1. O czym mówi Prędkość mówi ile drogi przebywa ciało w jednostce czasu.
prędkość i jak ją
s
v =
obliczamy?
t
2. Jak obliczamy Dzielimy długość okręgu przez okres, czyli czas jednego okrą\
enia
prędkość w ruchu po
okręgu?
2Ä„r
v =
T
Jest wa\
ne, by pisać tu du\
e T, bo to nie byle jaki czas, tylko tzw. okres obiegu.
3. Ile wynosi okres
obiegu jeśli ciało
min
T = = 12s
wykonuje 5 okrÄ…\
eń
5
na minutÄ™?
4. Co to jest siła To siła, która musi istnieć by ciało poruszało się po okręgu.
dośrodkowa? Podaj
mv2
F =
wzór.
r
5. Co to jest To siła z jaką Ziemia przyciąga 100 g, np. tabliczkę czekolady.
Newton?
6. Z jaką siłą Ziemia 10 N
przyciÄ…ga 1 kg? Z
jaką siłą przyciąga 600 N
człowieka o masie
60 kg?
7. Dlaczego Ziemia Bo wszystko w kosmosie się przyciąga siłami grawitacji, a gdy się przyciągnie tworzy
jest w przybli\
eniu najbardziej zwarty kształt czyli kulę.
okrągła?
8. Dlaczego Ziemia Bo masy ziemi mają tam największą prędkość i dlatego najbardziej wyrywają się swym
jest rozciągnięta na rozpędem na zewnątrz.
równiku?
9. Co mówi prawo Wszystkie ciała we wszechświecie przyciągają się siła grawitacji proporcjonalną do ich
powszechnego mas a odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości między nimi.
ciÄ…\
enia?
GMm
F =
r2
10. O czym mówi Mówi z jaką siłą przyciągają się dwa kilogramy z odległości 1 m. Jest to siła
stała grawitacji? niezwykle mała.
11. Co to jest To prędkość jaką musi mieć ciało, by się po okręgu wokół planety ruszało. Zaraz nad
pierwsza prędkość atmosferą ziemską wynosi 8 km/s.
kosmiczna?
12. Kto pierwszy Jurij Gagarin
osiÄ…gnÄ…Å‚ tÄ™
prędkość?
13. Czym ró\
ni się Ziemska , to orbita, po której porusza się Ziemia wokół Słońca, a wokółziemska to
orbita ziemska od orbita wokół Ziemi.
wokółziemskiej?
14. Co to jest druga To prędkość z jaką nale\
y wystrzelić ciało, by Ziemia nie była w stanie go zawrócić.
prędkość Wynosi ok. 11 km /s.
kosmiczna?
15. Kto pierwszy ją Załoga Apollo 8, która doleciała do Księ\
yca, ale na nim nie lądowała.
osiÄ…gnÄ…Å‚?
16. Jaki kształt ma Odpowiedzi są na rysunku
orbita gdy ciało
zostanie wystrzelone
poziomo
a) z pierwszÄ…
prędkością
kosmicznÄ…,
b) prędkością
większą od
pierwszej, ale
mniejszÄ… od drugiej,
c) drugÄ…,
d) większą od
drugiej
17. Co to jest trzecia To prędkość, z jaką trzeba wystrzelić z powierzchni Ziemi ciało, by Słońce nie mogło
prędkość go zawrócić.
kosmiczna?
18. W jaki sposób Za pomocą planet dalszych ni\
Ziemia, co zwie siÄ™ asystÄ… grawitacyjnÄ….
wysyła się sondy
poza Układ Wystrzeliwuje się rakietę w kierunku np. Jowisza. Choć Słońce ciągnie rakietę do tyłu,
Słoneczny? Jowisz ciągnie ją do przodu nawet rozpędzając. Rakieta nie spada na Jowisza, bo w
niego nie poceluje i ju\
rozpędzona leci dalej.
19. Jakie sondy Dwa Pioniery z rysunkami dla kosmitów na pozłacanych płytkach, dwa Voyagery z
wysłano poza Układ płytami gramofonowymi z muzyką dla kosmitów i ostatnio New Horisons (Nowe
Słoneczny? Horyzonty), która przeleciała w pobli\
u Plutona.
20. Co mówi śe orbity planet są elipsami, czyli spłaszczonymi kołami, a Słońce znajduje się w
pierwsze prawo jednym, z ognisk elipsy.
Keplera?
21. Co to jest To ka\
dy z dwu punktów słu\
Ä…cych do rysowania elipsy.
ognisko elipsy?
22. Dlaczego Bo orbity planet są niemal kołami. Tylko orbity komet są bardzo wydłu\
one.
dopiero Keplerowi
udało się odkryć jaki Poza tym Kepler był asystentem Tycho, który przez całe \
ycie prowadził precyzyjne
kształt mają orbity obserwacje poło\
eń planet (gołym okiem, bo lunet wtedy jeszcze nie było). Po śmierci
planet? Tycho, Kepler przejął jego notatki. Kopernik nie był zawodowym astronomem, lecz
księdzem. Nie miał skąd wziąć tak dokładnych danych.
23. Co mówi drugie śe gdy planeta przelatuje blisko Słońca, leci najszybciej, gdy się oddala  zwalnia.
prawo Keplera?
24. Czy Kopernik Kopernik dowiedział się, \
e w staro\
ytności pewien astronom uwa\
ał, \
e Słońce jest w
był pierwszym, który środku świata. Astronomem, którego pomysł rozwinął Kopernik, był Arystarch z
twierdził, \
e planety Samos. W staro\
ytności nikt się poglądami Arystarcha nie przejmował, przez pewien
latają wokół Słońca? czas tak\
e ksiÄ…\
ka Kopernika była tylko ciekawostką.
25. Na czym Zakładał, \
e orbity są idealnymi kołami, i, \
e planety nie zmieniają swych prędkości. Te
polegały błędy zało\
enia sprawiały, \
e jego teoria dawała gorsze rezultaty w przewidywaniu poło\
eń
Kopernika? planet na niebie ni\
stara i dopracowana przez wieki teoria geocentryczna.
26. Kto sprawił, \
e Galileusz, który jako pierwszy dostrzegł przez lunetę, \
e orbity ksiÄ™\
yców wokół
teoria Kopernika Jowisza (chodzi o Io, EuropÄ™, Ganimedesa i Kalisato) nie sÄ… w postaci sprÄ™\
ynek jak
zyskała na znaczeniu przewidywała teoria geocentryczna, lecz mają kształt kolisty jak mówił Kopernik.
i rozgorzała nad nią Niestety odkrycie Galileusza przyniosło odwrotny skutek ni\
nale\
ało się spodziewać,
gorąca debata? bo spowodowało wnikliwe zbadanie pod kątem zgodności z Biblią i oficjalne
zanegowanie teorii Kopernika przez Kościół.
Rysunek a) pokazuje Jowisza i jego cztery główne księ\
yce, które latają po elipsach tak
jak je dostrzegł Galileusz. Według teorii geocentrycznej powinny zaś latać tak jak
wszystko wokół Ziemi, czyli na zmianę iść do przodu i się cofać po sprę\
ynkach, co
pokazuje rysunek b).
Powy\
ej mapka KsiÄ™\
yca. Kilka najwa\
niejszych kraterów otrzymało imiona po
najsłynniejszych astronomach (mapki znać nie trzeba, to tylko pomoc)
Arystarch  pierwszy człowiek który uznał, \
e Ziemia lata wokół Słońca
Kopernik  który tę teorię przywrócił do ludzkiej świadomości i na nowo opracował
Tycho  który zebrał super dokładne obserwacje
Kepler  który poprawił Kopernika
A Galileusz dostał tak mały krater, \
e go nie widać.
27. Co mówi trzecie śe planety, które są bli\
sze Słońca, poruszają się szybciej.
prawo Keplera?
28. Która planeta Merkury, bo jest bli\
ej Słońca.
porusza siÄ™ szybciej
 Merkury czy
Mars?
29. Co to jest satelita To taki, który wisi nad jednym punktem powierzchni Ziemi i nie spada. Jest to
geostacjonarny? mo\
liwe, bo w rzeczywistości satelita krą\
y wokół Ziemi a jego okres obiegu jest taki
jak obrotu Ziemi, czyli ok. 24 godziny. Orbita geostacjonarna le\
y dość daleko od
Ziemi, dlatego nadaje siÄ™ dla prowadzenie obserwacji meteorologicznych, ale nie
szpiegowskich.
30. Co to jest doba? To czas pomiędzy dwoma górowaniami Słońca (południami) w danym miejscu na
Ziemi. Są to dokładnie 24 godziny.
31. Dlaczego doba Dlatego, \
e na skutek ruchu Ziemi wokół Słońca, po wykonaniu jednego obrotu Ziemia
jest dłu\
sza ni\
jeden musi się jeszcze trochę obrócić, by w danym miejscu znów było południe.
obrót Ziemi?
Rysunek pokazuje, \
e po jednym obrocie Ziemi, w mieście A nie ma jeszcze południa,
bo Ziemia zmieniła swe poło\
enie względem Słońca. Potrzebne są jeszcze 4 minuty, by
w A nastało południe. To znaczy, \
e obrót Ziemi jest o 4 minuty krótszy ni\
doba.
32. Co to jest Peryhelium i aphelium to punkty orbity planety najbli\
szy i najdalszy od Słońca,
peryhelium i Perygeum i apogeum to punkty orbity satelity Ziemi najbli\
szy jej i najdalszy.
aphelium, perygeum
i apogeum?
33. Kto poprawił Newton. Powiedział, \
e na skutek grawitacyjnej siły wzajemnego przyciągania planety
Keplera? nieznacznie schodzÄ… ze swych elips w chwilach, gdy siÄ™ mijajÄ…, i ju\
na nie nie wracajÄ….
Po ka\
dym minięciu elipsa jest więc odrobinę inna.
Rysunek: Gdy planeta A mija B, przez krótki czas przyciągają się, co je delikatnie
wytrÄ…ca z dotychczasowych elips. Na zielono zaznaczono nowe trasy ruchu. Powy\
szy
rysunek tłumaczy naturę zjawiska. Rzeczywisty efekt nie jest tak silny.
34. Co to jest stan To stan, w którym na ciało działa tylko siła grawitacji. Występuje podczas spadania
niewa\
kości? swobodnego.
35. Dwa ciała o
masach M i m
przyciągają się siłą
F=1000 N. Ile
wyniesie siła
przyciÄ…gania, gdy
pierwsze ciało
zwiększymy 2 razy,
drugie zmniejszymy
8 razy, a odległość
zmniejszymy dwa
razy?
RozwiÄ…zanie:
1000N Å" 2 Å" 22
F'= =1000N
8
Objaśnienie: Najpierw uwzględniamy czynniki powodujące wzrost siły. Pierwotną siłę
1000 N trzeba zwielokrotnić przez 2, bo tyle razy cię\
sza jest teraz pierwsza masa, i
jeszcze zwielokrotnić przez 22, bo dwukrotnie zmniejszamy odległość. Następnie
uwzględniamy czynniki zmniejszające. Skoro drugą masę zastąpiono masą 8 razy
l\
ejszą, to i siła spadła 8 razy. Dlatego w mianowniku jest 8.
W sumie po obliczeniu wynika, \
e siła się nie zmieniła.
36. Oblicz siłę Po pierwsze trzeba jednostki zapisać w metrach i kilogramach. Wtedy wynik wyjdzie w
potrzebną do niutonach. Następnie podstawić do wzoru na siłę dośrodkową.
utrzymania kamienia
o masie 200 g na
m
sznurku od długości
mv2 0,2kg Å" (0,2 s )2 0,2 Å" 0,04 0,008
F = = = = = 0,016N
50 cm, gdy kamień
r 0,5m 0,5 0,5
lata z prędkością 20
cm/s.