Jak pokona psychoz terroryzmu Skutki wydarzeł z 11 wrzeĘnia zwróci"y uwag na zaniedbywany dotąd problem ochrony zdrowia psychicznego spo"eczełstwa Ezra S. Susser, Daniel B. Herman i Barbara Aaron 11 wrzeĘnia 2001 roku Stany Zjednoczone przeŻy"y najwikszy atak terrorystyczny w swej historii. Wkrótce po zniszczeniu blięniaczych wieŻ World Trade Cen- u"atwiających ludziom przetrwanie takich zamachów na ich ter pojawi" si bioterroryzm w formie serii listów skaŻonych psychik. Chroni wic trzeba takŻe i to, co nieuchwytne. bakterią wąglika, które spowodowa"y Ęmier piciu osób i spa- Ilustruje to przypadek blięniaczych wieŻ WTC. Zniszcze- raliŻowa"y Kongres amerykałski. Odpowiedę Ameryki by"a nie tych ogromnych budowli strzelistego symbolu miasta szybka: wojna w Afganistanie i powaŻny wzrost nak"adów na i kraju na oczach milionów bezpoĘrednich Ęwiadków (p"o- zbrojenia. Znalaz"y si teŻ bardzo potrzebne fundusze na roz- nące wieŻe by"y widoczne z odleg"oĘci ponad 30 km, zaĘ ko- wój chronicznie niedofinansowanego krajowego systemu lejne miliony ogląda"y t tragedi w telewizji, podobnie jak ochrony zdrowia publicznego. zamach na Pentagon, inny waŻny symbol) najwyraęniej za- DuŻa czĘ tych Ęrodków zostanie przeznaczona na oŻy- planowano z myĘlą o maksymalnym efekcie psychologicz- wienie badał nad epidemiologią chorób zakaęnych, co zwik- nym. Zaskoczenie by"o elementem dodatkowo zwikszają- szy moŻliwoĘci wykrywania nowych patogenów i u"atwi opa- cym psychologiczny szok. nowanie wybuchów epidemii. Dobre przygotowanie nie tylko Sprawca zamachów z wykorzystaniem wąglika równie sta- chroni ludnoĘ przed atakami biologicznymi, ale takŻe po- rannie wybiera" cele, aby wywo"a jak najwikszy efekt psy- zwala s"uŻbom medycznym sprawniej zwalcza choroby prze- chologiczny: skaŻone listy kierowa" do redakcji dzienników noszone drogą naturalną, jak AIDS lub gorączka Zachodnie- i czasopism, stacji telewizyjnych i znanych cz"onków amery- go Nilu. Innym aspektem reakcji na terroryzm jest zwrócenie kałskiego Kongresu. Cho nadal nikt tego nie obliczy", za- uwagi na bardzo istotny element medyczny obrony narodowej, mieszanie i obawa przed wybuchem epidemii ogarn"y za- jakim jest ochrona zdrowia psychicznego spo"eczełstwa. pewne miliony osób, zadających sobie pytanie: Czy zgin, Celem terrorystów jest sianie zniszczenia Ęrodkami psycho- otwierając adresowane do mnie listy? Publiczny system logicznymi wywo"ywanie lku, zamieszania i niepewnoĘci ochrony zdrowia nie nadąŻa" z wydawaniem antybiotyków, w Życiu codziennym napisa" Simon Wessely z Guy s, analizowaniem wydzieliny z nosa i tysicy próbek rozmaitych King s and St.Thomas s School of Medicine w Londynie wraz proszków, przysy"anych z ca"ego kraju. A przecieŻ ogromna ze wspó"autorami w opublikowanym przez British Medical Jo- wikszoĘ osób obawiających si wąglika nie by"a praktycz- urnal artykule o broni chemicznej i biologicznej. Taki sam cel ma- nie naraŻona na kontakt z nim. W skali ca"ego kraju potwier- ją oczywiĘcie ataki fizyczne. Wed"ug ch"odnej kalkulacji terro- dzono zaledwie 22 zachorowania, a pi pechowych ofiar rystów, liczba ofiar ma znaczenie drugoplanowe w stosunku do zmar"o. W wypadkach samochodowych kaŻdego dnia ginie nadrzdnego celu: informacje o straszliwym ataku szeroko si w USA 115 osób, ale to w"aĘnie wąglik spowodowa" zaburze- rozprzestrzeniają, wywo"ując powszechny strach i niepokój. nia Życia spo"ecznego i szkody psychologiczne, jakich nie wy- Dlatego teŻ w"aĘciwa reakcja wymaga zdecydowanych dzia"ał wo"ują tragedie na drogach. 76 WIAT NAUKI PAŁDZIERNIK 2002 ZDJóCIA ANTONIN KRATOCHVIL VII (poprzednie strony) ; JOSEF CORSO (powyŻej) ZDJóCIA ZAGINIONYCH w zamachu na World Trade Center by"y czstym u 7.5% respondentów wystąpi"y objawy mogące wskazywa widokiem na ulicach Manhattanu w nastpnych dniach po tragedii, nie- na zespó" stresu pourazowego (PTSD) związany z zamacha- ustannie przypominając o ofiarach i zagroŻeniu. mi, a 9.7% wymieni"o objawy wskazujące na depresj. Eks- trapolując te dane procentowe, moŻna przyją, Że 67 tys. Przyk"ady te jasno dowodzą, Że ochrona zdrowia psychicz- mieszkałców Manhattanu cierpi na PTSD, a 87 tys. na de- nego musi by podstawowym elementem skutecznej obrony presj. W pobliŻu miejsca katastrofy reakcje by"y silniejsze: przed terroryzmem. Pierwszym krokiem do okreĘlenia strate- wĘród osób zamieszka"ych niedaleko WTC czstoĘ wyst- gii takiej obrony powinno by dog"bne zrozumienie proble- powania zespo"u stresu pourazowego wzros"a do 20%. Oczy- mu. W tym celu przeanalizowaliĘmy pierwsze oceny psycholo- wiĘcie, PTSD i depresje zdarza"y si takŻe przed 11 wrze- gicznych skutków ataków z 11 wrzeĘnia, a takŻe inne badania Ęnia. Galea zdo"a" jednak wyodrbni w swym badaniu nad konsekwencjami wczeĘniejszych aktów terrorystycznych przypadki PTSD, związane bezpoĘrednio z zamachami, i klsk Żywio"owych, które wywo"a"y urazy duŻych grup ludzi. i stwierdzi", Że w ciągu kilku pierwszych tygodni po katastro- fie zapadalnoĘ na PTSD wzros"a w ca"ej populacji mniej Jak g"bokie są urazy? wicej trzykrotnie. DOKONUJŃC ANALIZY POTRZEB na zlecenie w"adz stanu Nowy Innym wskaęnikiem sugerującym, Że spo"ecznoĘ Manhat- Jork, zajliĘmy si (Herman i Susser) wraz z Chipem J. Fel- tanu silnie odczu"a stres po 11 wrzeĘnia, by"a sk"onnoĘ miesz- tonem z Urzdu Stanu Nowy Jork ds. Zdrowia Psychiczne- kałców do radzenia sobie z nim domowymi sposobami . go oszacowaniem bezpoĘrednich psychologicznych skutków Opublikowane w czerwcu wyniki badania National Institute zamachów terrorystycznych. W sk"ad naszego zespo"u wcho- on Drug Abuse (Krajowego Instytutu ds. Narkomanii), wcho- dzi"y teŻ osoby z Wydzia"u Zdrowia Psychicznego Miasta No- dzącego w sk"ad National Institutes of Health, wskazują na wy Jork, New York State Psychiatric Institute, Nathan S. Kli- znaczny wzrost konsumpcji papierosów, alkoholu i marihu- ne Institute for Psychiatric Research i New York Academy of any w pierwszych tygodniach po zamachu na WTC. Medicine. NaleŻy podkreĘli, Że cho uwzgldniliĘmy w na- Liczby te zgadzają si z danymi uzyskanymi po najpowaŻ- szej analizie grupy bezpoĘrednio naraŻone na skutki ataków, niejszym wczeĘniejszym ataku terrorystycznym w USA za- w tym osoby uratowane z WTC i rodziny, które straci"y swo- machu bombowym na biurowiec federalny w Oklahoma Ci- ich najbliŻszych, to jednak nasz opis dotyczy" przede wszyst- ty. Ginny Sprang z University of Kentucky stwierdzi"a, Że kim ca"ej ludnoĘci Nowego Jorku. w grupie 145 mieszkałców miasta, którzy w chwili wybuchu W naszej pracy nad oceną potrzeb, analizując rozmiar psy- nie znajdowali si w pobliŻu budynku, na PTSD cierpi 7.8%. chologicznych urazów po 11 wrzeĘnia, korzystaliĘmy z trzech Natomiast wĘród 182 osób, które przeŻy"y katastrof w sa- g"ównych ęróde". Pierwszym z nich by"a wczeĘniejsza litera- mym budynku lub jego pobliŻu, badanych przez Carol S. tura dotycząca badał epidemiologicznych nad skutkami ka- North z Washington University School of Medicine i jej wspó"- tastrof, w tym prace Fran H. Norris z Georgia State Univer- pracowników, zespó" PTSD wystąpi" aŻ u 34%. sity. Norris opublikowa"a w marcu artyku" przeglądowy Korzystając z opracowanego na gorąco raportu z Nowego zawierający analiz ponad 200 publikacji z lat 1981 2001 do- Jorku i dostpnej literatury na temat Oklahoma City oraz tyczących psychologicznych skutków 160 klsk Żywio"owych ogólnych prac na temat osób, które przetrwa"y rozmaite ka- i katastrof celowo wywo"anych przez cz"owieka, które do- tastrofy, przygotowaliĘmy analiz potrzeb związanych z psy- tkn"y 60 tys. osób na ca"ym Ęwiecie. Drugim ęród"em by"y chologicznymi skutkami ataku na Nowy Jork. Dokument ten wyniki badał nad reakcjami okolicznych mieszkałców na zawiera indywidualne oceny odnoszące si do grup najci- zamach w Oklahoma City w 1995 roku. Jako trzecie ęród"o wy- Żej doĘwiadczonych, takich jak osoby uratowane z WTC i ro- korzystaliĘmy dwa badania przeprowadzone b"yskawicznie dziny zabitych, a takŻe do ratowników, mieszkałców Man- w Nowym Jorku, oceniające bezpoĘrednie skutki psycholo- hattanu, innych dzielnic Nowego Jorku, jego przedmieĘ giczne ataku na WTC. Badanie przeprowadzone przez Wy- i wreszcie ca"ego stanu Nowy Jork. Interpretując dostpne dzia" Zdrowia Miasta Nowy Jork we wspó"pracy z Centers dane w sposób najostroŻniejszy, stwierdziliĘmy, Że co naj- for Disease Control and Prevention koncentrowa"o si na oko- "o 400 mieszkałcach terenów bezpoĘrednio przyleg"ych do EZRA S. SUSSER, DANIEL B. HERMAN i BARBARA AARON są miejsca katastrofy. MieliĘmy równieŻ dostp do nie og"oszo- pracownikami Mailman School of Public Health przy Columbia Uni- nych jeszcze wówczas wyników obszerniejszego badania obej- versity. Susser jest dyrektorem Instytutu Epidemiologii w Mailman mującego osoby mieszkające na Manhattanie, na po"udnie School, a równoczeĘnie kieruje Zak"adem Epidemiologii Zaburzeł Psy- od 110. ulicy, po"oŻonej oko"o 10 km na pó"noc od wieŻ WTC. chicznych w New York State Psychiatric Institute. Zachci" eksper- Wyniki te zosta"y nastpnie opublikowane w marcu br. w New tów ds. katastrof z ca"ego kraju do udzia"u w dzia"ającym na styku England Journal of Medicine. Badanie przeprowadzi" San- Życia publicznego i akademickiego zespole, badającym bieŻące po- trzeby grup najsilniej dotknitych zamachem na World Trade Cen- dro Galea z Center for Urban Epidemiologic Studies (Cen- ter. Herman jest g"ównym autorem badania oceniającego potrzeby trum Badał nad Epidemiologią Miast) przy New York Acade- w dziedzinie ochrony zdrowia psychicznego po 11 wrzeĘnia, sporzą- my of Medicine. dzonego dla w"adz stanu Nowy Jork. Kierowa" teŻ wieloma badania- Galea pos"uŻy" si wywiadami telefonicznymi z mieszkał- mi nad skutkami wydarzeł z 11 wrzeĘnia, prowadzonymi pod au- cami Manhattanu, przeprowadzonymi midzy 16 paędzierni- spicjami Sussera i Mailman School. Aaron jest koordynatorem badał ka a 15 listopada 2001 roku: 1008 respondentów pytano, nad skutkami zamachu na WTC w Mailman School. Uda"o jej si w jakim stopniu uczestniczyli w wydarzeniach z 11 wrzeĘnia zmobilizowa znaczny potencja" rządowy i akademicki do wspól- i o wszelkie problemy psychiczne, jakie dostrzegli u siebie nych dzia"ał na rzecz ochrony zdrowia psychicznego mieszkałców po tej dacie. Galea i jego wspó"pracownicy stwierdzili, Że Nowego Jorku. PAŁDZIERNIK 2002 WIAT NAUKI 77 O AUTORACH Badanie Hoven pozwoli"o równieŻ wykry znaczną liczb innych zaburzeł, jak agorafobia, czyli lk przed REAKCJA ZALEY OD ODLEGOCI otwartą przestrzenią (badanie Galei z za"oŻenia kon- centrowa"o si na PTSD i depresji klinicznej, z pomi- N niciem innych zaburzeł psychologicznych, takich jak Zespó" stresu pourazowego niepokój lub depresja podkliniczna). Nasze oszacowa- (PTSD) u 20% osób nie urazów psychicznych, mówiące o 422 tys. przypad- zamieszka"ych na po"udnie od Canal Street, w pobliŻu ków PTSD w obrbie ca"ego stanu, jest zdecydowanie World Trade Center. zaniŻone. Zapewne miliony osób, które sta"y si Ęwiad- kami zamachu za poĘrednictwem Ęrodków masowe- go przekazu, takŻe dozna"y szoku. NaleŻy teŻ przyją, PTSD u 7.5% osób zamieszka"ych pomidzy Że skutki terroryzmu są szczególnie g"bokie u osób Canal Street a 110. ulicą, mających zarazem inne problemy psychiczne. wyznaczającą pó"nocną granic badanego obszaru. Wzmocnienie mechanizmów obronnych SKORO ZNANA JEST JU skala problemu, ochrona zdro- wia psychicznego spo"eczełstwa z pewnoĘcią musi si BRONX sta kluczowym elementem wszelkich skutecznych dzia"ał w obronie przed terroryzmem. A jednak wik- szoĘ decydentów odpowiedzialnych za zdrowie pu- bliczne nie popar"a dotąd w sposób stanowczy w"ącze- NEW JERSEY nia tej problematyki do kompleksowych dzia"ał antyterrorystycznych. Na uczelniach medycznych, w systemach ubezpieczeł zdrowotnych, przepisach do- tyczących inwalidztwa i w innych dziedzinach Życia 110. ULICA spo"ecznego z regu"y zaniedbuje si kwestie zdrowia psychicznego spo"eczełstwa. Na przyk"ad nik"e zainte- resowanie Centers for Disease Control and Prevention tą problematyką ma d"ugą tradycj, cho wyniki ba- dał wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazu- ją, iŻ depresja jest czwartą pod wzgldem rozpowszech- QUEENS nienia przyczyną chorób i niezdolnoĘci do pracy w Ęwiecie. WHO ocenia teŻ, Że do roku 2020 depresja wysunie si na drugą pozycj wĘród najistotniejszych przyczyn przedwczesnej Ęmierci i niesprawnoĘci. 21 maja pojawi"y si jednak dwie pocieszające ozna- ki, wskazujące, Że roĘnie ĘwiadomoĘ negatywnego wp"y- wu chorób psychicznych na zdrowie publiczne. Po pierw- sze, U.S. Preventive Task Force (Zespó" Zadaniowy ds. Prewencji), finansowany przez Agencj ds. Badał nad S"uŻbą Zdrowia i JakoĘcią Us"ug Medycznych, dzia"ają- CANAL STREET cą w ramach Departamentu Zdrowia i Pomocy Spo"ecz- nej, zaleci" lekarzom pierwszego kontaktu zadawanie BROOKLYN doros"ym pacjentom serii prostych pytał pozwala- jących stwierdzi, czy nie cierpią na depresj. Po dru- WORLD TRADE CENTER gie, Federalna Agencja ds. Sytuacji Kryzysowych zapo- ( GROUND ZERO ) wiedzia"a przeznaczenie 132 mln dolarów na dalsze pro- wadzenie Programu Liberty, którym kieruje Urząd ds. mniej 422 tys. nowojorczyków pad"o ofiarą PTSD w wyniku Zdrowia Psychicznego Stanu Nowy Jork. Program ten zapew- zamachów z 11 wrzeĘnia. nia bezp"atne porady ale nie leczenie osobom najbardziej po- Dokonując oceny w skali ca"ego stanu, skorzystaliĘmy z szkodowanym psychicznie w wyniku zamachów z 11 wrzeĘnia. wyników przeprowadzonego na zlecenie Rady ds. OĘwiaty Co wic robi, by ograniczy rozprzestrzenianie si lku, za- Miasta Nowy Jork odrbnego badania nad m"odzieŻą szkol- mtu i demoralizacji, prowadzące do PTSD, depresji i innych ną z klas 4 12. Christina Hoven z Mailman School of Public zaburzeł, szczególnie w sytuacji gdy publiczny system ochro- Health przy Columbia University przygotowa"a program, ny zdrowia psychicznego pozostaje wciąŻ niedoskona"y? Po- w ramach którego przebadano 8266 uczniów, pytając o ich re- za wspomnianą wczeĘniej literaturą specjalistyczną badacze akcj na zesz"oroczny zamach na Nowy Jork. Z opubliko- nie poĘwicali dotąd szczególnej uwagi psychologicznym skut- wanej w maju analizy wynika, Że 10.5% spoĘród 710 tys. kom terroryzmu, a jeszcze mniej wiadomo o sposobach chro- uczniów szkó" publicznych w Nowym Jorku cierpia"o na nienia przed nimi ludnoĘci. NaleŻy w związku z tym na prio- PTSD po 11 wrzeĘnia. rytetowych zasadach finansowa ze Ęrodków federalnych 78 WIAT NAUKI PAŁDZIERNIK 2002 CLEO VILETT, ŁRÓDO: SANDRO GALEA; New England Journal of Medicine , tom 346, nr 13, 28 III 2002 A HUDSON RZEK EAST RIVER PO ATAKACH NA MANHATTAN natychmiast wida by"o zabitych i ran- czajnych sytuacjach. Cz"onkowie takiego korpusu rezerwi- nych. Póęniejsze badania wykaza"y, Że wielu nowojorczyków pad"o stów diagnozowaliby pacjentów cierpiących na kliniczne za- równieŻ ofiarą depresji, zespo"u stresu pourazowego i innych zaburzeł burzenia psychiczne i proponowali odpowiednie leczenie ko- psychicznych. gnitywno-behawioralne, farmakologiczne, terapi rodzinną badania s"uŻące pe"nemu udokumentowaniu wp"ywu zama- lub oparte na rozmaitych innych technikach o udowodnionej chów z 11 wrzeĘnia na zdrowie psychiczne oraz opracowaniu skutecznoĘci. Mogliby równieŻ uczestniczy w programach in- i weryfikacji strategii minimalizujących ten wp"yw. formacyjnych i u"atwiających dotarcie do szerokich krgów Dopóki jednak nie ma takich badał, zbyt skąpa wiedza nie spo"eczełstwa. WikszoĘci ludzi nie jest potrzebna pomoc pro- moŻe ogranicza skali naszych dzia"ał, które powinny opie- fesjonalisty wystarczy ĘwiadomoĘ, Że lk i smutek to nor- ra si na rozsądnych za"oŻeniach dotyczących tego, co leŻy malna reakcja na wstrząsające doĘwiadczenie. w interesie spo"ecznym. W ramach programu oceny potrzeb sformu"owaliĘmy wytyczne dotyczące ochrony zdrowia psy- Autorytet przywódcy chicznego w pierwszych tygodniach po katastrofie. Kluczo- MARCELLE LAYTON, kierująca w Wydziale Zdrowia Miasta No- we znaczenie ma korzystanie z pomocy wykwalifikowanych wy Jork przygotowaniami na wypadek ataku bioterrorystycz- si" medycznych, które by"yby dyspozycyjne w sytuacji kryzy- nego, zwraca uwag, Że moŻna wzmocni wizi spo"eczne, sowej. Przyk"adem moŻe by inicjatywa podjta na szeroką informując mieszkałców o potencjalnych zagroŻeniach i skal przez New York City Consortium for Effective Trauma podejmowanych w odpowiedzi oficjalnych dzia"aniach. Bar- Treatment (Nowojorskie Konsorcjum na rzecz Skutecznego dzo pozytywną rol odgrywają równieŻ wszelkie wysi"ki zmie- Leczenia Urazów). Zespó" z"oŻony z wybitnych ekspertów rzające do zmobilizowania spo"eczełstwa. Wiele do zrobie- w dziedzinie najnowszych metod leczenia PTSD szkoli obec- nia w dziedzinie ochrony zdrowia psychicznego w spo- nie 60 specjalistów klinicznych z róŻnych nowojorskich pla- "eczełstwie mają politycy, poniewaŻ poczucie wspólnoty i wi- cówek ochrony zdrowia psychicznego. SpecjaliĘci ci bdą zi spo"ecznej pomaga chroni ludzi przed tym, co stanowi z kolei przygotowywa lokalnych terapeutów prowadzących podstawowy cel terrorystów urazami psychicznymi. (Co praktyk prywatną, uczestniczących w inicjatywach lokal- ciekawe, w literaturze epidemiologicznej pojawia si coraz nych lub programach pomocy dla pracowników. W przygo- wicej danych sugerujących, Że wizi midzyludzkie, okre- towaniach szczególny nacisk k"adzie si na potrzeb dotarcia Ęlane teŻ jako kapita" spo"eczny , pomagają chroni ludzi do lekarzy szkolnych, placówek podstawowej opieki zdro- przed stanami chorobowymi i mogą wp"ywa na zmniejsze- wotnej i nauczycieli zajmujących si pedagogiką specjalną. nie umieralnoĘci.) Proponujemy, by podobnie jak w wojsku, dysponującym Podstawową techniką umacniania wizi spo"ecznych i mo- znacznymi rezerwami, które moŻna powo"a pod broł w sytu- rale mającą zapewne g"bokie podstawy w psychologii acji kryzysowej stworzy rezerwowe si"y ochrony zdrowia ewolucyjnej jest wykorzystanie autorytetu jednego przy- psychicznego, z"oŻone z emerytowanych lub pracujących w nie- wódcy, cieszącego si spo"ecznym zaufaniem. Jednym z naj- pe"nym wymiarze psychologów i psychiatrów, którzy byliby bardziej przekonujących przyk"adów wielkiej si"y takiego od- gotowi zaoferowa spo"eczełstwu swój czas i wiedz w nadzwy- dzia"ywania by"a bitwa o Angli w 1940 roku. Hitlerowskie PAŁDZIERNIK 2002 WIAT NAUKI 79 NIKKI WEAVERS NA MIEJSCU KATASTROFY gromadzili si takŻe ludzie z ma"ymi dziemi. Objawy PTSD stwierdzono u ponad 70 tys. nowojorskich uczniów. chania nie powiązanych z terroryzmem osób pochodzących z Bliskiego Wscho- du os"abiają wizi spo"eczne.) W istocie, "atwiej chyba umocni spójnoĘ spo"eczełstwa, nak"aniając je do poĘwiceł i rzeczy trudnych niŻ do ostentacyjnej konsumpcji. Badania nad rekrutami w wojsku i otrzsinami no- wych cz"onków amerykałskich korpo- racji studenckich wskazują, Że to w"a- Ęnie ze wspólnej walki z przeciw- noĘciami bierze si w duŻej mierze cha- rakterystyczny dla takich grup esprit de corps [patrz: Robert B. Cialdini Anato- mia perswazji ; wiat Nauki, kwiecieł 2001]. Zbiórka z"omu, kupowanie ob- ligacji wojennych i inne gesty, na jakie zdobywali si obywatele nie walczący bombardowania mia"y na celu zabicie pewnej liczby ofiar, bezpoĘrednio na frontach II wojny Ęwiatowej, wspomaga"y wy- a zastraszenie wszystkich. Podejmując równoczeĘnie dzia"a- si"ek wojenny, a zarazem zdrowie psychiczne spo"eczełstwa. nia mające wzmocni niewystarczającą obron powietrzną A honorowi krwiodawcy, którzy wieczorem 11 wrzeĘnia usta- kraju, premier Winston Churchill postawi" sobie za cel umoc- wiali si w kolejkach przed szpitalami, powodowani chcią nienie determinacji spo"eczełstwa, tak by mog"o radzi sobie niesienia pomocy, zarazem u"atwiali sobie samym odnalezienie z psychologicznymi skutkami nalotów. Jego inspirujące prze- si w trudnej sytuacji. mówienia radiowe, utwierdzające s"uchaczy w poczu- W lipcu br. opublikowano wstpne wyniki nowego bada- ciu wspólnego celu, by"y w gruncie rzeczy formą spo"ecznej nia zespo"u Galei. Przeprowadzono wywiady telefoniczne psychoterapii. z grupą 2001 nowojorczyków midzy 15 stycznia a 21 lutego. Podobnie w Nowym Jorku w pierwszych tygodniach po za- Zdecydowanie zmala" odsetek osób z klinicznymi objawami machu burmistrz Rudolph Giuliani dobrze przys"uŻy" si za- PTSD. Najwyraęniej wielu nowojorczyków odzyskuje rów- szokowanej spo"ecznoĘci, kiedy przyją" rol niekwestionowa- nowag w sposób naturalny, co potwierdza, jak wielka jest nego przywódcy, osobiĘcie informując mieszkałców o sytuacji odpornoĘ ludzkiej psychiki. i dodając im otuchy swym opanowaniem i optymizmem. Niedawno wiceprezydent Dick Cheney i sekretarz obro- W Izraelu, naraŻonym na ataki rakiet Scud podczas wojny ny Donald Rumsfeld oznajmili, Że kolejne ataki terrorystycz- w Zatoce Perskiej w 1991 roku, równieŻ ujawni"a si si"a jed- ne są niemal pewne. Obowiązkiem rządu federalnego jest nego, znanego wszystkim g"osu, informującego spo"eczeł- w tej sytuacji powo"anie zespo"ów roboczych ds. zdrowia stwo w sposób jasny, logiczny i zwiz"y. Podczas alarmów ra- psychicznego i zlecenie im opracowania strategii szybkiego kietowych wikszoĘ radiostacji nadawa"a to samo reagowania. Aby trafi do szerokich grup ludnoĘci, uczest- informacje dla spo"eczełstwa, które przedstawia" zawsze ten nicy tego programu muszą wyjĘ poza placówki ochrony sam przedstawiciel w"adz. zdrowia, dotrze do szkó", organizacji religijnych, wspólnot Natomiast nieostroŻne wypowiedzi osób publicznych lokalnych, wojskowych, policjantów, straŻaków i ratowni- lub Ęrodków masowego przekazu zamiast u"atwia po- ków. PodjliĘmy pierwsze kroki na rzecz ochrony naszego konywanie lku, mogą go wzmaga. Autorzy oficjalnych Życia i mienia. Musimy równieŻ strzec i broni naszego zdro- komunikatów muszą wyraŻa si jasno i kompetentnie, ze wia psychicznego. ĘwiadomoĘcią swej odpowiedzialnej roli, natomiast media T"umaczy" powinny przekazywa pe"ne i dok"adne informacje, w sposób Krzysztof KwaĘniewicz nie wywo"ujący przygnbienia lub niepokoju. Pomocna mo- Że by na przyk"ad wszechstronna analiza nowego zagroŻe- JELI CHCESZ WIEDZIE WIóCEJ nia terrorystycznego, ale nie kilkusekundowa zapowiedę spi- kera: Nowe zagroŻenie terrorystyczne wicej szczegó"ów Psychological Impairment in the Wake of Disaster: The Disaster-Psy- o godzinie 23 . Sprzeczne komunikaty rządowe, mówiące chopathology Relationship. Anthony V. Rubonis i Leonard Bickman; Psychological Bulletin, tom 109, nr 3, s. 384-399, V 1991. bez podawania jakichkolwiek szczegó"ów o wysokim stop- Psychological Sequelae of the September 11 Terrorist Attacks in New York niu zagroŻenia , a zarazem zachcające obywateli, by nor- City. Sandro Galea i in.; New England Journal of Medicine, tom 346, nr 13, s. 982-987, 28 III 2002. malnie podróŻowali i chodzili na zakupy , przynoszą zapew- The Range, Magnitude, and Duration of the Effects of Natural Disasters: ne wicej z"ego niŻ dobrego. (Dokonywane przez amerykałski A Review of the Empirical Literature. Fran H. Norris i in., A National Cen- Departament SprawiedliwoĘci zatrzymania i sekretne przes"u- ter for PTSD fact sheet. www.ncptsd.org/facts/disasters/fs_range.html 80 WIAT NAUKI PAŁDZIERNIK 2002 JASON ESKENAZI