N O T A T N I K P R A K T Y K A
Zwrotnice głośnikowe
- zapomniane ogniwo, część 1
Kałdy ła�cuch jest tylko tak moc- kie sprz�łenie zwrotne, stabilizowane
Artykuł ten jest adresowany
ny, jak najsłabsze jego ogniwo! Warto punkty pracy wzmacniacza napi�cio-
do majsterkowicz�w pr�bujących
pami�taĘ o tej, nie tylko filozoficznej, wego, transformatory zasilacza nawi-
zbudowaĘ własne kolumny. Nie
prawdzie, gdy przyglądamy si� swo- ni�te miedzią beztlenową, specjalne,
jest przewodnikiem
jemu kącikowi audio. złocone kondensatory elektrolityczne
konstruktorskim, lecz zwraca
Ku memu zdziwieniu, wielu ułyt- do filtrowania itd. Tak perfekcyjnie
kownik�w domowego sprz�tu nagłaś- wykonane �r�dła zasilania oraz wzmac-
uwag� na wiele szczeg�ł�w
niającego z niebywałą wnikliwością niacz przenoszący od 0Hz do 100kHz
układowych i elementowych, co
szuka w dołączanych do niego opisach zawsze zostają obciąłone zestawem
powinno umołliwiĘ świadomy
danych katalogowych lub danych tech- głośnikowym. Zestaw ten jest wnikli-
wyb�r zwrotnic lub ich
nicznych swoich cacuszek. Cz�sto pa- wie oglądany przez klienta pod kątem
wst�pną ocen�.
rametry te nie mają bezpośredniego liczby głośnik�w (przewałnie im wi�-
wpływu na jakośĘ uzyskiwanego cej, tym lepiej), rozmiar�w i rodzaju
Mamy nadziej�, łe tym
d�wi�ku. Jeśli juł wpływ taki mają, głośnik�w. Czasami istotne dla kupu-
artykułem wyjaśnimy wiele
to znikomy procent słuchaczy uświa- jącego jest r�wnieł to, czy zaciski
zagadnie� związanych
domi sobie znaczenie danego paramet- wejściowe są aby na pewno złocone!
z odpowiednim łączeniem
ru. Nie przeszkadza im to jednak Jeśli zaliczasz si� do tych niewielu
głośnik�w i rozwiejemy niekt�re
przelicytowywaĘ si� poszczeg�lnymi ludzi, kt�rzy potrafią rozpoznaĘ uchem,
wska�nikami. Zazwyczaj licytacja idzie jakiej firmy miotełek jazzowych akurat
mity krąłące na temat
w złym kierunku! Ale co zrobiĘ, gdy teraz ułył perkusista lub ile procent
zwrotnic, a wynikające z braku
ucho nie jest w stanie, a wiedzy nie czystego srebra mają talerze uływane
pełnej wiedzy na ten temat.
staje? R�wnieł producenci zaczynają przez zesp�ł X na koncercie w Y, to
podawaĘ szczeg�ły konstrukcyjne ma- musisz oceniĘ jedynie mołliwości swo-
jące oczywiście wpływ na jakośĘ, jego portfela i studiowaĘ rzeczywiście
cz�sto jednak w spos�b niemierzalny skrupulatnie wszystkie dane o sprz�cie!
lub nieistotny dla normalnego słucha- Wszystkie szczeg�ły konstrukcyjno-
cza. układowe są oczywiście wałne. Naleły
Przykładem mołe byĘ informowa- jednak zdawaĘ sobie spraw� z ich wagi
nie nabywcy odtwarzacza kompakto- i znaczenia - mołna przecieł kupiĘ
wego o długości fali światła diody opony Pirelli do konnej furmanki -
laserowej czy cz�stotliwości pr�bkowa- tylko po co?! Działanie takie wydaje
nia przetwornika cyfrowo-analogowe- si� pozbawione sensu.
go. Producenci wzmacniaczy zaczynają O wspomnianych wyłej elementach
pisaĘ nie tylko o klasie pracy, ale toru akustycznego mołna wiele prze-
podają wr�cz rozwiązania układowe. czytaĘ w r�łnego rodzaju publikacjach.
Wiemy, łe wybrany przez nas sprz�t Mołemy określiĘ dośĘ dokładnie ich
ma ko�c�wk� mocy �na fetach�, płyt- klas�, czyli wypadkowy wska�nik ja-
Elektronika Praktyczna 10/98
23
N O T A T N I K P R A K T Y K A
Rys. 1. Rys. 2. Rys. 3.
kości, począwszy od tunera, odtwarza- dw�ch filtr�w prądowych. Pojedyncze niskotonowy zagrała jedynie wzmac-
cza CD czy magnetofonu, poprzez filtry są stosowane r�wnieł w kolum- niaczowi oraz powoduje �wyjadanie�
korektor, wzmacniacz, odpowiednie nach. Dla jasności określe� ułyta cz�ści sygnału, kt�rą m�głby przetwo-
kable głośnikowe, a na gotowej kolum- zostanie w�wczas wyra�nie nazwa rzyĘ głośnik wysokotonowy, o tyle nie-
nie głośnikowej ko�cząc. Uświadamia �filtr�. Ze wzgl�du na panujący bała- mołliwe jest skierowanie całego syg-
teł wpływ parametr�w filtr�w na gan nomenklaturowy um�wmy si�, łe nału na głośnik wysokotonowy. Głoś-
jakośĘ toru akustycznego, w por�wna- uływając określenia �zestaw głośniko- nik ten, przystosowany do przetwarza-
niu z parametrami pozostałych ele- wy� rozumiemy pod nim cały system nia wysokich cz�stotliwości, �nie prze-
ment�w tego toru, czyli innych ogniw złołony cz�sto z kilku �kolumn głoś- łyje� zasilania sygnałem niskotono-
obr�bki sygnału. nikowych�, nie wdając si� w dywaga- wym. Wi�kszośĘ mocy akustycznej jest
W przypadku kolumn głośnikowych cje nad mniejszą czy wi�kszą popra- niesiona niskimi cz�stotliwościami,
parametry podawane przez producenta wnością tych określe�. I tak na dlatego rzeczywiste, dopuszczalne mo-
m�wią najmniej. Dlatego klienci przy- przykład domowy zestaw głośnikowy ce głośnik�w wysokotonowych wahają
glądają si� dokładnie ułytym głośni- mołe składaĘ si� z kolumny sub-baso- si� od ułamk�w, do pojedynczych
kom oraz, coraz cz�ściej, poddają wej i dw�ch kolumn satelitarnych. wat�w! Celowo podawane przez wy-
kolumny subiektywnym badaniom od- tw�rc�w (chyba ze wzgl�d�w reklamo-
słuchowym. Ze wzgl�du na astrono- Do czego słułą zwrotnice wych) moce głośniczk�w, np. kopuł-
miczne ceny dobrych zestaw�w, ko- głośnikowe? kowych, informują �do jakiej nominal-
lumny głośnikowe są wciął najcz�ściej Zwrotnica głośnikowa spełnia trzy nej mocy zestawu� mołe byĘ ułyty
samodzielnie montowanym elementem podstawowe zadania w układzie: dany głośnik. Mołna si� tego dowie-
domowego wyposałenia audio. 1.Rozdziela dostarczony sygnał akus- dzieĘ dopiero po wnikliwym zapozna-
W ła�cuszku sygnału akustycznego tyczny, mieszczący si� zwykle niu z pełnymi danymi katalogowymi
znajduje si� r�wnieł zwrotnica, o kt�- w przedziale cz�stotliwości od 20 głośniczka.
rej zazwyczaj zapomninamy. Og�lne Hz do 20000 Hz, pomi�dzy głośniki Właśnie z powyłszych powod�w,
wyobrałenie jest takie, łe wystarczy wyspecjalizowane w przetwarzaniu nawet najprostsze dwudrołne zestawy
zdobyĘ niezłe głośniki, skopiowaĘ obu- sygnału pewnych zakres�w cz�stot- posiadają namiastk� zwrotnicy w po-
dow� z dobrego �przodka� i gotowe. liwości. Dodatkowo zwrotnica po- staci kondensatora zabezpieczającego
A zwrotnica? zwala jednocześnie na efektywne głośniczek wysokotonowy. Oczywiście,
Na podstawowe pytanie: kupiĘ go- zabezpieczenie głośnik�w przed impedancja takiej kolumny w funkcji
tową zwrotnic� czy wykonaĘ ją same- zniszczeniem przez sygnał o nieod- cz�stotliwości pozostawia wiele do
mu, mołna odpowiedzieĘ dopiero po powiedniej dla danego głośnika cz�s- łyczenia. Rozdzielenie sygnału akus-
zapoznaniu si� z parametrami zwrot- totliwości. Fachowcy twierdzą, łe tycznego na dwa bardzo dobre, wys-
nic, ich funkcją, mołliwościami wy- nic tak skutecznie nie zabezpiecza pecjalizowane głośniki jest w pełni
konawczymi i określeniu wymaga�. Dy- głośnik�w, jak dobra zwrotnica! wystarczające do odsłuchu domowego,
lemat ten b�dzie wi�c rozstrzygni�ty I tak, w zestawie dwudrołnym, do co potwierdzają nowe konstrukcje wy-
dopiero pod koniec artykułu. głośnika nisko-średniotonowego kiero- sokiej klasy zestaw�w, czołowych firm
wana jest ta cz�śĘ sygnału, kt�ra światowych. Zestawy tr�jdrołne stosu-
Etapy i nomenklatura zawiera cz�stotliwości od 0 do ok. je si� w�wczas, gdy posiadane głośniki
Decydując si� na samodzielną bu- 4000 Hz. Sygnał o pozostałej cz�ści nie są w stanie pokryĘ całego pasma
dow� kolumn głośnikowych natkniemy widma jest doprowadzany do głośnika, akustycznego lub w zestawach specja-
si� na problem filtr�w, czyli zastoso- kt�ry potrafi przetworzyĘ go znacznie lizowanych, konstruowanych dla spe-
wania odpowiedniej zwrotnicy. Budo- lepiej. Zwykle jest to głośnik tubowy cyficznych aplikacji.
wanie dobrych zestaw�w głośniko- lub kopułkowy. Dzielenie sygnału na wi�cej nił trzy
wych to zaj�cie trudne, pracochłonne Rozdzielenie sygnału jest potrzebne tory, przy parametrach obecnie produ-
i wymagające prawie absolutnego słu- nie tylko dlatego, łe głośnik niskoto- kowanych głośnik�w, wydaje si� nie-
chu. nowy nie mołe przetworzyĘ w fal� celowe. Budowanie natomiast kolumn
Aby samodzielnie zbudowaĘ �dob- akustyczną sygnału prądowego o cz�s- pi�cio- i wi�cej kanałowych świadczy
rą� kolumn� naleły: totliwości np. 12 kHz, ale r�wnieł jedynie o niezrozumieniu istoty dziele-
- zastosowaĘ odpowiednie głośniki; dlatego, łe prądy o cz�stotliwościach nia pasma akustycznego i mołe wyra�-
- wykonaĘ właściwą obudow�; nie przetwarzanych przez głośnik, pły- nie pogorszyĘ przetwarzany obraz mu-
- dobraĘ zwrotnic� odpowiedniej klasy n�łyby przez niego, niepotrzebnie ob- zyczny ze wzgl�du na nakładanie si�
do zastosowanych głośnik�w i zało- ciąłając cewk� głośnika oraz wzmac- wielu problem�w elektronicznych
łe� jakościowych. niacz. i akustycznych. W warunkach amators-
Pami�taĘ naleły, łe niespełnienie W wielu kolumnach głośnikowych kich naleły stanowczo poprzestaĘ na
choĘby jednego z powyłszych warun- niskiej jakości, gdzie wysokotonowy układach tr�jdrołnych z sugestią zdo-
k�w całkowicie zniweczy trud i nie głośnik odseparowano jedynie konden- bycia bardzo dobrych głośnik�w i bu-
zrekompensuje koszt�w poniesionych satorem, ma miejsce taki właśnie przy- dowy zestawu dwudrołnego!
przy realizacji pozostałych! Dlatego tak padek. Na tak oszcz�dne rozwiązania 2.Zabezpiecza wzmacniacz przed spad-
wałne jest, aby świadomie wybieraĘ mołna sobie pozwoliĘ jedynie w przy- kiem wypadkowej impedancji całego
nie tylko markowy głośnik, ale i sto- padku małej mocy wzmacniacza i za- zestawu, r�łnie połączonych głośni-
sowną zwrotnic� głośnikową. pasu mocy głośnika niskotonowego. k�w, poniłej dozwolonej dla danego
Z punktu widzenia elektrycznego, O ile skierowanie całego sygnału wzmacniacza wartości (najcz�ściej
zwrotnica jest złołeniem co najmniej w kolumnie dwudrołnej na głośnik 4&!).
Elektronika Praktyczna 10/98
24
N O T A T N I K P R A K T Y K A
Gdyby do kolumny doprowadziĘ Wyjaśnienia wymaga jeszcze poj�- Trzeci podział zwrotnic jest moł-
sygnał sinusoidalny o cz�stotliwościach cie oktawy. Oktawą nazywamy taki liwy ze wzgl�du na zastosowanie
rosnących od zera do 20 kHz, to dowolny przedział cz�stotliwości, kt�- (cz�ściowo pokrywa si� to z og�lnie
w poprawnie skonstruowanym układzie rego wartośĘ g�rnej granicy jest dwu- rozumianą jakością):
�grałyby� kolejne głośniki, zachodząc krotnie wi�ksza od wartości granicy - zwrotnice popularne, do zastosowa�
na siebie łagodnie w punktach podzia- dolnej. Np. przedział cz�stotliwości od w sprz�cie powszechnego ułytku;
łu, a impedancja wypadkowa (widzia- 1 kHz do 2 kHz to jedna oktawa. - wysokiej klasy, do zastosowa�
na przez wzmacniacz), dla kałdej R�wnieł przedział od 16 Hz do 32 Hz, w sprz�cie dla audiofili - TOP HI-
cz�stotliwości, byłaby wi�ksza od no- to teł jedna oktawa. W akustyce przy- FI;
minalnej. j�to, łe całe pasmo ułytkowe (słyszal- - estradowe, zwykle dułej mocy i kon-
Niestety, w praktyce sygnał nie jest ne), to 10 oktaw. strukcyjnie dzielone na pojedyncze
sinusoidą, lecz zawiera bardzo duło Kolejne oktawy temperowanej skali filtry;
harmonicznych, co powoduje, łe filtry muzycznej to: 16,4-32,8-65,6-131,2- - samochodowe, zaopatrzone we włas-
kierują �d�wi�k� do dw�ch lub wi�cej 262,4-524,8-1049,6-2099,2-4198,4- ną obudow� i dodatkowo zabezpie-
głośnik�w jednocześnie, a to mołe po- 8396,8-16793,4 Hz. czone przed wstrząsami;
wodowaĘ przeciąłanie wzmacniacza. - specjalne, np. do indywidualnych
Oczywiście, problemy spadku impe- Pierwszego podziału zwrotnic moł- system�w nagłośnieniowych, kated-
dancji zespolonej są o wiele bardziej na dokonaĘ, ze wzgl�du na liczb� ralnych, teatralnych itp.
złołone. tor�w sygnału:
Ze wzgl�du na charakter artykułu - zwrotnice dwudrołne - z jedną cz�s- Kolejnego, czwartego podziału
nie zagł�biano si� w teoretyczne wy- totliwością podziału; zwrotnic mołna dokonaĘ biorąc pod
wody, podkreślając, łe jakośĘ zastoso- - zwrotnice tr�jdrołne - z dwiema uwag� skutecznośĘ tłumienia, czyli
wanych zwrotnic ma podstawowe zna- cz�stotliwościami podziału, itd; słabsze lub mocniejsze odseparowanie
czenie dla utrzymania właściwej im- - zwrotnice odgał��nikowe - w istocie poszczeg�lnych głośnik�w od siebie:
pedancji oraz fazowości w całym pas- są to zwrotnice dwudrołne z bardzo - zwrotnice z filtrami 6 dB/okt;
mie, a co za tym idzie, dla bezpiecznej niskim podziałem. - zwrotnice z filtrami 12 dB/okt;
pracy wzmacniacza. Sygnał niskotonowy kieruje si� na - zwrotnice z filtrami 18 dB/okt;
3.Koryguje wypadkowy obraz d�wi�ko- zestaw sub- lub niskotonowy, a sygnał - zwrotnice z filtrami 24 dB/okt. (rza-
wy. Wałną, a cz�sto celowo nie reszty pasma nie na głośnik, lecz na dko spotykane);
eksponowaną, funkcją zwrotnicy jest kolumn� satelitarną, kt�ra mołe byĘ - zwrotnice z tłumieniami mieszany-
korygowanie niedostatk�w gotowej dwu- lub tr�jdrołna, z własną zwrot- mi.
kolumny. Za pomocą zwrotnicy moł- nicą. Zwrotnice odgał��nikowe nazy- Silniejsze tłumienia nie są potrzeb-
na r�wnieł kształtowaĘ, podobnie wamy teł superbasowymi. W konstruk- ne, a ze wzgl�du na nieliniowy,
jak korektorem (z tą jednak r�łnicą, cjach filtr�w głośnikowych przyj�to, łe impedancyjny charakter obciąłenia, są
łe na stałe) og�lny obraz d�wi�kowy skrajne pasma nie są ograniczane. w praktyce niewykonalne jako dobre
kolumny. W praktyce wykorzystuje Oznacza to, łe w zwrotnicy dwudroł- filtry bierne.
si� to cz�sto w kolumnach specjal- nej pracuje filtr dolnoprzepustowy, od
nych (np. ograniczając pasmo w ko- 0 Hz, a nie np. od 20 Hz, do cz�s- Kolejny, piąty podział zwrotnic
lumnach kościelnych). Innym razem totliwości podziału. Filtr g�rnoprze- wynika z wypadkowego tłumienia ko-
precyzyjnie niwelując nier�wnomier- pustowy od cz�stotliwości podziału lumn:
ności charakterystyki w kolumnach bez ogranicze� w g�r�, a nie np. do - zwrotnice liniowe;
monitorowych (badawczo-pomiarowe 20 kHz. Bywają oczywiście wyjątki, - zwrotnice korygujące.
kolumny bez podbarwie�). ale zdarzają si� rzadko i jedynie w za-
stosowaniach specjalnych i profesjo- Ostatni, sz�sty podział zwrotnic
Podstawowe rodzaje zwrotnic nalnych. wynika z zastosowanych przez kon-
i ich parametry struktora odpowiednich rozwiąza�
W akustyce powszechnie stosuje si� Drugi podział zwrotnic jest mołli- układowych:
rachunek decybelowy, a co za tym wy ze wzgl�du na impedancje obcią- - z pojedynczymi ogniwami filtrujący-
idzie skal� logarytmiczną, nie tylko łe�: mi (6 dB/okt, rys. 1);
w odniesieniu do ciśnie� akustycz- - zwrotnice typowe (4&!); - złołenia typu G (12 dB/okt, rys. 2);
nych, ale r�wnieł do określania war- - zwrotnice typowe (8&!); - szeregowe obwody rezonansowe (6
tości elektrycznych. Dlatego wszystkie - zwrotnice mieszane (4/8 i 8/4&!); dB/okt, rys. 3) - głośnik średnioto-
wykresy tłumie� są opisywane i przed- - zwrotnice nietypowe (np. �Bolero� nowy;
stawione w skali logarytmicznej. 6/15/15&!). - złołenia typu T (18 dB/okt, rys. 4);
Naleły zwr�ciĘ uwag�, aby - układy mieszane;
wyjścia zwrotnicy były dopaso- - konstrukcje �pełne� z korektorami im-
wane do przyłączanych głośni- pedancji głośnik�w, szeregowymi pu-
k�w! łapkami cz�stotliwości rezonansowych
i z tłumikami efektywności (rys. 5).
Rys. 4. Rys. 5.
Elektronika Praktyczna 10/98
25
N O T A T N I K P R A K T Y K A
Zwrotnica wykonana zgodnie Przedstawione na rys. 1..5 przykła-
z rys. 1 o nachyleniu dowe rozwiązania układowe charakte-
2x6 dB/okt. ryzują si� dułą r�wnomiernością tłu-
Jest to najprostsza z mołliwych, mienia. Oznacza to, łe na zboczu
poprawnie działająca zwrotnica. Stosu- charakterystyki kałdego filtra, z kt�-
je si� ją w kolumnach o niewielkich rych złołona jest zwrotnica, nachyle-
wymaganiach na r�wnomiernośĘ cha- nie charakterystyki tłumienia jest jed-
rakterystyki. Stosując taką zwrotnic�, nakowe. Upraszcza to znacznie stro-
naleły zwr�ciĘ uwag� na podobną jenie zwrotnicy i nie powoduje tzw.
efektywnośĘ głośnik�w, czyli zastoso- siodełek i wzmocnie� mocy wypadko-
waĘ dobry głośnik niskotonowy wej dla całego pasma. Charakterystyki
i �słaby� wysokotonowy. Obydwa jed- poszczeg�lnych filtr�w powinny, w ta-
nak głośniki powinny mieĘ spory kich przypadkach, przecinaĘ si� na
zapas mocy, ze wzgl�du na stosunko- poziomie -3dB. Jedynie dla tłumie�
Rys. 6.
wo szerokie pasmo pracy. 6dB/okt., w zwrotnicach dwudrołnych,
Oczywiście, zagadnienie naleły od- przyjmuje si� cz�sto poziom -6dB. Dla Szeregowo połączone elementy Rp,
wr�ciĘ. To zwrotnic� dobieramy do charakterystyk napi�ciowych poziom - Lp i Cp stanowią pułapk� dostrojoną
wymaga� jakościowych i posiadanych 6dB odpowiada dwukrotnemu spadko- do cz�stotliwości rezonansowej głośni-
głośnik�w, a nie na odwr�t! Wyb�r wi napi�cia. Przy operowaniu jednak ka wysokotonowego. Pułapka taka wy-
takiej zwrotnicy naleły traktowaĘ jako poj�ciami mocy, dwukrotny jej spadek maga bezwzgl�dnie strojenia w gotowej
oszcz�dnościowy, zapewniający nie- wyrała si� poziomem - 3dB w skali zwrotnicy z podłączonym głośnikiem
zb�dne minimum jakościowe. napi�cia. i dlatego jest rzadko stosowana. Jednak
Na rys. 6 i 7 przedstawiono w zwrotnicach wyłszej klasy, gdzie
Zwrotnica wg rys. 2 rzeczywiste charakterystyki zwrotnic zadbano o liniowy przebieg charakte-
o nachyleniu 2x12 dB/okt. tr�jdrołnych, obciąłonych głośnika- rystyki filtr�w, mołna spotkaĘ �pułapki
Najbardziej rozpowszechniony ro- mi, w kt�rych tłumienia nie są r�w- rezonansowe� r�wnieł dla głośnika
dzaj zwrotnicy, ze wzgl�du na tłumie- nomierne. Na rys. 6 zbocza opadają- średniotonowego.
nia wystarczające do dobrego zabez- ce, tzn. krzywa tłumienia głośnika Dzielnik złołony z rezystor�w Rt1
pieczenia głośnik�w, brak niespodzia- niskotonowego i prawe zbocze krzy- i Rt2 jest typowym tłumikiem pozwa-
nek fazowych oraz mołliwośĘ wsp�ł- wej tłumienia głośnika średniotono- lającym wyr�wnaĘ efektywności głoś-
pracy z r�łnymi głośnikami. Wystar- wego, mają spadek 12dB/okt. Nato- nik�w. Zwykle stłumienia wymagają
czy zadbaĘ jedynie o właściwe impe- miast zbocza rosnące, tzn. lewe zbo- głośniki średnio- i wysokotonowy, po-
dancje dołączanych głośnik�w. cze krzywej tłumienia głośnika śred- niewał są sprawniejsze od głośnik�w
W przedstawionym na rysunku przy- niotonowego i krzywa tłumienia głoś- niskotonowych.
kładzie nie zastosowano element�w nika wysokotonowego, mają nachyle-
korekcji impedancji i efektywności nia 6dB/okt. Cz�stotliwości podziału Dopuszczalna, przenoszona
głośnik�w. tej zwrotnicy wynoszą 1160 Hz i 6000 przez zwrotnic� moc
Hz. elektryczna
Zwrotnica wykonana wg rys. Na rys. 7 tłumienie głośnika śred- Ten parametr jest wsp�lny dla
3 o nachyleniu 4x6 dB/okt. niotonowego jest silniejsze (po 12dB/ wszystkich rodzaj�w zwrotnic. Obec-
Najprostsza zwrotnica tr�jdrołna okt. z obu stron), natomiast zbocza nie g�rna granica mocy, dla kt�rej
(typu ALTUS), spełniająca jedynie pod- głośnika nisko- i wysokotonowego ma- stosuje si� filtry bierne, wynosi ok.
stawowe funkcje zabezpieczające. Dos- ją tłumienia po 6dB/okt. Cz�stotliwoś- 300W.
konała do kolumn szkolnych, kawiar- ci podziału to 700Hz i 4600Hz. Dla wi�kszych mocy dobra zwrot-
nianych i pomocniczych. Do głośnego nica osiąga monstrualne rozmiary
słuchania muzyki rockowej w domu, Funkcje element�w i wysokie ceny. W takim przypadku
gdy nad perfekcyjną jakośĘ przedkła- W celu wyjaśnienia funkcji poszcze- rozsądniej jest zastosowaĘ zwrotnice
damy �czad�! g�lnych element�w konstrukcyjnych, aktywne w postaci przedwzmacnia-
najbardziej typowej 12dB zwrotnicy, czy pasmowych i kilku ko�c�wek
Zwrotnica wykonana wg rys. om�wiono je szczeg�łowo na przykła- mocy.
4 o nachyleniu 4x18 dB/okt. dzie zwrotnicy dwudrołnej z rys. 5 Janusz Bogusławski
Układy o silnych tłumieniach sto- Cewka Lb i kondensator Cb są
sujemy tam, gdzie chcemy maksymal- właściwymi elementami filtrującymi Autor dzi�kuje firmie PPH �JANBO�
nie �wycisnąĘ� głośniki. Ciągła moc sygnał dla głośnika niskotonowego. z Wołomina za udost�pnienie wybra-
doprowadzona do głośnika przez taką Kondensator Cw i cewka Lw filt- nych egzemplarzy zwrotnic oraz apa-
zwrotnic� mołe byĘ zbliłona do mak- rują sygnał dla głośnika wysokotono- ratury do pomiar�w i sporządzenia
symalnej mocy głośnika w jego pasmie wego. Dw�jnik szeregowy Rkb, Ckb przedstawionych wykres�w.
pracy. Np. do głośnika o mocy nomi- jest korektorem impedancji głośnika
nalnej 60W (maksymalnej 100W) moł- niskotonowego. Podobnie jak dw�jnik
na bez obawy, w spos�b ciągły, dopro- Rkw, Ckw dla głośnika wysokotonowe-
wadzaĘ moc ok. 90W! go.
W przypadku zwrotnic 6 i 12dB za- Korektor impedancji w przypadku
leca si� nie przekraczaĘ mocy znamio- głośnika niskotonowego kompensuje in-
nowej (nominalnej). Zwrotnice 18dB/ dukcyjny charakter impedancji cewki
okt. polecam tym, kt�rzy zdobyli bar- głośnika dla dułych cz�stotliwości,
dzo dobre głośniki, ale za słabe mo- dzi�ki czemu wypadkowa opornośĘ
cowo do posiadanego wzmacniacza. Im cewki głośnika i korektora dla całego
wi�ksze tłumienie filtr�w zwrotnicy, pasma pracy nie ulega gwałtownemu
tym lepsze zabezpieczenie głośnik�w! wzrostowi i jest zbliłona bardziej do
Zagadnienie mołna teł odwr�ciĘ. Jeśli rzeczywistej rezystancji. Pozwala to na
posiadamy duły zapas mocy na głoś- mniejsze przesuni�cia fazowe, co poza
nikach w stosunku do wzmacniacza, walorami akustycznymi umołliwia peł-
nie musimy stosowaĘ drogich zwrotnic niejsze wydzielanie mocy rzeczywistej
18 dB. na cewce głośnika.
Rys. 7.
Elektronika Praktyczna 10/98
26