ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU
ROZPOCZ
CIA EGZAMINU!
dysleksja
Miejsce
na naklejkę
MOK-R1_1P-092
MAJ
EGZAMIN MATURALNY
ROK 2009
Z J
ZYKA KASZUBSKIGO
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 180 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu
nadzorującego egzamin.
Za rozwiązanie
2. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
wszystkich zadań
tuszem/atramentem.
można otrzymać
3. Nie używaj korektora, a błędne zapisy przekreśl.
łącznie 60 punktów
4. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
5. Możesz korzystać ze słowników.
Część I  20 pkt
6. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.
Część II  20 pkt
Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej
Część III  20 pkt
dla egzaminatora.
Życzymy powodzenia!
Wypełnia zdający przed
rozpoczęciem pracy
KOD
PESEL ZDAJ
CEGO ZDAJ
CEGO
2 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
Arkusz składa się z trzech części:
CZ
ŚĆ I to test leksykalno-gramatyczny.
CZ
ŚĆ II zawiera oryginalny tekst w języku kaszubskim, który należy przetłumaczyć
na język polski. Tekst tłumaczenia napisz w miejscu na to przeznaczonym.
CZ
ŚĆ III zawiera dwa tematy sprawdzające umiejętność pisania własnego tekstu.
Wybierz jeden temat i napisz wypracowanie. Wybrany temat podkreśl.
Część I TEST LEKSYKALNO-GRAMATYCZNY (20 PKT)
W zadaniach 1  16 zaznacz trafną odpowiedz
.
Zadanie 1. (1 pkt)
Proces kaszubienia polega na przejściu
A. spółgłosek s z c dz w spółgłoski sz ż cz dż.
B spółgłosek sz ż cz dż w spółgłoski s z c dz.
C. spółgłosek s z c dz w spółgłoski ś z
ć dz
.
D. spółgłosek ś z
ć dz
w spółgłoski s z c dz.
Zadanie 2. (1 pkt)
Labializacja zachodzi w wyrazach:
A. c�gnąc, c�du, grz�bny.
B. j�, pierwi�stk, gr�d.
C. p�k�s, temł, grzech�tac.
D. brz�g, grz�sznik, �lsczi.
Zadanie 3. (1 pkt)
Język kaszubski dysponuje
A. większą liczbą samogłosek ustnych niż język polski.
B. mniejszą liczbą samogłosek ustnych niż język polski.
C. taką samą liczbą samogłosek ustnych co język polski.
D. tylko samogłoskami ustnymi.
Zadanie 4. (1 pkt)
Kaszubski przyimek �b, nadający sąsiednim rzeczownikom znaczenie czasowe,
tłumaczony jest jako:
A.  przez, w ciągu, podczas .
B.  kiedy .
C.  przy, obok .
D.  nad, ponad .
Zadanie 5. (2 pkt)
Konstrukcje typu mi�ł wsadzon� = wsadzył, miała zrobion� = zrobiła reprezentują
A. kaszubski archaiczny czas przeszły złożony.
B. kaszubski czas przeszły opisowy.
C. kaszubski czas przeszły prosty.
D. kaszubski czas przeszły z wtrąconym słowem żem.
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 3
Poziom rozszerzony
Zadanie 6. (1 pkt)
Akcent inicjalny (padający na pierwszą sylabę) występuje najczęściej na
A. północnych Kaszubach.
B. środkowych Kaszubach.
C. południowych Kaszubach.
D. całych Kaszubach.
Zadanie 7. (1 pkt)
Bylaczenie zachodzi w wyrazach:
A. �gródk, �gromnosc, �kropny.
B. b�l, lacyńsczi, zlapic.
C. semić, zrobić, sć.
D. cor�z, piersz�, m�.
Zadanie 8. (2 pkt.)
Kaszubski czas przyszły złożony reprezentują formy typu:
A. zrobić, zniesesz, łzdrzisz.
B. (t�) jes mi�ł, (m�) jesm� mieł�, (one) miał�.
C. (t�) b� mi�ł, (m�) b� miel�, (�ne) b� miał�.
D. (t�) mdzesz miała, (m�) mdzem� mieł�, (�ne) mdą miał�.
Zadanie 9. (2 pkt.)
W zdaniu: Wa ........jemł ksążkć. właściwą formą czasownika czasu przeszłego jest
A. dac.
B. dali.
C. dal�.
D. d�ł.
Zadanie 10. (1 pkt)
W języku kaszubskim orzecznik wyrażony rzeczownikiem, częściej niż w języku
polskim, występuje w
A. mianowniku.
B. dopełniaczu.
C. celowniku.
D. miejscowniku.
Zadanie 11. (1 pkt)
Jotacja zachodzi w wyrazach:
A. k�ło, g�sc, ch�ri.
B. chłsta, fłter, głla.
C. jinternet, jinwesticj�, Jignac.
D. jachac, jaje, jasón.
Zadanie 12. (1 pkt)
Twarda wymowa ń typu kón  koń , Gdunsk  Gdańsk jest bardziej właściwa dla
A. północnych Kaszub.
B. środkowych Kaszub.
C. południowych Kaszub.
D. całych Kaszub.
4 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
Zadanie 13. (1 pkt)
Które samogłoski właściwe są kaszubszczyz
nie?
A. a, o, e
B. ł, ć, �
C. d, t, z
D. ę, ą, y
Zadanie 14. (1 pkt)
W północno-wschodnich rejonach Kaszub  � może pełnić w zdaniu funkcję
A. przeciwstawną.
B. wynikową.
C. łączną.
D. rozłączną.
Zadanie 15. (1 pkt)
Dalek, głćb�k, w�sok reprezentują kaszubskie
A. przyimki.
B. przysłówki.
C. przymiotniki.
D. zaimki.
Zadanie 16. (2 pkt.)
Który z wyrazów jest przykładem braku w kaszubszczyz
nie tzw.  e ruchomego?
A. Spi�w.
B. Wiónk.
C. Górz.
D. Dż�d.
CZ
ŚĆ II PRZEKA
AD TEKSTU ORYGINALNEGO
NA J
ZYK POLSKI (20 pkt)
Tómk Fópka
Dzysdniow� Americzi �dkriwani�
Rćka star�szczi za�sta na sztót w l�fce z zac�snićtim w g�rsc� pop-cornć... Kn�p�la
szluknął coca-colć z trz�litrow�g� wćb�ruszka... W młltikinie l�dz�ska zdrzą na krew
chilającą z kinow�g� ekranu...
Jesz jedna amerikańsk� produkcj�, w cht�rny USA są n�lepsz� na swiece...
P�rznć dali, w McDonaldze sztud�rz� żwią costam-maczi, wcygają centnar� fritków
b�dowón�ch przez młodz�znć w krótczich błksach...
Prz� ti sami drodze, w krómie chłop płacy plastik�wą k�rtą  American Express
za cygaret�  Golden American .
P� dr�dżi stronie drodżi, przez rutć je widzec kn�pa, co prawie płszcz� Jintern�tć maila,
w cht�rnym dzćkłje za sms-a, że fax nie doszedł, � tim, że przez skażeni� Windowsa
jintern�towi rob�k zeżarł scaner...
W p�sobny jizbie, brutka k�rbi na gadu-gadu (plestu-plestu) z friendką z Ohio, a ji
bracyszk �bz�r� b�jkć Disney a na CD, k� VHS-� ju w�ch�dają z mód�...
Za scaną tatk g�rzi sć za s�lani� p�lsczich ż�łn�rzów na amerikańską w�jnć do Jirakł,
m�mka jesz r�z przeżiw�  C�down� lata , a starka sć �stro fitness�je z Jane Fondą z satelit�...
Jo, tak m� jesm� �blazłi tą całą  amerikańszcz�zną !
Sl�pc�jem� na jich film�, j�m� jich jedzeni�, zaczinóm� gadac jak �ni...
Czed�s Kasz�bów germanizowel�, szwedz�l�, ruszcz�l�, do dzys� p�laszą (n�barżi
Kasz�bi sami se). Ters razć z technicznym p�krokć amerikaniz�jem� sć.
Tej God w bl�s you i enter...
T. Fópka, Dzysdniow� Americzi �dkriwani�, [w:]  Kasz�bsk� �droda nr 2/2006.
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 5
Poziom rozszerzony
PRZEKA
AD
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
CZ
ŚĆ III  PISANIE TEKSTU WA
ASNEGO (20 PKT)
Temat 1.
Na podstawie fragmentów utworów Rozm�wa P�l�cha z Kasz�bą Floriana Ceynowy
i poematu epickiego � panu Cz�rlińsczim co do Płcka p� s�c� jach�ł Hieronima
Derdowskiego wskaż i określ funkcje podobieństw między Kaszubami a biblijną Ziemią
Świętą.
Florian Ceynowa
Rozm�wa P�l�cha z Kasz�bą
P�l�ch: Skąd Ty jesteś, Chłopie?
Kasz�ba: J� jem z Kasz�b, Panie.
P�l�ch: Co to są te Kaszuby?
Kasz�ba: Panie, je to kr�j �d B�ga z d�wna �biecóny, kr�j swićti, w cht�rnym ml�k� � miód
pł�nie, a l�dze, co w tim kraju mieszkają, naz�wają sć l�dzama w�brónyma,
p�ch�dzącyma �d Jizraela d�wn�g�.
P�l�ch: Ja słyszałem o wielorakich Kaszubach.
Kasz�ba: Jo, Panie, � mój �jc, co b�ł b�gati, b� mi�ł szter� w�ł� � szter� k�nie, a mieszk�ł
wiele lat w jedny wsy kasz�bsczi, dze b�ł prz�sćżnym, narech�w�ł dw�jacz�ch: jedny są
Gr�bi, a dr�dżi są Fejn Kasz�bi. Gr�bi są ti, co ni mają sw�jich prz�wilejów ani tacz�ch
łask �d Pana B�ga, jacz� mają Fejn Kasz�bi, cht�rny przez sw�je mćstw�, co je napisón�
w ksćdze Chronik�rum kasz�bscz�, tomie II, zesz�ce 30. na stronie 179, a to w te słowa:
Nama jich k�ż� bic, a wsz�tcz�ch łbijem�  wieczny sobie zaszcz�t ł cał�g� swiata
zrobil�. Stąd p�wstało miono nasze Każebi cz�l� Kasz�bi; � wies, niedalek b�jowiszcza
leżąc�, Sław�sz�no, m� p� wieczn� czas� naszć sławć głos�c � sławą sł�nąc; a nasz Ksążć
Swićtop�łk, co p�temł tak w�jow�ł, jakb� całi swiat chc�ł p�łknąc, za to nama nad�ł
różn� diplóm�, cht�rne jesz p� dzysdz�ń leżą na r�t�szu płcczim jak� w stołecznym
miesce zemi kasz�bsczi. P� dr�dż� móm� m� na sć zlón� wsz�tcz� te łasczi, cht�rne miel�
ny d�wny naszi przódk�wie: Abraham, Jizak, Jakłb, M�jżesz � jiny.
P�l�ch: Mój bracie, jak widzę, to niby coś do prawdy mówisz i fundamentalnie wywodzisz;
ale nie mógłbyś mi granic waszej ziemi opisać?
Kasz�ba: Panie, grańce kasz�bscz� są w m�ji głowie tak m�cno w�znaczon�, że jich nigd�
zab�c ni m�gć; � tak k�żd� dzeck�, co sć dzys na swiat rodzy, ju witro je p�lcć łkaz�je.
Grańce kasz�bscz� jidą, p�cząwsz� �d Gduńska, staroż�tn�g� Gaza, Górą Libańską,
a p� nasz�mł Górama K�libsczima, b� m� baro r�d k� dodajem�, prz� M�łim M�rzu
Genezarecczim, prz� Wi�ldżim M�rzu Strzódzemnym, p� łac�nie Mare Mediterraneum
zwónym, co leżi miedz� zemiama pr�ską, r�ską, szw�dzką, duńską � p�m�rską, jaż
do Łsc� Sł�pscz�g� � dali rz�ką do nieg� wp�dającą; a wr�cając, Płszczą Jizraelską,
p� nasz�mł Tuch�lską, nad grańcą filistińską, cz�l� krz�żacką, b� ten naród b�ł krziżć
dl� Kasz�bów, prz� Samarii, to je Marienbłrgł dzys�szim, cz�l� zemi malb�rsczi
do Gduńska. (& )
Kasz�ba: Pón gw�sno nier�z z ewaniel�ji czuł, że łmarł�g� niesl� z Najim, cht�rn�g�
Christus wskrzesył; a to miasteczk� je, ter�z ch�cle wsą, ł nas � naz�w� sć p� nasz�mł
Nańc. Bl�z� m�rza je Genezaret, co p� nasz�mł sć naz�w� Gni�żdżew�. K� jednak
młsz�ł Genezaret b�c bl�z� m�rza, b� móm� w pismie, że Christus ch�dzył prz� M�rzu
Genezarecczim. Dl�teg� Wpón jesz p� dzysdz�ń niedalek nasz�g� Gni�żdżewa widzysz
m�rze, zazw�cz�j M�łim zwón�. Wi�sz t�ż Wpón dobrze, że w nowi Jerozol�mie je
Christus łmćczony. Ta Jerozol�ma je ł nas, w nasz�ch Kasz�bach, � naz�w� sć ter�z
Wejherop�lis, Wejerow� ab� Now� Miasto. Jeszl� sć Wpón chcesz � pr�wdze przek�nac,
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 7
Poziom rozszerzony
to tej le tam jidz�, a łzdrzisz nć sł�wną brómć, �gród Jecemańsczi, cz�l� �grójc, rz�kć
Cedrón, dóm Annasza � Kajfasza, nć smrodl�wą piwnicć, Pił�ta � Heroda pałace, nen
sł�wny r�t�sz, także drogć, cht�rną Christus z krziżć szedł na Górć Kalwarijską, dze jeg�
łkrziżowel�, � grób, w cht�ren jeg� złoż�l�.  Czeb� jes Wpón do teg� miasta prz�szedł,
to b� ch�c n�mi�sz� dzeck�, co le dobrze p� górach łaz�c łmieje, Wóm to wsz�tk�
p�k�zało. Jednak mie ter�z Wpón łwierzisz.
F. S. Ceynowa, Rozm�wa P�l�cha z Kasz�bą, Rozm�wa Kasz�b� z P�l�chć, Gdańsk 2007.
H. Derdowski
�liwsczi �rganista egzaminuje pana Cz�rlińscz�g� z kaszubscz�g� Swićt�g� Pisma
Tej n�pi�rwi, b� szlachc�ca kąs�czk w�prób�wac,
Ze Star�g� Testameńtu wzął egzaminowac,
 Gdze mieszkają naszi pierszi  pit� sć  rodzyce?
Gdze r�j, co w nim wsz�tcz�g� b�d�j je �bfice? 
Szlachc�c rzecze:  To pitani� stawic m�żesz dzeckł,
R�j je w Wiecu, co sć zowie Vietzig p� miemieckł.
B�c doch stoji w jedny piesni:  Jadóm, b�żi kmiecu,
T� so sedzysz ł b�ga we Wiecu . 
Czej �negd�j p� lćb�rsczim kr�jsu żem sć włócził,
R�j jem widz�ł, doch Jadóma tam jem nie �b�cził.
Pi�rwi �n sć b�d�j nier�z l�dzóm p�kazyw�ł
I bez drzewa na jidąc�ch wiedno rćką cziw�ł;
Ale sk�rno dzys tam naszi swą strac�l� m�wć,
B�d�j nigd� z gąszczu raju nie w�tik� głow�.
(& )
 Richtik!  mówi �rganista.  T� jes, druchł, frantć!
Ale jes t� �beznóny z Nowim Testameńtć?
Wićc sć ter� łrzćdow� pitóm pana brata:
Gdze sć rodzył Jezus Christus, Zb�wca teg� swiata?
Szlachc�c skłonił sć i kąs�czk meditow�ł w głowie,
Tej rzekł:  Christus sć narodzył w kaszubsczim B�towie!
B�c B�tow� a Betlejem to je jedno miasto,
Le liter� p�mi�szał� Ż�d� jak czej casto.
�rganista �dp�wiedzą łkłńteńtowóny
Pit� dali:  A gdze Christus b�ł łkrziżowóny?
Szlachc�c chłtk� �dp�wiedz�ł bez meditacyji:
 Za Wejrowć, na w�soczi swićti Kalwariji! 
H. J. Derdowski, � panu Cz�rlińsczim co do Płcka p� s�c� jach�ł, Gdańsk 2007.
8 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
Temat 2.
Omów symbolikę motywu miecza i widu zawartego w wierszach Idy Czai Remłs i Jana
Trepczyka Nasz gón.
Ida Czaja
Remłs
Szedł w�bawic królewiónkć
ż�rotny kn�p-serota
ricerz widu i miecza
z karą i ksążkama
za nim jidą l�dze
g�dając�
że je ricerzć widu i miecza
że dob�ł G�li�ta
że nie copnął sć przed łk�zkama
że przeniósł królewiónkć
na dr�dżi brz�g
i wsz�tc� zrozmiel� g�dkć
co nigd� nie b�ła skażon�
ricerza widu i miecza
sl�d� g�dają jak �n
i spi�wają jeg� piesnie
cz�tają jeg� ksążczi
i k�chają jeg� zemić&
Ida Czaja, Przechlastł� idila, Gdańsk 1999.
Jan Trepczyk
Nasz gón
Łk�chac Kasz�bską Zemić
� to m�rze, miasta, ws�,
Sw�jim p�dac w bi�tkach remić
� b�c wcąg kasz�bsczi db�;
Łlubic p�szny swój jćz�k
W b�lnoce swój dwigac lud
Łcz�c sć rodn�ch naj dzejów,
Dac Kasz�bóm miecz � wid;
Dwignąc ze zab�t�ch grobów
Nasz dzejowi wi�ldżi dr�w,
Na nim p�błdowac znowa
Dom�cy now�ch naj zgr�w;
To swićt� są naje łdb�,
Wiedno naji błchą mdze,
Tim �dn�kóm� le  bi�dć ,
Co Kasz�bów grćdzy  gnie&
J. Trepczyk, Nasz gón [w:] R. Drz�żdżón, G. J. Schramke, Dz�cz� gćs�.
Antologi� kasz�bsczi p�ezji, Gdynia 2004.
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 9
Poziom rozszerzony
WYPRACOWANIE
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 11
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
12 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
BRUDNOPIS