INSTRUKCJA BHP I PPOŻ PRZY OBSAUDZE URZDZEC I INSTALACJI ENERGETYCZNYCH Eksploatacj urz dze i instalacji energetycznych mog si zajmowa osoby, które oprócz wymaga kwalifikacyjnych zawodowych legitymuj si kwalifikacjami w zakresie gospodarki energetycznej: uprawnienia typu D dla dozoru do którego zaliczy nale y pracowników technicznych, kieruj cych czynno ciami bezpo redniej obsługi (m.in. konserwatorów, naprawiaj cych urz dzenia i instalacje lub wykonuj cych prace kontrolno-pomiarowe ), uprawnienia typu E eksploatacji s to pracownicy wykonuj cy w ramach czynno ci słu bowych prace w zakresie obsługi, konserwacji i napraw oraz pomiarów urz dze energetycznych i instalacji. Działanie pr du elektrycznego na organizm człowieka mo e by bezpo rednie, gdy nast puje bezpo rednie pora enie pr dem elektrycznym oraz po rednie np. pod wpływem reakcji pracownika na pora enie, mo e nast pi jego upadek z wysoko ci. Nieodpowiednia eksploatacja pr du elektrycznego mo e by przyczyn awarii, po arów oraz niebezpiecznych zdarze dla człowieka. Wypadki pora enia pr dem elektrycznym s zwi zane z złym stanem technicznym urz dze , niewła ciw ich obsług , brakiem przegl dów i konserwacji, nieprzestrzeganiem przepisów bezpiecze stwa. Pr d przepływaj c przez organizm ludzki wywołuje w nim zmiany nazywane pora eniem. Wskutek pora enia mo e doj do uszkodze organów wewn trznych, oparze , uszkodze oczu oraz innych urazów spowodowanych np. upadkiem z wysoko ci człowieka pora onego. Pr d: a) o nat eniu 13 mA i cz stotliwo ci 50 Hz nie wywołuje u człowieka adnych skutków ubocznych, b) o nat eniu 13-15 mA utrudnia samodzielne wypuszczenie przedmiotów trzymanych r k , c) o nat eniu wi kszym ni 15 mA uniemo liwia samodzielne uwolnienie si spod działania pr du (poszkodowany mo e przez około 15 sek. by pod działaniem pr du bez wi kszych urazów), d) o nat eniu 25 i wi cej mA jest ju miertelnym zagro eniem, np. mo e zatrzyma akcj serca, e) o nat eniu powy ej 75 mA jest pr dem miertelnym. ELEKTRYCZNO STATYCZNA 1) Aadunki elektryczno ci statycznej mog gromadzi si zarówno na przedmiotach metalowych jak i na elementach materiałów izolacyjnych. Wyst puj one w przypadku: wzajemnego tarcia stykaj cych si powierzchni np. przepływie cieczy przez ruroci g, podczas rozpylania cieczy lub gazów, przy wypływie gazu, przy nakładaniu np. p dzlem na powierzchnie płaskie klejów itp. materiałów. 2) Wielko ładunku elektrycznego jest uzale niona od wymiarów stykaj cych si ciał, przenikalno ci elektrycznej, mo liwo ci odprowadzania ładunków elektrycznych do ziemi. W przypadku przekroczenia warto ci krytycznej pola elektrycznego nast puje przeskok iskry elektrycznej stykaj cych si ciał z reguły w postaci iskry elektrycznej. 3) Podstawowym rodkiem odprowadzania ładunków elektryczno ci statycznej jest uziemienie elementów maszyny. Wykorzystuje si tu instalacje słu ce do realizowania uziemienia ochronnego od pora e . Przy odprowadzaniu ładunków z powierzchni ciał nie przewodz cych pr du elektrycznego stosowa nale y specjalne pasty, płynne mieszanki lub (je eli jest to mo liwe) wykorzystywa mo na nawil anie powietrza. PIERWSZA POMOC PRZY PORA ENIU PR DEM Działanie pr du elektrycznego na organizm ludzki ma działanie: miejscowe, w postaci oparzenia, ogólne, w postaci zaburze rytmu serca, wł cznie z zatrzymaniem akcji serca. Nale y natychmiast uwolni pora onego spod działania pr du elektrycznego poprzez: a) wył czenie napi cia wła ciwego obwodu elektrycznego, b) odsuni cie pora onego ze strefy niebezpiecznej, c) udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu. Ad. a) Wył czenie napi cia wykonane mo e by przez przeł czenie d wigni wył cznika głównego w rozdzielni energetycznej lub wykr cenie wkładek bezpiecznikowych. Przy wykonywaniu tych czynno ci nale y zwróci uwag na zachowanie własnego bezpiecze stwa, szczególnie przy wyjmowaniu wkładek typu Bm lub Bu, które mo na wyjmowa tylko przy pomocy uchwytu izolacyjnego. Ad. b) Pora onego odci ga si od urz dzenia znajduj cego si pod napi ciem tylko w przypadku niemo no ci wył czenia wła ciwego obwodu elektrycznego (np. wykr cenie bezpiecznika jest zwi zane z niebezpiecze stwem dla ratownika). Ratuj cy mo e uwolni pora onego spod działania pr du elektrycznego przez izolowanie. Przy przepływie pr du przez ciało pora onego od r ki do nóg przy równoczesnym zaci ni ciu dłoni na urz dzeniu pod napi ciem, nale y odizolowa pora onego przez podsuni cie materiału izolacyjnego pod nogi pora onego. Przy przepływie pr du z jednej r ki do drugiej, odizolowanie polega na podkładaniu materiału izolacyjnego pod kolejne palce poszkodowanego. Przy uwalnianiu pora onego pr dem do 1 kV jako podstawowy materiał izolacyjny wykorzystujemy sprz t zasadniczy i dodatkowy, taki jak: gumowe r kawice, półbuty gumowe, dywaniki, dr ki itp. Mo na stosowa suche materiały tekstylne. W przypadku pora enia na wysoko ci, natychmiastowe wył czenie dopływu pr du mo e spowodowa upadek poszkodowanego. W takiej sytuacji nale y zabezpieczy go przed upadkiem. Tu ratuj cy musi dokona oceny sytuacji i wybra metod sam. Prawdopodobie stwo powstania powa nych uszkodze organizmu człowieka zwi ksza si wraz z upływem czasu działania pr du im jest on dłu szy tym istnieje wi ksze niebezpiecze stwo pora enia ze skutkiem miertelnym. Ad. c) W zale no ci od stanu pora onego nale y zastosowa odpowiedni akcj ratownicz : przy zatrzymaniu oddechu-sztuczne oddychania, przy zatrzymaniu czynno ci serca-masa serca, przy oparzeniach, krwotokach nale y post powa tak, jak w takich przypadkach jest konieczne. Przekaza chorego do lekarza. ZAGRO ENIE PO AROWE Uszkodzone urz dzenie elektryczne mo e by przyczynkiem powstania po aru. Niewła ciwy stan techniczny powoduj cy np. nadmierne nagrzewanie si , iskrzenie poł cze elektrycznych w przypadku gdy dzieje si to w pobli u materiałów łatwo palnych mo e doprowadzi do ich zapalenia. Wybuch nast pi mo e w przypadku pracy urz dzenia nawet sprawnego, ale niedostosowanego do pracy w rodowisku, w którym wyst puj mieszaniny palnych gazów lub cieczy z powietrzem. Szczególnie łatwe jest zapalenie mieszaniny gazu lub par cieczy palnej z powietrzem na skutek powstania iskrzenia urz dzenia lub na skutek nagrzania si powierzchni urz dzenia. W urz dzeniach elektroenergetycznych o napi ciu znamionowym do 1 kV ochron przeciwpo arow nale y zapewni przez zastosowanie: bezpiecznych napi , ochron przeciwpora eniow oraz co najmniej jeden ze rodków ochrony dodatkowej. Wszystkie urz dzenia elektryczne s zbudowane w sposób zapewniaj cy bezpiecze stwo. Przy normalnej obsłudze zagro enie pora enia pr dem wyst puje w przypadku uszkodzenia izolacji przewodu elektrycznego, zerwania lub obluzowania uszkodzonego przewodu powoduj cego upływ pr du na mas urz dzenia, poł czenia masowego lub braku zerowania. RODKI OCHRONY PRZED PORA ENIEM PR DEM. Podzieli je mo na: a) na organizacyjne: wymagania kwalifikacyjne pracowników, wła ciwa organizacja pracy i jej nadzór, wła ciwe przygotowanie i sprawdzenie stanowiska pracy, stosowanie wła ciwego sprz tu ochronnego a) techniczne: zastosowanie napi bezpiecznych, zerowanie, uziemienie ochronne, izolacja ochronna, wył czniki przeciwpora eniowe, separacja, izolowanie stanowiska pracy. Urz dzenia i odbiorniki pr du elektrycznego musz by tak budowane i konstruowane, aby w normalnej eksploatacji nie wyst powało zagro enie pora enia pr dem, a w przypadku powstania uszkodzenia nie wyst piło zagro enie powstania przebicia elektrycznego. Dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy i obsługi urz dze elektrycznych nale y przede wszystkim: szkoli pracowników obsługuj cych maszyny i urz dzenia w zakresie ich bezpiecznej eksploatacji, zapewni okresowe przegl dy, konserwacje oraz pomiary i badania sprawno ci. Podstawowym rodkiem zapewnienia bezpiecze stwa pracownika przed pora eniem pr dem jest izolacja robocza. Obowi zuje okresowe kontrolowanie i wykonywanie pomiarów oporno ci izolacji przewodów i uzwoje np. silników elektrycznych. Warto oporno ci izolacji przewodów przyjmowanych do eksploatacji nie mo e by ni sza ni 1000 Q, natomiast dla instalacji eksploatowanych nie ni sza ni 500 Q na 1 wolt napi cia pracy danego urz dzenia. Ochrona dodatkowa to zapewnienie zerowania, uziemienia ochronnego, ochronnego obni enia napi cia, izolowanie stanowiska pracy lub obsługi. Szczególnie po dane jest wyposa anie obwodów elektrycznych maszyn i urz dze niebezpiecznych w wył czniki ró nicowo-pr dowe. ....................................... ......................................... Opracował (data i podpis) Zatwierdził (data i podpis)