Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
PRZYSTOSOWANIE SI
DO ŻYCIA PACJENTÓW PO WYA
ONIENIU
STOMII
Patient's adaptation to life after stoma
1
2
2
Joanna Rogowska1, Elżbieta Krajewska-Kulak2, Dorota Kondzior2
J
o
a
n
n
a
R
o
g
o
w
s
k
a
,
E
l
ż
b
i
e
t
a
K
r
a
j
e
w
s
k
a
-
K
u
l
a
k
,
D
o
r
o
t
a
K
o
n
d
z
i
o
r
1
Klinika Neurologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku
2
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2013; 2: 44-54
Praca wpłynęła: 15.10.2012, przyjęto do druku: 20.04.2013
Adres do korespondencji:
E
l
ż
b
i
e
t
a
K
r
a
j
e
w
s
k
a
-
K
u
ł
a
k
prof. dr hab. n. med. Elżbieta Krajewska-Kułak, Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, ul. M. Curie-Skłodowskiej 7 A,
15-096 Białystok, tel. [phone], e-mail: [e-mail]
S
u
m
m
a
r
y
Streszczenie Summary
S
t
r
e
s
z
c
z
e
n
i
e
Wstęp: Szacuje się, że w Polsce corocznie wyłania się ok. 4500 Introduction: It is estimated that in Poland about 4500 intes-
W
s
t
ę
p
:
I
n
t
r
o
d
u
c
t
i
o
n
:
stomii jelitowych. tinal stomas are formed annually. The aim of this study was to
Cel pracy: Ocena przystosowania się do życia pacjentów po
C
e
l
p
r
a
c
y
:
assess patients quality of life after stoma formation.
wyłonieniu stomii.
Material and methods: The study included 50 patients under
M
a
t
e
r
i
a
l
a
n
d
m
e
t
h
o
d
s
:
Materiał i metody: Badaniem objęto 50 pacjentów Poradni Sto-
M
a
t
e
r
i
a
ł
i
m
e
t
o
d
y
:
care of the Ostomy Outpatient Clinic. We used the original ques-
mijnej. W badaniach wykorzystano autorski kwestionariusz ankie-
tionnaire, standardized Satisfaction with Life Scale, standard-
towy, standaryzowaną Skalę satysfakcji z życia (Satisfaction With
ized Social Support Questionnaire and Kmiecik-Baran Stan-
Life Scale  SWLS), Standaryzowany kwestionariusz wsparcia spo-
dardized Acceptance of Illness Scale (AIS).
łecznego Kmiecik-Baran, standaryzowaną Skalę akceptacji choro-
Results: Most respondents during the hospital stay were
R
e
s
u
l
t
s
:
by (Acceptance Illness Scale  AIS).
acquainted with the stoma equipment, trained on the stoma
Wyniki: Większość badanych podczas pobytu w szpitalu
W
y
n
i
k
i
:
care and hygiene and the principles of reimbursement for the
została zapoznana ze sprzętem stomijnym, przeszkolona w zakre-
stoma equipment. Patients most problems were caused by fear
sie pielęgnacji i higieny stomii oraz zasad refundacji sprzętu sto-
of contamination (30 people). Stoma had the greatest negative
mijnego. Chorym najwięcej trudności sprawiał lęk przed zabrudzeniem
impact on the wearing style (28 people), love life (28 people)
(30 osób). Stomia miała największy negatywny wpływ na sposób
and changing eating habits (25 patients). Almost all respondents
ubierania się (28 osób), życie intymne (28 osób) oraz zmianę przy-
(28 people) accepted stoma with equanimity. The majority of
zwyczajeń żywieniowych (25 osób). W momencie konieczności
respondents (31) did not practice sport or any form of recreation.
wyłonienia stomii ankietowani w większości (28 osób) przyjęli ten
Most respondents (22 patients) assessed their quality of life in
fakt ze spokojem. Żadnego sportu i żadnej formy rekreacji nie upra-
a similar manner as before the stoma. Average results obtained
wiało 31 chorych. W większości (22 osoby) obecną jakość życia bada-
in the SWLS scale for all patients showed that they were nei-
ni ocenili tak samo jak przed założeniem stomii. Średnia wyników
ther satisfied nor dissatisfied with their lives. Overall, subjects
uzyskanych w skali SWLS dla wszystkich pacjentów wykazała, że
highly evaluated social, informational, instrumental and emo-
byli oni ani zadowoleni, ani niezadowoleni ze swojego życia. Ogól-
tional support. AIS analysis revealed that 32 percent of patients
nie badani oceniali otrzymywane wsparcie społeczne, informacyj-
did not accept their disease. Women and urban residents were
ne, instrumentalne i emocjonalne na wysokim poziomie. Analiza za
less satisfied with life. The patients level of education had an
pomocą skali AIS wykazała, że spora część respondentów (32%) nie
impact on the assessment of nursing support.
akceptowała swojej choroby. Kobiety i mieszkańcy miast byli mniej
Conclusions: The main problem of stoma patients was fear
C
o
n
c
l
u
s
i
o
n
s
:
zadowoleni z życia. Im wyższy poziom wykształcenia miał pacjent,
of contamination, loss of control over gas or stool, and shame
tym gorzej oceniał wsparcie ze strony personelu pielęgniarskiego.
because of unpleasant odors. Stoma did not have a significant
Wnioski: Głównymi problemami pacjentów ze stomią były lęk
W
n
i
o
s
k
i
:
impact on professional behavior and attitude of people close
przed zabrudzeniem, utratą kontroli nad oddawaniem gazów
to the patients towards patients themselves. Sex, place of res-
i stolca oraz wstyd z powodu przykrych zapachów. Fakt posiadania
stomii nie miał znaczącego wpływu na aktywność zawodową bada- idence and living conditions significantly affected the patient's
nych i stosunek otoczenia do chorych. Płeć, miejsce zamieszkania quality of life.
i warunki bytowe pacjenta istotnie wpływały na jakość życia.
Key words: stoma, quality of life.
K
e
y
w
o
r
d
s
:
Słowa kluczowe: stomia, jakość życia.
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
44
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
Wstęp Materiał i metody
Jakość życia to poczucie zadowolenia doświadczane- Badanie przeprowadzono w grupie 50 pacjentów
go bądz
wyrażanego przez człowieka, dotyczące wszyst- Poradni Stomijnej w Białymstoku, w okresie od sierpnia
kich sfer życia, to subiektywne dobre samopoczucie, posia- 2011 r. do lutego 2012 r. Na prowadzenie badań uzyska-
no zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego
danie celu życia i wiary w jego sens [1]. W opinii Kózki i wsp.
[2] adaptacja chorego do nowej sytuacji jest bardzo trud- w Białymstoku R-I-002/246/2011. W badaniu wykorzystano
autorski kwestionariusz ankietowy, złożony z 38 pytań
na, rozłożona w czasie i zależna od wielu czynników.
oraz 3 testów standaryzowanych: standaryzowaną Skalą
Wyłonienie stomii, za Glińską i wsp. [3], niejednokrotnie
satysfakcji z życia (Satisfaction With Life Scale  SWLS)
zmusza ich właścicieli do zmiany trybu życia, jaki do tej
Dienera, Emmons, Larsena i Griffina w polskiej adapta-
pory prowadzili. Muszą na nowo poznać siebie, nauczyć
cji Juczyńskiego, w wersji dla profesjonalistów nie-
się panowania nie tylko nad własnym ciałem, lecz także
będących psychologami [9], standaryzowany Kwestio-
nad psychiką. Wytworzenie przetoki jelitowej wpływa na
nariusz wsparcia społecznego Kmiecik-Baran [10]
zmiany w obrazie własnego ciała, jak również na utracenie
i standaryzowaną Skalę akceptacji choroby (Acceptance
kontroli nad jedną z zasadniczych funkcji organizmu, jaką
of Illness Scale  AIS) autorstwa Felton, Revenson i Hin-
jest wydalanie, co ma istotny wpływ zarówno na stan psy-
richsen, w polskiej adaptacji Juczyńskiego [33].
chiczny chorego, jak i na funkcjonowanie w życiu społecz-
nym, zawodowym, towarzyskim i rodzinnym, w tym
również w sferze intymnej [3].
W literaturze przedmiotu [3 6] podkreśla się, że
Wyniki
mimo dużego postępu w zakresie diagnostyki, bardzo
Pośród badanych osób znajdowało się nieznacznie
dynamicznego rozwoju chirurgii i wprowadzenia nowo-
więcej kobiet (27 osób) niż mężczyzn (23 osoby). Wiek
czesnych technik leczenia operacyjnego liczba wytwa-
badanych był nieco rozbieżny. Najmniej liczną grupą wie-
rzanych przetok jelitowych w ostatnich latach się nie
kową badanych (3 osoby) byli pacjenci w wieku 20 30 lat.
zmniejszyła, a konsekwencją leczenia chirurgicznego
Nieco większą (5 osób) stanowiły osoby między 31. a 40.
nowotworów jelita, urazów czy chorób zapalnych jelit jest
rokiem życia. Najliczniejszą grupą były osoby w wieku
wyłonienie stomii. W sytuacji, gdy zmiany chorobowe
między 51. a 60. rokiem życia (18 osób), nieznacznie mniej
w jelicie cienkim lub grubym uniemożliwiają prawidłowe
było badanych w wieku powyżej 61 lat (16 osób). Stwier-
funkcjonowanie przewodu pokarmowego, stomia, jak
dzono znaczną liczbową przewagę respondentów zamiesz-
zauważa Sobczak [60], jest zabiegiem ratującym życie.
kałych w mieście (37 osób) nad osobami zamieszkałymi
Szacuje się, za Banaszkiewicz i wsp. [7], że w Polsce
na wsi (13 osób). Największa część badanych (20 osób)
corocznie wyłania się ok. 4500 stomii jelitowych.
posiadała wykształcenie średnie, 12  wykształcenie
Osoby po zabiegu wyłonienia stomii, za Cierzniakowską
wyższe, 11  zawodowe, a 7 osób  podstawowe. Zdecy-
i wsp. [8], mają obawy przed powrotem do swojego śro-
dowana większość badanych (30 osób) żyła w związku
dowiska zamieszkania, trudności w zaakceptowaniu
małżeńskim. Panien lub kawalerów było 9 i tyle samo
swej fizycznej odmienności oraz czują lęk przed reakcją
wdów lub wdowców. Inne osoby były w separacji. Nikt
najbliższej rodziny oraz przyjaciół. Dlatego też tak ważna
z badanych nie zdeklarował, że ma złe warunki bytowe.
jest w tej sytuacji realizacja misji edukacyjnej przez pie-
Największa liczba respondentów (36 osób) określała je jako
lęgniarki [8].
dobre, 9  jako średnie, a 5  jako bardzo dobre.
Celem zasadniczym pracy była ocena przystosowania
Czas posiadania stomii wśród respondentów był
się do życia pacjentów po wyłonieniu stomii. Za cele szcze-
różny. Najwięcej osób (22) miało utworzoną stomię
gółowe uznano: rozpoznanie głównych problemów pie-
w przedziale czasowym od roku do 5 lat. Liczba osób
lęgnacyjnych oraz psychospołecznych pacjentów ze sto-
żyjących ze stomią od roku była taka sama jak osób, któ-
mią, ocenę czasu poświęconego na wykonywanie
ra posiadały stomię dłużej niż 10 lat (po 9 osób). Nieco
czynności higienicznych i pielęgnacyjnych stomii, stopnia
więcej osób (10) miało sztuczny odbyt 5 10 lat. Ponad po-
akceptacji choroby, samoocenę zdolności do samodziel-
łowa respondentów (30 osób) posiadała kolostomię. Z ile-
nego obsługiwania sprzętu i wymiany worków stomijnych,
ostomią żyło 17 badanych, a z urostomią tylko 3 osoby.
aktywności zawodowej oraz ocenę satysfakcji z życia, oto-
Aktywnych zawodowo pacjentów z wyłonioną stomią
czenia do chorego, częstotliwości korzystania z poradni
było 14, 17 przebywało na emeryturze, 16 na rencie,
stomijnych i porad psychologa, ocenę oczekiwanego
a 3 osoby były bezrobotne.
wsparcia ze strony lekarza, pielęgniarki i rodziny, przy- Nieco ponad połowie badanych (30 osobom) pra-
należności do grup wsparcia typu POL-ILKO, znaczenia ist- cownicy ochrony zdrowia wyjaśnili dokładnie wszelkie
nienia Polskiego Stowarzyszenia Stomijnego POL-ILKO dla
wątpliwości związane z wyłonieniem stomii oraz odpo-
pacjenta, a także ustalenie z
ródeł wiedzy i zakresu wiedzieli na nurtujące ich pytania. Czternastu respon-
otrzymywanych przez chorego informacji na temat dentów nie było zadowolonych w wystarczającym stop-
wyłonienia stomii. niu z uzyskanych informacji. Sześciu badanych twierdziło,
45
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
Tabela 1. Problemy osób z wyłonioną stomią
T
a
b
e
l
a
1
.
respondentów nie zostało zapoznanych ze sprzętem
dostępnym na rynku przed wypisem do domu ani pouczo-
Problem Liczba Odsetek
P
r
o
b
l
e
m
L
i
c
z
b
a
O
d
s
e
t
e
k
nych o zasadach higieny stomii.
osób osób (%)
o
s
ó
b
o
s
ó
b
(
%
)
Dużą część badanych (34 osoby) podczas pobytu
obawa, czy potrafię dobrze zmieniać 10 20,0
w szpitalu w wystarczającym stopniu poinformowano
woreczki stomijne
o zasadach refundacji sprzętu stomijnego. Czternastu
ból związany ze zmianą woreczka 5 10,0
chorych w szpitalu uzyskało niewystarczające informacje
o refundacji sprzętu stomijnego, a dwóch respondentów,
obawa, czy woreczki stomijne są dobrej jakości 16 32,0
niestety, nie otrzymało żadnych informacji.
2
4
4
8
,
0
trudności w przestrzeganiu określonej diety 24 48,0
Znaczna większość badanych (43 osoby) twierdziła, że
potrafi obsługiwać sprzęt oraz wymieniać worki stomijne
trudności z powrotem do pracy lub znalezie- 4 8,0
bez żadnych problemów, natomiast 7 respondentów  iż ma
niem nowej pracy
niewielkie problemy w zakresie samoobsługi.
trudności z prowadzeniem samochodu 4 8,0
Badanym pacjentom w codziennym życiu najwięcej trud-
ności sprawiał lęk przed zabrudzeniem (30 osób), lęk
komplikacje pooperacyjne 8 16,0
z powodu utraty kontroli nad oddawaniem gazów i stolca,
trudność rodziny z zaakceptowaniem 4 8,0
przystosowanie się do określonej diety lub wstyd z powo-
choroby badanego
du przykrych zapachów (po 24 osoby). Pozostałe wyniki
2
4
4
8
,
0
wstyd z powodu przykrych zapachów 24 48,0
zawarto w tabeli 1.
Najczęstszym powikłaniem dermatologicznym, obec-
3
0
6
0
,
0
lęk przed zabrudzeniem 30 60,0
nym u 27 badanych, było podrażnienie skóry wokół sto-
2
4
4
8
,
0
lęk z powodu utraty kontroli nad odda- 24 48,0
mii. U 14 respondentów występowało zapalenie skóry spo-
waniem gazów i stolca
wodowane kontaktem z drażniącą treścią jelitową,
trudności w pielęgnacji stomii 8 16,0 natomiast u 8 jego przyczyną było uczulenie na przyle-
piec worka stomijnego. Nieznaczna część badanych (3 oso-
nie mogę się przyzwyczaić do noszenia 8 16,0
by) miała zmacerowaną skórę wokół stomii, a jedna oso-
sprzętu stomijnego
ba  zakażenie powyższych zmian zapalnych.
inne 6 1,0
Respondenci zapytani o trudności w życiu codziennym
spowodowane powikłaniami dermatologicznymi udzielali
różnych odpowiedzi. Dwudziestu dwóch badanych twier-
że nie wyjaśniono im wszystkich wątpliwości związanych
dziło, że powikłania natury dermatologicznej raczej nie
z wyłonieniem stomii.
sprawiają im trudności w życiu codziennym, a dwunastu
Zadowolonych ze stopnia zapoznania się ze sprzętem
 iż nie jest to żadna trudność. Jeden respondent wska-
stomijnym jeszcze podczas pobytu w szpitalu było 30 bada-
zał, że powikłania dermatologiczne zdecydowanie utrud-
nych. Osoby te zostały także dokładnie zapoznane i prze-
niają mu codzienne funkcjonowanie, a dwunastu bada-
szkolone w zakresie pielęgnacji stomii. Siedemnaście osób
nych odpowiedziało na to pytanie  raczej tak .
twierdziło, że sprzęt stomijny i zasady pielęgnacji zostały im
W tabeli 2. przedstawiono częstotliwość występowania
przedstawione, lecz niewystarczająco, natomiast trzech
niektórych powikłań związanych z wyłonieniem stomii.
Tabela 2. Częstość występowania niektórych powikłań po wyłonieniu stomii
T
a
b
e
l
a
2
.
Powikłanie Nigdy Rzadko Sporadycznie Często
P
o
w
i
k
ł
a
n
i
e
N
i
g
d
y
R
z
a
d
k
o
S
p
o
r
a
d
y
c
z
n
i
e
C
z
ę
s
t
o
1
8
biegunki n 6 18 15 11
3
6
,
0
% 12,0 36,0 30,0 22,0
2
6
zaparcia n 26 11 94
5
2
,
0
% 52,0 22,0 18,0 8,0
1
7
zmiany dermatologiczne n 14 10 17 9
3
4
,
0
% 28,0 20,0 34,0 18,0
4
5
wypadanie stomii n 45 20 3
9
0
,
0
% 90,0 4,0 0,0 6,0
4
7
wciągnięcie stomii n 47 11 1
9
4
,
0
% 94,0 2,0 2,0 2,0
4
3
przepuklina okołostomijna n 43 21 4
8
6
,
0
% 86,0 4,0 2,0 8,0
46
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
U 11 badanych biegunki występowały często, u ponad systematycznie. Większość badanych (36 osób) nie
połowy ankietowanych (26 osób) nigdy nie występowały należała do grupy wsparcia POL-ILKO.
zaparcia, zmiany dermatologiczne sporadycznie u 17
Najpopularniejszym z
ródłem wiedzy wśród bada-
z nich, a wypadanie stomii dotyczyło jedynie rzadko 2 osób.
nych był Internet oraz czasopisma (po 28 osób). Spora
Na pytanie związane z czasem poświęcanym na czyn-
część ankietowanych (22 osoby) korzystała z poradników
ności higieniczne i pielęgnacyjne stomii respondenci
oraz broszur (15 osób). Nieco mniej respondentów (12 osób)
udzielali różnych odpowiedzi. Najwięcej badanych (14 osób)
czytało ulotki, a nieznaczna liczba badanych (4 osoby)
poświęcało na to 20 30 minut. Prawie taka sama liczba
korzystała z książek.
osób (po 13 osób) potrzebowała na to ok. 10 15 minut lub
Największa część badanych (28 osób) miała chęć po-
15 20 minut, a 10 badanych  powyżej 30 minut.
głębienia swojej wiedzy na temat pielęgnacji skóry wokół
Ponad połowa badanych (33 osoby) wymieniała wor-
stomii, koniecznej diety (26 osób) i możliwościach powikłań
ki stomijne w zależności od potrzeby, raz dziennie czyniło
po wyłonieniu stomii (25 osób). Pozostali byli zaintereso-
to 11 respondentów, a 6% z nich wymieniało worki raz na
wani wiedzą dotyczącą zasad refundacji sprzętu stomijnego
dwa dni.
(18 osób), wsparcia psychicznego (17 osób), technik zmia-
Obecnie z pomocy psychologa nie korzystało aż 46
ny worków stomijnych (15 osób), doboru sprzętu stomij-
respondentów, a czynili to tylko nieliczni wśród badanych
nego (13 osób), informacjami o poradniach stomijnych
(4 osoby). Najczęstszym powodem, dla którego badani nie
(12 osób) i zasadach wykonywania irygacji (9 osób).
korzystali z pomocy psychologa, był w ich odczuciu brak
Większości ankietowanych (28 osób) nie zależało na
takiej potrzeby (44 osoby). Jedna osoba nie miała dostępu
konkretnej osobie, która przekaże im wiadomości i roz-
do psychologa, a 5 badanych nie uczęszczało do niego
wieje wszystkie wątpliwości związane z wyłonieniem sto-
z innych, bliżej niesprecyzowanych powodów.
mii, ważne było dla nich, aby ktoś to zrobił, bez względu
Stomia miała największy negatywny wpływ u respon-
na to, czy będzie to lekarz, pielęgniarka, psycholog, rodzi-
dentów na sposób ubierania się (28 osób), życie intym-
na chorego czy też inni chorzy. Dziewięciu badanych twier-
ne (28 osób) i zmianę przyzwyczajeń żywieniowych (25
dziło, że powinien to robić lekarz, natomiast 12% pod-
osób). Pozostałe wyniki zawarto w tabeli 3.
danych analizie uważało, iż najlepiej zrobi to pielęgniarka.
Zdecydowana większość badanych (36 osób) twierdziła,
Tylko 4% badanych zgadzało się całkowicie z tym, że
że po wyłonieniu stomii nic się nie zmieniło, jeśli chodzi
ich życie pod bardzo wieloma względami jest bliskie ideału.
o stosunek bliskiego otoczenia do ich osoby. Siedmiu ankie-
towanych uważało, że od czasu, kiedy mają stomię, ich
Tabela 3. Wpływ stomii na życie codzienne
T
a
b
e
l
a
3
.
znajomi i przyjaciele stali się bardziej serdeczni, życzliwi.
Kolejne 3 osoby twierdziły, że znajomi i przyjaciele ogra-
Sfera życia Liczba Odsetek
S
f
e
r
a
ż
y
c
i
a
L
i
c
z
b
a
O
d
s
e
t
e
k
niczyli z nimi kontakty, po 2 osoby  że wyraz
nie ich uni-
osób osób (%)
o
s
ó
b
o
s
ó
b
(
%
)
kali lub że częściej nawiązywali z nimi kontakty, odwie-
aktywność zawodowa 14 28
dzali ich.
Stomię w pełni zaakceptowało 22 badanych, częścio-
zmiana planów życiowych 22 44,0
wo  24, natomiast 4 respondentów nie akceptowało fak-
marzenia 12 24,0
tu jej posiadania. W momencie konieczności wyłonienia
stomii ankietowani w większości (28 osób) przyjęli to ze
zmiana hierarchii wartości 15 30,0
spokojem, a pozostali twierdzili, że związane to było z po-
pozytywny stosunek do życia 7 14,0
czuciem: przygnębienia, niepokoju o dalszy los (15 osób),
krzywdy (13 osób), lęku i strachu (8 osób), depresji
2
8
5
6
,
0
sposób ubierania się 28 56,0
i smutku (7 osób), bezsensu życia (5 osób) i innymi nie-
styl życia 20 40,0
miłymi uczuciami (7 osób, w tym myślami samobójczymi
 5 osób).
2
5
5
0
,
0
zmiana przyzwyczajeń żywieniowych 25 50,0
Ankietowani korzystali z różnych form sportu i rekre-
wizerunek własnej osoby 11 22,0
acji  7 badanych podróżowało, 11 jez
dziło na wycieczki kra-
joznawcze, 2 respondentów korzystało z kurortów uzdro- zawieranie nowych przyjaz
ni 9 18,0
wiskowych, a 9 wypoczywało w sanatoriach. Żadnego
pojawienie się zaburzeń depresyjnych 7 14,0
sportu i żadnej formy rekreacji nie uprawiało 31 chorych.
Obecną jakość życia respondenci ocenili różnie: 19
wycofanie się z życia społecznego  17 34
ograniczenie kontaktów z przyjaciółmi
ankietowanych  na dobrym poziomie, 8 badanych
lub zupełne ich zerwanie
uważało, że ich jakość życia jest zła, jeden twierdził, iż jest
bardzo zła, a wg 22 badanych jest taka sama jak przed
2
8
5
6
życie intymne 28 56
założeniem stomii.
stomia nie wpłynęła na żadne 5 10,0
Większość badanych (36 osób) stale współpracowała
z powyższych
z poradnią stomijną, natomiast 14 nie uczęszczało do niej
47
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
Tabela 4. Analiza satysfakcji z życia w badanej grupie chorych
T
a
b
e
l
a
4
.
Zgadzam Zgadzam Raczej Ani się Raczej Nie Całkowicie
Z
g
a
d
z
a
m
Z
g
a
d
z
a
m
R
a
c
z
e
j
A
n
i
s
i
ę
R
a
c
z
e
j
N
i
e
C
a
ł
k
o
w
i
c
i
e
się się się zgadzam, się nie zgadzam się nie
s
i
ę
s
i
ę
s
i
ę
z
g
a
d
z
a
m
,
s
i
ę
n
i
e
z
g
a
d
z
a
m
s
i
ę
n
i
e
całkowicie zgadzam ani się nie zgadzam się zgadzam
c
a
ł
k
o
w
i
c
i
e
z
g
a
d
z
a
m
a
n
i
s
i
ę
n
i
e
z
g
a
d
z
a
m
s
i
ę
z
g
a
d
z
a
m
zgadzam
z
g
a
d
z
a
m
Pod bardzo wieloma względami moje 4% 4% 26% 26% 18% 10% 12%
życie jest bliskie ideału
Mam doskonałe warunki życia 14% 18% 16% 30% 12% 6% 4%
Jestem zadowolony/zadowolona 14% 16% 22% 24% 18% 2% 4%
ze swojego życia
Jak na razie, zrealizowałem/zrealizowałam 14% 18% 24% 22% 8% 12% 2%
ważne rzeczy, które chciałem/chciałam
wykonać w trakcie mojego życia
Jeśli miałbym/miałabym przeżyć życie 12% 2% 16% 8% 22% 24% 16%
jeszcze raz, nie zmieniłbym/zmieniłabym
prawie niczego
Całkowicie zgadzało się ze stwierdzeniem, że ma dosko- dy ego [35, 74]. Oceniano cztery rodzaje wsparcia: infor-
nałe warunki życia, 14% respondentów. Z kolei 22% macyjne  dostarczanie jednostce ważnych dla jej funk-
badanych było raczej zadowolonych ze swojego życia. Tyl- cjonowania wiadomości, rad, porad itp.; instrumentalne
ko 2% badanych całkowicie się nie zgadzało z tym, że na  udzielanie jednostce konkretnej pomocy, np. pożycze-
razie zrealizowali ważne rzeczy, które chcieli wykonać nie pieniędzy, zrobienie zakupów; wartościujące  dawa-
w trakcie swojego życia. Dwanaście procent ankietowa- nie jednostce do zrozumienia, że posiada takie możliwo-
nych całkowicie się zgadzało z teorią, że jeśli mieliby przeżyć ści (zdolności, umiejętności itp.), które są ważne dla
życie jeszcze raz, prawie nic by w nim nie zmienili. Pozo- prawidłowego funkcjonowania grupy lub osoby, oraz
stałe wyniki zawarto w tabeli 4. Średnia wyników uzy- wsparcie emocjonalne  dawanie jednostce do zrozu-
skanych w skali SWLS dla wszystkich pacjentów wynosiła mienia, że zawsze na tę właśnie grupę lub osobę może
20,49 (minimum 7, maksimum 35, odchylenie standardowe liczyć i w każdej chwili udzielona jej zostanie pomoc.
6,488325), co oznacza, że chorzy byli ani zadowoleni, ani Wynik ogólny, pozwalający określić poziom wsparcia
niezadowoleni. Jedna czwarta pacjentów oceniła swoje społecznego bez różnicowania go na różne rodzaje
SWLS średnio do 17 (pierwszy kwartyl  dolny), połowa wsparcia, sugeruje, że badani chorzy oceniali otrzymy-
pacjentów  do 20 (mediana  drugi kwartyl: 20), 1/4 wane wsparcie społeczne na wysokim poziomie, podob-
pacjentów  powyżej 23 (trzeci kwartyl  górny). nie jak wsparcie informacyjne, instrumentalne i emo-
W pracy podjęto się również oceny przez chorych cjonalne. Otrzymywane wsparcie wartościujące oceniali
poziomu wsparcia uzyskiwanego ze strony personelu jako średnie. Najwyższe wsparcie informacyjne pacjen-
lekarskiego, pielęgniarskiego i rodziny. W tym celu ci uzyskiwali od personelu pielęgniarskiego, instrumen-
zastosowano Skalę wsparcia społecznego, opierającą się talne od rodziny, wartościujące od rodziny i emocjonal-
na założeniach teoretycznych przedstawionych przez Tar- ne od personelu lekarskiego (tab. 5.).
Tabela 5. Analiza rodzaju uzyskiwanego wsparcia w badanej grupie chorych
T
a
b
e
l
a
5
.
Rodzaj Grupa
R
o
d
z
a
j
G
r
u
p
a
wsparcia
w
s
p
a
r
c
i
a
ze strony rodziny ze strony personelu ze strony personelu
z
e
s
t
r
o
n
y
r
o
d
z
i
n
y
z
e
s
t
r
o
n
y
p
e
r
s
o
n
e
l
u
z
e
s
t
r
o
n
y
p
e
r
s
o
n
e
l
u
pielęgniarskiego lekarskiego
p
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
k
i
e
g
o
l
e
k
a
r
s
k
i
e
g
o
  
x Me sx Me sx Me s
informacyjne 13,96 14 1,979074 14,14 14,5 1,829576 13,02 13 2,307839
instrumentalne 13,92 15 2,038807 1,470804 12 1,470804 9,8 10 1,829464
wartościujące 12,9 13 1,764156 10,66 10 2,479384 9,56 9 2,383275
emocjonalne 14,5 15,4 2,12132 14,08 15 1,816478 12,48 12 2,168795
ogólne 55,28 58 6,565339 50,28 51,5 5,728696 44,86 45 6,505916
o
g
ó
l
n
e
5
5
,
2
8
5
8
6
,
5
6
5
3
3
9
5
0
,
2
8
5
1
,
5
5
,
7
2
8
6
9
6
4
4
,
8
6
4
5
6
,
5
0
5
9
1
6
48
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
Tabela 6. Analiza akceptacji choroby w badanej grupie chorych
T
a
b
e
l
a
6
.
W przypadku wsparcia informacyjnego wykazano
dodatnią zależność liniową pomiędzy skalą wsparcia infor-
Akceptacja choroby Liczba Odsetek
A
k
c
e
p
t
a
c
j
a
c
h
o
r
o
b
y
L
i
c
z
b
a
O
d
s
e
t
e
k
macyjnego ze strony lekarzy a skalą wsparcia informa-
punktów badanych (%)
p
u
n
k
t
ó
w
b
a
d
a
n
y
c
h
(
%
)
cyjnego ze strony pielęgniarek (r = 0,506825), co sugeruje,
brak 8 18 32
że im pacjent lepiej oceniał wsparcie uzyskane od leka-
średnia 19 29 56
rzy, tym lepiej oceniał wsparcie uzyskane od pielęgnia-
dobra 30 40 12
rek. Wartość p = 0,000173 jest mniejsza od przyjętego
Średnia 21,44
Ś
r
e
d
n
i
a
poziomu ufności ą = 0,05, więc można przyjąć hipotezę
alternatywną H1  zależność pomiędzy skalą wsparcia infor-
Mediana 21
M
e
d
i
a
n
a
macyjnego ze strony lekarzy a skalą wsparcia informa-
Odchylenie standardowe 7,329449
O
d
c
h
y
l
e
n
i
e
s
t
a
n
d
a
r
d
o
w
e
cyjnego ze strony pielęgniarek jest istotna statystycznie.
Wartość r = 0,322845 wskazuje na dodatnią zależność
Minimum 8
M
i
n
i
m
u
m
liniową pomiędzy skalą wsparcia informacyjnego ze
Maksimum 38
M
a
k
s
i
m
u
m
strony rodziny a skalą wsparcia informacyjnego ze stro-
ny pielęgniarek, co sugeruje, że im pacjent lepiej oceniał
Dolny kwartyl 17
D
o
l
n
y
k
w
a
r
t
y
l
wsparcie uzyskane od rodziny, tym lepiej oceniał wspar-
Górny kwartyl 24,75
G
ó
r
n
y
k
w
a
r
t
y
l
cie uzyskane od pielęgniarek. Wartość p = 0,022211 jest
mniejsza od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, więc
można przyjąć hipotezę alternatywną  zależność pmię-
dzy skalą wsparcia informacyjnego ze strony rodziny a skalą
przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, co pozwala na przy-
wsparcia informacyjnego ze strony pielęgniarek jest
jęcie hipotezy zerowej H0  zależność pomiędzy skalą wspar-
istotna statystycznie. Wartość p = 0,111182 jest większa
cia wartościującego ze strony pielęgniarek a skalą wspar-
od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, co sugeruje, że
cia wartościującego ze strony rodziny nie jest istotna
można przyjąć hipotezę zerową H0  zależność pomiędzy
statystycznie.
skalą wsparcia informacyjnego ze strony lekarzy a skalą
W przypadku wsparcia emocjonalnego wartość
wsparcia informacyjnego ze strony rodziny nie jest istot-
r = 0,321593 wskazuje na dodatnią zależność liniową po-
na statystycznie.
między skalą wsparcia emocjonalnego ze strony lekarzy
W przypadku wsparcia instrumentalnego wartości
a skalą wsparcia emocjonalnego ze strony pielęgniarek,
p = 0,564603, p = 0,54046 oraz p = 0,492376 były więk-
co sugeruje, że im pacjent lepiej oceniał wsparcie uzyskane
sze od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, co pozwo-
od lekarzy, tym lepiej oceniał wsparcie uzyskane od pie-
liło na przyjęcie hipotezy zerowej H0  zależność pomiędzy
lęgniarek. Wartość p = 022765 jest mniejsza od przyjętego
skalą wsparcia instrumentalnego ze strony pielęgniarek
poziomu ufności ą = 0,05, co pozwala na przyjęcie hipo-
a skalą wsparcia instrumentalnego ze strony lekarzy nie
tezy alternatywnej H1  zależność pomiędzy skalą wspar-
jest istotna statystycznie.
cia emocjonalnego ze strony lekarzy a skalą wsparcia emo-
W przypadku wsparcia wartościującego wartość
cjonalnego ze strony pielęgniarek jest istotna statystycznie.
r = 0,702899 wskazuje na dodatnią zależność liniową po-
Wartość r = 0,399229 wskazuje na dodatnią zależność
między skalą wsparcia wartościującego ze strony lekarzy
liniową pomiędzy skalą wsparcia emocjonalnego ze stro-
a skalą wsparcia wartościującego ze strony pielęgniarek,
ny rodziny a skalą wsparcia emocjonalnego ze strony leka-
co oznacza, że im pacjent lepiej oceniał wsparcie uzyskane
rzy, co oznacza, że im pacjent lepiej oceniał wsparcie uzy-
od lekarzy, tym lepiej oceniał wsparcie uzyskane od pie-
skane od rodziny, tym lepiej oceniał wsparcie uzyskane
lęgniarek. Wartość p < 000001 jest mniejsza od przyjęte-
od lekarzy. Wartość p = 0,004078 jest mniejsza od przy-
go poziomu ufności ą = 0,05, co pozwala na przyjęcie hipo-
jętego poziomu ufności ą = 0,05, co pozwala na przyjęcie
tezy alternatywnej H1  zależność pomiędzy skalą wsparcia
hipotezy alternatywnej  zależność pomiędzy skalą
wartościującego ze strony lekarzy a skalą wsparcia war-
wsparcia emocjonalnego ze strony rodziny a skalą wspar-
tościującego ze strony pielęgniarek jest istotna staty-
cia emocjonalnego ze strony lekarzy jest istotna staty-
stycznie. Wartość r = 0,280557 wskazuje na dodatnią
stycznie.
zależność liniową pomiędzy skalą wsparcia warto-
Z tabeli 6. wynika, że spora część respondentów (32%)
ściującego ze strony rodziny a skalą wsparcia warto-
nie akceptowała swojej choroby. Ponad połowa badanych
ściującego ze strony lekarzy, co oznacza, że im pacjent lepiej
(56%) częściowo ją akceptowała, a 12% w pełni zaak-
ocenił wsparcie uzyskane od rodziny, tym lepiej ocenił
ceptowało stan swojego zdrowia.
wsparcie uzyskane od lekarzy. Wartość p = 0,048439 jest
mniejsza od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, co pozwa- W następnej kolejności zbadano zależność pomiędzy
la na przyjęcie hipotezy alternatywnej  zależność po- płcią, wiekiem i miejscem zamieszkania a daną cechą (tab. 7.)
między skalą wsparcia wartościującego ze strony rodziny oraz wykształceniem i warunkami bytowymi (tab. 8.).
P
ł
e
ć
a
c
e
c
h
a
:
a skalą wsparcia wartościującego ze strony lekarzy jest istot- Płeć a cecha: wartość p = 0,856171 jest większa od przy-
na statystycznie. Wartość p = 0,065332 jest większa od jętego poziomu ufności ą = 0,05, można więc przyjąć hipo-
49
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
Tabela 7. Analiza zależności pomiędzy płcią, wiekiem, miejscem zamieszkania a daną cechą w badanej grupie chorych
T
a
b
e
l
a
7
.
Płeć Wiek Miejsce zamieszkania
P
ł
e
ć
W
i
e
k
M
i
e
j
s
c
e
z
a
m
i
e
s
z
k
a
n
i
a
Cecha p Przyjęta hipoteza p Przyjęta hipoteza p Przyjęta hipoteza
C
e
c
h
a
p
P
r
z
y
j
ę
t
a
h
i
p
o
t
e
z
a
p
P
r
z
y
j
ę
t
a
h
i
p
o
t
e
z
a
p
P
r
z
y
j
ę
t
a
h
i
p
o
t
e
z
a
0
,
0
4
6
0
2
3
0
,
0
4
6
9
3
1
SWLS 0,046023 H1 0,86303 H0 0,046931 H1
SWS 0,856171 H0 0,669256 H0 0,382662 H0
SWSP 0,119017 H0 0,544825 H0 0,895943 H0
0
,
0
1
9
1
3
4
SWSR 0,783963 H0 0,019134 H1 0,675839 H0
AIS 0,739666 H0 0,192401 H0 0,248082 H0
liczba stopni swobody: 1 liczba stopni swobody: 4 liczba stopni swobody: 1
Tabela 8. Analiza zależności pomiędzy wykształceniem, warunkami bytowymi a daną cechą w badanej grupie chorych
T
a
b
e
l
a
8
.
Wykształcenie Warunki bytowe
W
y
k
s
z
t
a
ł
c
e
n
i
e
W
a
r
u
n
k
i
b
y
t
o
w
e
Cecha p przyjęta hipoteza p przyjęta hipoteza
C
e
c
h
a
p
p
r
z
y
j
ę
t
a
h
i
p
o
t
e
z
a
p
p
r
z
y
j
ę
t
a
h
i
p
o
t
e
z
a
0
,
0
2
7
0
5
7
SWLS 0,650867 H0 0,027057 H1
0
,
0
0
3
2
7
2
SWS 0,003272 H1 0,421934 H0
SWSP 0,050868 H0 0,810033 H0
SWSR 0,408999 H0 0,318409 H0
AIS 0,528609 H0 0,903932 H0
liczba stopni swobody: 3 liczba stopni swobody: 2
tezę zerową H0  nie ma istotnej różnicy między średnią na wsi było to 24, a u osób zamieszkałych w mieście  19,86.
wartością odczuwanego wsparcia społecznego ze strony Można zatem stwierdzić, że miejsce zamieszkania miało
personelu lekarskiego w zależności od płci badanych. War- istotny wpływ na satysfakcję z życia  osoby mieszkające
tość p = 0,046023 jest mniejsza od przyjętego poziomu na wsi były bardziej zadowolone z życia niż osoby zamiesz-
ufności ą = 0,05, można więc przyjąć hipotezę alterna- kałe w mieście.
W
y
k
s
z
t
a
ł
c
e
n
i
e
a
c
e
c
h
a
:
tywną H1  istnieje istotna różnica między średnią war- Wykształcenie a cecha: wartość p = 0,003272 jest mniej-
tością odczuwanego wsparcia społecznego a płcią bada- sza od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, można więc
nych. U kobiet jest to 19,26, natomiast u mężczyzn 22,91. przyjąć hipotezę alternatywną H1  istnieje istotna różnica
Można zatem stwierdzić, że płeć miała istotny wpływ na między średnimi wartościami uzyskiwanego wsparcia spo-
skalę satysfakcji z życia  kobiety były mniej zadowolo- łecznego ze strony personelu lekarskiego a poziomem
ne z życia niż mężczyz
ni. wykształcenia badanych. Najwyższa wartość średniej Skali
Wiek a cecha: wartość p = 0,019134 jest mniejsza od wsparcia społecznego ze strony personelu lekarskiego  49,81
W
i
e
k
a
c
e
c
h
a
:
przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, można więc przyjąć  była w odczuciu osób z wykształceniem zawodowym.
hipotezę alternatywną H1  istnieje istotna różnica Następnie osób z wykształceniem podstawowym i wyższym
między średnimi wartościami odczuwanego wsparcia  odpowiednio 46,81 i 45,08. U osób z wykształceniem śred-
społecznego ze strony rodziny w poszczególnych grupach nim uzyskano najniższą wartość średniej Skali wsparcia
wiekowych. Najwyższe wartości średnich Skali wsparcia społecznego  41,4.
W
y
k
s
z
t
a
ł
c
e
n
i
e
a
w
a
r
u
n
k
i
b
y
t
o
w
e
:
społecznego wśród rodziny 58,6 oraz 57,61 wystąpiły odpo- Wykształcenie a warunki bytowe: wartość p = 0,027057
wiednio w przedziałach wiekowych 20 30 lat i powyżej jest mniejsza od przyjętego poziomu ufności ą =0,05, co
60 lat. Najniższa wartość średniej Skali wsparcia społecz- pozwala na przyjęcie hipotezy alternatywnej H1  istnie-
nego wśród rodziny była dla osób z przedziału wiekowego je istotna różnica między średnimi wartościami Skali satys-
50 60 lat i wynosiła 51,22. fakcji z życia a deklarowanymi warunkami bytowymi. Naj-
Miejsce zamieszkania a cecha: wartość p = 0,046931 wyższa wartość średniej Skali satysfakcji z życia  23,5,
M
i
e
j
s
c
e
z
a
m
i
e
s
z
k
a
n
i
a
a
c
e
c
h
a
:
jest mniejsza od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, można występowała u osób z bardzo dobrymi warunkami byto-
więc przyjąć hipotezę alternatywną H1  istnieje istotna wymi, a następnie tych z dobrymi warunkami bytowymi
różnica między średnią wartością Skali satysfakcji z życia  21,83. U osób, które swoje warunki bytowe oceniali jako
a miejscem zamieszkania chorych. U osób zamieszkałych średnie, wartość średniej Skali satysfakcji z życia była naj-
50
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
niższa  15,88. Można zatem stwierdzić, że warunki byto- również pielęgnacja okołooperacyjna i prawidłowo dobra-
we pacjenta miały istotny wpływ na satysfakcję z życia  ny sprzęt stomijny [12].
osoby z lepszymi warunkami bytowymi były bardziej zado- Oleksiak [13] przeprowadziła badania wśród pacjentów
wolone z życia niż osoby mające gorsze warunki bytowe. I Oddziału Chirurgii Onkologicznej w Legnicy oraz Porad-
W teście Pearsona wartość r =  0,344602 wskazuje ni Stomijnej działającej przy Oddziale Chirurgii Onkolo-
na ujemną zależność liniową między wykształceniem gicznej w Legnicy. Badaniami objęła 30 osób leczonych chi-
pacjenta a jego oceną wsparcia uzyskiwanego ze strony rurgicznie, głównie osoby z kolostomią i ileostomią, po
personelu pielęgniarskiego. Powyższe świadczy, że im lep- pływie co najmniej 2 lat od leczenia zasadniczego, potrzeb-
sze wykształcenie miał pacjent, tym gorzej oceniał nego do uzyskania stabilizacji jakości życia. Pacjenci
wsparcie uzyskane ze strony personelu pielęgniarskiego. z powyższego badania [13] wśród rodzajów odczuwanych
Wartość p = 0,01426 jest mniejsza od przyjętego pozio- emocji w związku ze stomią wymieniają najczęściej nie-
mu ufności ą = 0,05, co pozwala przyjąć hipotezę alterna- pokój o przyszłość  47% objętych ankietą (co stanowi
tywną H1  istnieje istotna statystycznie zależność pomię- 14 pacjentów), pogodzenie z losem  30% badanych (tj.
dzy wykształceniem pacjenta a tym, jak ocenia on wsparcie 9 pacjentów ze stomią), radość, że mogą żyć dzięki sto-
mii  27% badanych (8 pacjentów), chęć polepszenia jako-
personelu medycznego. Wartość r = 0,349791 wskazuje
na dodatnią zależność liniową między warunkami byto- ści życia  23% ankietowanych (7 pacjentów ze stomią).
wymi pacjenta a jego oceną satysfakcji z życia, co suge- Wśród emocji, jakie wywołuje wyłonienie stomii, wymie-
niano również lęk z powodu utraty kontroli nad oddawa-
ruje, że im lepsze warunki bytowe miał pacjent, tym lepiej
niem stolca i gazów  17% respondentów (5 pacjentów),
oceniał swoją satysfakcję z życia. Wartość p = 0,012773
lęk przed zabrudzeniem  10% respondentów (3 pacjen-
jest mniejsza od przyjętego poziomu ufności ą = 0,05, co
tów). Wśród emocji związanych ze stomią pacjenci
pozwala przyjąć hipotezę alternatywną H1  zależność
pomiędzy warunkami bytowymi pacjenta a tym, jak oce- wymieniają wstyd, żal, samotność i bezradność [13].
Banaszkiewicz i Jawień [7] oraz Cwajda i wsp. [14] uwa-
nia on swoją satysfakcję z życia, jest istotna statystycznie.
Nie wykazano istotnych różnic statystycznych pomię- żają, że wszystkie badania dotyczące komfortu i jakości
dzy satysfakcją z życia, akceptacją choroby lub oceną otrzy- życia osób mających stomię potwierdzają, że jednym z naj-
manego wsparcia a stanem cywilnym, czasem posiada- bardziej istotnych problemów, które dotyczą tych chorych,
jest utrata kontroli nad oddawaniem stolca i gazów, lęk
nia stomii, rodzajem posiadanej stomii oraz aktywnością
przed zabrudzeniem i towarzyszącym brzydkim zapachem
zawodową.
[7, 14].
Z badań własnych wynika, że ponad połowa badanych
(60%) odczuwała lęk przed zabrudzeniem, a 48% bada-
Dyskusja
nych wstyd z powodu przykrych zapachów i tyle samo osób
Pacjenci z wyłonioną stomią są szczególną grupą cho- lęk z powodu utraty kontroli nad oddawaniem stolca
rych. Niezależnie od wieku, płci, wykształcenia, zajmo- i gazów.
wanego stanowiska czy przyczyny wykonanego zabiegu
Odporność emocjonalna, w opinii Glińskiej i wsp. [3],
wszyscy wymagają wyjątkowej troski oraz specjalistycz- u chorych po wyłonieniu stomii zostaje poddana ciężkiej
nej opieki nie tylko ze strony chirurga, lecz także ze stro- próbie  znaczna grupa pacjentów nie radzi sobie z nowym
ny pielęgniarki stomijnej [11]. Wytworzenie przetoki jeli- wyzwaniem i wymaga pomocy ze strony innych. Wsparcie
towej wpływa na funkcjonowanie psychospołeczne
społeczne jest jednym z najlepszych rozwiązań w tak trud-
chorych, jak również na jakość ich życia [2].
nych sytuacjach. Jedną ze składowych takiego wsparcia sta-
Cierzniakowska i wsp. [12] twierdzą, że wyłonienie sto- nowi wsparcie emocjonalne, którego zadaniem jest mody-
mii nie dotyka jedynie sfery fizycznej, ale również funk- fikowanie reakcji człowieka w stresie, zmniejszenie ryzyka
cjonowania psychicznego, rodzinnego i społecznego. depresji, co też sprzyja leczeniu i pielęgnacji. Nawiązanie
Jakość życia to wg Cierzniakowskiej i wsp. stan dobrego kontaktu emocjonalnego z chorym sprawia, że czuje się on
samopoczucia, na który składają się dwa elementy: bezpieczniej, co umożliwia mu szybką adaptację do
zdolność radzenia sobie z codziennymi zadaniami, co jest nowych, zmienionych przez chorobę warunków życia [3].
odzwierciedleniem dobrego samopoczucia człowieka na Z badań Glińskiej i wsp. [3] wynika, że spośród 101 osób
poziomie fizycznym, psychicznym i społecznym, oraz satys- badanych tylko 38 twierdziło, iż wyłonienie stomii w żaden
fakcja pacjenta z jego funkcjonowania na tych wszystkich sposób nie wpływa na ich stan emocjonalny. Związek po-
poziomach i kontroli nad chorobą czy też objawami między samopoczuciem a stomią dostrzega 63,11% bada-
związanymi z zastosowaną metodą leczenia. Jakość nych, natomiast 37,86% uważa, że wyłonienie stomii pogar-
życia jest wielowymiarowa, może być zarówno subiek- sza ich samopoczucie psychiczne w nieznacznym stopniu,
tywna, jak i obiektywna. Niektórzy autorzy twierdzą, że aupozostałych w stopniu znaczącym [3].
na ocenę jakości życia chorych ze stomią wpływa wiele Ankietowani przez Oleksiak [13] nie w pełni akceptowali
czynników, m.in. przebieg i technika zabiegu chirurgicz- stomię, stwierdzało tak 67% badanych, tj. 20 pacjentów.
nego, prawidłowa lokalizacja oraz wykonanie stomii, jak Pełną akceptację stomii deklarowało 30% ankietowanych,
51
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
tj. 9 pacjentów. Stomia wg badanej grupy miała wpływ Wyłonienie stomii w grupie ankietowanych przez Olek-
przede wszystkim na plany życiowe (40% badanych), ich siak [13] nie wpłynęło na życie społeczne i kontakty towa-
rzyskie pacjentów, stwierdza tak 50% ankietowanych, tj. 15
stosunek do życia (40% ankietowanych), styl życia (47%
pacjentów. Znajomi i bliscy częściej nawiązywali kontakty
pacjentów) i zmianę hierarchii wartości. Według 43% bada-
z pacjentami, deklarowało tak 27% badanych, tj. 8 pacjen-
nych pacjentów ze stomią znacznie wpłynęła na ograni-
tów. Należy jednak zaznaczyć, że 10% ankietowanych ogra-
czenia w pracy zawodowej [13].
niczało kontakty z rodziną i przyjaciółmi, a 6% objętych
Michalak i wsp. [15] przeprowadzili badania w grupie
badaniem pacjentów stwierdzało, że znajomi i bliscy ogra-
30 osób z wyłonioną stomią jelitową, za pomocą sondażu
niczają z nimi kontakt, tyle samo udziela się społecznie.
diagnostycznego. Jedna czwarta badanych zdecydowanie
Według znacznej grupy pacjentów ze stomią (63% ankie-
podkreślała, że ma kłopoty z przystosowaniem się do ogra-
towanych) nie miała ona wpływu na ich życie intymne.
niczeń narzuconych przez chorobę. Stanowi to większy pro-
Mimo że swój wygląd zewnętrzny po operacji określają
blem dla kobiet. Na podstawie uzyskanych danych
jako znacznie gorszy  27% ankietowanych, i nieco gor-
można określić, że wysoki stopień satysfakcji z życia
szy  40% badanych [13].
osiągnęło 30% ankietowanych, przeciętny 40%, natomiast
Z badań własnych wynika, że stosunek otoczenia do
niski 30% [15].
znacznej większości chorych nie zmienił się, a w przypadku
Z badań własnych wynika, że dość duża część respon-
niektórych osób znajomi i przyjaciele stali się wobec cho-
dentów (32%) nie akceptowała swojej choroby, a średnia
rych bardziej serdeczni i życzliwi.
wyników uzyskanych w skali SWLS dla wszystkich
Wielkim problemem pewnej liczby chorych ze sztucz-
pacjentów oznaczała, że chorzy nie byli ani zadowoleni,
nym odbytem jest wycofywanie się z aktywności życia zawo-
ani niezadowoleni.
dowego, społecznego, jak również małżeńskiego. Wirasz-
Fakt wyłonienia stomii, za Trzcińskim i wsp. [16], jak
ka i Wrońska [18] podkreślają, że tak wielkie wyrzeczenia
również konieczność życia ze stomią są bardzo trauma-
nie zawsze są konieczne. Spora część spośród badanych nie
tyzujące dla psychiki chorych. Pobyt pacjenta w szpita-
potrafi radzić sobie z emocjami towarzyszącymi chorobie.
lu oraz wytworzenie brzusznego odbytu w znacznym stop-
Badania wskazują na istnienie dużego deficytu wiedzy
niu zaburzają jego poczucie bezpieczeństwa zarówno
o możliwości prowadzenia aktywnego życia zawodowego,
fizycznego, jak i psychicznego. W przypadku większości
uprawiania sportu i życia seksualnego [18].
osób stomia stanowi niezwykle silny negatywny stres emo- Wyniki badań Kózki i wsp. [2] wykazały, iż wytworzenie
cjonalny, który wyraża się stanami depresyjnymi, poczu- przetoki jelitowej miało wpływ na funkcjonowanie bada-
nych w różnych sferach ich życia. Największe ogranicze-
ciem krzywdy, utratą motywacji, złością, bezsensem
nia nastąpiły w sferze osobistej (58%), w życiu towarzy-
życia, trudnościami w znalezieniu pracy, a także całościową
skim (46,5%), najmniejsze natomiast w funkcjonowaniu
oceną wizerunku własnej osoby [16].
rodziny (27%) [2].
Wiraszka i Wrońska [17] wykazały, że znaczne, cho-
W opinii Cierzniakowskiej i Szewczyk [19] świadomość
robliwe nasilenie lęku wystąpiło u 40% badanej grupy,
pacjentów co do niektórych następstw i powikłań, np. ze
a graniczne u 16%, natomiast pozostała część osób cha-
strony układu krążenia, oddechowego czy też zakażenia
rakteryzowała się normalnym poziomem objawów lęku.
rany pooperacyjnej, może wywoływać silny lęk o własną
Bardzo podobnie wyglądały wyniki obrazujące poziom
przyszłość  począwszy od obaw o wydłużający się
smutku. Bez objawów depresyjnych pozostało 48%
okres niezdolności do pracy, skończywszy na trwałych
respondentów, 32% prezentowało chorobliwy poziom
powikłaniach zdrowotnych czy nawet inwalidztwie.
depresji, a 20%  graniczny [17].
W obecnym badaniu 66% z respondentów twierdziło,
Wojewoda i wsp. [1], oceniając wpływ stomii na stan
że stomia nie miała znacznego wpływu na ich dotych-
emocjonalny pacjenta, zapytali respondentów, czy
czasowe życie. Nie miała też żadnego wpływu na aktyw-
występują u nich stany depresji, przygnębienia czy też
ność zawodową u 54% respondentów.
zaburzenia snu. Z 50 osób objętych badaniem u 22%
Dziki i wsp. [20] wykazali, że powikłania stomii jeli-
w znaczący sposób obecność stomii wpływała na wyżej
towych występują w ok. 36% przypadków wyłonienia
wymienione stany, u 42% te stany występowały tylko cza-
brzusznego odbytu, a wśród nich najczęstsze powikłania
sami, natomiast u 12% badanych często [1].
to: problemy dermatologiczne, martwica stomii i prze-
Wiraszka i Wrońska [17] podają, że w grupie osób
pukliny okołostomijne.
objętych przez nie badaniem poważnym zaburzeniom
Znaczny odsetek powikłań okołostomijnych to
uległo życie społeczne oraz relacje interpersonalne.
powikłania dermatologiczne. Cierzniakowska i wsp. [21]
Badani nisko oceniali relacje z przyjaciółmi i znajomymi
twierdzą, że najczęstszą przyczyną zmian wokół stomii
oraz ich wsparcie emocjonalne, co może wynikać z nega-
jest niekorzystne działanie treści jelitowej na naskórek.
tywnego wpływu choroby nowotworowej na odczucia osób
Zapalenie skóry wokół stomii przebiega z nadżerkami oraz
z otoczenia, stwarzając u nich stan izolacji psychicznej, owrzodzeniami, przysparzając choremu wielu cierpień,
która ma na celu ukrycie lęku i zakłopotania [17]. a także utrudnia użytkowanie sprzętu [21].
52
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
W znacznej grupie ankietowanych przez Oleksiak [13] W opisywanym w niniejszej pracy badaniu żadnego
najczęściej stwierdzanym powikłaniem stomii było zapa- sportu i żadnej formy rekreacji nie uprawiało 31 chorych.
lenie skóry  występowało u 65% ankietowanych, i aler- Ponad połowa ankietowanych pacjentów z badania
giczna reakcja na sprzęt stomijny, tzn. uczulenie na plastry,
Oleksiak [13] deklarowała przynależność do towarzystwa
kleje i inne składniki sprzętu stomijnego  dotyczyła ona
chorych ze stomią. W badaniach autorów niniejszej pra-
27% pacjentów.
cy sytuacja wyglądała inaczej  największa część bada-
Z badań własnych wynika, iż u 30% chorych spora- nych nie należała do grupy wsparcia POL-ILKO.
dycznie występowały biegunki. Zmiany dermatologiczne
W opinii Michalaka i wsp. [15] na nasilenie zachowań
pojawiały się sporadycznie u 34% respondentów. Przepu-
zdrowotnych w grupie osób ze stomią, szczególnie
klina okołostomijna często była obecna u 8%.
w pozyskiwaniu informacji na temat zdrowia i choroby,
W badaniach Wojewody i wsp. [1] u 40% badanych nie
wpływ może mieć również proces edukacji tych osób
wystąpiły żadne powikłania stomijne. U 20% ankietowa-
w czasie pobytu w szpitalu. Zakres działań edukacyjnych
nych doszło do krwawienia, u 18% badanych występowało
prowadzonych przez zespół terapeutyczny powinien
zwężenie stomii, u 14% stwierdzono przepuklinę okołosto-
obejmować m.in. prawidłowe odżywianie, zapobieganie
mijną, a 4% spośród badanych miało problem z zakażeniem
powikłaniom, czynności higieniczno-pielęgnacyjne oraz
i wciągnięciem stomii [1].
wskazywanie z
ródeł wsparcia [15].
Podgórska-Kowalczyk [22] w swoich badaniach nakre-
Chorzy w opisywanym w niniejszej pracy badaniu mieli
śla, że 32,5% spośród badanych miało powikłaną stomię.
największą chęć pogłębienia swojej wiedzy na temat pie-
U 10,8% badanych występowały biegunki, u 9% zmiany der-
lęgnacji skóry wokół stomii, jak również diety oraz możliwo-
matologiczne wokół stomii, a u 5,4% zaparcia. Na wypa-
ści powikłań po wyłonieniu stomii.
danie stomii skarżyło się 4% badanych, a u 2,7% badanych
Cwajda i wsp. [23] podkreślają, że edukacja chorego
występowała przepuklina okołostomijna.
ze stomią powinna przebiegać w trzech etapach. Pierw-
Stomia wywiera duży oraz różnorodny wpływ na
szy to tzw. edukacja przedoperacyjna, która rozpoczyna się
codzienne funkcjonowanie osób ją posiadających [2].
w momencie podjęcia decyzji o wyłonieniu stomii lub krót-
Z badań Kózki i wsp. [2] wynika, że stomia w zdecydowa-
ko przed zabiegiem, o ile operacja nie odbyła się w trybie
nym stopniu wpływa na zmianę przyzwyczajeń dietetycz-
nagłym. Jej celem jest wg Cwajdy i wsp. [23] oswojenie cho-
nych  dotyczyło to aż 49,5% badanych. Styl życia musiało
rego z faktem posiadania nowego ujścia jelita i przygo-
zmienić 42,5% respondentów, postrzeganie samego siebie
towanie go do okresu pooperacyjnego poprzez: naucze-
 40,5%, a plany życiowe  38,5%.
nie chorego gimnastyki oddechowej, wykonywania ćwiczeń
W badaniach własnych stwierdzono, że ponad połowa
Kegla, wyznaczenie miejsca stomii oraz przygotowanie prze-
respondentów w związku z wytworzeniem stomii musiała
wodu pokarmowego do zabiegu chirurgicznego. Drugi etap
zmienić styl ubierania się. Wielu zmieniło przyzwyczajenia
to edukacja pooperacyjna będąca kontynuacją rozpoczętej
żywieniowe, plany życiowe i hierarchię wartości.
przed zabiegiem współpracy z pacjentem, a jej celem jest
Niektórym pacjentom jest bardzo trudno się pogodzić
przekazanie takiej wiedzy, która pomoże choremu uzyskać
z faktem posiadania stomii i mają problem z przystoso-
samodzielność i zapewnić sobie prawidłową opiekę
waniem się do nowej sytuacji życiowej, dlatego też powin-
w warunkach codziennego życia [23]. Edukacja odległa roz-
ni korzystać z porad psychologa. Z badań Wojewody i wsp.
poczyna się w szczególnie trudnym dla chorego okresie
[1] wynika, że nie robiło tego nigdy 80% badanych.
kończącym hospitalizację, polega na uzupełnieniu i utrwa-
Potwierdzają to wyniki naszych badań, w których aż 92%
leniu posiadanej wiedzy i umiejętności, a prowadzona jest
respondentów nie korzystało z pomocy psychologa.
w warunkach ambulatoryjnych (specjalistyczne poradnie
W znacznej grupie ankietowanych przez Oleksiak [13]
stomijne, poradnie chirurgiczne i proktologiczne). Jej
rozmowę z pacjentem na temat konieczności wyłonienia
celem jest uzyskanie pełnej adaptacji chorego do życia
stomii przeprowadzili lekarze  deklarowało tak 84% respon-
w społeczeństwie i akceptacji siebie ze stomią [23].
dentów. O konieczności wyłonienia stomii 33% badanych
W powyższych działaniach ogromną rolę odgrywać powi-
dowiedziało się na oddziale chirurgicznym. Fakt rozmowy
nien personel pielęgniarski. W opinii Chrobak [24] proces
z pielęgniarką potwierdziło 27% ankietowanych. Tylko 10%
edukacji powinien być prowadzony w sposób kompleksowy,
objętych ankietą stwierdza, że taką informację przekazał
profesjonalny i przy czynnym udziale w nim rodziny pacjen-
im psycholog [13].
ta, ponieważ przynosi wtedy lepsze efekty.
W badaniu własnym zdecydowana większość badanych
W badaniach opisywanych w niniejszej pracy pie-
było zadowolonych ze stopnia zapoznania się ze sprzętem
lęgniarkę w roli edukatora widziało 24% respondentów.
stomijnym jeszcze podczas pobytu w szpitalu.
W badaniu Oleksiak [13] preferowane rodzaje sportu
przez pacjentów ze stomią to spacery na świeżym powie-
trzu  48% ankietowanych, i jazda na rowerze  26% bada-
Wnioski
nych. Tylko 7% badanych deklaruje uprawianie gimnasty-
1. Głównymi problemami pacjentów ze stomią były lęk
ki, a 4% pływanie. Jednak 15% objętych ankietą pacjentów
przed zabrudzeniem, utratą kontroli nad oddawaniem
nie uprawia żadnych sportów.
53
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2013
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
1
3
22. Podgórska-Kowalczyk D. Analiza wybranych czynników wpływających
gazów i stolca oraz wstyd z powodu przykrych zapa-
na proces readaptacji chorego ze sztucznym odbytem do nowego stylu
chów.
i warunków życia. Acta Med Premilsiensia 2003; 26: 143-147.
2. Najczęściej występującym powikłaniem skórnym były
23. Cwajda J, Szewczyk M, Cierzniakowska K i wsp. Edukacja jako element
podrażnienia skóry wokół stomii. procesu adaptacji chorych ze stomią jelitową. Pielęg Pol 2005; 1: 109-114.
24. Chrobak A. Pielęgniarka jako edukator pacjentów z wyłonioną stomią
3. Fakt posiadania stomii nie miał znaczącego wpływu
jelitową. Pol Merkuriusz Lek 2009; 155: 579-581.
na aktywność zawodową badanych i stosunek bli-
skiego otoczenia do chorych.
4. Istotnie na stopień satysfakcji z życia wpływały: płeć
(kobiety były mniej zadowolone z życia niż mężczyz
ni),
miejsce zamieszkania (osoby mieszkające na wsi były
bardziej zadowolone z życia niż osoby zamieszkałe
w mieście) i warunki bytowe pacjenta (osoby z lep-
szymi warunkami bytowymi były bardziej zadowolo-
ne z życia niż osoby mające gorsze warunki bytowe).
5. Większość chorych współpracowała z poradnią sto-
mijną, ale tylko nieliczni przynależeli do grupy wspar-
cia POL-ILKO i korzystali z pomocy psychologa.
Piśmiennictwo
P
i
ś
m
i
e
n
n
i
c
t
w
o
1. Wojewoda B, Juzwiszyn J, Durlej S i wsp. Jakość życia chorych ze stomią.
Onkol Pol 2006; 9: 184-188.
2. Kózka M, Bazaliński D, Jakubowski K, Pudło M. Determinanty funkcjo-
nowania psychospołecznego osób z przetoką jelitową. Pielęg Chir Angiol
2010; 4: 123-129.
3. Glińska J, Urbańska A, Dziki A. Stomia jelitowa a stan emocjonalny. Meto-
da pracy pielęgniarki a wsparcie emocjonalne chorego. Proktologia 2007;
8: 129-136.
4. Banaszkiewicz Z, Jawień A. Wskazania, rodzaje i technika wykonania sto-
mii. Valetudinaria  Post Med Klin Woj 2002; 7: 8-11.
5. Czajka H, Rusak B. Pielęgnacja chorego ze stomią. Pielęg Poł 2005; 2: 18-23.
6. Sobczak U. Opieka nad chorymi z ileostomią. Mag Pielęg Poł 2001; 30.
7. Banaszkiewicz Z, Jawień A. Stomie jelitowe. Przew Lek 2003; 10: 89-91.
8. Cierzniakowska K, Szewczyk MT, Banaszkiewicz Z, Jawień A. Problemy
pielęgnacyjne w opiece nad chorym ze stomią. Valetudinaria  Post Med
Klin Woj 2002; 7: 20-23.
9. Juczyński Z. Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pra-
cownia Testów Psychologicznych, Warszawa 2009; 128-136.
10. Kmiecik-Baran K. Skala wsparcia społecznego. Teoria i właściwości psy-
chometryczne. Przegl Psychol 1995; 38: 201-214.
11. Snarska J, Puchalski Z, Majewska G. Model opieki stomijnej  doświad-
czenia własne. Valetudinaria  Post Med Klin Woj 2004; 9: 128-132.
12. Cierzniakowska K, Szewczyk MT, Banaszkiewicz Z, Jawień A. Profesjo-
nalna opieka nad osobą ze stomią w Polsce. Pielęg Chir Angiol 2010; 2:
35-39.
13. Oleksiak K. Ocena jakości życia pacjentów ze stomią jelitową. Acta Scho-
lae Superioris Medicinae Legnicensis 2008; 2: 15-27.
14. Cwajda J, Szewczyk MT, Cierzniakowska K i wsp. Edukacja jako element
procesu adaptacji chorych ze stomią jelitową. Pielęg Pol 2005; 1: 109-114.
15. Michalak S, Cierzniakowska K, Banaszkiewicz Z i wsp. Ocena przystoso-
wania się chorych do życia ze stomią jelitową. Pielęg Chir Angiol 2008;
3: 91-98.
16. Trzciński R, Biskup-Wróblewska A, Dziki A. Życie emocjonalne pacjentów
ze stomią. Proktologia 2005; 6: 299-306.
17. Wiraszka G, Wrońska J. Jakość życia chorego ze stomią. Część I. Pielęg
Poł 2003; 3: 4-7.
18. Wiraszka G, Wrońska J. Jakość życia chorego ze stomią. Część II. Pielęg
Poł 2003; 4: 4-6.
19. Cierzniakowska K, Szewczyk MT. Postępowanie pielęgniarskie wobec
chorego w okresie pooperacyjnym. W: Pielęgniarstwo w chirurgii. Wybra-
ne zagadnienia z zakresu pielęgniarstwa specjalistycznego. Szewczyk
MT, Ślusarz R (red.). Borgis, Warszawa 2006; 21-27.
20. Dziki A, Kołacińska A, Zajdel R, Szczepkowski M. Powikłania stomii jeli-
towych. Proktologia 2001; 2: 76-86.
21. Cierzniakowska K, Szewczyk M, Stodolska A i wsp. Specjalistyczne zaopa-
trzenie pacjenta ze  stomią trudną . Valetudinaria  Post Med Klin Woj
2004; 9: 133-138.
54