Wykład 1

1. Historia, geneza i powstanie socjologii prawa:

1945r. Gurrith i Moore "Socjologia XX w." Próba przekonania o konieczności stworzenia przedmiotu socjologia prawa.

R. Pound i rozdział książki pt. "Socjologia prawa"

Narodowa Asocjacja Socjologiczna (powstała w 1945r.): 92 asocjacje i 450 członków- V Kongres 1962r.

w Waszyngtonie się odbył, był to okres przełomowy, bowiem na tym kongresie postanowiono powołać:

"Research commitee of sociology of law" składa się z około 3000 członków, w 1965 i 1968 r.

zjazdy odbywały się w Warszwie, liczącą się tam postacią był Adam Podgórecki.

Raporty w 1986r. "Norms and actions. National reports f sociology of law" R.Trevers.

W Polsce w 1969r. powstał Zakład Socjologii Prawa, a w 1962r. powstała książka

Adama Podgóreckiego "Socjologia prawa"

1971r. to powstanie ksiązki adama Podgóreckiego pt. "Zarys socjologii prawa", która stanowiła polemikę w odniesieniu do innych ujeć socjologii prawa. A także pierwszy podręcznik V.Aubert'a "Socjologia prawa".

1970r. Carbonnier "Socjologia prawa"

2. Fazy rozwoju socjologii prawa:

I etap europejski E.Durkheim, E.Erlich, L.Petrażycki, A.Kantorowicz

II etap amerykański, który jest związany z oddziaływaniem etapu europejskiego, wpłynął on bezopśrednio na amerykańskich uczniów N.S.Timasheff, R.Pound, E.A.Ross, D.Black

III etap powrotu do Europy i umiędzynarodowienia, czyli etap europejsko- amerykański socjologii prawa 1984r. Cottarrell "Socjologia prawa- wprowadzenie"

Nurty w socjologii prawa

socjologiczny prawny (socjologia prawa jako (socjologia prawa jako dziedzina socjologii ogólnej) nauka prawnicza) Przyczyny pojawienia się socjologii prawa:

- nowe obiekty badań

- nowa metodologia

- przełamanie paradygmatu T.Kahnn "Orewolucji paradygmatycznej w nauce"

paradygmat- jest wzorem postępowania naukowego dla danej dyscypliny, obejmujący pewne dyrektywy metodologiczne, założenia dotyczące przedmiotu badań ich cech oraz założenia aksjologiczne.

kryzys

poznawczy: nie ma już nic nowego do poznania

praktyczny: trudy przełożenia teorii na praktykę

predyktywny: prawidłowe poznawanie właściwości

Optymistyczny imperializm- impuls do rozwoju socjologii prawa

C.Popper- w naukach humanistycznych paradygmat powoduje komplementarność

C.Nagel i T.Kahn- powstanie nowych paradygmatów powoduje rozwój tych poprzednich:

prawno-naturalne, socjologiczno-psychologiczne i pozytywistyczne.

Zadania Socjologii prawa A.Comte "Wiedzieć by przewidywać, przewidywać aby móc"

Wykład 2

Krytyka Adama Podgóreckiego. Adam Podgórecki stał na stanowisku umiarkowanego naturalizmu.

W latach 60tych pojawił się model postępowania tzw. indukcyjny model Kenneny,

w latach 50tych napisał "Filozof patrzący na naukę" tutaj zawarł wszelkie wywody dotyczący indukcyjnego modelu nauki, podparł się twierdzeniem Einsteina

"nauka zaczyna się od faktów i na faktach powinna się kończyć". Proponował podział nauki na sferę faktów (subiektywnie postrzegane, ale są to twarde, jednoznaczne zjawiska, co do nich można wyrazić twierdzenia) i sferę badań naukowych (z faktów należy wybrać te, które powinny podlegać naszemu badaniu- zabieg identyfikacji przedmiotu badanego). Kolejny etap to deskrypcja-

dokładny opis właściwości i relacji pomiędzy tymi właściwościami; indukcja- wyprowadzamy zespół

twierdzeń ogólnych (tzw. szczegółowe uogólnienia); proces indukcji przechodzi przez teorię średniego zasięgu

Roberta Mertona (nie obejmuje całego przedmiotu badań); dedukcja- wyprowadzanie z twierdzeń ogólnych innych

twierdzeń ogólnych, które treściowo nie pokrywają się z tymi pierwszymi, ale przysługuje im taka sama wartość badawcza; proces weryfikacji- jest to powrót do faktów przyrównywania treści ogólnych do rzeczywistości

, cześto ma charakter dedukcji, albo obserwacji w naukach przyrodniczych (opiera sie na pewnych formach predykcji-

przewidywań i obserwacji). Warunkiem tego, że ów proces ma charakter naukowy, jest pozytywny wynik weryfikacji.

C.Popper- w latach 40tych XXw. obalił tę tezę w odniesieniu do nauk społecznych. Stwierdził, że nie ma zastosowania,

bo życie społeczne zawsze da potwierdzenie tych twierdzeń naukowych. Pozytywna weryfikacja nie ma zastosowania

w humanistyce, w naukach społecznych weryfikacja powinna mieć charakte negatywny. Im więcej faktów przeczących

danemu twierdzeniu tym to twierdzenie jest słabsze. Gdy nie znajdziemy faktu, który przeczy wówcas twierdzenie

jest prawdziwe. W humanistyce nie ma twierdzeń z wielkim kwantyfikatorem (zawsze, wszędzie), są tylko twierdzenia z małym kwantyfikatorem (dostosowywane do niektórych sytuacji).

Twierdzenia sfalsyfikowane mają wielką wartosć badawczą. W społeczeństwie obserwujemy niektóre fakty, więc indukcja jet zwykle częściowa, podobnie jest z dedukcją- nie jest ona prawidłowa, gdyż

nie da się dokonać algorytmizacji na język matematyki, ani też na język logiki formalnej Ten schemat jest całkowicie obalony przez antynaturalistów.

Twierdzenie: jeśli nauka nie opiera sie na schemacie indukcji nie jest nauką!

A.Podgórecki- krytykował naukę prawa w Polsce:

- nie troszczą się o weryfikację twierdzeń,

- wypowiadają twierdzenia o charakterze temporalnym,

- nauki polityczne, w tym nauka prawa powinny mieć charakter interdysctplinarny, a tak nie jest bowiem skupiają się tylko na celach prawnych, błędem jest tu iolacja hermetyczna i odcięcie od tego, co na zewnątrz,

- podzielił nauki prawa na: dogmatykę prawa, historię prawa oraz teorię i filozofię prawa, mają charakter

spekulatywny,

nie są naukami ponieważ nie odnoszą się do indukcji. Nalezy dokonać reformy podziału nauk prawa.

Powinno się więc

wprowadzać model indukcyjny i empiryczny faktów.

Twierdzenie Podgóreckiego: oparcie na modelu indukcyjnym nauki i wyprowadzanie twierdzeń w sposób empiryczny by posiadały wartosc naukową.

Błąd nauk prawa polega na tym, że nie określają misji naukowej, misja prawa jest oparta na porządku społecznym,

ma służyć spłeczeństwu.

Wykład 3

Tradycyjny (pozytywistyczny) paradygmat badań nad prawem:

- powszechność prawa (równość prawa),

- autonomiczność instytucji stosujących prawo,

- zasada legalizmu i formalzmu,

- zasada etatystyczna

- zasada uniwersalizmu zasad prawnych

Ad1) Ma regulować tylko zasadę suweren- poddani. Wszyscy ludzie są równi:

Hugo Grocjusz "Wolność mórz" , "O prawie wojny i pokoju". Walka za czasów Rewolucji Angielskiej i Francuskiej o ową równość.

Podstawa dla koncepcji pozytywistycznej.

Ad2) Silna obiektywizacja, nie może podlegać rzadnym napięciom i wpływom. Monteskiusz "O duchu prawa"; trójpodział władzy

i powstanie instytucji działających proceduralnie. Izolacjonizm nauki prawa.

Ad3) Idea doskonałego tekstu prawnego: zasada formalizmu, racjonalizmu i autonomizmu tekstu prawnego. Tekst powinien

zawierać wszystko tak, aby nie było potrzeby odnoszenia się do innych tekstów.

J.Bentham- zasada utylitaryzmu, wszystko co robimy powinno byc związane z zasadą użyteczności (ma przynosić przyjemność

chronić przed przykrością). Użytecznośc może być zindywidualizowana, albo zgeneralizowana.

Najważniejszym celem prawa

jest osiągnięcie jak najwyższej użyteczniości zgeneralizowanej. Można to osiągnąć jedynie w strukturach organizacji państwa,

charakter legislacyjny, wyrazanie woli legislatora, będącego również gwarantem. Prawo powinno być egalitarne,

początki etatyzmu prawa. Istotne są komponenty prawa, aby mogło być prawem, musi określać przedmiot, podmiot,

zakres zastosowania, aspekty stosowalności prawa, rodzaj i warunki zastosowania przymusu, środki niezbędne do realizacji

określonych przepisów, środki egzekwowania nakazów w razie ich nie przestrzegania.

J.Austin- wydany pośmiertnie "Wykład o wiedzy prawniczej". Prawo to wyraz woli suwerena, w formie norm. Suweren działa racjonalnie,

posiada doświadczenie i znajduje odzwierciedlenie we wprowadzonych ustawach. Wprowadzenie tych norm musi przybierać

określone formy.Etatyzm prawa, które jest nierozerwalnie związane z państwem i jego obywatelami.

Prawo międzynarodowe publiczne

tzw. pozytywna moralność prawa, a nie prawo w wolnym zanczeniu. Prawo jest wydawane w formie procedury. Prawo w sensie politycznym.

Skutki przypisane na zasadzie konwencjonalnej, nie jest to zakres badań prawniczych. Hermetyczna egzegeza tekstów prawnych.

Istotne są rozumowania spekulatywne i dedukcyjne. Nauki o prawie mają charakter historyczny.

Prawo ma charakter uniwersalny.

Koncepcje pozytywizmu prawnego sprzeczne z koncepcjom prawa naturalnego.

H.Hart- przejął idee Austina. Dokonał rozrównienia norm obowiązujących pierwotnie(wada statyczności, wada nieskuteczności,

wada niepewności) i wtórnie (pasożytnicze, same w sobie nic nie znaczą reguła zmiany usuwa pierwszą wadę,

reguła orzekania-usuwa druga i reguła uznania, rozpoznania). Najważniejsza jest reguła uznania, umożliwia rozpozanie, która

z norm znajduje się w systemie pawnym, a która poza nim).

Dla prawnika niezwykle istotne staje się określenie relacji pomiędzy określonymi

normami (materialnymi i proceduralnymi). Rozdział prawa i moralności, ale nadaje mu złagodzoną formę uznając, że pewne moralne zasady muszą tam istnieć.

J.S.Mill- zmiast koncepcji użyteczności Benthama można wprowadzic zasadę sprawiedliwości i niczego to nie zmieni w tej materii, przekonanie o egalitarności prawa. Wprowadzono kanony indukcji Milla.

H.Kelsen- "szkoła wiedeńska". Rozrównił świat faktów od świata powinności. Zauważył brak sprawiedliwości i moralności

w rozważaniach o prawie. Prawo jest świadomym produktem opartym na przymusie. Bardzo istotne jest, że nauka bada treści

i relacje pomiędzy normami. System norm jest hierarchiczny. Na szczycie norm stoi tzw. norma podstawowa( najważniejsza norma

prawna). Idea doskonałego tekstu prawnego. Tzw. "czysta nauka prawa". Radykalny rozdział prawa i moralności. Krytyka pozytywizmu.

Język wyraża powinności w postaci norm. Dualizm bytu i powinności. 3 koncepcje: statyczna, dynamiczna i mieszana.

Istotne jest wynagradzanie szkód, nienaruszalność prawa. Odnoszą się owe wartości do reguły zamykającej. Kary za przestępstwo

oraz pacta sund servanda.

Tradycyjny, pozytywistyczny paradygmat prawa:

- przedmiotem badań jest prawo poytywne;

- podstawa, to analiza tekstu;

- dedukcyjny, spekulatywny;

- brak odniesienia: np. socjologiczny;

- pragmatyzm (prawo służy doskonalszemu kreowaniu i stosowaniu prawa);

- prawo stanowi zamknięty system.

Wykład 4

Niemiecka Szkoła Historyczna:

1. nurt romański

2. nurt germański

K.F. von Savigny- nurt romański. "O powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa i nauki prawa":

- przeciwko koncepcjom prawno-naturalnym, uznawał, że prawo jest jak język i tak nalezy je badać;

- prawo jest wytworem historycznym, odrzucał pomysł wolincjonalny. Prawo jest odkrywane przez suwerena

i artykułowane, nie może być ustanawiane wbrew "Duchowi Narodu";

- prawo jest tworem kultury i tradycji, nie ma charakteru uniwersalnego;

- prawo powstaje więc samoczynnie w określonym narodzie;

- prawo jednak można poddać recepcji i je zuniwersalizować;

- prawo rzymskie wpłynęło na prawo germańskie, a potem na Volks Gest.

Otto von Gierke- występował przeciwko koncepcji K.F. Savigny'ego o wpływie prawa rzymskiego na prawo niemieckie.

- prawo powinno się wyprowadzać z kultury i tzw. plemiennych zwyczajów;

- nurt germański prawa niemieckiego;

- posługiwał się terminem prawa społecznego, wyrasta z tradycji, zwyczajów itp. kultywowanych w społecznościach

lokalnych;

- odrzucał pomysł wolincjonalny;

- pozostałe poglądy są zgodne z poglądami K.F. von Savigny'ego.

Robert von Ihering- prawo ma za zadanie chronić interesy; składa się z:

* instytucji przymusu państwowego;

* wyartykułowanych norm;

* celu- słusznego interesu (ciągle ulegają one przekształceniom, mają charakter dynamiczny, więc chroniące

je prawo również musi mieć charakter dynamiczny;

- wynika prawo ze społecznych uwarunkowań;

- prawo zaspokaja rządania społeczne.

PODSUMOWANIE PRAWA HISTORYCZNO-SOCJOLOGICZNEGO

- brak elementu suwerena tworzącego prawa, anty- etatyzm;

- prawo to produkt społeczny;

- badanie prawa sprowadza się do badań nad tekstem, ale także kultury, języka i obyczajów;

- prawo zawsze ma charakter praktyczny.

Anglosaska kultura prawna:

H.Maine-

- wiązanie prawa z ewolucjonizmem społecznym;

- ewolucja jednostkowego upodmiotowienia;

- podzielił społeczeństwo na statyczne ( lepsze jest to, co było od tego, co jest i to, co jest od tego, co będzie; swobody sa skrepowane; charakter tradycjonalny) i dynamiczne

(im więcej zmian, tym lepiej, prowadzą one do rozwoju, wiąże się też z więzami rodzinnymi);

- ograniczanie praw wolincjonalnych zwyczajami, zwyczajowość ewoluuje w statutowość, zaczyna się proceduralizować, w społeczeństwie dynamicznym ta statutowość przechodzi w kontraktowość;

- bardzo istotna jest umowa stron;

- prawo powinno być badane w odwołaniu do ewolucji.

A.Comte- wiedza społeczeństwa jest niezwykle istotna.

- wiedza społeczeństwa determinuje kształt życia społecznego;

- najstarsze społeczeństwo ma charakter teologiczny, etap teologiczny;

- etap metafizyczny;

- etap pozytywny ( stan struktur tych norm);

- ewolucja wiedzy; poszczególne nauki stopniowo wchodziły w etap pozytywny;

- empiryzm i badania laboratoryjne;

- cel poznawczy, praktyczny;

- twierdził, że nauka jest jedna, był naturalistą;

- stworzył piramidę nauk;

- powołał pozytywną nauke o społeczeństwie;

- dla socjologii metodą badawczą jest empiryzm, obserwacja;

- koncepcja właściwego badania nauk, wiedza rozwija się od słabo wyjaśnionych twierdzeń, do twierdzeń lepiej rozwiniętych hipoteza, operacjonalizacja hipotezy;

- operacjonalizacja polega na dostosowaniu do standartów hipotez.

H.Spencer-

- naturalista i ewolucjonista;

- ewolucja od sił opartych na przymusie do industrializmu;

- suweren wprowadza w prawo tylko takie normy, które są zgodne ze standartami uniwersalnymi;

- są odrębne prawa dla całego społeczeństwa i odrębne dla jednostek.

Wykład 5

Francuska szkoła socjologiczna:

E.Durkheim- wierzył, że społeczeństwa zmieniają się w kierunku postępowym.

- charakter ewolucyjny;

- wszelkie zmiany następują w sposób cząstkowy;

- zmiany mają jednak charakter stały;

- charakter fatalistyczny, uznawał, że te zmiany związane są z powszechnymi wzorami społecznymi i narzucaja jednostkom sposób postępowania, który nie zawsze jest przez nie internalizowany, przerzucana

na całą społeczność;

- założenia holistyczne są czymś innym niż założenia indywidualistyczne;

- założenia holistyczne- wiara w istnienie zjawisk powstałych w wyniku jednostkowych działań, które dadzą się tylko przełożyć na ogół społeczeństwa, czyli coś ponadjednostkowgo;

- założenia indywidualistyczne- wszystkie produkty kulturowe odpowiadają wymaganiom jednostek;

- założenia socjologii, to badania owej rzeczywistości, muszą mieć charakter realny, złożony z faktów społecznych:

cechy rzeczywistości społecznej:

*zewnętrzność,

*autonomiczność,

*przymusowość- narzuca jednostce wzory postępowania;

- analogia społeczeństwa do organizmu;

- badanie społeczeństwa powinno podlegać tym samym rygorom, które są stosowane przy ocenie reszty rzeczywistości, wyznaje zasadę monizmu metodologicznego i istnieje tylko jedna nauka.