Przyrząd do badania lamp Pelektronowych
R O J E K T Y
Przyrząd do badania
lamp elektronowych
Opisany w artykule
przyrząd umożliwia pomiar
podstawowych parametrów
lamp elektronowych, może
także pełnić funkcję zasilacza
małej mocy niezbędnego
przy uruchamianiu układów
lampowych. Wszystko to
powoduje, że staje się
on niezbędny w pracowni
elektronika  entuzjasty techniki
lampowej.
Przyrząd charakteryzuje się pro-
Rekomendacje:
stą konstrukcją, wykonany jest z ła-
fanów techniki lampowej jest
two dostępnych materiałów i spełnia Schemat elektryczny
coraz więcej, ale dostępna
najważniejsze wymagania funkcjonal- przyrządu pokazano na
dla nich baza sprzętowa
ne i techniczne. Konstrukcja jest prze- rys. 1. Zasilacz wykonano
i pomiarowa jest bardzo
znaczona dla średniozaawansowanych w sposób konwencjonalny. Dostarcza
słaba. Przyrząd prezentowany
amatorów posiadających znajomość on następujących napięć: stabilizowa-
w artykule rozwiązuje
podstaw techniki lampowej oraz mi- nego regulowanego napięcia anodo-
większość typowych problemów
nimalne zaplecze techniczne w postaci wego, stabilizowanych napięć siatki
pomiarowych, z jakimi mogą się
multimetru cyfrowego. Przyrząd może drugiej, stabilizowanego regulowanego
spotkać elektronicy podczas prac występować jako samodzielne urzą- ujemnego napięcia polaryzacji siatki
dzenie, może też służyć jako element pierwszej oraz napięć żarzenia.
konstrukcyjnych.
zestawu pomiarowego lub stanowić Dobrą filtrację oraz  sztywność
bazę do wykonania bardziej rozbudo- napięcia wyjściowego zapewniają duże
wanego i uniwersalnego urządzenia. wartości pojemności na wyjściu ukła-
Przyrząd w wersji proponowanej dów prostowniczych oraz zastosowa-
przez autora pozwala na sprawdzenie niem układów stabilizacji z diodami
podstawowych parametrów następują- Zenera i tranzystorem polowym. Zasi-
cych typów lamp: lacz zabezpieczony jest przed zwar-
 pentody i tetrody mocy: EL34, ciem ogranicznikiem prądu, rezystora-
6P6S, 6P3S, 6P45S, GU50, mi szeregowymi oraz bezpiecznikiem
 pentod napięciowych: E180F, topikowym.
 triody mocy: 6N13S, 6S33S, W urządzeniu można wykorzystać
6S41S, 6S19P, jeden lub kilka transformatorów z po-
 triody napięciowe: 6N1P, 6N6P, siadanych zapasów tak aby uzyskać
6N8S, 6N9S, ECC81/82/83/85/88. niezbędne napięcia. Zaleca się jednak
Istotnym argumentem przemawia- nawinięcie toroidalnego transformato-
jącym za samodzielnym wykonaniem ra sieciowego w specjalistycznym za-
przyrządu jest trudność w pozyskaniu kładzie. Transformator taki zapewnia
fabrycznego miernika lamp, których lepsze parametry napięć wyjściowych,
produkcję zakończono wiele lat temu mniejszy strumień rozproszenia, a tak-
a te, które są dostępne na giełdach że mniejsze gabaryty w porównaniu
i aukcjach internetowych nie zawsze do transformatorów wykonanych na
mają przystępną cenę. kształtkach EI. Zlecając wykonanie
PODSTAWOWE PARAMETRY
transformatora należy dokładnie okre-
" Zasilanie: 230 VAC
Opis budowy i działania ślić parametry techniczne zgodnie
" Rodzaje badanych lamp: pentody, tetrody
Przedstawiony w artykule przyrząd z założeniami przedstawionymi w dal-
mocy, pentody napięciowe, triody mocy,
zbudowany jest z trzech niezależnych szej części artykułu.
triody napięciowe
bloków: Napięcie zasilające stronę pierwot-
" Napięcie anodowe: 0...300 V/0,2 A
 zasilacza, ną U1=230 V
" Napięcie siatki I: 0...-150 V
" Napięcie siatki II: +150...+250 V
 modułu pomiarowego i regulacyj- Napięcia wtórne: U2=260 V/
" Napięcia żarzenia: ~6,3 V/5 A
nego, 0,25 A, U3=120 V/50 mA, U4=6,3 V/
~12,6 V/5 A
 modułu podstawek lampowych. 5 A, U5=6,3 V/5 A.
Elektronika Praktyczna 10/2005
17
Przyrząd do badania lamp elektronowych
Rys. 1. Schemat elektryczny testera lamp
Z założeń wynika, że transforma- przypominającym literę  U tworzą zystora regulacyjnego, łączówki i po-
tor będzie miał z lekkim zapasem podstawę i pokrywę obudowy, dwa zostałe większe elementy elektronicz-
moc około 150 VA. Przy zamawianiu pozostałe elementy stanowią pły- ne, do płyty czołowej mierniki oraz
transformatora należy podkreślić, że tę czołową oraz tylną ściankę. Taka elementy komutacyjne i regulacyjne,
napięcia podane są przy pełnym ob- konstrukcja jest łatwa do wykonania, podstawki lampowe znajdują się na
ciążeniu. Moduł pomiarowy i regula- zapewniając jednocześnie odpowied- pokrywie obudowy. Montaż elek-
cyjny jest zbudowany z: nie własności mechaniczne. Można tryczny wykonano jako przestrzenny,
 dwóch potencjometrów: oczywiście wykorzystać gotową obu- zachowując zasadę możliwie jak naj-
P1  regulacja ujemnego napięcia dowę np. jedną z oferowanych przez krótszych połączeń. Szczególna uwa-
siatki pierwszej, AVT. Do podstawy obudowy przymo- gę poświęcono prowadzeniu masy,
P2  regulacja napięcia anodowego. cowano transformator, radiator tran- która powinna być wykonana grubym
 czterech przełączników:
PR1 Us/Ua  zmienia obwód po- WYKAZ ELEMENTÓW
Półprzewodniki
miarowy woltomierza, Rezystory
D1: LED czerwona o średnicy 5 mm
(moc 2W jeśli nie podano inaczej)
PR2 1T/2T  zamienia mierzone
D2: 1N4007
R1: 100 V
triody w przypadku lamp po-
Z1: ZY50 V
R2, R4: 3,6 kV
dwójnych,
Z2, Z5: ZY150 V
R3: 3,3 V
PR3 Us 150 V/30 V  zmienia za-
Z3: ZY100 V
R5: 51 kV
kres pomiarowy woltomierza
Z4: ZY15 V
R6: 1,2 kV
przy pomiarze napięcia siatki
M1 M2: 5 A/1000 V
R7: 10 kV
pierwszej, T1: IRFP450
R8: 100 kV
T2: BD493
PR4 Ia 150 mA/15 mA zmienia za-
R9: 680 V
T3: 2SC4242
kres pomiarowy miliamperomie-
R10: 20 kV
Inne
rza.
R11: 2 kV
TR: transformator sieciowy wg opisu
 dwóch przyrządów magnetoelek-
Rb, Rp1, Rp2, Rp3: (bocznik i po-
B1: bezpiecznik: 2 A zwłoczny
trycznych:
sobniki dobrane doświadczalnie
Wł1: wyłącznik sieciowy 250 V/10 A
MM1  woltomierz mierzący napię- w zależności od posiadanych mier-
PR1& PR4: przełączniki 250 V/1 A
cie anodowe i siatki pierwszej, ników)
MM1, MM2: mierniki magnetoelek-
P1: 33 kV/2 W liniowy (zalecany
MM2  miliamperomierz mierzący
tryczne (woltomierz, miliampero-
wieloobrotowy)
prąd anodowy.
mierz} wg opisu
P2: 100 kV/2 W liniowy
Oprawka bezpiecznika
Kondensatory
Opis budowy mechanicznej
Kabel sieciowy z wtyczką
C1: 330 mF/315 V
Obudowę przyrządu wykona-
Podstawki lampowe różnych typów
C2: 330 mF/400 V
no z blachy aluminiowej o grubości
(w zależności od potrzeb)
C3: 68 mF/400 V
2 mm. Dwa elementy w kształcie
Elektronika Praktyczna 10/2005
18
Przyrząd do badania lamp elektronowych
przewodem i podłączona do obudo- Końcowym etapem montażu jest niżej napięcia siatki drugiej Us2 (np.
wy tylko w jednym miejscu, najlepiej moduł podstawek lampowych. W roz- Ua=30 V i Us2=250 V), gdyż (pomi-
w pobliżu zasilacza. Należy unikać wiązaniu modelowym nie zastosowano mo ograniczenia prądu) można łatwo
zamykania pętli masy, dlatego należy pola komutacyjnego, gdyż założono, uszkodzić badaną lampę, poprzez
zwrócić szczególna uwagę na dobre że przyrząd służy do pomiaru wybra- przegrzanie lub spalenie siatki drugiej
odizolowanie od obudowy takich ele- nego zestawu lamp. Oczywiście nic (zjawisko przechwytu siatki drugiej).
mentów jak gniazdka i kondensato- nie stoi na przeszkodzie aby przyrząd Przy badaniu triod, możliwe jest
ry elektrolityczne. Podczas montażu wyposażyć w pole komutacyjne lub dodatkowo badanie emisji katod. Po-
należy uwzględnić nagrzewanie się zestaw przełączników, co zapewni do- miar ten wykonujemy przy napięciu
niektórych elementów a także zasady wolną konfigurację wyprowadzeń elek- pierwszej siatki Us=0 V, dla napię-
ergonomicznego montażu elementów trod badanych lamp. cia anodowego z przedziału 10& 30 V
pomiarowych i regulacyjnych. Po wykonaniu końcowego monta- (w zależności od wydajności katody),
żu, włączamy zasilanie i jeszcze raz mierząc prąd anodowy i porównując
UWAGA!
sprawdzamy napięcia oraz popraw- z prądem lampy uznanej za wzorcową
Ze względu na występowanie w układzie
ność działania elementów pomiaro- (w naszym przypadku może to być
przyrządu wysokich napięć należy zachować
wych, regulacyjnych i komutacyjnych. nowa lampa dobrego producenta).
szczególna ostrożność i przestrzegać przepisów
Tak wykonany i wyregulowany przy-
BHP. Każdorazowo po wyłączeniu zasilania
należy odczekać kilka minut aż do całkowitego rząd jest gotowy do pracy. Uwagi końcowe
rozładowania się kondensatorów elektrolitycz-
Wykonany przez autora przyrząd
nych przed przystąpieniem do dalszych prac.
Metodyka pomiaru lamp bezawaryjne służy od roku do bada-
elektronowych nia lamp i zasilania układów prototy-
Montaż i uruchomienie Wykonany zgodnie z opisem przy- powych. Stanowi znakomitą alternaty-
Montaż i uruchomienie przyrzą- rząd pozwala nie tylko na spraw- wę dla urządzeń fabrycznych, a niska
du należy wykonywać etapami. Pra- dzenie sprawności lamp ale przede cena elementów niezbędnych do jego
cę rozpoczynamy od zasilacza. Po wszystkim umożliwia pomiar charak- wykonania, przesądza o opłacalności
wykonaniu jego montażu, sprawdze- terystyk anodowych i siatkowych, co przedsięwzięcia. Jest to niezastąpio-
niu poprawności połączeń i założe- pozwala obliczyć istotne parametry ny przyrząd w pracowni elektronika
niu bezpiecznika sieciowego możemy takie jak nachylenie charakterystyki entuzjasty techniki lampowej, gdyż
przystąpić do podłączenia zasilania siatkowej, współczynnik wzmocnienia, pozwala na świadomy wybór najlep-
230 V. Napięcia zmierzone przy bra- rezystancję obciążenia czy rezystancję szych lamp zapewniając tym samym
ku obciążenia powinny być nieco wewnętrzną. Możliwy jest też dobór odpowiednie parametry konstruowa-
większe od założonych (patrz podsta- lamp do układów przeciwsobnych nych urządzeń.
wowe parametry). Następnie przystę- tzw. parowanie oraz sprawdzenie sy- Uzyskane rezultaty w pełni potwier-
pujemy do montażu modułu pomia- metrii podwójnych triod. dzają zasadność budowy przyrządu
rowego i regulacyjnego. Przystępując do pomiarów danej przynosząc zadowolenie konstruktorowi.
W układzie modułu regulacyjnego lampy należy wstępnie (przed wło- Podsumowując należy stwierdzić,
i pomiarowego zastosowano jako wol- żeniem lampy do podstawki) ustawić że wykonany według przedstawionego
tomierz i miliamperomierz mierniki napięcia anodowe i siatkowe w przy- opisu przyrząd będzie wymagał indy-
magnetoelektryczne o czułości 100 mA bliżeniu zgodne z parametrami robo- widualnego podejścia wykonawcy. Wy-
i do nich dobrano odpowiednie po- czymi podanymi w katalogach. Prze- nika to głównie z faktu występowania
sobniki i boczniki zapewniając wy- łącznik PR4 ustawić w położeniu różnic w parametrach zastosowanych
magane zakresy pomiarowe. Można 150 mA. Po wykonaniu tych czynno- elementów, a także z potrzeby pomia-
zastosować zewnętrzne multimetry ści można dokonywać pomiarów. ru innego zestawu lamp. Stanowi on
cyfrowe lub (co wydaje się najlep- W przypadku badania tetrod i pen- jednak znakomita bazę do bardziej
szym rozwiązaniem) panele pomiaro- tod należy pamiętać, aby znacznie rozbudowanej konstrukcji.
we z oferty AVT. nie obniżać napięcia anodowego po- Stanisław Maleczek
ANALOG
DEVICES
PRZEDSTAWICIELSTWO W POLSCE
DSP Technology from Analog Devices
DSP Technology from Analog Devices
DSP Solutions from ALFINE
DSP Solutions from ALFINE
ALFINE P.E.P. " ul. Poznańska 30-32 " 62-080 Tarnowo Podgórne
ALFINE P.E.P. " ul. Poznańska 30-32 " 62-080 Tarnowo Podgórne
Ponad 10 lat
Ponad 10 lat
tel.: [phone] " fax: [phone]
tel.: [phone] " fax: [phone]
z Analog Devices
z Analog Devices e-mail: [e-mail] " http: //www.alfine.pl
e-mail: [e-mail] " http: //www.alfine.pl
Elektronika Praktyczna 10/2005
19
Designed by Electro-Vision " reklama_EP_15