Literka.pl - Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym
Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym
Data dodania: 2004-04-28 08:00:00
Funkcjonalna, zdrowa rodzina zabezpiecza przetrwanie i rozwój jej członków, zaspokaja
ich potrzeby emocjonalne, zapewnia im rozwój i wzrastanie, jest miejscem, gdzie rozwija
się poczucie własnego  ja , ma decydujące znaczenie dla przetrwania społeczeństwa.
Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym.
Funkcjonalna, zdrowa rodzina zabezpiecza przetrwanie i rozwój jej członków, zaspokaja
ich potrzeby emocjonalne, zapewnia im rozwój i wzrastanie, jest miejscem, gdzie rozwija
się poczucie własnego ja , ma decydujące znaczenie dla przetrwania społeczeństwa.
Natomiast rodzina dysfunkcyjna zaprzecza swoim problemom, brakuje w niej intymności,
dominuje poczucie wstydu oraz utrwalone, zamrożone, sztywne role. Członkowie rodziny
dysfunkcyjnej nie mogą zaspokoić swoich indywidualnych potrzeb. Dlatego w takiej
rodzinie prawie zawsze istnieje jakiś poziom złości i depresji. Rzadko dochodzi tam do
prawdziwego kontaktu. Członkowie takich rodzin odrzucają granice własnej osoby dla
podtrzymania systemu rodziny. Jest to równoznaczne z odrzuceniem własnej tożsamości.
Alkoholizm jest chorobą rodzinną. Trzy najistotniejsze zasady, na których opiera się
funkcjonowanie takiej rodziny to: nie mów, nie ufaj i nie odczuwaj. Ufności i porządku
świata dziecko uczy się od rodziców i poprzez rodziców więc brak oparcia w dorosłych
pozbawia je pewności i rozeznania. Nie spełnione obietnice, nie dotrzymane umowy,
zagubienie dorosłych, niekonsekwencje wychowawcze wszystko to prowadzi do
nieuporządkowanego życia uczuciowego. Nie mówić jest silnym komunikatem od
dorosłych w sprawach związanych z problemem alkoholowym. Dzieciom nie można
mówić z
le o pijanym tacie czy mamie. W takiej sytuacji dzieci milkną i chronią niby
największy skarb tajemnicę rodzinną o alkoholu i incydentach z nim związanych. Robią
to ze wstydu, strachu i nadziei, że będzie lepiej i że nie jest tak naprawdę najgorzej.
Bardzo trudno przebić się przez to dziecięce zaprzeczanie, ten stan rzeczy owocuje zaś
tragiczną czasami samotnością dziecka w rodzinie alkoholowej. Małe dziecko często
tłumi w sobie złość czy nienawiść do pijącego rodzica. Zabieg tego rodzaju zbyt często
powtarzany, rodzi groz
bę odłączenia się od świata własnych emocji. Uczucia należy
umieć opanować, bo nie chodzi o to, by zawładnęły człowiekiem lecz zafałszowanie ich i
odepchnięcie grozi utratą prawdy. W reakcji na chorobę alkoholową wszyscy członkowie
rodziny nieświadomie spełniają role, które pozwalają neutralizować skutki zachowań
alkoholowych i sprawiają, że rodzina może nadal funkcjonować . Dzieci rozwijające się w
takiej rodzinie żyją w stanie zagubienia, pogmatwania i nie bardzo wiedzą kim są. Każde
z nich usiłuje przetrwać w sytuacji, w której się znalazło. Przyjmuje więc jakąś rolę albo
kombinację ról. Role te funkcjonują sprawnie w okresie dzieciństwa, kształtują tożsamość
dziecięcą i zaczynają ciążyć w chwili, gdy dziecko wchodzi w dorosłość. Zawsze służą
jednemu celowi ukryciu choroby alkoholowej. Rodzina funkcjonuje , a choroba rozwija
się dalej. Wśród ról spełnianych przez dziecko można wyróżnić: bohatera rodzinnego,
zagubione dziecko, maskotkę rodziny i kozła ofiarnego. Role to fałszywe osobowości
będące rezultatem nieświadomej reakcji dziecka, które próbuje poradzić sobie z faktem,
że jego rodzice zawiedli w roli rodziców. Służą one dwóm przeciwstawnym celom. Z
jednej strony pozwalają dziecku przetrwać w rodzinie alkoholowej, z drugiej zaś poprzez
grę pozorów kamuflują chorobę przed ludz
mi. Jak pomóc dzieciom z rodzin
alkoholowych? W przypadku bohatera rodzinnego należy dostrzec dzieci nadmiernie
kompetentne , robiące wrażenie jakby funkcjonowały wciąż na pełnych obrotach. Warto
pokazać im jak osiągnąć równowagę między pracą a zabawą. Warto dowartościować je
za to kim są, a nie za to, co robią. W przypadku kozła ofiarnego warto spojrzeć na jego
zachowanie jak na rodzaj sygnału, wołanie o pomoc. Nie należy spisywać go na straty,
chociaż najczęściej taka tendencja jest obserwowana w zachowaniach otoczenia. Istotne
jest dostrzeganie pozytywnych zachowań, nawet najdrobniejszych i chwalenie ich.
Wyznaczanie im ról przywódczych w sytuacjach, gdy sukces jest pewien i pochwalenie
za dobrze wykonane zadanie. W przypadku dziecka zagubionego warto dać mu poczucie
przynależności do grupy. Korzystać z różnych okazji pozwalających na jego integrację.
Maskotkę czyli dziecko, które odwraca uwagę od rodzinnego problemu i skupia ją na
sobie, powinniśmy spróbować poznać osobiście. Ważne jest przekonanie naszym
zachowaniem i postawą, że ludzie będą je lubić nadal, mimo że nie będzie rozbawiało
otoczenia. Zdaniem specjalistów pracujących z dziećmi z rodzin alkoholowych,
najlepszym momentem do interwencji jest dzieciństwo, zanim wzory zachowań utrwalą
się. Lata przedszkolne według psychologów, tworzą fundamenty dorosłej osobowości.
Obserwując i analizując cztery obszary: rutynowe czynności codzienne, zachowanie
podczas zabawy, przystosowanie emocjonalne, stosunki między rodzicami i dzieckiem
można ustalić, czy żyje ono w atmosferze napięcia wynikającego z uzależnienia od
alkoholu któregoś z jego rodziców. Natomiast dzieci w wieku szkolnym mają tak silnie
rozwinięty system zaprzeczeń, że nie poruszają kwestii alkoholizmu rodziców, choć
stanowi to dla nich bolesny problem. Obserwując dzieci można wykryć tzw. symptomy
behawioralne np. trudności z koncentracją uwagi, powtarzające się nieobecności, nagłe
zmiany zachowania, oznaki zaniedbania, maltretowania. Jak pokazują liczne badania,
dzieci z rodzin alkoholowych gorzej radzą sobie w szkole i mają słabsze osiągnięcia
podczas studiów niż osoby dorastające w rodzinach niepijących. Gorsze wyniki dzieci
alkoholików wiążą się nie tylko z niestabilną sytuacją rodzinną, konfliktami domowymi,
ale także z ich neuropsychologicznymi zdolnościami. Wśród najczęściej występujących
problemów szkolnych dzieci alkoholików, specjaliści wymieniają: niższe zdolności
intelektualne u chłopców, niespokojne zachowanie, impulsywność, gorsze wyniki w
zakresie umiejętności werbalnych, rozumienia czytanego tekstu, wyników testów na
inteligencję, koordynacji percepcyjno ruchowej, frekwencji w szkole. Alkoholizm
rodziców wpływa bardziej niekorzystnie na postępy w nauce chłopców niż dziewcząt.
Zdaniem specjalistów, obniżona sprawność intelektualna u dzieci płci męskiej może być
następstwem faktu, że odczuwają one niemożność rozwijania wrodzonych zdolności.
Proces kształtowania wpływu rodziny alkoholowej na rozwój dziecka zależy w istotnym
stopniu od tego jak wcześnie dzieci zaczynają stykać się z alkoholizmem, czy w rodzinie
dochodzi do separacji lub rozwodu, jakie są warunki materialne i sytuacja emocjonalna
dziecka oraz jaka jest jego odporność. Wiele badań potwierdza, że dzieci alkoholików, w
porównaniu z dziećmi rodziców niepijących wykazują pod względem zachowania różne
odchylenia od normy. W większym stopniu prezentują nadmierną ruchliwość, częściej
doświadczają spadków nastroju i mają problemy ze skupieniem uwagi, są nieposłuszne,
miewają wybuch złości, kłamią, wagarują, nadużywają substancji psychoaktywnych.
Okazuje się, że dla niektórych dzieci z rodzin alkoholowych szkoła jest jedynym
bezpiecznym miejscem, a nauczyciel pierwszą osobą otwierającą się na potrzeby
dziecka. Dzieciom tym należy poświęcać więcej uwagi, dostrzegać i chwalić szkolne
sukcesy, a poprzez to podnosić ich wiarę we własne siły i samoocenę. Dużą pomoc niosą
tym dzieciom prowadzone w szkołach programy profilaktyczne i psychoedukacyjne,
pozwalające zrozumieć, że alkoholizm jest chorobą, nad którą osoba pijąca sama nie
może zapanować, w rodzinie alkoholika wszyscy doznają krzywd i urazów, dzieci nie są
przyczyną picia ojca lub matki i nie są w stanie kontrolować ani nie mogą wyleczyć
rodziców z alkoholizmu. Dzieciom tym należy również wskazać miejsca gdzie mogą
znalez
ć pomoc np. ruch Al. Anon. Odpowiednio prowadzona terapia może uleczyć dzieci
ze współuzależnienia, jakim obarczone są rodziny alkoholików.
Opracowała Barbara Gromadzka
Literka.pl - Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym Literka.pl - Dziecko w rodzinie
z problemem alkoholowym