Psychologiczne aspekty zaburzeń
nerwicowych
Nerwica
ð Objawy:
ð Emocjonalne symptomy niepokoju
ð Niechciane stany psychiczne
ð Adekwatne spostrzeganie rzeczywistoÅ›ci
ð Zachowanie  w normie spoÅ‚eczne
(Seligman i in., 2001)
Etiologia
ð Czynniki biologiczne
ð UdziaÅ‚ w doÅ›wiadczaniu lÄ™ku ma ciaÅ‚o migdaÅ‚owate i kora
przedczołowa (brak hamowania i pobudzenie układu trwa
nieprzerwanie), cechy temperamentalne, stan układu
nerwowego  jego wrażliwość i reaktywność,
neurotransmitery i ich przewodnictwo
ð Czynniki psychospoÅ‚eczne
ð Relacje miÄ™dzy jednostkÄ… a otoczeniem, konflikty
związane z wymaganiami społecznymi a potrzebami
jednostki, związki pomiędzy poszczególnymi osobami w
rodzinie generacyjnej chorego, deprywacja potrzeb.
Etiologia
ð Sytuacje traumatyczne
ð W wyniku osobistego, trudnego doÅ›wiadczenia, nagÅ‚ej
traumy; może też wystąpić zespół stresu pourazowego
PTSD (odmiana zaburzenia nerwicowego).
ð NerwicÄ™ od innych zaburzeÅ„ psychicznych (np.
psychoz) różnicuje uświadamianie sobie przez
chorego nierealności swoich lęków.
Zaburzenia nerwicowe, zwiÄ…zane ze
stresem i pod postaciÄ… somatycznÄ… ICD-10
ð F40
Zaburzenia lękowe w postaci fobii
ð F41
Inne zaburzenia lękowe
ð F43
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
ð F44
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
ð F45
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
(somatoform disorders)
ð F48
Inne zaburzenia nerwicowe
Zaburzenia nerwicowe, zwiÄ…zane ze
stresem i pod postaciÄ… somatycznÄ… ICD-10
ð F43
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
ð F44
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
ð F45
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
(somatoform disorders)
ð F48
Inne zaburzenia nerwicowe
DSM-IV
ð Zaburzenia lÄ™kowe, zaburzenia
somatoformiczne, zaburzenia dysocjacyjne
Zaburzenia nerwicowe
ð Potocznie - nerwice (albo: neurozy)  grupa
zaburzeń psychicznych o bardzo różnorodnej
symptomatyce;
ð zespoÅ‚y dysfunkcji narzÄ…dów, psychogennych
zaburzeń emocjonalnych, zakłóceń procesów
psychicznych i patologicznych form zachowania
występujących w tym samym czasie i wzajemnie ze
sobÄ… powiÄ…zanych.
ð W obecnie obowiÄ…zujÄ…cej klasyfikacji ICD-10 termin
zaburzeń nerwicowych został zastąpiony terminem
zaburzeń lękowych.
Objawy nerwicowe
ð BÅ‚Ä™dne koÅ‚o objawów nerwicowych polega na
dodatnim sprzężeniu zwrotnym pomiędzy objawami
(lęk wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne, które
z kolei nasilają lęk, który dodatkowo wzmaga objawy
wegetatywne)
ð lÄ™k irracjonalne zachowanie wynikajÄ…ce z
nieuzasadnionego strachu
ð Strach  naturalna reakcja na niebezpieczeÅ„stwo
ð zaburzenia wegetatywne  dolegliwoÅ›ci bólowe,
zaburzenia snu, zaburzenia Å‚aknienia, zaburzenia
seksualne
Objawy nerwicowe
ð objawy somatyczne:
Ä„ð porażenia narzÄ…dów ruchu
Ä„ð brak czucia (anestezja, anaglezja) pewnych obszarów
skóry,
Ä„ð zaburzenia wzroku, sÅ‚uchu lub nadmierna wrażliwość na
bodz
ce,
Ä„ð trudnoÅ›ci z oddychaniem, uczucie ciasnoty w klatce
piersiowej,
Ä„ð napiÄ™ciowy ból gÅ‚owy, żoÅ‚Ä…dka, serca, krÄ™gosÅ‚upa,
Ä„ð zawroty gÅ‚owy, drżenie koÅ„czyn, koÅ‚atanie serca, nagÅ‚e
uderzenie gorÄ…ca
Objawy nerwicowe
ð objawy somatyczne cd.:
Ä„ð zespoÅ‚y objawów charakterystyczne dla niektórych
chorób czy stanów fizjologicznych (np. urojona ciąża,
zaburzenia równowagi, napady drgawkowe
przypominajÄ…ce padaczkÄ™ itd.)
Ä„ð zaburzenia funkcjonowania organów wewnÄ™trznych,
Ä„ð zaburzenia seksualne (np. zaburzenia tożsamoÅ›ci
płciowej)
Objawy nerwicowe
ð zaburzenia funkcji poznawczych:
Ä„ð natrÄ™tne myÅ›li,
Ä„ð natrÄ™ctwa ruchowe,
Ä„ð zaburzenia pamiÄ™ci
Ä„ð trudnoÅ›ci w koncentracji uwagi
Ä„ð subiektywnie odczuwalne zmiany w percepcji
rzeczywistości (np. derealizacja),
Objawy nerwicowe
ð zaburzenia emocji:
Ä„ð fobie  patologiczny lÄ™k przed pewnymi
przedmiotami (np. ostrymi narzędziami),
zwierzętami (np. pająkami, myszami), sytuacjami
(lęk przed otwartą przestrzenią  agorafobia,
zamkniętą przestrzenią klaustrofobia, lęk przed
autobusami, tłumem, ekspozycją społeczną,
wyjazdami)
Ä„ð LÄ™k wolnopÅ‚ynÄ…cy, nieokreÅ›lony niepokój
Ä„ð NagÅ‚e napady lÄ™ku, paniki
Objawy nerwicowe
ð zaburzenia emocji cd.:
Ä„ð brak motywacji, apatia,
Ä„ð zanik zdolnoÅ›ci odczuwania przyjemnoÅ›ci
(anhedonia)
Ä„ð stan podwyższonego napiÄ™cia, poirytowanie
Ä„ð labilność emocjonalna
Ä„ð przygnÄ™bienie,
Ä„ð zaburzenia snu
Skutki zaburzeń nerwicowych
ð Wtórnymi skutkami nerwicy mogÄ… być:
ð zaniżone poczucie wÅ‚asnej wartoÅ›ci
ð dążenie do kompensowania tego poczucia
dążeniem do szczególnych osiągnięć, czy
nadmiernym zaangażowaniem w pracę
Skutki zaburzeń nerwicowych
Współcześnie za podstawowy skutek nerwicy uważa
siÄ™:
ð zgeneralizowanÄ… utratÄ™ radoÅ›ci życia
ð TrudnoÅ›ci w realizowaniu ról spoÅ‚ecznych i
rodzinnych,
ð Wzmożone korzystanie z opieki medycznej
ð ZbÄ™dne, uzależniajÄ…ce stosowanie farmakoterapii,
ð spadek aktywnoÅ›ci i wydolnoÅ›ci zawodowej,
ð izolacja
ð samobójstwa.
Leczenie
ð podstawÄ… leczenia - psychoterapia:
ð poprzez zmianÄ™ zachowania i interpretacji wÅ‚asnych
objawów i bodz
ców lękotwórczych pozwala przerwać
mechanizm błędnego koła (terapia poznawczo-
behawioralna)
ð pozwala również rozwiÄ…zać konflikty intrapsychiczne,
które leżą u podłoża wielu zaburzeń nerwicowych
ð Po zakoÅ„czeni terapii  umiarkowanie czÄ™ste nawroty
ð farmakoterapia stosowana jako leczenie objawowe,
doraz
nie wspomagające, zależne od stanu pacjenta (po
zaprzestaniu braniu środków  częste nawroty)
Przyczyny zaburzeń nerwicowych
ð Teorie psychoanalityczne
ð Teorie uczenia siÄ™ i koncepcje poznawcze
ð Koncepcje psychologii humanistycznej
ð Teorie systemowe
Teorie psychoanalityczne
ð y
ródłem objawów nerwicowych są tłumione
nierozwiązane, nieświadome konflikty
wewnÄ…trzpsychiczne
ð Wyraz kompromisu miÄ™dzy niezaspokojonymi
potrzebami, popędami a normami społecznymi
ð NiedojrzaÅ‚e mechanizmy obronne
Teorie behawioralno-poznawcze
ð Behawioralne: objawy to efekt uczenia siÄ™
(warunkowania)
ð Poznawcze: wynikajÄ… z lÄ™ku/ napiÄ™cia w wyniku
nieumiejętności poradzenia sobie z problemami
życiowymi
- nieadekwatna percepcja siebie i świata
- brak zdolności dostosowania zachowania do
wymagań otoczenia i/ lub własnych zasobów
- wynik dotychczasowych doświadczeń, utrwalonych
w postaci schematów poznawczych
Psychologia humanistyczna
ð Objawy wynikiem specyficznych zaburzeÅ„
świadomości u osób o niewłaściwie ukształtowanym
obrazie własnej osoby
- z
ródłem informacji o potrzebach jednostki są
własne doświadczenia
- doświadczenia mogą być zniekształcane przez
przyjmowanie doświadczeń innych osób jako
własnych
- Efekt: podejmowanie działań nie służących
zaspokojeniu tego co naprawdÄ™ siÄ™ potrzebuje 
wzrost napięcia, lęku - pojawienie się objawów
Teorie systemowe
ð Wynik nieprawidÅ‚owoÅ›ci w systemie rodzinnym:
- zaburzenia struktury rodziny
- zaburzenia komunikacji
- zaburzenia norm rodziny
ð Skutek: niezaspokojenie potrzeb realizowanych w
rodzinie (bezpieczeństwa, miłości, przynależności),
powoduje lęk
ð PrzykÅ‚ad: nadmierne wymagania, konflikty