Co powoduje, \
e jednostka zachowuje się w
określony sposób ?
" cechy indywidualne (właściwości osobnicze)
Osobowość Zało\
enie psychologii
osobowości
" środowisko (sytuacja)
Dr Mirosław A
oboda
Zało\
enie psychologii
społecznej
Ró\
nice indywidualne
Osobowość
Czym ró\
nią się ludzie między sobą ?
budową ciała postawami
zło\
ony zbiór właściwości psychicznych
temperamentem wyznawanymi wartościami
wpływających na charakterystyczne
zdolnościami zainteresowaniami
wzorce zachowań danej jednostki
emocjonalnością umiejętnościami
niezmienne
inteligencją wykształceniem
 w czasie
doświadczeniem
 w ró\
nych sytuacjach
Które z tych cech są wrodzone,
wiedzą
a które mogą być nabyte ?
odczuwanymi potrzebami
Osobowość Osobowość
kształtuje predyspozycje do zachowywania się w " kształtuje się i rozwija stopniowo
określony sposób w ró\
nych sytuacjach
" ulega wpływom czynników społecznych
" jest względnie stała
Dzięki znajomości osobowości mo\
na
" posiada zdolność do samoregulacji
przewidywać przyszłe zachowania jednostek
1
Pytania
Teorie osobowości
" Jaka jest Twoja osobowość ?
" Teorie typów
" Które z wczesnych doświadczeń wywarły wpływ
 dzielenie ludzi według odrębnych, rozłącznych
na Twój obecny sposób działania i myślenia ? kategorii
" Jakie czynniki w Twoim obecnym \
yciu
" Teorie cech
wywierają silny wpływ na Twoje przekonania i
 szacowanie stopnia w jakim ludzie mogą być opisani
zachowania ?
przez ró\
ne cechy
" Co ró\
ni Cię od innych ludzi funkcjonujących w
podobnych jak Twoja sytuacjach ?
Teorie typów osobowości Typologia Hipokratesa/Galena
koncepcja
" Koncepcja Hipokratesa/Galena z V wieku
p.n.e.
 humory + temperament
" Koncepcja Sheldona [1942]
" ciało zawiera 4 podstawowe płyny (humory)
 budowa ciała + temperament
" ka\
dy humor wią\
e się ze szczególnym
" Koncepcja Sullowaya [1996]
temperamentem  wzorem zachowań i emocji
 kolejność urodzin
Humory-temperamenty
Towarzyski Sangwinik
wg Hipokratesa i Galena
" Z natury optymista, ma du\
e poczucie humoru
humory temperamenty
" Cechuje go miłość do ludzi, łatwo zdobywa
Krew
Sangwinik: wesoły i aktywny
przyjaciół
" Ma dar barwnego opowiadania
Flegma
Flegmatyk: apatyczny i ospały
" Jest twórczy
Czarna \
ółć " Ekscytuje się sprawami, w których uczestniczy
Melancholik: smutny i zadumany
śółć
Choleryk: łatwo wpadający w złość
2
Spokojny Flegmatyk
Sangwinik
" Swoim pokojowym usposobieniem wprowadza
wszędzie spokój i równowagę
" Cechuje go nadmierne gadulstwo
" Często niezauwa\
any i niedoceniany, pragnie
" Często się spóz
nia
dowodów szacunku wzmacniających poczucie
" Jest zapominalski i chaotyczny
własnej wartości
" Z trudnością przychodzi mu mówienie  nie
" Opanowany, bezkonfliktowy,skromny
" Często bierze na siebie zbyt wiele obowiązków
" Rozwa\
ny, stabilny emocjonalnie, uprzejmy
" Dobry słuchacz, zwykle lubiany przez
Chciałby, aby całe \
ycie było zabawą, a świat kręcił się wokół niego.
wszystkich, często występujący w roli mediatora
Flegmatyk
Perfekcyjny Melancholik
" Dokładny, dba o szczegóły
" Uparty, nie lubi zmian
" Zorganizowany, działa według planu
" Niezdecydowany, odwleka podjęcie decyzji
" Obdarzony analitycznym umysłem
" Niechętnie się anga\
uje
" Sprawiedliwy, potrafi zrozumieć innych
" Nie uzewnętrznia swoich uczuć
" Esteta, mistrz nastroju
" Nie pilnuje załatwianych przez siebie spraw
" Ceni ciszę, najlepiej pracuje sam
" Zwleka z wykonywaniem powierzonych mu
zadań, ale mo\
na na nim polegać
CREDO: Jeśli warto coś zrobić , warto to robić dobrze
Władczy Choleryk
Melancholik
" Skłonność do depresji
" Jest aktywny i zdecydowany
" Brak spontaniczności
" Szybko rozwiązuje pojawiające się problemy
" Pracuje cię\
ej ni\
inni
" Skłonność do popadania w skrajności
" Uwielbia wyzwania, doskonale radzi sobie w
" Naiwny idealista, wyjątkowy perfekcjonista - w
trudnych sytuacjach
działaniach potrzebuje więcej czasu
" Cechuje go silna potrzeba osiągnięcia celu, który
" y
le pracuje pod presją
zamierzył
" Często podkreśla własne zasługi
" Trudno go zadowolić
" Oczekuje dowodów uznania za podjęte przez
siebie działania
3
Choleryk
Teoria Hipokratesa/Galena
" Cechuje go arogancja, nerwowość i zbytnia
" była uznawana a\
do średniowiecza
pewność siebie
" Kontakty z innymi nie są jego mocną stroną " współczesne badania jej nie potwierdzają
" Jako pracoholik oczekuje od siebie i innych
" wyró\
nione w niej typy są do dziś stosowane w
całkowitego poświęcenia się celom
języku potocznym (literaturze, publicystyce)
" Chce dominować, ma skłonności do
manipulowania ludz
mi
" Nie potrafi mówić przepraszam i przyznać się do
Nowej interpretacji tej typologii dokonał Eysenck (1973, 1990)
błędu
Teoria typów osobowości Sheldona Teoria Sheldona: zale\
ności
" Endomorficy
" budowa ciała + temperament
 są zrelaksowani, towarzyscy, lubią jeść
" 3 kategorie:
" Mezomorficy
 Typ endomorfioczny (gruby, miękki, okrągły)
 silni fizycznie, pełni energii, odwa\
ni, asertywni
 Typ mezomorficzny (muskularny, kanciasty, silny)
" Ektomorficy
 Typ ektomorficzny (chudy, wysoki, kruchy)
 bystrzy introwertycy o upodobaniach artystycznych,
skłonni bardziej do rozmyślania o \
yciu ni\

korzystania z niego i działania
Teoria typów osobowości Sullowaya Dzieci pierworodne:
" mają gotową niszę
" Według kolejności urodzin:
" natychmiast zyskują miłość i uwagę rodziców
 dziecko urodzone jako pierwsze w rodzinie (jedynak)
" starają się utrzymać pierwotne przywiązanie
 dziecko urodzone póz
niej
przez:
 identyfikację z rodzicami
" Oparta na koncepcji Darwina:
 podporządkowanie się rodzicom
 organizmy ró\
nicują się w celu odnalezienia niszy, w
której mogłyby prze\
yć
4
Dzieci urodzone póz
niej:
Badania Sullowaya
" muszą znalez
ć sobie inną niszę, w której nie Hipoteza:
będą tak wyraz
nie stosować się do przykładu
osoby urodzone jako kolejne dzieci przyjmują
rodziców
postawę innowacyjności,
" stają się  urodzonymi buntownikami
osoby urodzone jako dzieci pierworodne 
" celują w dziedziny, w których rodzeństwo nie preferują status quo
utrwaliło jeszcze swojej przewagi
Badanie reakcji na przełomowe odkrycia naukowe, zmiany
" rozwijają w sobie otwartość na doświadczenie
historyczne i rewolucje kulturalne
Opisywanie osobowości
Nieśmiałość jako cecha
za pomocą cech
Cechy  trwałe właściwości (atrybuty)
predysponujące ludzi do zachowywania się w
spójny sposób w ro\
nych sytuacjach
Reakcja
Sytuacja bodz
cowa
Przemawianie Unikanie-wycofanie
Przyjęcie Czerwienienie się
cechy = predyspozycje powodujące określone zachowania Cecha
Randka Luki w pamięci
Rozmowa z Milczenie
Nieśmiałość
Cudzoziemcem Niezręczne gesty
Zwracanie towaru Unikanie
w sklepie kontaktu wzrokowego
do pełnego opisu jednostki potrzeba wielu cech
5-czynnikowy model osobowości
 Big Five
Model pięcioczynnikowy
" analiza słownikowa: 18 000 przymiotników " EKSTRAWERSJA
opisujących ró\
nice indywidualne
" UGODOWOŚĆ
" 200 wiązek synonimów  dwubiegunowych
" SUMIENNOŚĆ
wymiarów cech
" NEUROTYCZNOŚĆ
" opisywanie ludzi przy pomocy tych wymiarów
" OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIE
" opisy analizowane statystycznie
Opisując siebie i innych przy pomocy cech
ludzie posługują się
pięcioma wymiarami podstawowymi
5
Model Big-Five w prognozowaniu
Cechy osobowości: autorytaryzm
efektywności zawodowej
OSOBOWOŚĆ AUTORYTARNA
" sumienność  dobry prognostyk efektywności w
 okazuje bezwzględne posłuszeństwo wobec władzy
wielu grupach zawodowych
 jest przekonana o:
" konieczności istnienia hierarchii
" ekstrawersja  wysoka efektywność w roli
" o wy\
szości jednych ludzi nad innymi
kierownika i handlowca
 łatwo osądza innych
" otwartość na doświadczenia  prognozuje
 preferuje działanie z pozycji siły
zdolność uczenia się
 bezkrytycznie podporządkowuje się autorytetom
 jest przesadnie układna wobec przeło\
onych
Narzędzie oceny cech  big five : test NEO-FFI
60 twierdzeń o charakterze samoopisowym, których prawdziwość
w stosunku do własnej osoby badany ocenia na skali 5-stopniowej
UMIEJSCOWIENIE KONTROLI
Makiawellizm
zewnętrzne wewnętrzne
OSOBOWOŚĆ MAKIAWELLICZNA
 ma wyraz
ne poczucie własnej wartości
 przejawia działania nakierowane głównie na realizację
Zakłada, \
e:
własnego interesu Zakłada \
e:
" naszym \
yciem kierują
 jest wyrachowana
" posiadamy wpływ na
inni
 stale próbuje zyskać przewagę nad otoczeniem własny los
" inni
 często stosuje zasadę  cel uświęca środki
" sami decydujemy o sobie
(sytuacja,okoliczności)
 brakuje jej poczucia winy  łatwo oczyszcza się z
" kontrolowanie
decydują za nas
negatywnych skutków swego działania
przeznaczenia jest
" o wszystkim decyduje
 panuje nad emocjami
mo\
liwe
przeznaczenie
 często stosuje fałszywe pochwały dla manipulowania
innymi
Osobowość w organizacji Zarzuty pod adresem teorii osobowości
" ma znaczenie przy doborze do pracy " Ludzie niekoniecznie zachowują się zgodnie z
tymi samymi cechami osobowości w ró\
nych
" powinna być uwzględniana przy projektowaniu
sytuacjach
stanowiska pracy
" Niektóre cechy mogą się u nich objawiać w
" wpływa na poziom zadowolenia z pracy
sposób konsekwentny, a inne  tylko w
" wpływa na efektywność ró\
nych form motywacji
określonych sytuacjach
" decyduje o skuteczności sposobów kierowania
" decyduje o charakterze zespołów pracowniczych
6
Osobowość a wykonywany zawód
[teoria J.Hollanda]
Realistyczny
" Zadowolenie z pracy i skłonność do zmiany
preferuje aktywność fizyczną wymagającą
zajęcia zale\
ą od zgodności osobowości ze
umiejętności, siły i koordynacji
środowiskiem zawodowym
" Sześć typów osobowości:
nieśmiały, rzetelny,
1. Realistyczny wytrwały, zrównowa\
ony,
ugodowy, praktyczny
2. Badawczy
3. Społeczny
4. Konwencjonalny
5. Przedsiębiorczy
mechanik, operator maszyn,
6. Artystyczny
robotnik przy taśmie, rolnik
Badawczy Społeczny
preferuje zajęcia związane z myśleniem,
preferuje działalność związaną z pomaganiem
innym i wychowywaniem
organizowaniem, rozumieniem
towarzyski, \
yczliwy,
analityczny, oryginalny,
uspołeczniony, wyrozumiały
dociekliwy, oryginalny,
pracownik socjalny, konsultant, nauczyciel,
biolog, ekonomista,
doradca zawodowy, psycholog
matematyk, reporter
Konwencjonalny Przedsiębiorczy
preferuje czynności zgodne z regułami,
preferuje działalność werbalną, dającą
uporządkowane i jednoznaczne
mo\
liwość oddziaływania na innych
ugodowy, skuteczny,
pewny siebie, ambitny,
praktyczny, pozbawiony wyobraz
ni,
energiczny,władczy,
nieelastyczny
księgowy, menad\
er w du\
ej firmie, adwokat, agent ubezpieczeniowy,
Kasjer w banku, archiwista rzecznik prasowy, szef małej firmy
7
Artystyczny Osobowość a zawód: wnioski
preferuje zadania niejednoznaczne i pracę
" Są ró\
ne rodzaje pracy zawodowej
niesystematyczną, która umo\
liwia ekspresję
" W środowisku zawodowym zgodnym z typem
twórczą
osobowości pracownicy:
obdarzony wyobraz
nią,
 są bardziej zadowoleni
nieuporządkowany, idealistyczny,
emocjonalny, niepraktyczny
 rzadziej rezygnują z pracy
malarz, muzyk, pisarz, dekorator wnętrz
Wnioski z tej teorii wykorzystuje się
w doradztwie zawodowym
Znajomość osobowości:
wa\
na czy niewa\
na ?
" wa\
na, bo pozwala wychwycić ró\
nice
indywidualne między ludz
mi i przewidywać ich
zachowania
" niewa\
na, bo na zachowania ludzi wpływają
równie\
czynniki zewnętrzne (socjalizacja,
edukacja, doświadczenia, czynniki sytuacyjne)
8