1
Jak wychowywać
szczęśliwe dziecko
i nadal
mieć pilota w ręku?
Szkolenie dla rodziców, którzy pragną szlifować swoje kompetencje wychowawcze,
wspierać rozwój dziecka i wzmacniać więz
z dzieckiem, bo je kochają, choć nie mają
zbyt dużo czasu&
 2
CELE SZKOLENIA:
1. Doskonalenie umiejętności komunikacyjnych, dzięki którym osiągniemy
z dzieckiem doskonały kontakt i wzmocnimy więzi mimo braku czasu.
2. Zebranie refleksji nad emocjonalnym stylem kontaktu z dzieckiem i
obszarami do ewentualnej korekty i zmiany.
3. Nabywanie mistrzowskich kompetencji komunikacyjnych przydatnych
uniwersalnie.
 3
1 część
KRÓTKA HISTORIA O CZASIE
1.1. Zapraszam Państwa na miniszkolenie.
Jestem autorką szkolenia, mam trzy córki i trzy wnuczki, intensywnie pracuję
zawodowo  i doskonale wiem, jak na wszystko jest mało czasu, więc & trzeba go
wykorzystywać jak najlepiej, jak najbardziej efektywnie!
1.2. Czego się Państwo mogą spodziewać po tym szkoleniu? Oto lista:
·ð wzrost skutecznoÅ›ci wychowawczej
·ð istotna poprawa relacji z dzieckiem
·ð wzmocnienie wiÄ™zi rodzinnych w warunkach oczywistych braków zasobów
czasowych
·ð nabycie umiejÄ™tnoÅ›ci wykorzystywania wszystkich chwil do staÅ‚ego doskonalenia
jakości kontaktu z dzieckiem i bycia superrodzicem (Uwaga! Tylko takiemu
rodzicowi oddaje siÄ™ bez szemrania pilota  cokolwiek to znaczy!)
Czy to są atrakcyjne korzyści?
Nasz metaforyczny pilot w przenośni i dosłownie ma przyciski, którymi uruchamiamy
różne programy  u innych, i u siebie. W zależności od tego, jakiej jakości wybieramy
program  takie  atrakcje i jakości otrzymujemy.
Zatem  czy będzie to TV TRWAM, Wrestling, Ulica Sezamkowa&
Wybór należy do Ciebie! I zależy od Ciebie!
1.3. Proszę teraz, aby każdy metaforycznie oszacował, na ile procent  trzyma pilota
w ręku , np. czy jak Marek, ojciec syna w wieku 12 lat, na jakieś 60%, czy nieco
mniej, a może więcej?
Proszę to zapisać.
1.4. Miniwykład  O bezcennym czasie
 4
Ostatnio przeczytałam, że rodzice na rozmowę ze swoimi dziećmi przeznaczają
kilkanaście minut w ... w tygodniu! Przy czym ojcowie  około 15 minut, a matki 
niepełną godzinę. W dodatku większość tego czasu to tzw. kazania domowe:
pouczenia, pogróżki lub rozmowy organizacyjne.
Nasuwa się wniosek niezwykle banalny. Najbliżsi sobie ludzie nie potrafią ze sobą
rozmawiać, nie potrafią nawiązać ze sobą kontaktu. Czy nie mają sobie nic do
powiedzenia? Przecież tak naprawdę dzieci wystarczy słuchać! Cierpliwie i okazując
zainteresowanie. Inaczej nigdy nie będziemy wiedzieli:
·ð Jakie sÄ… marzenia twojego dziecka?
·ð Co lubi, jakie ma hobby i co je interesuje?
·ð Jak siÄ™ majÄ… jego sprawy osobiste?
·ð Kto jest najlepszym kolegÄ…, przyjacielem?
·ð A może czuje siÄ™ samotne i nieszczęśliwe?
·ð Dlaczego ma zÅ‚y humor?
·ð Lub wrÄ™cz przeciwnie  dlaczego skacze pod niebo?
Odpowiedz na powyższe pytania. Jeśli umiesz odpowiedzieć na wszystkie 
gratulacje! A jeśli nie potrafisz odpowiedzieć na żadne pytanie&
Jeśli chcesz poprawić relacje ze swoim dzieckiem i poznać jego świat  podaruj mu
to, co jest najcenniejsze: swój czas, uwagę i miłość.
Masz mało czasu, a więc wykorzystaj go maksymalnie  niech to będzie chwila
pełnego KONTAKTU poświęcona na wzajemne słuchanie i poznawanie się.
Wybieraj tylko odpowiedni program!
2 część
SA
UCHASZ CZY SA
YSZYSZ?
2.1. Zapraszam do zapoznania siÄ™ z zasadami dobrego i niezbyt dobrego kontaktu.
LISTA NR 1  JAK BYĆ SUPERSA
UCHACZEM?
 5
1. Zachowaj odpowiedni dystansu (maks. do 120 cm, ale nie mniej niż 30 cm 
chyba, że druga osoba akceptuje maksymalną bliskość).
2. Wejdz
w możliwie pełny raport niewerbalny (dyskretne odzwierciedlaj mowę ciała:
gesty, mimikę, pozycję osoby mówiącej).
3. Utrzymuj odpowiedni kontakt wzrokowy (około 80%).
4. Używaj zachęcających zwrotów podtrzymujących kontakt typu: mhm, tak&
naprawdÄ™? ojej!...
5. Parafrazuj, czyli powtarzaj wypowiedzi drugiej osoby jej słowami ( Mówisz, że
czułeś się okropnie
zdenerwowany? ).
6. Zadawaj pytania dotyczące opowiadanych treści ( A co było dalej?... ,  Jak się z
tym czułeś? ).
7. Nie pouczaj, nie poprawiaj, nie doradzaj, nie podsumowuj, kiedy nie jesteÅ› o to
poproszony.
8. Nie odwołuj się do osobistych historii (typu  To, co mówisz, to pikuś, wiesz, co mi
się przydarzyło&  ).
LISTA NR 2  JAK BYĆ SUPERNIESA
UCHACZEM
1. Utrzymuj dystans ponad 120 cm.
2. Okazuj zniecierpliwienie, znudzenie, przeglÄ…daj gazetÄ™.
3. Utrzymuj silny kontakt wzrokowy (świdrowanie oczami) lub zbyt słaby (mniej niż
50%).
4. Przerywaj i wprowadzaj odrębne wątki do rozmowy.
5. Pouczaj, doradzaj ( A widzisz, a gdybyś zrobił&  ).
6. Ironizuj, bagatelizuj, banalizuj.
7. Mów więcej niż słuchasz.
W ten sposób na pewno dostaniesz medal za znaczące osiągnięcia w dyscyplinie
MISTRZ NIESA
UCHANIA.
2.2. Jak sam siebie oceniasz w tej kategorii?
 6
3 część
3.1. Teraz każdy może się zdecydować, czy chce być mistrzem w słuchaniu, czy w
niesłuchaniu. Jak to robić, już wiemy.
Przejdz
my do następnej kategorii  DO MÓWIENIA. Czyli pewnego sposobu
formułowania komunikatów (naszych próśb głównie) w sposób, który zapewni nam
duże prawdopodobieństwo skuteczności i gwarantuje brak ofiar.
Zapraszam do opanowania umiejętności formułowania KOMUNIKATÓW
ASERTYWNYCH, a przedtem kilka słów na temat asertywności.
3.2. Miniwykład
O asertywności mówi się ostatnio dość dużo, choć  muszę przyznać, nie do końca
tak jak trzeba. Na ogół, w potocznym rozumieniu, asertywność jest silnie kojarzona
tylko z umiejętnością mówienia  nie , a nawet (niestety) z umiejętnością mówienia
 nie , kiedy tylko mamy na to ochotÄ™...
W ten sposób powstaje przekonanie, że osoba asertywna to osoba bardzo pewna
siebie; to osoba, która robi, co chce; to osoba, która liczy się tylko ze swoimi
potrzebami i może być nawet nieco arogancka, bo (jak głosi manifest asertywności)
nikt nie jest po to, aby spełniać oczekiwania innych!
Uwaga! Ten obraz to odbicie idei asertywności w krzywym zwierciadle. To obrazek
wypaczony, nieprawdziwy. Pełny obraz asertywności można porównać do życia ze
znakiem Q  znakiem wysokiej jakości.
A kiedy tak funkcjonujemy? Otóż wtedy, kiedy możemy spokojnie:
1) mówić o sobie dobrze, mówić o swoich zaletach i talentach (spokojnie bez tremy)
2) mówić o swoich wadach i niedoskonałościach (szczerze bez  dobijania samego
siebie i poczucia winy)
3) przyznawać się do błędów i przepraszać za nie (uczciwie, bez szukania winnego)
 7
4) wyrażać autentyczne uczucia, jakie żywimy do innych (otwarcie, bez
skrępowania)
5) ujawniać czasowe stany emocjonalne, jakie żywimy do innych (otwarcie, bez
udawania)
6) prosić o coś, co chcemy lub nam się należy (wyraz
nie, bez zażenowania)
7) odmawiać czegoś komuś (stanowczo, bez zwodzenia i kłamania)
8) przyjmować komplementy i słowa uznania (radośnie, bez wstydu)
9) przyjmować informacje zwrotne, krytykę i negatywne oceny (z ciekawością, bez
poczucia klęski)
10) kończyć trudne sprawy, rozmowy, zamykać problemy (odważnie, bez unikania)
11) reagować na trudne sprawy innych (wsparcie bez doradzania i natarczywego
pomagania).
A wszystko to dzieje siÄ™ z zachowaniem szacunku (dla siebie i innych), poczucia
godności (własnej i innych). Innymi słowy - jest to działanie eleganckie, odpowiednia
mieszanka taktu, uprzejmości, niezależności i stanowczości. To bardzo dobry
program! Taka postawa pozwala nam żyć naturalnie. Bowiem asertywność to
NATURALNY STAN ORGANIZMU!
Nasze społeczeństwo cierpi powszechnie na brak asertywności. Wynika to
bezpośrednio z dwóch przyczyn: wychowania domowego i szkolnego. Naprawdę
niewielu z nas udało się nabrać właściwych doświadczeń w tym względzie w czasie
dzieciństwa i dorastania. Raczej większość oddziaływań polegała na  podcinaniu
skrzydeł i obniżaniu poczucia własnej wartości. (Ale jest to temat zbyt
skomplikowany i bolesny, aby go szybko tu). W efekcie niewiele osób na starcie
dorosłego życia ma szansę zakrzyknąć:  Jestem OK., jestem w porządku, taki, jaki
jestem ,  Nie jestem po to, aby spełniać oczekiwania innych ludzi, ale żyję wśród
ludzi i chcę się liczyć z ich emocjami i potrzebami, o ile nie są w zupełnej
sprzeczności z moimi! .
A szkoda! Dlaczego? Bo zamiast żyć asertywnie, blisko siebie, w zgodzie ze swoim
kompasem życiowym potrzeb, talentów i marzeń  całą energię wkładamy w
spełnianie cudzych oczekiwań, różne gry i gierki..., a w głębi duszy cierpimy  i nie
zawsze potrafimy się do tego przyznać!
 8
Dwie nieasertywne postawy życiowe to:
żð Agresja - opisuje sytuacjÄ™, kiedy ktoÅ› nad kimÅ› dominuje; przejawia siÄ™
poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie,
przemoc słowną (i niestety czasem fizyczną).
żð UlegÅ‚ość - zachowania, których istotÄ… jest rezygnacja z respektowania
swoich praw i podporzÄ…dkowanie siÄ™ innym.
Zarówno uległość, jak i agresja to zachowania, które na krótką metę, w konkretnej
sytuacji, mogą się nawet okazać skuteczne, ale w dłuższej perspektywie, ponawiane,
powtarzane są zgubne dla obu stron. Zwłaszcza kiedy dotyczą ważnych obszarów
życiowych.
Dwa niedobre programy (postawy życiowe):
a) albo inni za ciebie decydują i im ulegasz, bo uważasz, że są lepsi, silniejsi, mają
nad tobą władzę, wiedzą coś lepiej
b) albo to ty dominujesz nad innymi, wykorzystując swoją siłę, relacje, stanowisko,
wpływy itp.
Dlaczego reagujemy nieasertywnie - uległością lub agresją? Dlaczego obie postawy
sÄ… katastrofalne w skutkach?
Przedłużające się, utrwalone zachowania nieasertywne kosztują bardzo dużo.
Szafujemy naszym życiem: zdrowiem psychicznym i fizycznym. Oto kilka ważnych
symptomów: poczucie straty, poczucie krzywdy, wycofanie się, złość,
niezadowolenie, smutek, skrywanie swoich emocji. A w perspektywie zdrowia
fizycznego bloki energetyczne i napięcia prowadzą do uporczywego zmęczenia i
wielu rozmaitych bardzo poważnych chorób (bólów kręgosłupa, chorób serca,
alergii). Nauczmy się więc działać asertywnie, działajmy tak wobec dzieci i nauczmy
także nasze dzieci asertywnych form zachowań.
 9
Być może pojawią się w Twojej głowie przykłady  niemożności asertywnego
zachowania. Oczywiście, zawsze należy starać się zachowywać asertywnie, chociaż
sÄ… wyjÄ…tki:
- asertywność wobec niemowlęcia jest po prostu niemożliwa  to raczej małe dziecko
nami  dyryguje i nie ma wyjścia do pewnego czasu,
- czasem warto ulec lub machnąć ręką  jeżeli koszty są tego warte (daj własny
przykład),
- można też po prostu zmienić zdanie  stosując zasadę  Kiedy nie mogę
zrealizować swego zamiaru, zmieniam zamiar = bo czemu nie? .
Reakcje pasywne i Reakcje asertywne Reakcje agresywne
pasywno-agresywne
Cel: szantaż emocjonalny, Cel: zawarcie uczciwego Cel: szantaż emocjonalny,
wywołanie poczucia winy, kontraktu, traktowanie przemoc, wywołanie
wstydu. siebie i innych poczucia zagrożenia, lęku.
z szacunkiem.
Obrażanie się na dziecko, Dystans i spokój, poczucie Lekceważenie
oskarżanie, grożenie, humoru. (eksponowanie przewagi
wycofanie siÄ™ z kontaktu. pozycji), straszenie
karami.
Komunikaty typu: Komunikaty typu: Komunikaty typu:
Przez ciebie umrę na Jestem dziś zmęczona i Z tobą nigdy nie można
serce. proszę cię o chwilę ciszy. się dogadać.
Zaraz naskarżę do ojca. Odpocznę i potem się Zawsze z tobą mam
Nie daję już sobie z tobą pobawimy. problemy.
rady! Wydaje mi się, że musimy Czy ty nigdy nie możesz
Idz
stąd  daj mi spokój... porozmawiać o tym (...), o się niczego nauczyć?
Ja dla ciebie poświęciłam zachowaniu. Tak hałasujesz, to ja ci
karierę, a ty mi się tak Co mam zrobić, jeżeli pokażę  zakaz
odpłacasz... mnie nie słuchasz? Co się komputera do soboty!
stało? Nic z ciebie nie wyrośnie
Jak mi miło, że mnie  będziesz zamiatać
słuchasz! ulice!
Czy mogę skupić twoją ...lub oceny i osobiste
uwagÄ™, bo robiÄ™ siÄ™ wycieczki typu:
z
dziebko zła? To bzdura, co mówisz,
Ta sprawa mnie trochÄ™ jesteÅ› taki okropny, jak
martwi... możesz być taki głupi itp.
Co byś zrobił, gdybym to
ja była tobą?1
1
W przypadku stosowania takiego trochę szantażu z humorem  trzeba liczyć się z możliwymi konsekwencjami. Ostatnio
słyszałam historię o tym, jak matka stosowała taką właśnie metodę. Po kilkakrotnie wyrażanej prośbie kierowanej do dziecka
dotyczącej wyrzucenia śmieci - powiedziała:  A co ty byś zrobił na moim miejscu, gdybyś to ty był mamą, a ja dzieckiem& ? . I
usłyszała:  Na twoim miejscu sama bym wyrzuciła te śmieci&  .
 10
Jak nie założysz tych
kapci zaraz, to po prostu
zaraz wybuchnę i będzie
trzęsienie ziemi, jakiego
świat nie widział!
3.2. Ćwiczenia
Zapoznaj się teraz z brzmieniem komunikatów asertywnych, agresywynych i
pasywnych.
Może niektóre znasz z własnego doświadczenia?
3.3. Przypomnij sobie kilka trudniejszych sytuacji, kiedy ewentualnie lekko poniosły
cię nerwy  i wymyśl nowe, asertywne brzmienie swojego komunikatu.
Potrenuj, zapisz:
3.4. Proponuję teraz kilka chwil refleksji nad poniższą tabelką.
Zauważ, jak stosunkowo mało ważne są słowa wobec przekazów, które także
nadajesz poprzez mimikę, ton głosu, tempo mówienia. To bardzo ciekawe i
prawdziwe. Spróbuj powiedzieć zwykłe  No słucham&  . W sposób: ciepły,
zachęcający do mówienia, w sposób zimny, obojętny, agresywny&
I oczywiście stosuj tylko ten pierwszy!
Masa komunikacji składniki
i proporcje
- Mowa ciała 55%
- Ton głosu i tempo mówienia
38%
- SÅ‚owa 7%
 11
3.4. Co widzisz?
W Internecie jest wiele dostępnych ilustracji kryjących różne obrazki. Widzenie nie
jest aktem optycznym! Widzimy to, co chcemy widzieć, co umiemy dostrzec&
Sytuacje często można interpretować na wiele sposobów. Wybieraj więc interpretację
najlepszą! Nie zakładaj złych intencji i podchwytliwych okoliczności.
3.4. Podsumowanie
Komunikaty asertywne jest to pewien, dość skuteczny sposób prezentowania swoich
potrzeb z intencją uzyskania zrozumienia i wywarcia wpływu na innych. Jest to
dojrzała forma wypowiadania się, która prezentuje własne stanowisko w kontekście
przeżywanych stanów emocjonalnych (lub potrzeb) i wyrażaniem szacunku dla
odbiorcy. Nasza wypowiedz
dotyczy określonego zachowania, nie zaś  całej osoby.
Przeciwieństwem komunikatów asertywnych są:
- komunikaty pasywne (tu prezentujemy się jako osoby uległe, ofiary)
- agresywne (tu prezentujemy się jako osoby władcze, wywierające wpływ w
sposób przemocowy, niepodlegający dyskusji, bez komentarza).
Każda forma komunikacji ma inny cel i warto to sobie uświadomić!
Praktyczne wskazówki:
·ð Naucz siÄ™ formuÅ‚owania poleceÅ„ i próśb w sposób asertywny (przyda siÄ™ to na
pewno także w innych okolicznościach)!
·ð Jeżeli zależy ci na zdrowiu emocjonalnym twojego dziecka, nigdy nie stosuj
komunikatów agresywnych i pasywno-agresywnych  sieją one ogromne
spustoszenie w emocjach dziecka, budzą lęk i panikę, ranią i kaleczą.
·ð Panuj nad swymi emocjami (o emocjach bÄ™dzie na koÅ„cu) kiedy masz ochotÄ™
zareagować agresywnie  zastanów się: czy to na pewno przybliży cię do celu?
Pomyśl, co czuje twoje dziecko i czy tego naprawdę chcesz?
Wybierz właściwy program!
 12
4 część
POZIOM MISTRZOWSKI
4.1. Warto być mistrzem komunikacji, bo łatwiej i szybciej dotrzemy do celu, nie tylko
z dzieckiem. I prawdopodobnie wszyscy będą szczęśliwi.
Poziom mistrzowski  co to może być? Co nas jeszcze może spotkać?
4.2. Miniwykład
Słowa mogą niszczyć, słowa mogą uskrzydlać.
W wychowaniu i uczeniu innych (a przecież rodzic cały czas czegoś uczy swoje
dziecko) bardzo ważna jest umiejętność przekazywania informacji zwrotnych.
Tym rodzicom, którzy naprawdę chcą mieć uskrzydlający wpływ na dziecko i nie
chcą go ranić słowami  proponuję przećwiczenie mistrzowskiego formułowania
komunikatów zwrotnych2.
Jest siedem poziomów osobowości3:
1. poziom otoczenia
2. poziom zachowania
3. poziom stanów
4. poziom umiejętności i kompetencji
5. poziom przekonań i wartości
6. poziom tożsamości
7. poziom misji
2
Jest to autorska koncepcja Małgorzaty Taraszkiewicz opracowania poziomów informacji zwrotnej z wykorzystaniem
modelu osobowości ( Logicznych poziomów zmian ) według Roberta Diltsa (NLP).
3
Osoby, które były na treningach NLP na pewno znają ten model dobrze, choć nie od prezentowanej tu strony.
 13
Tak więc informacja zwrotna może w wyniku określonego sformułowania
werbalnego docierać do poziomów osobowości, odpowiednio: do otoczenia;
zachowań i stanów; kompetencji, umiejętności i możliwości; przekonań i wartości i
tożsamości.
Ponadto  może tam docierać w sposób:
a) pozytywny (tj. otwierający człowieka na zmiany - uskrzydlająco)
b) negatywny (tj. zamykający człowieka na zmiany - pomniejszająco).
Co to znaczy? OtwierajÄ…cy bÄ…dz
zamykający sposób docierania informacji do
człowieka prawdopodobnie każdy zna ze swojego doświadczenia. Znakomicie
odróżniamy w praktyce informacje, która nam pomaga (dodaje wiary w siebie, energii
do działania, nastraja pozytywnie) od takiej, która po prostu  podcina skrzydła i
zniechęca nie tylko do działania, ale także do kontaktu z daną osobą, od której
otrzymujemy przekaz.
Nie musimy znać żadnej teorii osobowości, aby w praktyce  na własnej skórze czuć,
kiedy dany przekaz (informacja) jest przekazywana w sposób wzmacniający i
życzliwy, a kiedy jest to forma agresywnego osądu (oskarżenia, pouczenia), od
którego człowiek robi się po prostu mniejszy. (O praktyce  pomniejszania będzie
jeszcze mowa dalej przy opisie komunikatów negatywnych pomniejszających).
Tabela  Model informacji zwrotnej  poziomy komunikatów
INFORMACJA ZWROTNA
POZIOMY KOMUNIKATÓW
POZIOM POZIOM
5N. Tożsamości 5P. Tożsamości
4N. Przekonań i wartości 4P. Przekonań i wartości
Informacje Informacje
3N. Kompetencji, 3P. Kompetencji,
na temat na temat
umiejętności i możliwości umiejętności i możliwości
2N. Zachowań i stanów 2P. Zachowań i stanów
negatywnych pozytywnych
1N. Otoczenia 1P. Otoczenia
stanów stanów
rzeczy rzeczy
 14
W kolejnej tabeli zostaną przedstawione i opisane wyróżnione poziomy osobowości,
do których mogą być kierowane komunikaty słowne (w wyniku odpowiedniego ich
sformułowania) oraz przykłady wypowiedzi:
a) przekazywania informacji pozytywnych;
b) przekazywania informacji negatywnych korygujÄ…cych, to znaczy
przekazywanie informacji o niedoskonałym stanie rzeczy z możliwym planem
korygującym owe niedoskonałości (miniprogramy działania);
c) przekazywania negatywnych informacji pomniejszajÄ…cych, to znaczy
przekazywania informacji o niedoskonałym stanie rzeczy w sposób
zamykajÄ…cy, autorytarny i agresywny.
POZIOM KOMUNIKATÓW PRZYKA
ADY WYPOWIEDZI
POZIOM 5 Informacje Pozytywne:
Tożsamość Jesteś znakomitym rodzicem&
Jesteś świetny...
Uogólnione sądy na temat osoby, osób Informacje Negatywne Korygujące:
lub samego siebie  kim ktoÅ› jest
Nie występuje na tym poziomie
Informacje Negatywne
PomniejszajÄ…ce:
Jesteś złym rodzicem...
JesteÅ› taki chaotyczny, leniwy, niezdolny,
nieasertywny, bezradny wobec ...
Nigdy na ciebie nie można liczyć (w
domyśle jesteś do niczego)
Wiedziałam, ze tak będzie (w domyśle
jesteÅ› do niczego)
POZIOM 4 Przekonania Informacje Pozytywne:
i wartości
WierzÄ™ w ciebie
Widzę, że bardzo lubisz dzieci i
znakomicie je traktujesz
Uogólnione opinie na temat tego, (Widać czarno na białym, że dziecko jest
w co wierzymy lub jesteśmy dla ciebie najważniejsze)
przekonani, że tak jest (na temat
 15
świata, ludzi, nas samych) Informacje Negatywne Korygujące:
Jak wypowiadasz komunikaty
asertywne, treść jest ok. i4 zwróć
uwagę na odpowiedni ton głosu i
mowę ciała: powiedz to wolniej i z
uśmiechem.
Jesteś blisko  wierzę , że się
nauczysz  jak mówić do dziecka
asertywnie...
Na pewno będziesz to potrafił
zrobić... jeszcze kilka ćwiczeń 
trzeba opanować nawyk
Informacje Negatywne PomniejszajÄ…ce:
To nie dla ciebie
Nic z ciebie nie będzie ...
Nigdy siÄ™ tego nie nauczysz...
POZIOM 3 Kompetencje, Informacje Pozytywne:
umiejętności i możliwości
Potrafisz świetnie to dziecku
Zestaw informacji na temat wytłumaczyć...
pakietu umiejętności, zdolności, Widzę u ciebie duże możliwości i talent do
kompetencji, możliwości wychowywania dzieci
Informacje Negatywne KorygujÄ…ce:
Odnoszę wrażenie, że nie radzisz
sobie w sytuacjach XYZ z
utrzymaniem dyscypliny...
Według mnie działasz za mało asertywnie
w sytuacji X
Informacje Negatywne PomniejszajÄ…ce:
Nie radzisz sobie w ogóle z
dyscyplinÄ…
Działasz zbyt ulegle, dzieci wchodzą ci na
głowę
POZIOM 2 Informacje Pozytywne:
Stany i zachowania
Świetnie poradziłeś sobie z tą sytuacją,
Informacje dotyczÄ…ce pojedynczych kiedy &
zachowań, elementów działania oraz Znakomicie odpowiedziałeś na trudne
stanów psychofizycznych pytanie dziecka
4
Spójnik  i jest użyty tu świadomie. Brzmi nieco dziwnie, ale tak trzeba. Kiedy powiemy, np.:
 Robisz to świetnie, ale&   zabijemy pozytywny aspekt przekazu!
 16
Informacje Negatywne KorygujÄ…ce:
Moim zdaniem  działania ratunkowe
mogłaś
przeprowadzić nieco wcześniej, już po
pierwszym sygnale, że coś się dzieje nie
tak&
Informacje Negatywne PomniejszajÄ…ce:
Kompletnie z
le to zrobiłaś...
Nie jesteś w stanie zapanować nad swoim
dzieckiem
POZIOM 1 Otoczenie Informacje Pozytywne:
Informacje na temat warunków Świetnie zorganizowałaś stanowiska do
środowiska, w którym jesteśmy nauki dziecka
Wybrałeś super odpowiednią sytuację do
rozmowy z dzieckiem
Informacje Negatywne KorygujÄ…ce:
... zwróciłabym jeszcze większą uwagę na
to, abyś usiadł na poziomie dziecka (tzw.
rozmowa na przyzbie)
Informacje Negatywne PomniejszajÄ…ce:
Fatalnie organizujesz dziecku odrabianie
lekcji
Swobodne poruszanie się po tym modelu i jego pełne zrozumienie wymaga
pewnej praktyki (jak wszystko), ale może zaowocować dobrym, skutecznym,
przyjaznym kontaktem międzyludzkim, nie tylko w relacji z dzieckiem.
Poniżej jeszcze kilka przykładów dla nabrania wprawy.
Oto inne przykłady sformułowań, podobnie jak wyżej:
a) oceny i uwagi konstruktywne.
b) oceny i uwagi destruktywne.
Podkreślenia wskazują identyfikator poziomu informacji.
1) Poziom zachowania:
A) Ewo, jeśli chcesz prawidłowo przeskoczyć przez kozła, mocniej się wybij tuż
przed skokiem...
 17
(Ewa dostaje wskazówki, co ma zrobić, aby wykonać pewne zadanie).
B) No i znowu z
le skoczyłaś!
(Ewa dostaje reprymendę w mało przyjemnej formie, która raczej obniża
motywację do dalszych prób).
2) Poziom umiejętności, kompetencji i możliwości:
A) Ewo, wierzę, że możesz wykonać ten skok bardzo dobrze, tylko mocniej się
wybij ...
(Ewa słyszy zapewnienie o swoich możliwościach i konkretną radę co ma
zrobić).
B) Jak możesz nie wykonać tak prostego ćwiczenia! Ty nic nie potrafisz!
(Ewa słyszy ironiczne podsumowanie swoich zmagań z kozłem i uwagę o
charakterze generalizacji  nic nie potrafisz . Prawdopodobnie na zawsze
zapamięta, że nienawidzi kozła).
3) Poziom przekonań i wartości:
A) Ewo, uwierz mi, że to nie jest bardzo trudne ćwiczenie i na pewno jesteś w
stanie wykonać ten skok. Spróbuj jeszcze raz...
(Ewa słyszy zapewnienia zachęcające do podjęcia kolejnej próby, czuje, że
nauczyciel w niÄ… wierzy).
B) Och, moja droga, sport nie jest dla ciebie!
(Ewa już wie, w czym jest kiepska).
4) Poziom tożsamości:
A) Ewo, jesteś bardzo sprawna fizycznie, tylko za słabo się odbijasz przed
skokiem.
(Ewa słyszy pochwałę odnoszą się do tożsamości i uwagę korygującą konkretne
zachowanie).
B) Przestań już próbować, ruszasz się jak słoń! Gimnastyczka to z ciebie
żadna!
 18
(Ewa ma na pewno dosyć i nauczyciela, i kozła, i podejmowania jakichkolwiek
wysiłków  narażona zapewne w wyniku tej uwagi na śmiech innych uczniów).
Myślę, że po tej małej próbce łatwo jest zrozumieć, na czym polega różnica w
formułowaniu uwag odnoszących się do określonego poziomu. Prawdopodobnie
widać też, w co mogą ugodzić strzały niedobrej, zgeneralizowanej krytyki.
Uwagi powinny być adresowane do adekwatnego poziomu:
żð Pozytywne - mogÄ… być adresowane do wszystkich poziomów, im wyżej
tym lepiej. Tym silniej działają.
 JesteÅ› cudownym dzieciakiem  cudownym rodzicem  poziom
tożsamości.
 Obserwuję u ciebie tyle talentu wychowawczego  poziom umiejętności.
żð Negatywne - powinny być adresowane do poziomu, który umożliwia
korygowanie, czyli poziomu zachowań i wykonania.
 Spróbuj zwracać większą uwagę na wykonywane gesty. Kiedy mówisz,
wykonujesz dużo ruchów, poprawiasz stale okulary i bawisz się włosami -
poziom zachowania.
Poziomy informacji są dobrym narzędziem identyfikującym lokalizację problemu.
Wyobraz
sobie, że dziecko mówi:  Nie umiem tego zrobić . Rodzic powinien
spytać:  Czego dokładnie nie umiesz zrobić? . Pytanie to przesuwa akcent z
 niemożności na  zachowania , co otwiera możliwości zmiany zwłaszcza wtedy,
kiedy dziecko otrzyma dokładne wskazówki dotyczące właśnie tego poziomu
zachowania.
Zachowania mogą być zmienione, a umiejętności przyswojone. Oznacza to, że
jest pewna nadzieja, a tam, gdzie jest nadzieja, ludzie podejmują działania.
Uwaga! Jeżeli wypowiadasz się pozytywnie o kimś lub o sobie, zrób to na
poziomie tożsamości, np.:  Jesteś genialny . Jeżeli masz dla kogoś negatywną
informację, zrób to na poziomie zachowania:  Spróbuj nieco obniżyć głos, mów
z brzucha (zamiast  JesteÅ› taka piskliwa lub strasznie piszczysz ).
 19
5 część
EH, TE EMOCJE!
5.1. Wybór programu w dużej mierze zależy od naszego stanu emocjonalnego.
Wiadomo, czasem trudno o zachowanie stoickiego spokoju  nie każdy jest po
rocznym kursie medytacji. Nerwy i emocje nas ponoszÄ…  czasem zbyt szybko i zbyt
łatwo. Teraz porozmawiamy o emocjach  czyli jak samemu wybierać właściwy
program.
5.2. Miniwykład  Inteligencja emocjonalna
Czasy są bardzo emocjonalne: presja czasu, zadań, ciągły niedoczas, może
długotrwałe zmęczenie, problemy&
Warto jest posiadać podstawową wiedzę o emocjach, aby się w nich nie utopić, dla
dobra swego i naszych dzieci.
1. Emocje  utrzymują się kilka sekund w pełnym natężeniu. Nie możemy ich wybrać
 ale możemy nauczyć się nad nimi panować. Emocje wpływają na nasze
postrzeganie okoliczności (zawężając pole widzenia do minimum np. w strachu,
gniewie lub akcentując wybiórczo niektóre tylko elementy np. w stanie zakochania
się) oraz działanie (ograniczając do niewielu rutynowych reakcji).
Porwania emocjonalne to zjawisko kiedy emocje panujÄ… nad nami i wciÄ…gajÄ… nas w
wir działań, potęgując nasilenie aż do krańca kontinuum. Na przykład coś nas
zdenerwuje, wpadamy w złość, rozpalając się w końcu do stanu furii.
Przypomnij sobie kilka przykładów porwań emocjonalnych z życia, z własnego
doświadczenia lub obserwacji innych.
 20
2. Nastroje  trwają dłużej, godzinami, dniami, tygodniami ... Są to jakby zestawy
wyciszonych, ale stale nami zawiadujÄ…cych emocji. TworzÄ… jakby klimat
emocjonalno-uczuciowy, także wpływający na postrzeganie świata i podejmowane
działania.
Wymień 3 podstawowe nastroje, które opisują klimat twojego życia osobistego i
zawodowego.
Osoby targane chronicznym niepokojem, nastawione pesymistycznie, pogrążone w
smutku, odczuwające nieustanne napięcie albo wrogość, przesiąknięte pesymizmem
są narażone na dwukrotnie większe ryzyko zapadnięcia na astmę, artretyzm, wrzody
trawienne, choroby serca, uporczywe bóle głowy. Sercu najbardziej szkodzi złość.
3. Temperament  pewna stała dyspozycja, którą otrzymaliśmy z genami,
określająca tendencje do zachowywania się w określony sposób. W najbardziej
tradycyjnym ujęciu wyróżnia się następujące typy: choleryk, sangwinik,
melancholik i flegmatyk. Prawdopodobnie każdy typ ma swoje preferencje do
 wpadania w określone emocje i stany uczuciowe.
Pomyślcie, jaki typ sytuacji, jakie zachowania (kto dokładnie, co robi)  co wywołuje u
ciebie alarmową reakcję emocjonalną  przecież sam wiesz, że reagujesz zbyt
impulsywnie. Jaki to guzik  czego dotyczy?
(Może po prostu powiesz o tym dzieciom i innym domownikom?!)
IstniejÄ… trzy podstawowe sposoby postrzegania emocji i reagowania na nie:
1. Świadomość swych uczuć, przeżywanie ich, ale traktowanie ich z
dystansem.
Osoba świadoma swych uczuć prezentuje postawę niezachłystywania się emocjami,
ma umiejętność nazywania tego, co przeżywa z perspektywy pewnego dystansu, bez
rozpamiętywania. Odczuwa uczucia i myśli o nich. Posiada kilka skutecznych
strategii na panowanie nad sobą i unikanie  porwań emocjonalnych , przeciw
wpadaniu w przykry nastrój i demobilizujące stany emocjonalne.
 21
2. Dawanie się porwać emocjom i wchodzenie w skrajne rejestry (porwania
emocjonalne i zatopienie).
Osoby z tej grupy na ogół nie akceptują wszystkich emocji, które nimi targają, ale nic
nie mogą na to poradzić. To emocje nimi rządzą. Usprawiedliwiają się tym, że oni już
tacy są: przewrażliwieni, kochliwi, nerwowi, smutni czy (uwaga modne!) depresyjni.
Można powiedzieć, że dają się zwodzić na własną prośbę, choć nie zawsze
akceptują fakt, iż za ten stan rzeczy są odpowiedzialni oni sami, nie zaś  inni ludzie
lub okoliczności, które to rzekomo wpędzają ich w różne kombinacje wysokich
stanów emocjonalnych.
3. Akceptacja swych emocji bez próby ingerencji w sposób ich przeżywania.
Ostatnia grupa akceptuje swoje emocje i przeżywane stany  można rzec aż do
przesady. Tak je akceptują, że nie próbują w nie ingerować. Jest to szczególnie
niebezpieczne w przypadku, np. depresji.
Każda emocja jest pewnym nawykiem reagowania na określone, odbierane
subiektywnie bodz
ce. Na przykład na wezwanie do szefa możemy reagować lękiem
lub wręcz strachem ze wszystkimi konsekwencjami (pot na czole, przyspieszony
puls, zablokowanie jasnego myślenia).
Kiedy zmienisz nawyk  np. zaczniesz reagować ciekawością, Twoja sytuacja zmieni
się diametralnie. Zmiana nawyku (praktykowana) trwa od 2 do 3 tygodni, więc musisz
się wykazać cierpliwością i zaufaniem do siebie.
OsiÄ…ganie stanu spokoju fizjologicznego jest najlepszÄ… profilaktykÄ… zatapiania siÄ™ w
emocjach. Jest wiele technik na przywrócenie stanu spokoju fizjologicznego.
Generalnie chodzi o przywrócenie spokojnego, głębokiego oddychania. Można
wykonać kilka ćwiczeń gimnastycznych, przejść się na szybki spacer; zastosować
 kotwice dobrego samopoczucia5 , stosować  drobne manipulacje obiektami
wzbudzającymi lęk6 i wiele innych.
Zatopienie w emocjach  sygnał, kiedy tzw. dalsze dyskusje nie mają sensu.
Zmierz puls w stanie wyciszenia, relaksu prze 15 sekund, pomnóż razy cztery, a
otrzymasz liczbę uderzeń serca na minutę. Zapisz ten wynik. Kiedy czujesz
narastające pobudzenie emocjonalne  zmierz swój puls. Kiedy liczba uderzeń
5
Patrz dalej: kotwice dobrego samopoczucia w lekturach.
6
Patrz dalej: drobne manipulacje obiektami wzbudzającymi lęk w lekturach.
 22
wzrasta o 10 na minutę, to sygnał o niebezpieczeństwie zatopienia się: ugrzęz
nięcia
w niekontrolowanych negatywnych uczuciach, zawężeniu pola świadomości i
możliwości wystąpienia prymitywnych reakcji, których można potem żałować. Lepiej
wtedy przerwij  idz
się przejść lub zajmij czymś uspokajającym (głębokie
oddychanie, kilka ćwiczeń jogi).
Zastanów się, czy umiesz zarządzać własnymi emocjami?
Czy umiesz dobrze wybierać to, jak się czujesz i to, co się z tobą dzieje?
Być może wydaje ci się, że to jakieś pytanie z kosmosu, bo przecież tyle rzeczy na
nas wpływa i od tylu spraw i ludzi zależy nasze samopoczucie, a także w tym
poczucie: siły, zadowolenia, radości, szczęścia. Ale uwierz, że to jest nieprawda!
Odczuwane emocje to nie są sprawy, które się przydarzają (spływają na nas, nie
wiadomo skąd), ale stany, które sam określasz..., czując pewne poruszenie i
napięcia w organizmie, głowie, żołądku, mięśniach.
Emocje wynikają z myślenia, zdefiniowania, nazwania tego, co czujemy w danej
chwili, w określonej sytuacji.... A więc możesz  wybrać , jak się czujesz, zdecydować,
jak się czujesz. No tak, tylko niewiele osób o tym wie.
Emocje, uczucia (w dużym skrócie) są fizjologiczną reakcją na myśli: jeżeli
czerwienisz się, czujesz przyspieszone bicie serca, pocą ci się ręce - to sygnał daje
 centrum myśli - umysł; który analizuje sytuację i na nią reaguje fizjologicznie, według
pewnego utrwalonego wzorca. Następuje jakby dopasowanie do znanych stanów.
Niestety często niekorzystnych dla nas samych, demobilizujących nas. Jak to się
dzieje - będzie o tym mowa dalej. Teraz wystarczy spróbować dać się przekonać, iż
to twój umysł i twoje myśli... Więc ty je analizujesz, i ty je opisujesz, i ty też możesz to
zmienić, wybrać dla siebie lepszy sposób reagowania! Jeżeli ty nie kontrolujesz swego
myślenia, to kto to robi?
Jeżeli jest taki ktoś (kto mówi - "wiem lepiej co czujesz") - wyślij go na terapię, niech
się leczy! A Ty podejmuj odpowiedzialnie własne decyzje!
 23
Zastanów się, jakie emocje panują w twoim domu, w twoim życiu, w relacjach z
dzieckiem?
5.3. Wizualizacja
Zamknij oczy i przejrzyj swoje domowe scenariusze zdarzeń. Pomyśl, jakie emocje
panują w twoim domu, w Twoim życiu, w relacjach z dzieckiem? Może przyjdzie Ci
do głowy jakiś tytuł, jak tytuł filmu!
Wizualizacja trwa kilka minut. Po upływie 3, 4 minut prosimy o powrót do  tu i teraz .
Powolne otwieranie oczu. Zachęcamy do przeciągania się i wzięcia kilku głębszych
oddechów.
5.4. Ćwiczenie  Trzy pozycje percepcyjne  ćwiczenie dla bardzo odważnych!
Ale już chyba wszyscy są przygotowani.
Tekst przewodni do ćwiczenia  Trzy pozycje percepcyjne
Pozycja 1.
Dla tożsamości, rozwoju własnego, dobrego kontaktu ze sobą, ważne jest, aby
możliwie często posłuchać samego siebie, przyznać sobie czas na widzenie z
samym sobą, porozumieć się z naszymi emocjami, uczuciami, celami życiowymi,
planami i marzeniami. Tu: widzę, słyszę i odczuwam naprawdę własnymi oczami,
uszami i emocjami. Ja czuję, ja widzę, ja słyszę, ja chcę! Pozycja relacjonująca
osobisty punkt widzenia: czego naprawdÄ™ chcÄ™.
(polecenie do ochotnika)
Czego więc chcesz w relacji ze swoim dzieckiem, czego chcesz dla siebie?
Gdy oglądamy świat tylko z własnego punktu widzenia, może to grozić utknięciem na
tej pozycji i nadmiernym egoizmem, może prowadzić do braku zrozumienia u innych
oraz uwikłaniem w siebie. Ale całkowita rezygnacja z siebie i prawa do własnego
punktu widzenia jest katastrofalna dla rozwoju człowieka i po prostu czyni go
nieszczęśliwym. Chyba, że jest to wybór dokonany z pełną świadomością!
 24
Pozycja 2.
Wejście w położenie drugiej osoby. Odbieranie sytuacji z pozycji i perspektywy
drugiej osoby. Ale nie jest to fantazjowanie!
Na tej pozycji przyjmuje się styl myślenia drugiej osoby, mówienia, zachowania,
pozycji ciała dla jej lepszego zrozumienie i odczuwania. Z tej pozycji można także
popatrzeć na siebie oczami innych.
Popatrz na siebie oczami swego dziecka, jego potrzebami  czego ono chce od
ciebie, co o tobie myśli, jak cię odbiera?
Kiedy uczciwie wykonamy to zadanie, będzie to bardzo twórcze, pouczające
doświadczenie osobiste,
Utknięcie na tej pozycji daje ograniczenie asertywności. Nadmierną identyfikację z
potrzebami i uczuciami innych - dawanie priorytetu innym przed samym sobą. Stałe
obserwowanie siebie oczami innych i w skrajnych przypadkach - uzależnienie swego
zachowania od oczekiwań innych i realizację standardów cudzej doskonałości.
Pozycja 3.
Wycofanie się z sytuacji i doświadczenie jej z pozycji obserwatora, niezależnego,
bezstronnego, chłodnego. Remanent relacji siebie i drugiej osoby - bez emocji.
Można obejrzeć jakby z lotu ptaka relacje między dwoma osobami, jedną z nich
oczywiście możemy być my sami.
Popatrz na was razem, z boku, co się dzieje? Czego jest za dużo, czego za
mało, co jest w sam raz?
Utknięcie na tej pozycji powoduje wrażenie wyłączenia, nadmiernie chłodnego i
obojętnego. W rezultacie odsunięcie się od innych. Natomiast jest to doskonała
pozycja do obejrzenia konfliktu, rozsupłania jakiejś pętli emocjonalnej między dwoma
osobami, rozszyfrowania wzajemnie wyrażanych potrzeb.
 25
Dla własnego dobra należy uczyć się bywać na różnych pozycjach!
6 część
ZAMKNI
CIE, DECYZJE, PODSUMOWANIE
6.1. Sięgnijmy jeszcze do Podszeptów z kosmosu. Każdy za chwilę wylosuje dla
siebie uniwersalnÄ… poradÄ™  po prostu wybierz szybko liczbÄ™ od 1 do 27.
Przyjmij tÄ™  poradÄ™ z kosmosu ze 100 albo 1000 procentowÄ… wiarÄ… i potraktuj jÄ…
poważnie.
Uniwersalne podszepty z kosmosu
1. Nie można mieć wszystkiego naraz.
2. Porażka nigdy nie jest końcem, jest wskazówką, jak próbować jeszcze raz.
3. Lepiej podejść do jednego człowieka, niż unikać wszystkich.
4. Kto nie wie, dokąd zmierza, ten nie powinien się dziwić, kiedy nagle znajdzie
się w niepożądanym miejscu.
5. Kto chce osiągnąć sukces, musi umieć przyjąć punkt widzenia innych.
6. Prawdziwa wielkość duchowa przejawia się w radości z tego, co się ma, a nie
w trosce o to, że się czegoś jeszcze nie ma.
7. Człowiek traktowany jest tak, jak pozwala się traktować.
8. Niezależny może być tylko człowiek, który innym da odczuć granice tego, na
co jest gotów się zgodzić.
9. Nie chodzi o to, aby zmieniać innych. To ja muszę się zmienić.
10. Przekonanie, że zawsze ma się rację, niechybnie doprowadzi każdy związek
do zerwania.
11. Czuję moją wartość, niezależnie od tego, czy robię coś dobrze, czy z
le.
12. Od dzisiaj jestem pogodzony z błędami, które popełniłem. Są dla mnie
wskazówką, nie pętami.
 26
13. Od dzisiaj mam odwagę robić to, co ja uważam za słuszne i nie kieruję się tak
bardzo tym, czego inni ode mnie oczekujÄ….
14. Słowa mogą koić albo ranić. Od dzisiaj będę uważał na każde moje słowo.
15. Wiele przeszkód jest tylko w mojej wyobraz
ni.
16. Wiem, że noszę w sobie wiele możliwości. Od dzisiaj zaczynam z nich
korzystać.
17. Od dzisiaj zaczynam uważać, aby to nie lęki i obawy kierowały moim
zachowaniem, ale cele i pragnienia.
18. Od dzisiaj nie będę oceniać innych.
19. Od dzisiaj potrafię sobie przebaczyć.
20. Do każdego problemu podchodzę z pozytywnym nastawieniem.
21. Nie trzymam się kurczowo ani tego, co było, ani tego, co będzie. Żyję
świadomie tu i teraz.
22. Zawsze poszukam pozytywnych stron w kimÅ› drugim.
23. Mam odwagę podjąć ryzyko w sprawie dla mnie ważnej.
24. Nie można robić wszystkiego naraz, ale można naraz wszystko zostawić.
Stać mnie na to, aby czasem nic nie robić.
25. Wiem, że wyobrażenie, jakie mam na temat własnej osoby, kształtuje nie
tylko mnie, ale też stosunek ludzi do mnie.
26. Od dzisiaj nie dążę do cudzych ideałów, tylko do własnych.
27. Każdy człowiek jest odpowiedzialny za to, co robi i za to, czego nie robi.
6.2. Pomyśl teraz - czego się nauczyłam/nauczyłem?
I zapraszam do lektur.
A oto moje ulubione motto:
 Wszyscy ludzie sÄ… mÄ…drzy
Jedni  przedtem;
Drudzy  potem .
 27
Na doskonalenie swoich kompetencji emocjonalno-społecznych nigdy nie jest za
póz
no; każdy chyba woli spędzić resztę swego życia w lepszym klimacie, a może
nawet superklimacie (niż gorszym).
Jak wychowywać szczęśliwe dziecko i nadal mieć pilota w ręku?
Po szkoleniu lektura dla rodziców
1. Ćwiczenia zachowań asertywnych
Kilka sposobów jest już na pewno znanych, teraz polecam sięgnąć po nowe:
1. Poprzez wyobrażanie sobie tych trudnych sytuacji i pisanie jakby nowych
scenariuszy.
Ćwiczenie polega na wyobrażaniu sobie scenek, w których zamiast
dotychczasowych wzorów nieasertywnych zachowań, zachowujemy się tak, jak
byśmy naprawdę tego chcieli.
Wyobrażamy sobie zatem, że pełni spokoju, z lekkim uśmiechem na ustach, z
pełnym, swobodnym, głębokim oddechem wypowiadamy określone słowa, wyrażamy
swoje emocje, zachowujemy się w określony sposób.
A inni to akceptują, doceniają, wyrażają zrozumienie. Wyobrażamy sobie stan
własnego zadowolenia z takiego obrotu sprawy.
Jest to trening mentalny pożądanych zachowań wykorzystywany przez ludzi z
różnych branż, np. tak wizualizują sobie swoje sukcesy i przekraczanie progów
sportowcy. Można to nazwać gimnastyką umysłu, który się uczy nowych reakcji.
Nawiasem mówiąc, w takich ćwiczeniach nowych reakcji uczy się całe nasze ciało,
 28
uważni obserwatorzy na pewno poczują zmianę w napięciu ciała, rozluz
nienie mięśni
twarzy, szyi, karku, pleców itd. Wyobrażając sobie taki dobry stan, może zastosować
mały zabieg techniczny, który nas wzmocni w sytuacji rzeczywistej. Otóż w
momencie, kiedy będziecie już w stanie wywołać klarowną wizję (mentalny film) i
poczujecie, że ta wizja nie wywołuje napięcia - wtedy należy założyć dyskretną
 kotwicę (np. złączyć dowolne trzy palce dłoni lub ścisnąć prawą ręką lewy
nadgarstek). W sytuacji rzeczywistej - odtworzenie kotwicy (właśnie na przykład
złączenie trzech palców), przywoła stan spokoju i pewności siebie, co pozwoli na
odegranie  na żywo naszego nowego wzoru zachowania. Po dobrym wyćwiczeniu -
to naprawdę działa!
2. Możemy także  wypożyczyć asertywne zachowania od innych. Obserwuj uważnie,
jak zachowują się ludzie, którzy dają sobie dobrze radę w okolicznościach, które są
dla ciebie trudne. Wejdz
w ich skórę, naśladuj ton głosu, sposób i szybkość
mówienia, postawę ciała. Potrenuj przed lustrem! Zorientuj się, jak się z tym czujesz i
ewentualnie wprowadz
do własnego  mentalnego filmu .
Oba ćwiczenia bardzo gorąco polecam, jakkolwiek warto także wejść nieco głębiej w
siebie i lepiej zrozumieć naturę własnych trudności z asertywnymi zachowaniami.
Bowiem główny powód tkwi w obniżonym poczuciu własnej wartości. Ludzie, którzy
mają adekwatne poczucie własnej wartości raczej nie dadzą nikomu wejść sobie na
głowę, mówią wyraz
nie, czego oczekują, nie przeżywają demobilizujących emocji i
lęku przed odrzuceniem. No i wreszcie co najważniejsze - dbają o siebie oraz są
bardziej odpowiedzialni, ponieważ żyją w zgodzie z samym sobą.
 29
2. Dzieci są różne i mają do tego prawo
Dziecko rośnie i zaczyna przejawiać pewne zachowania wynikające zarówno z fazy
rozwojowej, jak i własnych osobniczych cech - chodzi tu zwłaszcza o typ
temperamentu, który jest silnie skorelowany z konstrukcją neurologiczną dziecka. To
złożone zagadnienie i wymaga osobnej lektury7. A generalnie chodzi o to, że każdy z
nas (a więc i każde dziecko) ma własne preferencje w zachowaniu, które wynikają z
budowy systemu neurologicznego, dominacji pewnych zmysłów, dominacji półkuli
mózgu i własnego profilu inteligencji.
Można więc mówić:
- o wzrokowcach, słuchowcach i kinestetykach (w tym wrażliwych  czuciowcach )
- o osobach  prawopółkulowych i  lewopółkulowych
- o różnych typach profilu inteligencji.
W kontekście wpływu wychowawczego, a zwłaszcza jego skuteczności jest to bardzo
ważne zagadnienie, ponieważ na ogół wychowawca chce, aby wychowanek był
niemal kopią jego projektu wychowawczego i zakłada, że dziecko odbiera świat tak
jak on sam.
I jest to jeden z najważniejszych powodów niepowodzeń wychowawczych!
Na przykład: dziecko  wzrokowe lubi z natury ład i porządek, ma niejako w genach
estetykę, czyste ubrania, ręce i w zagadnieniach z tym związanych szybciej
uzyskamy porozumienie. Natomiast z dzieckiem kinestetycznym  jest zupełnie
odwrotnie! Rodzic wzrokowy przeżywać może raczej ciężkie chwile i musi wytężać
wyobraz
nię (wychowawczą), aby wpłynąć na dziecko. W tym przypadku nie działają
proste polecenia ogólne typu  Zrób porządek , lepiej działają polecenia typu:  Teraz
wrzucamy wszystko do tego kartonu  kto lepiej trafi , czyli kinestetyczna zabawa.
7
Zobacz, np. Małgorzata Taraszkiewicz & Colin Rose,  Atlas efektywnego uczenia się , Wyd.
CODN i Transfer Learning, Warszawa 2005.
 30
Dziecko  lewopółkulowe rozumie i pamięta polecenia złożone typu:  Umyj buzię,
uczesz siÄ™, ubierz i przyjdz
do kuchni na śniadanie . Dziecko prawopółkulowe nie
zapamięta tylu poleceń naraz (dorośli prawopółkulowi także!). Trzeba im dawać
polecenia jedno po drugim albo cierpliwie uczyć pracy z listą  oczywiście jak już
dziecko umie czytać i pisać lub posługiwać się kodem obrazkowym. Dziecko
 lewopółkulowe lepiej zrozumie argumenty kierowane do jego ambicji ( Świetnie to
zrobiłeś, jesteś prawdziwym mistrzem w sprzątaniu ). Dziecko prawopółkulowe
zareaguje na argumenty kierowane do emocji ( Jak się cieszę, że udało ci się zebrać
te zabawki, sprawiłeś mi ogromną przyjemność ).
Dziecko  czuciowe sprawia wrażenie odludka, nadwrażliwca, nie jest duszą
towarzystwa i raczej woli kontakt z dorosłymi niż innymi dziećmi. Trudno, aby na
życzenie rodziców stało się liderem grupy rówieśniczej! Jest inaczej skonstruowane,
w dodatku jest to  materiał raczej na filozofa lub poetę.
To zagadnienie różnorodności zachowań dzieci biorących się z budowy
neurofizjologicznej jest dopiero wdrażane do szkół. Wielu nauczycieli o tym nie wie,
także rodzice nie mają takiej wiedzy  bo skąd?
Warto pamiętać, że dzieci mają własny plan rozwojowy, niezależny od oczekiwań
rodziców i nauczycieli. Rodzice i nauczyciele powinni wspierać te cechy, które dzieci
mają i budować jego kapitał rozwojowy (np. pomagać rozwijać talenty), a nie
koncentrować się na brakach czy nieumiejętnościach dziecka.
Właściwy rozwój dziecka polega na zharmonizowania jego pozytywnych cech,
nie zaÅ› wad!