach

/Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz.435 z póżn. zm. /.

1.Las – zwarty obszar gruntu pokryty roślinnością leśną (drzewa, krzewy, runo

leśne), o powierzchni większej od 0,10ha, przeznaczony do produkcji leśnej, a

także parki narodowe i rezerwaty przyrody oraz drogi i rowy leśne, a także inne

grunty związane z gospodarką leśną (parkingi leśne, leśniczówki).

2. Zadrzewienia i zakrzewienia: są to grunty porośnięte roślinnością leśną o

powierzchni mniejszej niż 0.10 ha, a także:

- śródpolne skupiska drzew i krzewów niezliczone do lasów

- tereny torfowisk, pokryte kępami krzewów i drzew karłowatych,

- grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym,

- przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub

krzewami, stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników

wodnych,

- jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami w sposób naturalny lub

sztuczny w celu zabezpieczenia przed erozją, niezliczone do lasów,

- wysypiska kamieni i gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami,

- zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza

zwartymi kompleksami lasów / cmentarze czynne zalicza się do „innych

terenów zabudowanych”/,

- skupiska drzew i krzewów mające charakter parku, ale pozbawione

urządzeń i budowli służących rekreacji i wypoczynkowi /parki

czynne o zieleńce poza pasami ulic zalicza się natomiast do terenów

rekreacyjno-wypoczynkowych w grupie terenów zabudowanych i

zurbanizowanych /

1

Zadrzewienia i zakrzewienia mogą również wystąpić na użytkach rolnych.

Wówczas podlegają wyłączeniu z podatku rolnego.

. 3 Drzewostan – jednorodny fragment lasu pod względem składu

gatunkowego, wieku, budowy i zagęszczenia.

4 .Siedliskowy typ lasu – jakość warunków środowiska (położenie, warunki

klimatyczne, glebowe, wodne) określających możliwości produkcyjne lasu.

Wyodrębnia się następujące siedliska leśne:

1/ siedliska nizinne:

Bór suchy – Bs

Bór świeży – Bśw

Bór wilgotny – Bw

Bór mieszany świeży – BMśw

Bór mieszany wilgotny – BMw

Bór mieszany bagienny – BMb

Las mieszany świeży – LMśw

Las mieszany wilgotny – LMw

Las mieszany bagienny – LMb

Las świeży – Lśw

Las wilgotny – Lw

Ols – Ol

Ols jesionowy – Olj

Ols łęgowy – Oł

2/ siedliska wyżynne:

Bór mieszany wyżynny – BMwyż

Las mieszany wyżynny – LMwyż

Las wyżynny - Lwyż

3/ siedliska górskie:

Bór wysokogórski – BWg

Bór górski – Bg

Bór mieszany górski – BMg

Las mieszany górski – LMg

Las górski – Lg

Las łęgowy górski – Lłg

2

5. Etapy rozwoju lasu:

I Uprawa – od posadzenia sadzonek do chwili zetknięcia się koron, czyli

do tak zwanego zwarcia. W zależności od siedliska trwa to od 7 do

kilkunastu lat.

II Młodnik – od zwarcia w uprawie do początku obumierania dolnych gałęzi

(naturalne oczyszczanie się gałęzi). Faza młodnika trwa do 20-25 roku.

III Tyczkowina - trwa od 20-25 roku do 33-35 roku. W tym wieku następuje

silny wzrost drzewa zachwianie tempa przyrostu wysokości do grubości –

długie proste pnie, krótkie, wąskie korony. Drzewostan w tej fazie łatwo

uszkadza wiatr lub śnieg, drzewa szybko oczyszczają się z gałęzi.

IV. Drągowina – proces oczyszczania się z gałęzi i pięcie się drzewa w górę

maleje, a wzmaga się jego grubienie. Trwa to do 50 roku.

V. Drzewostan dojrzewający – 50-80 lat. Przyrost w górę maleje, ustaje

wzrost koron, cała siła idzie w grubość.

VI. Drzewostan dojrzały – 80-100 lat. Nadaje się do wyrębu.

VII. Starodrzew – powyżej 100 lat. Ustaje przyrost, początek starzenia się

(murszenia).

6 Zwarcie drzewostanu – jest to wzajemne położenie koron drzew

w drzewostanie. Wyróżnia się:

I zwarcie pełne – korony drzew stykają się koronami, zachodzą na siebie,

II zwarcie umiarkowane – między koronami wolne przestrzenie,

III zwarcie przerywane – są luki między koronami, w których może zmieścić

się drzewo,

IV. zwarcie luźne – odstępy między koronami spore, drzewa nie oddziałują już

na siebie

.

7. Pierśnica drzewa – średnica drzewa w korze mierzona na wysokości 1,3m.

8. Bonitacja drzewostanu – wyrażony w klasach wskaźnik możliwości

produkcyjnej siedliska leśnego i drzewostanu. Dla sosny i modrzewia

wyodrębnia się klasy Ia, I, II, III, IV i V, dla pozostałych gatunków I, II, III, IV, V.

3

. Bonitację drzewostanu ustala się na podstawie relacji wysokości drzew do

ich wieku, z dokładnością do 0,5 klasy

.

9. Zadrzewienie (stopień zadrzewienia lub współczynnik zadrzewienia) –

stosunek miąższości rzeczywistej drzewostanu na 1 ha, do miąższości

normalnej, podawanej przez tabele.

Współczynnik zadrzewiania określa się w dokładnością do 0,1 według wzoru:

Mi

Z

( dla drzewostanów starszych od 20 lat)

Mn

P

P

Z

(dla drzewostanów w wieku do 20 lat)

P

gdzie: P – powierzchnia młodnika lub uprawy w ha

P – powierzchnia luk w drzewostanie wymagających uzupełnień i

dolesień w ha

Mi – miąższość grubizny drzewostanu wyrażona w m3 w stanie

faktycznym

Mn – miąższość drzewostanu modelowego (normalnego) wyrażona

w m3, określona z tablic miąższości drzewostanów.

W drzewostanie mieszanym stopień zadrzewienia określa się jako się sumę

wskaźników cząstkowych, obliczonych dla poszczególnych gatunków drzew

np.:

6 So 70 lat I bon. – 185 m3 : 388 m3 = 0,48

3 Db 70 lat II bon. – 85 m3 : 332 m3 = 0,25

1 Brz 70 lat I bon. – 25 m3 : 355 m3 = 0,07

Razem: 295 m3 Z = 0,80

Miąższość drzewostanu modelowego (388, 332. 355) przyjmuje się z

„Tablic zasobności i przyrostu drzewostanu” zestawionych przez

B.Szymkiewicza.

Miąższość faktyczną ustala się poprzez pomiar pierścienic i wysokości

wszystkich drzew z wykorzystaniem tablic (metoda pomiarowa) bądź też mniej

dokładnie poprzez pomiar pierśnic i wysokości na powierzchniach próbnych

(metoda pomiarowo – szacunkowa).

4

10. Miąższość – jest to objętość materiałów drzewnych.

11. Miąższość drzewostanu (zapas drzewostanu) – suma miąższości wszystkich

drzew w drzewostanie (grubizny, strzał, całych drzew) wyrażona w m3.

12. Etat cięć – ilość m3 drewna do pozyskania z danej powierzchni, określona

w planie urządzenia lasu, ewentualnie w planie uproszczonym.

13. Grubizna – drewno okrągłe o średnicy w cieńszym końcu z korą od 7 cm

wzwyż.

14. Strzała – część drzewa od pniaka do ostro zakończonego wierzchołka.

15. Dłużyca – wyrobiona część strzały drzewa o długości ponad 9 m w drzewach

iglastych i 6 m w drzewach liściastych.

16. Okółki – zespoły bocznych gałęzi, wyrastających w jednym węźle łodygi

(każdego roku wyrasta 1 okółek).

17. Klasy wieku : Ia – do 10 lat, Ib – do 20 lat, II – 21-40 lat, III – 41-60 lat,

IV – 61-80 lat, V – 81-100 lat, VI – 101-120 lat.

18.Halizna – powierzchnia leśna pozbawiona drzewostanu dłużej niż 2 lata

oraz uprawy i młodniki I klasy wieku (do 20 lat) o zadrzewieniu niższym niż

0,5 przewidziane do odnowienia.

19.

Płazowina – powierzchnia leśna porosła z rzadka drzewami, o

zadrzewieniu 0,1 – 0,2.

20. Rębnia zupełna – jednorazowe wycięcie drzewostanu lub jego części, w wyniku

którego w sposób sztuczny odnawia się całą powierzchnię zrębu. Rębnię

5

zupełną stosuje się, gdy głównym gatunkiem uprawy ma być sosna lub olcha.

Powstaje wtedy drzewostan jednowiekowy.

21. Wiek rębności drzew - dąb, wiąz, jesion – 120 lat

- jodła, buk – 100 lat

- sosna, modrzew świerk – 80 lat

- brzoza, olcha, grab – 60 lat

- osika – 40 lat

- topola – 30 lat

22. Skład gatunkowy drzewostanu – udział miąższościowy poszczególnych gatunków

drzew w ich całkowitej miąższości wyrażona w skali od 1 do 10. np. 7So3Brz –

oznacza że udział objętości sosny w całkowitej objętości drzewostanu wynosi

70%, a udział brzozy – 30%.

23. Opis taksacyjny lasu – zawiera pełną charakterystykę gruntu leśnego i

rosnącego na gruncie drzewostanu. Opis ten jest podstawą sporządzania planu

urządzenia lasu na 10 lat i jest wykorzystywany w procesie wyceny

nieruchomości.

1/ Opis taksacyjny zawiera:

- opis siedliska leśnego / np., bór świeży / oraz klasę bonitacyjną siedliska

leśnego i gospodarczy typ drzewostanu,

- opis drzewostanu,

- zalecane działania gospodarcze na okres najbliższego 10-lecia

2/ /powierzchnia wydzieleń drzewostanowych nie powinna być mniejsza od

1 ha w Lasach Państwowych i 0,5 w lasach pozostałych

3/ opis drzewostanu – zawiera skład gatunkowy drzew i drzewostanu wg

miąższości. Określa się go na podstawie szacunku wzrokowego lub na

podstawie pomiarów w terenie (pomiarów masy, liczby drzew lub pomiarów

powierzchni zajmowanych przez poszczególne gatunki drzew).

Opis drzewostanu zawiera ponadto: wiek drzewostanu wg klasy wieku,

bonitację drzewostanu, współczynnik zadrzewienia, miąższość drzewostanu

oraz ich jakość (wg zaliczania do jednej z 4-ch klas jakości).

6

24.

Oddział leśny – jest to jednostka gospodarczego podziału lasu,

oznaczona

na planie urządzania lasu liczbami arabskimi, o pow. 10 – 25 ha.

25 Pododdział leśny – jest to najmniejsza jednostka podziału lasu, oznaczona

na planie urządzania lasu literami, obejmująca wydzielenie drzewostanowe

jednego gatunku drzew. Pododdziały różnią się opisem taksacyjnym i

zaprojektowanymi zadaniami jakie na tej powierzchni trzeba wykonać.

.26..Podział gruntów leśnych i obrót lasami prywatnymi nie jest prawnie

ograniczony. Jednakże w wyniku podziału gruntu leśnego przeznaczonego w

planie miejscowym do produkcji leśnej, albo w razie braku planu faktycznie

wykorzystywanego na cele leśne, nie może powstać działka o powierzchni

mniejszej niż 0.3000 ha . Wydzielenie działki o mniejszej powierzchni może

nastąpić pod warunkiem, że w ciągu pół roku po zatwierdzeniu projektu

podziału zostanie ona zbyta na powiększenie działki sąsiedniej.

27. Gospodarka leśna prowadzona jest zgodnie z planami urządzania lasu.

Plany te określają ilość przewidywanego do pozyskania drewna (etat cięć)

w poszczególnych oddziałach i pododdziałach leśnych, rodzaje zabiegów i

harmonogram ich wykonywania w poszczególnych oddziałach, określają

zadania w zakresie infrastruktury technicznej w lesie itp.

Plan urządzeniowo – leśny sporządza się raz na 10 lat. Dla lasów

będących w zarządzie Administracji Lasów Państwowych, sporządza się

plany o pełnej treści. Uproszczone plany urządzania lasu sporządza się dla

lasów o powierzchni większej od 10 ha – stanowiących własność prywatną

oraz dla lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu

Państwa. Natomiast dla lasów o powierzchni mniejszej od 10 ha

niestanowiących własności Skarbu Państwa zadania z zakresu gospodarki

leśnej określa decyzja starosty wydana na podstawie inwentaryzacji stanu

lasów, a dla lasów o powierzchni do 10 ha wchodzących w skład Zasobu

Własności Rolnej Skarbu Państwa zadania z zakresu gospodarki leśnej

określa nadleśniczy.

7

Minister Środowiska zatwierdza plan urządzania lasu dla lasów

państwowych oraz uproszczone plany dla lasów wchodzących w skład

Zasobu Własności rolnej Skarbu Państwa

Starosta zatwierdza pozostałe uproszczone plany urządzania lasu po

zasięgnięciu opinii nadleśniczego.

28. Nadleśniczy za zgodą Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych może

nabyć od osób fizycznych lub prawnych lasy oraz grunty do zalesienia, a także inne

grunty niezbędne do gospodarki leśnej.

Sprzedaż lasów i innych gruntów Lasów Państwowych może następować w

przypadkach:

a/ zbywania udziałów Lasów Państwowych we

współwłasnościach

b/ regulacji granicy polno - leśnej

c/ stwierdzenia nieprzydatności gruntów, budynków i budowli

na potrzeby gospodarki leśnej

d/ zmiany przeznaczenia na cele nieleśne i nierolnicze.

Sprzedaż lasów państwowych może następować za zgodą Dyrektora

Generalnego Lasów Państwowych. Tylko w przypadku, gdy las ma pow.

mniejszą niż 1 ha i stanowi enklawę wśród gruntów innej własności

nadleśniczy może go sprzedać w drodze przetargu bez zgody Dyrektora

Generalnego.

8