Jak wybrać lub zmienić fundusz emerytalny?
Ewa Lewicka-Banaszak | 25.06.2009 | 13:03
Czym się kierować wybierając fundusz emerytalny? W jakich przypadkach opłaca się zmienić fundusz, a
kiedy lepiej się z tym wstrzymać? Na Państwa pytania o fundusze emerytalne odpowiada Ewa Lewicka-
Banaszak, prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych.
Mój przyszły mąż zostanie objęty losowaniem w lipcu tego roku. Nie wiem, jakimi kryteriami posłużyć się
przy wyborze OFE.
Najważniejsze jest, by śledzić wyniki inwestycyjne funduszy emerytalnych uzyskiwane w okresach wieloletnich.
Gdzie szukać informacji? Najlepiej na stronach internetowych Komisji Nadzoru Finansowego, która pokazuje co
pół roku wyniki funduszy za ostatnie 3 lata. Oczywiście nie ma żadnych gwarancji, że najlepszy fundusz w
ostatnim okresie będzie też najlepszy w przyszłości. Warto szukać takich, które w rankingach wykonywanych
przez gazety mają najbardziej stabilne wyniki inwestycyjne. I to jest pierwsza wskazówka. Do niedawna warto
było przyglądać się opłatom pobieranym przez PTE. Od przyszłego roku opłaty od składki będą już takie same.
Warto jednak myśleć o drugiej opłacie, którą pobiera się co miesiąc z aktywów funduszu. Najmniejsze opłaty
pobierają fundusze największe. To też jest jakaś wskazówka.
Jakie informacje powinienem uzyskać od agenta, by dobrze wybrać fundusz? Gdzie mogą tkwić haczyki?
Jak nie poddać się manipulacji?
Agent - jeśli ma złą wolę - stara się namówić klienta do zmiany funduszu czasami na gorszy, pod względem
wyników inwestycyjnych. Wtedy ukrywa informacje o wynikach swojego funduszu, podając np. te za bardzo
krótkie, dowolne wybrane okresy. Warto wtedy sprawdzić, jak jest naprawdę, wchodząc np. na stronę internetową
Komisji Nadzoru Finansowego lub śledząc wartość jednostki rozrachunkowej funduszu, do którego nas
namawiają. Takie informacje można znalez
ć na wielu portalach, są również dostępne na stronach internetowych
Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych, którą reprezentuję. Można tam obejrzeć wyniki za ostatnie
miesiące, ale także od początku istnienia funduszy emerytalnych. Na pewno nie wolno wierzyć tym akwizytorom,
którzy usiłują straszyć klientów funduszu, do którego aktualnie należą, że ich fundusz właśnie upada. Co do
zasady, żaden fundusz nie może upaść. Jest na to szereg gwarancji ustawowych, pilnuje tego także Nadzór
Finansowy. Upaść może tylko towarzystwo zarządzające danym funduszem. Obecnie nic takiego nam nie grozi.
Agenci czasami nie informują o tym, że przejście do nowego funduszu wiąże się z utratą prawa do niższych opłat
od składki, które nabyliśmy w starym funduszu. Warto o to zapytać.
POLECAMY
" Aktualne notowania OFE
" Interesują Cię OFE? Sprawdz
najnowsze analizy
" Poradniki na temat rynku emerytalnego
W jakich przypadkach opłaca się zmienić fundusz emerytalny, a kiedy lepiej się z tym wstrzymać? Czy
prawdą jest, że co jakiś czas powinniśmy zmieniać OFE?
Co do zasady nie opłaca się zmieniać funduszu częściej niż raz na dwa lata, bo to się wiąże z dodatkową opłatą.
Jej maksymalna wysokość wynosi 160 zł i trzeba to zapłacić z własnej kieszeni. Jeśli jednak fundusz od
dłuższego czasu uzyskuje bardzo złe wyniki inwestycyjne, to warto rozważać taką możliwość. W okresie bessy na
rynkach finansowych nie powinno się podejmować takich decyzji, bo są fundusze, które w takim okresie mają
gorsze wyniki, ale ze względu na strategię inwestycyjną długookresową mogą szybciej wyjść z "dołka" niż inne.
Jak zmienić fundusz emerytalny?
Jeśli wiemy, jaki fundusz będzie dla nas lepszy, powinniśmy zgłosić się do wybranego funduszu, np. poprzez
kontakt elektroniczny, stronę internetową lub infolinię, i poinformować o chęci przystąpienia do niego. Zgłosi się
do nas osoba wyznaczona przez ten fundusz, zwana akwizytorem, i podpisze z nami umowę. Na nas ciąży
jednak obowiązek poinformowania poprzedniego funduszu o rezygnacji z członkostwa. Dopiero wtedy gdy ZUS
przerejestruje nas w swojej bazie danych, składka z poprzedniego funduszu zostanie przekazana do nowego, a
także bieżące składki będą wpływać do nowego funduszu. Najczęściej jednak to akwizytor się do nas zgłasza.
Kiedy w najbliższym czasie, można zmienić fundusz emerytalny?
Fundusz emerytalny można zmienić w każdym czasie, jednak są terminy tzw. transferowe i faktyczne
przeniesienie z funduszu do funduszu nastąpi z końcem kwartału, w związku z tym nie musimy się specjalnie
kierować tymi wskazówkami. Ustawa przewiduje bardzo precyzyjne terminy, w jakich instytucje muszą się ze
sobą rozliczać.
Gdzie mogę sprawdzić, do jakiego funduszu jestem zapisana? Sama nie wybierałam, został on mi
przypisany, a że pracę zaczęłam jako młoda osoba, nie zwracałam na to uwagi.
1
W zasadzie powinna Pani spróbować odszukać korespondencję wysyłaną przez ZUS, który dokonuje losowania,
oraz przez fundusz emerytalny, który ma obowiązek co roku przesyłać Pani informację o stanie konta. Jeśli nie
otrzymuje Pani takich informacji, może to oznaczać, że Pani aktualny adres nie jest znany ani ZUS-owi, ani
funduszowi emerytalnemu. Niestety czasami się tak zdarza i obie te instytucje są bezradne, dopóki nie zgłosi pani
swojego aktualnego adresu. Warto zacząć od ZUS-u i poinformować fundusz emerytalny, do którego została pani
wylosowana o Pani aktualnym adresie. W ZUS-ie istnieje centralny rejestr członków funduszy emerytalnych.
Jak OFE inwestują nasze pieniądze? I dlaczego ZUS ma obecnie od nich lepsze wyniki?
ZUS jako instytucja nie inwestuje swoich pieniędzy, jest to nieporozumienie. ZUS dysponuje Funduszem Rezerwy
Demograficznej, który jest stosunkowo mały. W końcu marca było to ok. 4,7 miliarda zł. Fundusze emerytalne
posiadają aktywa wielokrotnie większe i muszą prowadzić inną strategię inwestycyjną. Nie jest prawdą, że FRD
ma lepsze wyniki od wszystkich funduszy emerytalnych, liczonych w długim okresie.
Natomiast w okresie kryzysu na rynkach finansowych małemu FRD łatwiej było sprzedać posiadane akcje i
zastąpić je obligacjami. Duże fundusze nie zrobiły tego, nie chcąc narazić swoich klientów na straty i czekają na
poprawę sytuacji na rynkach finansowych. Za jakiś czas ci, którzy mają więcej akcji w portfelu, mocniej odbiją się
od bessy, czyli dla klientów taka strategia inwestycyjna będzie korzystniejsza. Warto jeszcze raz przypomnieć, że
wyniki inwestycyjne z ostatniego miesiąca czy roku to za mało, by oceniać jakość funduszy.
Najlepiej patrzeć na cały okres istnienia funduszu.
Urodziłem się w roku 1950, przystąpiłem do OFE - czy jest możliwe wyjście z OFE i powrót tylko do ZUS?
Powrót do ZUS-u był do niedawna możliwy, kiedy miało się możliwość tzw. przejścia na wcześniejszą emeryturę.
Skończyło się to w roku 2008. Jednak jest możliwość wycofania swoich środków z funduszu, kiedy przejście na
emeryturę w ZUS-ie nastąpi w latach 2009 - 2013. W praktyce dotyczy to głównie kobiet, należy wówczas złożyć
wniosek w ZUS-ie i poinformować, że chce się skorzystać z tzw. emerytury mieszanej.
Będzie ona wyliczana ze stanu konta, ale także częściowo po staremu. Stąd jej nazwa. Jednak należy pamiętać,
że zwłaszcza bliżej roku 2013 nie musi być ona wcale wyższa niż emerytura wzięta z ZUS-u i OFE oddzielnie.
Warto dlatego poprosić ZUS o wyliczenie obu wariantów emerytury, abyśmy byli pewni, że nam się to opłaca.
Inna forma wyjścia z OFE nie wchodzi w grę.
Mam 53 lata, należę do OFE, obecnie jest to Nordea. Planuję pracować do 60. roku życia. Co powinnam
zrobić, aby otrzymana emerytura za 7 lat była jak najkorzystniejsza dla mnie, czy pozostać w tym
funduszu?
Właśnie przed chwilą pokazałam możliwość dokonania wyboru dla osoby takiej jak Pani. To właśnie w 2013 roku
powinna Pani sprawdzić, czy emerytura mieszana, wypłacana tylko przez ZUS, czy też emerytura z ZUS i OFE
oddzielnie będzie wyższa.
Mieszkam na stałe w Niemczech, mam podwójne obywatelstwo. Czy mogę założyć fundusz emerytalny w
Polsce i na jakich zasadach?
Samo miejsce zamieszkania nie ma tu znaczenia. Ważne jest, gdzie się pracuje i gdzie się odprowadza składki.
Jeśli nie pracuje Pan w Polsce i nie odprowadza składek do ZUS-u, to automatycznie niemożliwe jest
przystąpienie do żadnego funduszu emerytalnego.
Otrzymałam formularz z funduszu emerytalnego w sprawie zmiany danych osobowych. Zapytano mnie,
czy przez okres ostatnich lat nie zmieniłam danych osobowych. Byłam mężatką i przyjęłam nazwisko
męża. Po czterech latach wróciłam do starego nazwiska, ale nie poinformowałam o tym funduszu. Czy z
tego powodu mogę mieć jakieś problemy?
Wiele osób ma problemy z powodów, o których Pani pisze. To na ubezpieczonym ciąży obowiązek informowania
o zmianach swoich danych osobowych. Jeśli Pani pracodawca dokonał zmian w ZUS-ie w sposób automatyczny,
to być może figuruje Pani w rejestrach jako dwie osoby. I ma Pani założone dwa konta. W związku z tym część
Pani składek mogła nie docierać na Pani konto. Proszę to sprawdzić. W Pani interesie leży wyjaśnienie
wszystkich tych spraw i w funduszu emerytalnym, i w ZUS-ie. Jeśli ktoś prowadzi samodzielnie działalność
gospodarczą, to wówczas tylko on może zgłaszać zmiany danych osobowych, w takiej sytuacji tym bardziej musi
dbać o ich aktualizację.
Ile otrzyma z funduszu pracownik z średnią pensją brutto 2600 zł po 25 latach? Są jakieś wyliczenia?
Robienie takich wyliczeń jest zabawą mocno teoretyczną. Niektóre instytucje próbują robić takie symulacje,
jednak trzeba pamiętać, że wymaga to wykonania wielu założeń. Nie wiemy bowiem, czy nasza pensja zawsze
będzie taka sama, tzn. na poziome średniej krajowej. Nie wiemy też, jakie będą długookresowe wyniki funduszy
emerytalnych, nie wiemy też, czy przez cały okres będziemy pracować. Jeśli poczyni się jakieś założenia np. co
do kwestii wyliczonych powyżej, to można powiedzieć z grubsza, że zarówno emerytura z ZUS, jak i z OFE po 40
latach gromadzenia składek i nieprzerwanej pracy będzie oscylowała pomiędzy 40 i 50% wynagrodzenia
uzyskiwanego przez nas. Nazywa się to stopą zastąpienia.
Proszę o podanie schematu podziału środków wpływających do funduszu OFE wraz z kosztami
operacyjnymi np. przy wpływie 100 zł.
Odpowiedz
na to pytanie nie jest prosta. Trzeba się trochę napracować. Są dwa z
ródła informacji - coroczne
2
sprawozdania finansowe zarówno OFE, jak i PTE, które można znalez
ć na stornach internetowych GUS. Drugim
z
ródłem informacji jest Komisja Nadzoru Finansowego. Oprócz danych z
ródłowych wydaje ona roczne raporty o
rynku OFE i tam poddaje analizie elementy kosztów. Jest to duże opracowanie, proszę go poszukać na stronach
KNF.
Słyszałem, że dzisiejsi moi rówieśnicy, tzn. 20-30-latki, mają nie otrzymać emerytury z ZUS-u i OFE, tylko
mają odbierać zasiłek emerytalny, czy to prawda?
Oczywiście to nieprawda lub złośliwy żart. Wszyscy, którzy odprowadzają składki i przepracują minimum 20 lat,
wypracowują uprawnienie do emerytury, którą w przyszłości będzie się wyliczać w sposób następujący:
zgromadzony na koncie indywidualnym kapitał będzie się dzielić przez dalsze trwanie życia danego rocznika,
podawane przez główny Urząd Statystyczny. Nie jest to żadna łaska - to nam się po prostu należy.
Czy mogę się dogadać z pracodawcą, by z mojego wynagrodzenia zwiększyć składkę na OFE? Czy OFE
może przyjąć zwiększoną składkę i jak przypilnować ZUS, by została przelana?
Nie ma takiej możliwości. Jeśli chcemy więcej oszczędzać na przyszłą emeryturę, możemy wykorzystać tzw. III
filar systemu emerytalnego, który polega na płaceniu oddzielnej składki np. na indywidualne konto emerytalne
zwane IKE lub korzystając z inicjatywy pracodawcy wziąć udział w pracowniczym programie emerytalnym, jeśli
taki jest. Ma on postać pracowniczego funduszu emerytalnego lub umowy zawartej z firmą ubezpieczeniową lub
funduszem inwestycyjnym na zarządzanie oszczędnościami dobrowolnymi na emeryturę.
Jeśli OFE należy do zagranicznej grupy kapitałowej, to czy rząd może zatrzymać przelanie jego aktywów
do zagranicznej spółki, np. gdy centrala koncernu ma ciężką sytuację finansową z powodu kryzysu?
Rząd nie musi tu wykonywać żadnych ruchów, fundusz emerytalny jest odrębną osobą prawną i PTE jako
instytucja nią zarządzająca nie może wykonać żadnej operacji finansowej polegającej na wspieraniu swoich
akcjonariuszy. PTE może kupować tylko papiery wartościowe spółek na giełdzie lub bezpieczne instrumenty typu
obligacje głównie na rynku regulowanym. Nadzór finansowy, a także bank depozytariusz codziennie śledzą
operacje finansowe OFE. Nie ma możliwości dokonania operacji, od której Pan/Pani pisze.
Ile dostaje agent funduszu za zwerbowanie nowej osoby? Pytam, bo wydaje mi się, że przez to agenci są
bardzo interesowni. Aż się sam zastanawiam nad wyborem tego zawodu.
Agenci zarabiają po kilkaset złotych za pozyskanie klienta. Każde PTE stosuje inne stawki. Zależy to oczywiście
od możliwości finansowych danego towarzystwa emerytalnego. Są to niemałe pieniądze, jednak konkurencja
pomiędzy akwizytorami, agentami jest duża. Nie wiem zatem, czy to dobry wybór zawodu. Dodatkowo nadzór
finansowy uważa, że należy dokonać zmian w systemie akwizycji i w jakiś sposób ją ograniczyć.
Moja żona została "wciągnięta" do jednego z OFE. Oszukał ją agent, który powiedział, że musi to zrobić.
Moja żona jest studentką, więc przyszło do niej pismo, że jej zgłoszenie zostało zawieszone. Czy jest
możliwość wycofania się z tej umowy i w przypadku zakończenia studiów podpisania umowy z innym
OFE?
Jest taka możliwość. Po pierwsze trzeba zwrócić się do funduszu, którego agent wprowadził klientkę w błąd. Jeśli
są na to dowody, PTE może taką umowę unieważnić. Czasami sprawa idzie aż do sądu i dopiero sąd rozstrzyga
o ważności umowy. Warto jednak poinformować Komisję Nadzoru Finansowego o takim przypadku, bo przy
okazji najbliższej kontroli w PTE zainteresuje się taką sprawą. Generalnie skargi są analizowane przez nadzór i
jeśli pojawia się problem, który dotyczy wielu funduszy, to wówczas nakazuje zaprzestanie jakiś praktyk
akwizytorom. Może też ukarać PTE w przypadku drastycznych sytuacji. Jeśli PTE unieważni umowę, nie będzie
żadnych przeszkód, by przystąpić do funduszu zarządzanego przez inne PTE. Można też po prostu w momencie
podjęcia nowej pracy dokonać zmiany funduszu, gdyby się to nie udało.
Moderowała Katarzyna Izdebska
3