Wykład z dnia 23.01.10
KRAINA NEOTROPIKALNA - kraina zoogeograficzna obejmująca obszar Antyli i Ameryki Południowej
aż do granicy z krainą nearktyczną (północny Meksyk) oraz wyspy Galapagos.
Większość powierzchni tej krainy leży w strefie klimatu tropikalnego, jedynie na południowych
krańcach występuje umiarkowany. Dominującą formacją roślinną są coraz bardziej niszczone lasy
równikowe, zaś dalej na południe - obszary sawannowe i stepowe (pampa).
Fauna krainy neotropikalnej jest bardzo różnorodna i odmienna od spotykanej w innych krainach,
dużo tu również form endemicznych (20). Wynika to z faktu, że przez długi okres rozwijała się w
izolacji.
Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt:
ptaki - najbogatsza na świecie awifauna licząca ok. 3 500 gatunków i aż 32 rodziny endemiczne, np.:
nandu, kusaki, tukany, skrzydłoszpony, kariamy, a z rzędu wróblowych – garncarzowate i
mrówkowody, z których każda rodzina liczy ponad 200 gatunków. Większość gatunków kolibrów żyje
właśnie w krainie neotropikalnej (poza nią - tylko kilka), kondory (wikariant sęp)
ssaki - przedstawiciele całego podrzędu małp szerokonosych brak małp wąskonosych, owadożernych
oraz charakterystyczne sześć rodzin gryzoni, m.in. szynszylowate, kapibary, marowate i agutiowate.
Endemicznymi rodzinami są leniwce i częściowo mrówkojady, a także przedstawiciele nietoperzy:
liścionosy i wampiry. O dawnym połączeniu z Australią świadczy występowanie torbaczy – dydelfów i
zbójników.
ponadto lama, alpaka, guanako, pekari (odpowiednik dzika), tapir
gady - licznie reprezentowane legwany oraz węże – jadowite i dusiciele (np. anakonda i boa),
kajmany
Z płazów występują tylko bezogonowe i beznogie w tym żaby jadowite.
KRAINA ETIOPSKA – kraina zoogeograficzna obejmująca kontynent afrykański na południe od
zwrotnika Raka i przybrzeżny pas Półwyspu Arabskiego.
Kraina etiopska leży w strefie klimatów równikowych i zwrotnikowych, a dominującymi formacjami
roślinnymi są las równikowy i sawanna.
Fauna tego obszaru jest bardzo bogata i zróżnicowana, rozwijała się bowiem na kontynencie
ukształtowanym już przed 100 milionami lat. Wiele jest endemitów takich jak dobrze znane żyrafy,
zebry, słonie afrykańskie czy hipopotamy, inne mniej popularne to sekretarze oraz mrównik.
Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt:
okapi (wikariant żyrafy)
guziec (wikariant dzika)
hieny, szakale (wikariant kojot), fenek, małpy wąskonose
ptaki - ok. 1700 gatunków, wśród nich 12 rodzin endemicznych, m.in. strusie, trzewikodzioby,
sekretarze, turaki i czepigi, dzioborożce (wikariant Tukan), żuraw koroniasty
ssaki - lwy, liczne antylopy, zebry, Szympansy i goryle, a z endemitów:
duzi roślinożercy: hipopotamy i żyrafy
mrówniki
gryzonie: kretoszczury, postrzałki i wiewiórolotki
owadożerne: tenreki, złotokrety i ryjoskoczki.
gady - kameleony (rodzina prawie endemiczna, gdyż tyko pojedyncze gatunki występują w Europie i
Azji).
Madagaskar – lemury (małpiatki), nie ma węży jadowitych, wiwery, ośrodek endemitów
Mauritius – dodo
KRAINA ORIENTALNA – kraina zoogeograficzna obejmująca południową część kontynentu
azjatyckiego (tę, która nie jest zaliczana do krainy palearktycznej i etiopskiej) oraz Archipelag Malajski
aż do Filipin i Małych Wysp Sundajskich.
Leży w strefie klimatów równikowych i zwrotnikowych, a główną jej formacją roślinną jest las
równikowy oraz częściowo sawanna.
Fauna tego obszaru jest bardzo bogata i wykazuje duże podobieństwo do występującej w krainie
palearktycznej i etiopskiej. Mało jest tu endemitów.
Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt:
ptaki - ok. 1900 gatunków, wśród nich bażanty (np. paw indyjski) i przedstawiciele rzędu wróblowych
- kurtaczki, tymaliowate i kwiatówki oraz endemiczne turkuśniki i filipińczyki
ssaki - słoń indyjski, nosorożce, tygrysy, niedźwiedź malajski, pandy, bawoły, tapir malajski i małpy, a
także endemiczne lotokoty, tupaje, wyraki i gibbony.
gady - pytony, aligator chiński, kobra indyjska
płazy - żaby latające i inne bezogonowe.
KRAINA ANTARKTYCZNA – kraina zoogeograficzna obejmująca obszar Antarktydy i sąsiadujących z
nią wysp
pingwiny, uchatki, lwy morskie, krabojad, lampart morski
w wodach przyantarktycznych kryl, albatrosy
KRAINA AUSTRALIJSKA – kraina zoogeograficzna obejmująca obszar Australii, Tasmanii, Moluków,
Nowej Gwinei, Nowej Zelandii i większości wysp Oceanu Spokojnego.
Większa część obszaru należy do strefy klimatów zwrotnikowych, jedynie na południowych krańcach
występuje klimat umiarkowany. Głównymi formacjami roślinnymi są: stepy i pustynie (w centralnej
części Australii), zarośla wiecznie zielone (w południowej), sawanna i las równikowy (w północnej).
Wschodni skraj Australii i Nowa Zelandia są pokryte lasami liściastymi.
Kraina australijska charakteryzuje się fauną o dużej odmienności od fauny innych regionów świata,
przede wszystkim obecnością stekowców i torbaczy i nieobecnością łożyskowców (poza nietoperzami
i gatunkami zawleczonymi przez człowieka).
Najbardziej charakterystyczne rodziny i gatunki zwierząt:
ssaki - torbacze: kangurowate, pałankowate, wombatowate i in. oraz stekowce: dziobak i
kolczatkowate (gatunki endemiczne)
ptaki - 13 rodzin endemicznych, m.in. emu, kazuary, kiwi, kagu, kakadu, cudowronki i miodojady
gady - krokodyle, warany (m.in. jedna z największych współcześnie żyjących jaszczurek - waran
olbrzymi).
PAŃSTWO HOLARKTYCZNE - państwo roślinne zajmujące największy obszar kuli ziemskiej - całą
północną strefę umiarkowaną i zimną. W jego granicach znajduje się Europa, północna część Afryki,
Azja z wyjątkiem jej części południowej oraz prawie cała Ameryka Północna. Sięga ono od bieguna
północnego poza zwrotnik Raka.
Wielki obszar zajmowany przez państwo wykazuje dużą jednolitość flory. Reprezentantami państwa
są rodziny: wierzbowate, brzozowate, klonowate, różowate, krzyżowe, skalnicowate, jaskrowate,
selerowate. Licznie są tu reprezentowane trawy oraz gatunki z rodziny astrowatych i motylkowatych.
Z nagonasiennych obficie występują: sosna, jodła, świerk, modrzew i jałowiec.
PAŃSTWO NEOTROPIKALNE - państwo roślinne, teren występowania charakterystycznej roślinności,
który obejmuje Amerykę Środkową i Południową, oprócz części najdalej wysuniętej na południe.
Formacje roślinne podobne jak w państwie paleotropikalnym, jednak ok. 40% flory to endemity.
Florystycznie jest to państwo bogate. Charakterystyczne są rodzaje: begonia, wanilia, jukka, aloes,
agawa i inne. Znanymi, endemicznymi, neotropikalnymi rodzinami są nasturcjowate, ananasowate,
kaktusowate.
Szczególną cechą państwa jest mała liczba gatunków roślin nagonasiennych. Lasy równikowe
charakteryzują się różnorodnością gatunków drzew, licznymi lianami i epifitami, paprociami i
charakterystycznymi dla tego państwa ananasowatymi. Neotropikalnego pochodzenia jest wiele
roślin uprawnych, z których ważne miejsce zajmuje ziemniak, kukurydza i drzewo kauczukowe. Stąd
pochodzą: orzech ziemny, słonecznik, kakaowiec, ananas, papryka, pomidor, dynia, drzewo
chininowe.
PAŃSTWO PALEOTROPIKALNE – drugie co do wielkości państwo roślinne. Flora jest bardzo bogata i
silnie zróżnicowana - pod tym względem jest to najbogatsze państwo roślinne świata. Jest ojczyzną
licznych roślin użytkowych. Z Afryki pochodzi kawa, sorgo, arbuz, z Azji - ryż, bawełna, ogórek, banan,
trzcina cukrowa, palma kokosowa, herbata, cynamonowiec, pieprz, goździkowiec korzenny,
muszkatołowiec, bakłażany, rącznik, mandarynka.
W państwie paleotropikalnym występują następujące formacje roślinne:
wilgotne lasy równikowe,
suche lasy równikowe i podzwrotnikowe
sawanny
pustynie
półpustynnie.
Dżungla – dotyczy tylko lasów z tego regionu świata – Indie i Indochiny
gaje bambusowe, lasy monsunowe
Afryka – sawanny – od innych ekosystemów trawiastych różni się występowaniem drzew, głównie
akacje, baobaby – zapylane przez nietoperze
Wyróżniamy porę suchą i deszczową na sawannie
welwiczja – na pustyni Namib
pirofity – rośliny lubiące pożary, występują także w barealnych lasach Ameryki Północnej (sosna
Banksa) w Australii
PAŃSTWO AUSTRALIJSKIE – państwo roślinne obejmujące obszar Australii. Jego długotrwała izolacja
geograficzna wywarła ogromne piętno na florze, która przeszła swoistą ewolucję. Dlatego zachowało
się tu wiele reliktów, a całe państwo jest zdominowane przez wiele gatunków, a nawet rodzajów
roślin endemicznych. We florze australijskiej jest 13 endemicznych rodzin, około 570 endemicznych
rodzajów. Endemity stanowią 90% flory, której szczególną cechą jest obecność rodzaju eukaliptusa i
akacji, która ma tu swe centrum występowania.
Wielkich zmian we florze tego państwa dokonał człowiek. Wyrąb i wypalanie lasów, wypas i
wprowadzanie kultur rolnych spowodowały wyginięcie niektórych gatunków roślin. Człowiek
wprowadził na te tereny ponad 200 nowych gatunków roślin, w tym amerykańskie opuncje.
PAŃSTWO PRZYLĄDKOWE – (Capensis) państwo florystyczne świata. Obejmuje terytorium o
powierzchni ok. 85000 km2 na południowym krańcu Afryki (RPA). Mimo małego terytorium
charakteryzuje się nadzwyczaj bogatą florą, liczącą ponad 7000 gatunków. Bardzo licznie
reprezentowane są między innymi rodzaje: pelargonia i przypołudnik. Te ostatnie zwane są "żywymi
kamieniami".
Dzięki izolacji przez łańcuchy górskie i obszary pustynne roślinność posiada wybitnie odrębny
charakter - wśród występujących tu gatunków aż 73% stanowią endemity.
We florze przylądkowej człowiek nie znalazł ważnych gospodarczo roślin, dała ona jednak ponad
1000 gatunków roślin ozdobnych z rodzajów takich jak: kliwia, pelargonia, gerbera, mieczyk, amarylis,
frezja i liczne rośliny gruboszowate.
PAŃSTWO ANTARKTYCZNE – państwo roślinne, którego flora na znacznych przestrzeniach jest
skrajnie uboga i odznacza się wysokim stopniem endemizmu. Obejmuje Antarktydę oraz następujące
obszary: Juan Fernandez, patagoński, wysp subantarktycznych, nowozelandzki.
Obszary zimne charakteryzuje niemal zupełny brak roślin kwiatowych. Na Antarktydzie występują
jedynie dwa gatunki okrytonasiennych: śmiałek antarktyczny oraz Colobanthus quitensis. Dużo jest
mszaków i porostów. Pomijając lodowe pustynie, dominującą formacją roślinną jest tundra. W części
amerykańskiej występują lasy złożone z drzew liściastych (np. buki południowe) i iglastych. Wraz z
ocieplaniem klimatu i ekspansją człowieka pojawia się na tych niegościnnych terenach coraz więcej
gatunków zawlekanych z cieplejszych regionów np. wiechlina roczna.
Wyspa Kerguelena – rośnie tam kapusta kergueleńska zasobna w witaminę C
Ameryka Południowa – brezylka – silnie pomarańczowa barwa