PRZEGLD WYDARZEN WARTO PRZECZYTAĆ Czasopisma dziecięce Warto przeczytać książkę zatytułowaną Czasopisma dziecięce w kształceniu wczesnoszkolnym Iwony Konopnickiej. nTatiana Kłosińska dąc tropem stwierdzenia au torki, iż czytelnikiem zo staje człowiek, któ ry Iposiadł umie jętność wykorzystywania słowa drukowanego jako jednego ze środ - ków za spokajania swych roz licznych po - trzeb, możemy się przekonać o słuszności podjętej tematyki. Praca ta uzupełnia lukę w literaturze pe- dagogicznej, stanowi kompleksowe opraco- wanie poświęcone wykorzystaniu czasopism dziecięcych w pro cesie kształ cenia dzie ci w młodszym wieku szkolnym. Czytelnik zo- staje zaproszony w świat literacki oglądany oczami dzieci i dorosłych. Są to światy róż- ne, ale w niektórych obszarach wciąż tożsa- me. Bo tak można również zin terpretować uzyskane obszerne wyniki badań prowadzo- wydawane przez dzieci dla dzieci, jak nych na te renie wo jewództwa opol skiego. twierdzi I. Konopnicka, istnieją od dawna Po zapoznaniu się z tre ścią książki mamy w społeczeństwach o rozwiniętych struk tu- poczucie, iż jest to nowatorska praca w dzie- rach demograficz nych. Piśmiennictwo dzinie tematyki czasopiśmienniczej. Pozycja uczniowskie w naszym kraju na trwałe zapi- godna po lecenia rodzicom, nauczycielom, sało się na kartach polskiej historii i ma bo- studentom i władzom oświatowym. gatą tradycję. Wie forma prezentowa- lość i nych ty tułów jest za skakująca. Zwra ca Unikalny zbiór uwagę pozorność politematycznego charak- Książka Czasopisma dziecięce w kształce- teru cza sopism dziecięcych, gdyż tematem niu wczesnoszkolnym to niewątpliwie lektu- przewodnim jest zawsze dzieciństwo i dziec- ra obowiązkowa z wielu powodów. ko, które w łatwo dostępnych czasopismach To unikalne omówienie czasopism wyda- i książkach szu ka czę sto po twierdzenia wanych dla dzieci przez dorosłych i tworzo- lub za przeczenia zdo by tych wia domości nych przez dzieci. Czasopisma uczniowskie i doświadczeń. W kontekście zasięgu czaso- 54 Życie Szkoły Mama nie kupuje czasopism, więc ich pism uczniowskich autorka omawia niektó- re tytuły uczniowskich czasopism zagranicz- nie czytam (30,7% badanych dzieci); nych, między innymi z Austrii. rodzice nie mają pieniędzy Dowiadujemy się, że miejscem, w którym na kupowanie gazet (25,2 %); dziecko sty ka się z cza sopismem, nie jest wystarczy mi telewizja (14,2%); wAustrii ani kiosk, ani stoisko czy kącik z ga- nie lubię czytać niczego (9,4%). zetami w supermarkecie, tylko szkoła, bank lub klub. Natomiast w Japonii, gdzie występu- je zjawisko tak zwanej bardzo wczesnej edu- nań pisemek dla dzieci. Po jawia się mo tyw kacji dzieci, komiksy przedkładane są ponad inspirujący. wszelką inną li teraturę, dla tego też w wybo- rach lektury ma pomagać dzieciom określony Gdy mama nie kupuje przewodnik . Rosyjskie czasopisma dla naj- Wypowiedzi dzieci dokumentują zróżni- młodszych dzieci, w większości, utrzymane są cowane zapotrzebowania i za interesowania wtradycyjnej treści i formie. młodego czy telnika, któ rego aspi racje nie zawsze są zrealizowane, gdyż: mama nie Kompendium wiedzy kupuje cza sopism, więc ich nie czy tam Jest to war tościowe kompendium wiedzy (30,7% badanych dzieci); rodzice nie mają wzakresie genezy i rozwoju czasopiśmiennic- pieniędzy na kupowanie ga zet (25,2 %); twa dziecięcego na przestrzeni lat. Ukazuje wystarczy mi telewizja (14,2%); nie lubię stan wy branego wy cinka edu kacji po loni- czytać niczego (9,4%). stycznej na wielu płaszczyznach i w różnorod- Wobliczu takich danych bardzo istotne nych aspektach. Interpretacja ilościowa i ja- jest w edu kacji wcze snoszkolnej sze rokie kościowa w bardzo przystępny sposób przy- upowszechnianie i wykorzystywanie w pro - bliża zawar tość po szczególnych cza sopism, cesie dy daktyczno-wychowawczym cza so- odkrywając ich swoistą ini cjację ję zykową. pism dzie cięcych. Za interesowania wła sne Na podstawie literatury przedmiotu i dotych- badanych uczniów unaoczniają jednak potę- czasowego stanu badań możemy prześledzić gę wszech obecnej te lewizji, któ rą dzie ci historię cza sopiśmiennictwa dziecięcego od przedkładają nad czytanie prasy i książek. połowy XVII wieku (przykładowo pierwsze Jednakże Płomyczek i Świersz czyk czasopisma dla dzieci: The Liliputian Maga- znalazły się w pierwszej dziesiątce na top li- zine Anglia 1751 rok; Rozrywki dla Dzie- ście (obok takich jak: Ka czor Donald , ci Polska 1824 rok) oraz narodziny i roz- Ciuchcia , Magazyn 5-10-15 , Miś , Ma- wój czasopism redagowanych przez dzieci dla ły Gość Nie dzielny , Ku buś Pu chatek ), dzieci (gazetka szkolna O. Decroly, C. Fre- czasopism wymienianych przez dzieci jako te, inet; Mały Przegląd J. Korczak 1926 rok). które najchętniej czytają. Te też są, jak wyni- W szkołach eu ropejskich i ame rykańskich ka z badań, wykorzystywane najczęściej przez proces redagowania pism uczniow skich jest nauczycieli. Z ze stawienia po równawczego włączony proceduralnie w edukację i wycho- liczby ty tułów wymienianych przez dzie ci wanie, co, z założenia, ma kształtować i roz- w badaniach S. Alek sandrzaka (1964), wijać po stawy pro społeczne oraz kre atyw- E. Szefler (1988) i I. Konopnickiej (1999) wy- ność uczniowską. nika ponadczasowa popularność sztandaro- Lektura książki uzmy sławia znamienną wych ty tułów ( Płomyczek , Świerszczyk ) rolę, jaką odgrywa w życiu dziecka kontakt czasopism oraz, z upływem czasu, znaczący z różnymi formami li terackimi. Au torka wzrost liczby tytułów, które wymieniają dzie- funduje czy telnikom niezwykłą in telektual- ci. (Od 4 do 44 tytułów). Liczba tytułów cza- ną po dróż śla dami dzie ciństwa. Mo żemy sopism na rynku wydawniczym jednak nie rozpamiętywać, dokonywać analizy i porów- idzie w parze z ich poczytnością i popularno- 10/2006 55 ścią w pro cesie edu kacyjnym, acz kolwiek dalsze dzie je. Podkreślona została tu taj jed - twórczy nauczyciele wczesnej edukacji coraz nocześnie zna cząca rola nauczyciela dzieci śmielej sięgają po takie formy literackie. klas I III, dyskretnie kie rującego dzie cięcą Większość badanych dzieci orzekła, Magiczny świat komiksu że rozpoczyna czytanie czasopism Dzieci fa scynuje, między innymi, świat komiksowych postaci, ludyczność i rozryw- od rozrywek umysłowych i komiksów. kowość wymienianych cza sopism. Więk - Ta prawie zakazana ongiś forma szość badanych dzieci orzekła, że rozpoczy- literacka jest uwielbiana przez dzieci, na czytanie czasopism właśnie od rozrywek ale niezbyt często wykorzystywana przez umysłowych i komiksów. Ta prawie zakaza- nauczycieli w ramach praktyki szkolnej. na on giś forma li teracka jest uwiel biana przez dzieci, ale niezbyt często wykorzysty- wana przez nauczycieli w ramach prak tyki pracą zespołową. szkolnej. Dorośli sobie, a dzieci wciąż sobie. Aktyw ność twórcza, jaką prze jawiają Aszkoda, bo magiczny świat komiksu to tyl- uczniowie, jest imponująca. W zdecydowanej ko krok do twórczych czasopism redagowa- większości gazetek szkolnych (na przykład ta- nych przez uczniów. kie opolskie czasopisma uczniów kl. I III, jak: Iskierka , Igraszki Or tograficzne , Nut - Płomyczek i Świerszczyk znalazły się ka Szko ła Podstawowa nr 5; Szaraczek w pierwszej dziesiątce na top liście Szkoła Pod stawowa nr 29; Klek sik (obok takich jak: Kaczor Donald , Szkoła Pod stawowa nr 17) ujawniła się umiejętność se lektywnego odróżniania przez Ciuchcia , Magazyn 5-10-15 , dziecię cych re dakto rów rzeczy waż nych Miś , Mały Gość Niedzielny , od błahych, a efekt pracy dziennikarskiej sta- Kubuś Puchatek ) czasopism nowi bardzo istotny czynnik kon solidujący wymienianych przez dzieci jako te, społeczność szkolną. Wśród wielu przykła- które najchętniej czytają. dów twór czości dzie cięcej opu blikowanej wszkolnych gazetkach, Autorka książki przy- Czasopisma uczniowskie są wyrazem eks- kładowo cy tuje li stowną formę wypowiedzi presji twórczej uczniów w młod szym wieku autorstwa jednego z uczniów na temat jesieni. szkolnym. Spośród prawie tysiąca egzempla- Ja, spadający liść rzy (74 ty tuły) czasopism uczniowskich uka - Cześć dzieciaki, jestem liściem dębu. Wiszę zujących się cyklicznie w szkołach wojewódz- na tej ga łęzi od wiosny. Często przy latywały tu twa opolskie go autor ka wybrała do wróble, aby opowiedzieć o sobie, co widziały szczegółowej analizy zbiór 16 tytułów, na któ- na sąsiednich podwórkach. Bardzo zazdrości- ry składa się 400 egzemplarzy czasopism re- łem im we sołych przy gód. Pra gnąłem le cieć dagowanych przez uczniów klas niż szych wszędzie tam, gdzie one. Ale mój tata dąb mó- szkoły podstawowej. Ana lizując je, uwzględ - wił mi, że je stem zbyt niedoświadczony, zbyt niono dwa kryteria: układającą się w wyrazne zielony na taka podróż. Minęło parę miesięcy, kręgi tematykę pism oraz charakterystykę ich nad szedł paz dziernik. Let nie słoń ce opa liło zawartości. mnie na brą zowo, do rosłem już do wła snych Zawar tość pism dzie zaprezento- cięcych przygód. Toteż jesienny wietrzyk zabiera mnie ze wano na pod stawie ana lizy każdego ty tułu, sobą. Wreszcie zobaczę ten wspaniały, wielko uznając je za niepowtarzalny, samodzielny świat. Zaczekaj, wietrze, już lecę. Część chłopa- wytwór dziecięcy stanowiący sam w sobie ma- ki i dziewczyny. Do zobaczenia na wiosnę! łe dzieło sztuki. Autorka wnikliwie opisuje hi- (Tomek Sto dul ski, kl. IIIc, Iskier ka , storie powstania pisemek uczniowskich i ich nr 1/21/1997/1998, Szkoła Podstawowa nr 5) 56 Życie Szkoły Praca twórcza z dzieckiem w młodszym pów i ga tunków li terackich, dla tego nie - wieku szkolnym, uwieńczona niżej przy to- zmiernie istotne jest, szczególnie w edukacji czonym tekstem po etyckim, po twierdza wczesnoszkolnej, szerokie upowszechnianie słuszność kształ towania po staw twór czych i wykorzystywanie cza sopism dzie cięcych. dzieci już od najmłodszych lat. Wyjątkowe miej sce w tym pro cesie ma ją Kochany święty Mikołaju! czasopi sma re dagowa ne przez samych Dziś o wieczornej porze uczniów. Rodzi się także, w ob liczu współ- list do koperty włożę czesności, trudne pytanie: i wyślę go wprost do nieba, Czy ci cha elek tronika jest w sta nie byś wiedział, co dzieciom trzeba. na zawsze zastąpić sze lest kar tek wer towa- W imieniu wszystkich dzieci nej książki, czasopisma? Książka, drukowa- proszę o pokój na świecie, na powoli, dzie li losy pergaminu czy bez- a wojny, by istniały powrotnie? Na to py tanie, być mo że, tylko w krainie bajek, odpowiedz otrzymamy w przy szłości w in - aby na całym świecie nym opracowaniu. nie było bezdomnych i głodnych dzieci, żeby wszystkie dzieci były wesołe Niezwykle interesujący... i mogły chodzić spokojnie do szkoły. We wnioskach końcowych I. Konopnicka I jeszcze, święty Mikołaju, podkreśla, m.in. zauważoną wyrazną akcele- pragnę, by wszystkie dzieci rację rozwojową w zakresie czytelnictwa cza- były kochane na całym świecie. sopism wśród dzie ci w młod szym wie ku szkolnym. Spostrzeżenie to rozpatruje szcze- (Ania Kapral, kl. IIIa, Kleksik , gółowo na różnych płasz czyznach i ob sza- nr 3/1996, Szkoła Podstawowa nr 17) rach środowiska otaczającego dziecko. Konkretne efek ty dydaktycznej pracy, zo - Wydana książka po zwala po znać i kry - brazowane w czasopismach uczniowskich tek- tycznie ocenić obszary wybranych zagadnień stami li terackimi, dają niewątpliwe asumpt z dziedziny edukacji wczesnoszkolnej, wzbo- do kontynuowania i po szerzania moż liwości gaca do tychczasowe rozważania z zakresu swobodnej wypowiedzi dziecięcej. pedagogiki, pro ponuje nową kla syfikację prasy dla dzieci. To naprawdę war to prze - Wśród innych mediów czy tać. Sa tysfakcjonująca lek tura speł nia Miejsce cza sopism mo że wy dawać się oczekiwania potencjalnych czytelników zaj- niezbyt wysokie w rankingu za interesowań mujących się teo retycznie lub pro fesjonal- badanych dzieci. Czy tanie czasopism upla - nie kształceniem i wychowaniem. Przydatna sowało się na siódmej pozycji po, między in- dla nauczycieli kształcenia zintegrowanego, nymi, programach te lewizyjnych, zabawach pedagogów, studentów, li teraturoznawców, na świeżym powietrzu to akurat jest godne prasoznawców oraz rodziców. Niezwykle in- pochwały grach komputerowych, za ba- teresujący, cen głos w aspek cie pra cy ny wach Barbie czy klockami Lego. Można są- z dziećmi: w pro cesie wcze snej edu kacji 1 dzić, że wśród wszech obecnych mediów wspomaganej czasopismami dziecięcymi. elektronicznych nie jest to miejsce żenujące i na szczęście kontakt z literaturą nie został całkowicie (jeszcze?) zepchnięty do lamusa. Dziecięcy od biorca we współ czesnych dr TATIANA KAOSICSKA czasopismach styka się z różnorodnością ty- Uniwersytet Opolski 1 Iwona Konopnicka, Czasopisma dziecięce w kształceniu wczesnoszkolnym, Opole 2006, Wydawnictwo Uni- wersytetu Opolskiego. 10/2006 57