Postępowy charakter polskiej publicystyki oświeceniowej.

Publicyści pochodzili głównie ze stronnictwa patriotycznego, toteż propagowali
oni reformy, zniesienie liberum veto i wolnej elekcji, ograniczenia samowoli
magnatów, wzmocnienia armii i władzy królewskiej, opodatkowania szlachty na
rzecz armii;
Stanisław Staszic: otrzymawszy solidne wykształcenie zagraniczne, zebrawszy
spory majątek i nie mając szans na żadne stanowisko państwowe, postanawia
zabrać się za publicystykę i filantropię; w swoich utworach "Uwagi nad życiem
Jana Zamoyskiego" oraz "Przestrogi dla Polski" prezentuje nam swoje
przemyślenia nad systemem edukacyjnym, prawodawstwem, systemem państwa oraz
możliwościami reform; w edukacji proponuje upaństwowienie i wprowadzenie do
nauczania nauk ścisłych, historii oraz WF; krytykuje liberum veto, głosowanie
przez jednomyślność, elekcji (jako dającej możliwość ingerencji z zewnątrz),
samowolną magnaterię; jest oczywiście gorącym patriotą, samo przejście przez
granicę daje mu uczucie podniesienia na duchu, jednak szczęście to jest
zaburzone przez niesprawiedliwość i zaniedbania; jako mieszczanin, domaga się
praw dla siebie; mimo wszystko nie zaproponował rozwiązania problemu
chłopskiego, ale zauważył ich uciskanie;
Hugo Kołłątaj: szlachcic, poseł na Sejm Czteroletni z ramienia stronnictwa
patriotycznego; twórca Kuźnicy Kołłątajowskiej, skupiającej najbardziej
radykalnych posłów; napisał "Do Stanisława Małachowskiego, referendarza
koronnego, o przyszłym sejmie Anonima słów kilka" oraz "Prawo polityczne narodu
polskiego", w których zawarł swoje postulaty, podobne do tych Staszica, do tego
dodał postulaty: ogólnego opodatkowania, stworzenia dwóch izb parlamentu dla
mieszczan i szlachty oraz rozwiązania sprawy chłopskiej poprzez ich uwolnienie
i ich pracę na zasadzie dzierżawy;