MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Remigiusz Kutyła
Wykonywanie zdjęć portretowych
313[05].Z1.05
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Wanda Brześcińska
mgr Andrzej Zbigniew Leszczyński
Opracowanie redakcyjne:
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].Z1.05
 Wykonywanie zdjęć portretowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 12
5.1. Dobór sprzętu i materiałów do wykonywania zdjęć portretowych 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Zasady oświetlenia postaci w fotografii portretowej 16
5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu
fotograficznego w fotografii portretowej 21
5.3.1. Ćwiczenia 21
5.4. Zasady wykonywania zdjęć portretowych 24
5.4.1. Ćwiczenia 24
5.5. Zasady wykonywania zdjęć do dokumentów 29
5.5.1. Ćwiczenia 29
5.6. Obsługa klienta w zakładzie fotograficznym 34
5.6.1. Ćwiczenia 34
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 36
7. Literatura 46
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu  Poradnik dla nauczyciela , który będzie pomocny
w organizowaniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie fotograf. Dotyczy on
realizacji jednostki modułowej 313[05].Z1.05 -  Wykonywanie zdjęć portretowych , która jest
składnikiem modułu  Technologia prac fotograficznych - 313[05].Z1
Należy zapoznać się z treścią rozdziału Wprowadzenie ponieważ umożliwi to Państwu
skuteczne korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w realizacji jednostki modułowej
 Wykonywanie zdjęć portretowych dla zawodu Fotograf 313[05] (pozycja 11
w załączonej tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
.
1. 313[05].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
2. 313[05].O1.02 Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
3. 313[05].O1.03 Posługiwanie się terminologią zawodową
4. 313[05].O1.04 Rozróżnianie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05 Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
6. 313[05].O1.06 Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
7. 313[05].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy
8. 313[05].Z1.02 Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
9. 313[05].Z1.03 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
10. 313[05].Z1.04 Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami cyfrowymi
11. 313[05].Z1.05 Wykonywanie zdjęć portretowych
12. 313[05].Z1.06 Wykonywanie zdjęć plenerowych
13. 313[05].Z1.07 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
14. 313[05].Z1.08 Wykonywanie zdjęć reportażowych
15. 313[05].Z1.09 Wykonywanie zdjęć reklamowych
16. 313[05].Z1.10 Wykonywanie zdjęć technicznych
Poradnik składa się z sześciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia,
Scenariusze zajęć, Ćwiczenia, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej.
Jeśli po analizie uznacie Państwo, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez ucznia
opanowane, wówczas uczeń powinien ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty
w poradnikach z poprzednich jednostek modułowych.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności, które uczeń będzie posiadał
po zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy
rzeczywiście takie umiejętności uczeń opanował, pomoże Państwu załączony w poradniku
sprawdzian osiągnięć.
Przykładowe Scenariusze zajęć są szczegółową propozycją przeprowadzenia lekcji
w ramach realizacji materiału nauczania dla tej jednostki modułowej.
W części Ćwiczenia znajdą Państwo propozycje ćwiczeń będących praktycznym
zastosowaniem wiadomości z zakresu materiału nauczania przewidzianego dla tej jednostki
modułowej.
Każde z ćwiczeń zawartych w poradniku opisane jest w formie polecenia co należy
wykonać. Natomiast uszczegółowieniem tego polecenia jest lista działań (czynności)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
określająca Sposób wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia mogą być realizowane indywidualnie
lub w 2-5 osobowych zespołach, w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób.
Ponadto każde z ćwiczeń zawiera Wskazówki do realizacji poszczególnych ćwiczeń.
Przy realizacji ćwiczeń autor poradnika zakłada, że uczniowie pracują aparatami
ustawionymi w trybie ręcznego sterowania czasem i przysłoną (tzw. manual oznaczony
symbolem M) co łączy się z koniecznością wykonania odpowiednich czynności przed
zrobieniem zdjęcia.
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest Lista środków dydaktycznych niezbędnych
do prawidłowego wykonania ćwiczenia oraz zalecone metody nauczania  uczenia się.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie
poziomu wiadomości i umiejętności ucznia po zakończeniu realizacji programu danej jednostki
modułowej. Składa się on z testu teoretycznego oraz z testu typu próba pracy. Pozytywnie
rozwiązane przez ucznia sprawdziany osiągnięć (teoretyczny i praktyczny) oraz załączony do
oceny w formie  portfolio efekt realizacji ćwiczeń (wykonane fotografie) stanowił będzie
dowód, że uczeń potrafi zrealizować zdanie zawodowe polegające na prawidłowym
wykonywaniu zdjęć portretowych. W przypadku sprawdzianu osiągnięć uczeń powinien
wiedzieć, że ma on formę testu podobnego do tych, jakie występują w egzaminie zewnętrznym
dla potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, aby nabrał wprawy w
rozwiązywaniu tego typu testów, co z pewnością będzie procentować w przypadku egzaminu
zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy z zakresu tej jednostki modułowej
nauczyciel może skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach biblioteki szkolnej lub
innych bibliotekach publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji możecie również
pozyskać Państwo z zasobów internetowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie
regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych
wynikających z prowadzonych prac. Przepisy te uczeń poznał już wcześniej a niektóre pozna
w trakcie nauki. W czasie pracy poza terenem szkoły zwróćcie Państwo uwagę na
przestrzeganie przepisów ruchu drogowego oraz dbałość o ochronę środowiska naturalnego.
Należy pamiętać, że uzupełnieniem tego poradnika jest  Poradnik dla ucznia , w którym
między innymi zamieszczono materiał nauczania, stanowiący podbudowę do realizacji ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- dobierać czułość matrycy w aparacie cyfrowym oraz rozdzielczość i sposób zapisu
obrazu wytworzonego przez aparat,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego, w tym obrazów
zapisanych w formacie RAW,
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- wykorzystywać elementy wiedzy o sztuce przy wykonywaniu zdjęć portretowych,
- organizować stanowisko pracy fotografa z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i ergonomii pracy,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu
prac fotograficznych,
- dobierać optymalny sprzęt i materiały do wykonywania prac fotograficznych,
- wykonywać podstawowe czynności fotograficzne, a w szczególności:
" korzystać z różnych z
ródeł informacji,
" posługiwać się aparatami fotograficznymi: lustrzanką średnioformatową, lustrzanką
małoobrazkową, lustrzanką cyfrową, cyfrowym aparatem kompaktowym
z możliwością ręcznych ustawień parametrów,
" stosować obiektywy wymienne,
" posługiwać się elektroniczną lampą błyskową oraz reflektorami studyjnymi
święcącymi światłem ciągłym i błyskowym,
" posługiwać się światłomierzem z możliwością pomiaru zarówno światła odbitego jak
i padającego, ciągłego i błyskowego,
" dokonać archiwizacji wykonanego zdjęcia poprzez naklejenie go na odpowiednie
podłoże i opatrzenie właściwym opisem,
- wykonać szkice i rysunki odręczne w aranżacji planu zdjęciowego,
- wykonywać prace fotograficzne metodami tradycyjnymi i cyfrowymi,
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiązującymi przepisami i standardami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- dobrać odpowiedni sprzęt fotograficzny (rodzaj aparatu, rodzaj obiektywu)
do wykonania zdjęć portretowych,
- dobrać odpowiednie materiały do wykonania zdjęć portretowych,
- dobrać odpowiedni sprzęt dodatkowy do wykonania zdjęć portretowych,
- określić kierunki i funkcje oświetlenia w zdjęciach portretowych,
- dokonać konfiguracji oświetlenia,
- zastosować w fotografii portretowej różne kierunki oświetlenia dla uzyskania
określonego efektu,
- wykonać zdjęcie portretowe w różnych warunkach oświetleniowych:
" przy świetle dziennym,
" przy oświetleniu atelierowym ciągłym i błyskowym,
" z wykorzystaniem płaszczyzny odbijającej,
" we wnętrzu z wykorzystaniem światła padającego przez okno,
- wykonać zdjęcie w technice wysokiego i niskiego klucza,
- przewidzieć zmiany proporcji twarzy przy stosowaniu obiektywów o różnych
ogniskowych,
- przewidzieć zmiany proporcji twarzy przy stosowaniu różnych perspektyw
fotografowania,
- stosować różne plany zdjęciowe do wykonania zdjęć portretowych,
- upozować modeli do portretu podwójnego dwuplanowego,
- wykonać zdjęcie portretowe całej postaci unikając zniekształceń perspektywicznych,
- stosować różne sposoby upozowania modela w zależności od jego cech
antropologicznych oraz charakteru zdjęcia,
- dokonać ustawienia osób do portretu grupowego,
- wykonać portret grupowy w plenerze i we wnętrzu,
- przygotować osobę do zdjęcia portretowego,
- wykonać zdjęcia do dokumentów tożsamości zgodnie z obowiązującymi normami,
- dokonać obsługi klienta z zakładzie fotograficznym,
- wykonać archiwizację negatywów i plików cyfrowych zdjęć do dokumentów
wykonanych w ramach prac usługowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Fotograf 313[05]
Moduł: Technologia prac fotograficznych 313[05].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie zdjęć portretowych 313[05].Z1.05
Temat: Wykonanie zdjęcia do prawa jazdy
Cel ogólny: Wykonanie zdjęcia identyfikacyjnego zgodnego z normami
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- przygotować klienta do zdjęcia (fizycznie i psychologicznie),
- wykonać zdjęcie do prawa jazdy przy użyciu aparatu cyfrowego zgodnie z warunkami
technicznymi i normami,
- zweryfikować poprawność wykonania zdjęcia w odniesieniu do norm,
- zapisać wykonane zdjęcie na nośniku cyfrowym,
- opisać zasady normalizowanej procedury wykonania zdjęć identyfikacyjnych.
Metody nauczania-uczenia się:
- prezentacja na temat zasad wykonywania zdjęć do prawa jazdy,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w zespołach 2-4 osobowych, nie więcej niż 15 osób w grupie.
Czas: 90 min
Środki dydaktyczne:
- Komputer z dostępem do Internetu oraz programem  Zakłady fotograficzne v1.2 lub
nowszym (aktualnym) programem udostępnionym przez Państwową Wytwórnię Papierów
Wartościowych przeznaczonym do edycji zdjęć do dokumentów zawierających dane
biometryczne),
- lampy błyskowe studyjne zestaw (2 szt. reflektorów głównych + reflektor oświetlający tło)
oraz białe tło (komplet dla każdego zespołu),
- aparat cyfrowy z możliwością zapisu formatu 1600x1200,
- materiały i normy wykonania zdjęć zgodne z systemem  KIEROWCA lub innym,
aktualnie obowiązującym na terenie RP,
- aparat cyfrowy zgodny z w. wym. warunkami (z możliwością zapisu w rozdzielczości
1200x1600 pikseli i 24 bitową głębią koloru określaną jako  bpp ),
- inne oprogramowanie wg aktualnie obowiązujących norm (np. antywirusowe),
- normy i procedury w formie pisemnej.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel przed zajęciami przeprowadza przygotowanie cyfrowego aparatu
fotograficznego tak aby miał ustawioną rozdzielczość inną niż 1600x1200 pikseli oraz
balans bieli inny niż odpowiadający światłu błyskowemu. (aby uczniowie w dalszej części
ćwiczenia byli zmuszeni do ustawienia prawidłowych parametrów).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na
stanowisku ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być
realizowane w zespołach 2-4 osobowych.
3. Nauczyciel przedstawia krótką prezentację multimedialną na temat wymogów technicznych
zdjęć do prawa jazdy na podstawie Rozporządzenia Rady UE nr RUE Nr 2252/2004 z dn.
13.12.2004.(doc. ICAO 9303) lub nowszego pobrane z Internetu
(np. http://www.fotograf.org.pl/).
4. Uczniowie czytają normy i wymagania formalne dotyczące zdjęć i planują jaki sprzęt
będzie potrzebny do realizacji ćwiczenia.
5. Nauczyciel wyjaśnia uczniom pojęcia związanych z normowanym sposobem wykonywania
zdjęć do prawa jazdy oraz innych dokumentów zawierających dane biometryczne.
6. Nauczyciel wyjaśnia uczniom ogólne zagadnienia związane z ustawianiem osób do zdjęć
identyfikacyjnych  na podstawie norm.
7. Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły (2-4 osoby) i wyznacza zadanie:  Proszę wykonać
zdjęcie do prawa jazdy zgodnie z normami i procedurami czas pracy  60 min..
8. Uczniowie wykonują fotografię z zachowaniem pełnej procedury:
- przejęcie zamówienia gdzie klientem będzie kolejno każdy z członków zespołu,
- przygotowanie klienta do zdjęcia (klient ma się uczesać, odsłonić lewe ucho. zdjąć
ewentualne kolczyki lub inne ozdoby z twarzy),
- sprawdzenie w normach czy klient może pozostawić na sobie pewne elementy ozdobne
lub nakrycie głowy (okulary, kapelusz itp.),
- upozować klienta na miejscu przeznaczonym do fotografowania,
- wykonać zdjęcie za pomocą odpowiednio ustawionego aparatu fotograficznego tak aby
głowa modela miała wielkość zaleconą w normach a oczy znajdowały się w obszarze
zaznaczonym w programie  Zakłady fotograficzne v1.2 lub innym aktualnie zgodnym
z Polskimi Normami (jeśli szkoła nie posiada licencji to program nie pozwoli na
nagranie wykonanego zdjęcia na płytę ale pozwoli na sprawdzenie poprawności
wykonania zdjęcia),
- dokonać sprawdzenia i edycji (nagrania na płytę) zdjęć przy pomocy programu
 Zakłady fotograficzne v1.2 lub innego aktualnie obowiązującego wg PN,
9. Uczniowie zamieniają się rolami na stanowiskach ćwiczeniowych - kolejno wykonują pracę
klienta, fotografa, pomocnika.
10. Nauczyciel obserwuje przebieg wykonywania ćwiczenia i dokonuje bieżącej korekty pracy
poszczególnych uczniów.
11. Uczniowie przedstawiają wyniki swojej pracy w formie zaprezentowania zgodności
wykonanych zdjęć z obowiązującymi normami.
12. Nauczyciel dokonuje oceny poprawności wykonania ćwiczenia przy pomocy programu
 Zakłady fotograficzne v1.2 (posługując się też dokumentami normalizującymi wykonanie
zdjęcia zgodnego z systemem  KIEROWCA lub innego będącego aktualnie
obowiązującym na terenie RP).
13. Nauczyciel omawia i podsumowuje przebieg ćwiczeń.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Wyszukaj w Internecie informacje i uwagi autorstwa zawodowych fotografów na tematy związane
z wykonywaniem zdjęć do różnych dokumentów. Zwróć uwagę na sygnalizowane problemy
techniczne i przedstaw notatkę na ten temat.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Każdy z uczniów wypowiada się krótko na temat czy zajęcia były prowadzone w sposób
ciekawy i zrozumiały
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Fotograf - 313[05]
Moduł: Technologia prac fotograficznych 313[05].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie zdjęć portretowych 313[05].Z1.05
Temat: Wykonanie 2 zdjęć portretowych w plenerze przy oświetleniu bezpośrednim
słonecznym z kierunku przednio-górno-bocznego z użyciem płaszczyzny odbijającej światło w
kierunku nieoświetlonej części twarzy i bez płaszczyzny.
Cel ogólny: Wykonanie zdjęcia portretowego w plenerze.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wykonać zdjęcie portretowe w plenerze przy bezpośrednim świetle słonecznym,
- posługiwać się płaszczyzną odbijającą bezpośrednie światło słoneczne przy zdjęciach
portretowych w plenerze.
Metody nauczania-uczenia się:
- metoda tekstu przewodniego,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w zespołach 2 osobowych, nie więcej niż 15 osób w grupie.
Czas: 135 min
Środki dydaktyczne:
- różne rodzaje małoobrazkowych aparatów fotograficznych: najlepiej lustrzanka
jednoobiektywowa (1 szt. na zespół),
- obiektywy wymienne,
- materiały negatywowe barwne typ 135 o różnych czułościach,
- płaszczyzna odbijająca światło (1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła odbitego i padającego (po 1 szt. na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie negatywu i uzyskanie kopii pozytywowych zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na ucznia).
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na
stanowisku ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być
realizowane w zespołach 2-3 osobowych.
2. Uczniowie czytają treści nauczania.
3. Nauczyciel omawia z uczniami cel i sposób wykonania ćwiczenia.
4. Uczniowie sprawdzają kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia,
zgodnie z listą wyposażenia dla zdjęć portretowych wykonywanych w plenerze (zgodnie z
tematyką ćwiczenia).
5. Uczniowie zapoznają się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska
ćwiczeniowego oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
6. Uczniowie planują wyjście w plener (np. na boisko szkolne) i podział ról w zespole
podczas pracy, (kto i w jakim momencie pełni rolę fotografa, modela o pomocnika
operującego płaszczyzną odbijającą światło).
7. Uczniowie planują w formie pisemnej (lub schematu) oświetlenie modela.
8. Uczniowie dobierają z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do
wykonywania ćwiczenia (aparat, obiektyw, płaszczyzna odbijająca światło) oraz
odpowiedni barwny materiał negatywowy (czułość i typ) adekwatny do bezpośredniego
oświetlenia słonecznego i typu aparatu fotograficznego.
9. Nauczyciel sprawdza poprawność wyborów i zarządza wyjście w plener przypominając
o zasadach bezpieczeństwa podczas pracy w plenerze.
10. Uczniowie wychodzą w plener i wybierają odpowiednie miejsce do fotografowania
(z odpowiednim neutralnym tłem).
11. Uczniowie odpowiednio ustawiają modela (tak aby miał oświetloną twarz bezpośrednim
światłem słonecznym z kierunku przednio-górno-bocznego).
12. Uczniowie mierzą i ustawiają odpowiednie warunki naświetlania i wykonują pierwsze
zdjęcie zgodnie z warunkami podanymi w temacie ćwiczenia.
13. Uczniowie ustawiają płaszczyznę odbijającą tak aby światło od niej odbite oświetlało część
twarzy będącą w cieniu.
14. Nauczyciel sprawdza czy płaszczyzna jest ustawiona prawidłowo.
15. Uczniowie ponownie mierzą i ustawiają odpowiednie warunki naświetlania i wykonują
drugie zdjęcie zgodnie z warunkami podanymi w temacie ćwiczenia.
16. Uczniowie dokonują zamiany ról  fotografujący przejmuje rolę modela a model rolę
fotografa  następnie kolejni członkowie zespołu wykonują po 2 zdjęcia zgodnie
z warunkami podanymi w temacie ćwiczenia.
17. Grupa wraca do szkoły.
18. Uczniowie wywołują negatywy, wybierają klatki i wykonują kopie pozytywowe zdjęć
(każdy uczeń wykonuje kopie dwóch wykonanych przez siebie zdjęć wg tematu ćwiczenia)
w formacie min. 9 x 13 cm.
19. Każdy z uczniów przykleja wykonane pozytywy do arkusza A4 i wykonuje opis specyfiki
oświetlenia widoczną na zdjęciach oraz jak zmienia się oświetlenie i estetyka zdjęcia
w zależności tego czy fotografowano z płaszczyzną odbijającą (z ekranem odbijającym)
światło czy bez.
20. Uczniowie porządkują miejsce pracy.
21. Nauczyciel zbiera wykonane prace i dokonuje oceny komentując w obecności ucznia
poprawność wykonania ćwiczenia.
22. Uczniowie dołączają ocenione prace do teczki z portfolio.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel dokonuje podsumowania efektów ćwiczeń w całej grupie.
Praca domowa
Wyszukaj w Internecie i w prasie kolorowej zdjęcia portretowe w plenerze, przy bezpośrednim
świetle słonecznym wykonane z użyciem płaszczyzny odbijającej światło.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Każdy z uczniów wypowiada się krótko na temat czy zajęcia były prowadzone w sposób
ciekawy i zrozumiały.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Dobór odpowiedniego sprzętu i materiałów do wykonywania
zdjęć portretowych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj trzy zdjęcia portretowe (popiersia) tej samej osoby w tej samej pozie z użyciem
3 kolejnych ogniskowych obiektywów: 35 mm, 50 mm, 135 mm.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 2 - 3 osobowych. (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) wykonać ćwiczenie w plenerze, z użyciem aparatu małoobrazkowego i negatywowej
czarno-białej techniki zdjęciowej,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
5) zaplanować wyjście w teren,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni aparat fotograficzny,
7) zaplanować w formie pisemnej zestaw obiektywów i negatywów właściwych typem do
użytego aparatu i czułością do aktualnych warunków atmosferycznych panujących
w miejscu fotografowania,
8) udać się w plener,
9) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
10) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
11) ustawić modela i wykonać 3 zdjęcia zgodnie z warunkami podanymi w temacie ćwiczenia,
12) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie kolejni
członkowie zespołu wykonują po 3 zdjęcia zgodnie z warunkami podanymi w temacie
ćwiczenia (zgodnie z punktami 10 i 11),
13) wrócić do pracowni,
14) wywołać materiał negatywowy, wybrać najlepsze kadry i wykonać kopie pozytywowe
zdjęć (każdy uczeń wykonuje kopie 3. wykonanych przez siebie zdjęć wg tematu
ćwiczenia) w formacie min. 9 x 13 cm
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
15) przykleić zdjęcia obok siebie do arkusza A4,
16) opisać efekty zniekształceń widoczne na zdjęciach i jak zmienia się estetyka zdjęcia
w zależności tego jakiego obiektywu użyto,
17) porównać efekty i opisać wady i zalety zastosowania obiektywów o poszczególnych
ogniskowych,
18) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
19) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
20) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne  metoda eksperymentu.
Środki dydaktyczne:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych małoobrazkowych: najlepiej lustrzanka
jednoobiektywowa,
- obiektywy wymienne o ogniskowych: 28 mm, 50 mm, 135 mm lub zoom zawierający
ogniskowe od 28 do 135 mm,
- materiały negatywowe czarno-białe typu 135 o różnych czułościach,
- światłomierze z możliwością pomiaru światła odbitego i padającego (po 1 szt. na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiału negatywowego i uzyskanie kopii
pozytywowych zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj podstawowe, niezbędne wyposażenie szkolnego atelier do zdjęć portretowych
opierając się na dostępnej literaturze i informacjach z Internetu. Zwróć uwagę, aby na liście
znalazł się sprzęt podstawowy i dodatkowy wraz z cenami.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 4-5 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) wybrać lidera zespołu i dokonać przydziału czynności dla każdego członka zespołu,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia stanowiska komputerowego,
4) zaplanować jakie podstawowe wyposażenie powinno się znalez
ć w atelier,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5) zaplanować jakie hasła będą wpisywane w celu poszukiwania stron internetowych
z wyposażeniem atelier fotograficznego,
6) uruchomić komputer i przeglądarkę internetową i wejść na stronę wyszukiwarki
www.google.pl,
7) wpisać hasła do wyszukiwania i potwierdzić  wyszukaj w google ,
8) odwiedzić również strony czasopism fotograficznych: www.biuletynfotograficzny.pl,
http://www.foto.com.pl, http://www.foto-kurier.com.pl, http://www.fotografia.net.pl
http://www.fotopozytyw.pl http://www.tmf.waw.pl ,
9) zaproponować w formie pisemnej wypunktowaną listę podstawowego wyposażenia atelier
fotograficznego do zdjęć portretowych,
10) przedstawić propozycję zakupu sprzętu na forum grupy (liderzy) do oceny,
11) dołączyć listę do teczki zawierającej portfolio z pracami realizowanymi w ramach tej
jednostki modułowej.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- komputer PC z dostępem Internetu i podstawowym oprogramowaniem do eksploracji
Internetu (1 szt na 2 uczniów),
- zestaw książek, katalogów sprzętu i czasopism z dziedziny fotografii,
- arkusze A4 o gramaturze min. 80 g/m2, długopis (po 1 szt. na ucznia).
Ćwiczenie 3
Wykonaj 3 kopie pozytywowe tego samego, wizualnie najlepszego Twoim zdaniem
zdjęcia portretowego z ćwiczenia nr 1, na 3 papierach o tej samej gradacji, lecz różnych
strukturach powierzchni  matowym, półmatowym i błyszczącym. Porównaj wszystkie trzy
kopie. Uzasadnij na piśmie, która kopia Twoim zdaniem jest wizualnie najatrakcyjniejsza.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować czynności potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia (ustnie),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5) wykonać kopie pozytywowe zdjęć (każdy uczeń wykonuje 3 kopie z wybranego przez
siebie zdjęcia) w formacie min. 9 x 13 cm,
6) przykleić zdjęcia obok siebie do arkusza A4,
7) opisać jak zmienia się estetyka zdjęcia portretowego w zależności od tego jaka jest
struktura powierzchni kopii pozytywowej,
8) porównać efekty wizualne opisać wnioski płynące z zastosowania różnych powierzchni
materiałów pozytywowych w fotografii portretowej,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
10) przedstawić wykonaną pracę nauczycielowi do oceny,
11) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- wyposażenie umożliwiające powiększenie negatywów w czarno-białej ciemni
pozytywowej oraz odczynniki umożliwiające obróbkę chemiczną czarno-białych
materiałów pozytywowych,
- czarno-białe materiały pozytywowe, barytowe lub na podłożu polietylenowym, o stałym
lub zmiennym kontraście w wyborze 3 rodzajów powierzchni: matowe, półmatowe
i błyszczące,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. dla 1 ucznia).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2. Zasady oświetlenia postaci w fotografii portretowej
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj serię 6 zdjęć przedstawiających popiersie tego samego modela ustawionego na
wprost przy których kolejno zastosowałeś poszczególne kierunki oświetlenia jednym
reflektorem: przednie, boczne, górne, dolne, tylne i przednio-górno-boczne. Ćwiczenie
wykonaj aparatem cyfrowym i obiektywem długoogniskowym.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w zespołach
3 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) warunki oświetleniowe, dobór czułości matrycy
aparatu,
5) uzgodnić w zespole kolejność w jakiej poszczególni członkowie realizują ćwiczenie spełniając
kolejno rolę fotografa, modela i role pomocnicze w ustawianiu oświetlenia,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania ćwiczenia,
7) dobrać odpowiedni do użytego oświetlenia balans bieli oraz odpowiednią czułość matrycy
w aparacie cyfrowym,
8) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania przed wykonaniem każdego zdjęcia,
9) odpowiednio ustawić modela i wykonać co najmniej 6 zdjęć zgodnych z warunkami podanymi
w temacie ćwiczenia,
10) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie kolejni
członkowie zespołu wykonują swoją pracę (zgodnie z punktami 8 i 9),
11) wykonać kopie pozytywowe wykonanych zdjęć (każdy uczeń ) w formacie minimum 6 x 9 cm,
12) nakleić wykonane zdjęcia na jeden arkusz wielkości A4 i opatrzyć pisemnym komentarzem do
każdego zdjęcia jak kierunek oświetlenia modeluje wizerunek modela,
13) uzasadnić wybór czułości matrycy,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
16) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- komputer PC z podstawowym oprogramowaniem umożliwiającym wydruk zdjęć,
- drukarka lub digilab,
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
- lampa studyjna  1 szt. na zespół (lampa dowolnego typu),
- dowolne tło fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające uzyskanie wydruku zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na ucznia).
Ćwiczenie 2
Wykonaj w atelier 2 zdjęcia popiersia tego samego modela upozowanego na wprost tak,
aby oświetleniem zasadniczym było oświetlenie przednio-górno-boczne a dopełniającym
oświetlenie boczne z przeciwnej strony niż zasadnicze. Pierwsze zdjęcie wykonaj tylko z tymi
dwoma światłami a na drugim zdjęciu celowo użyj trzeciego z
ródła światła  pełniącego rolę
oświetlenia efektowego.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w
zespołach 3 osobowych. (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) wykonać ćwiczenie z użyciem aparatu średnioformatowego i czarno-białej techniki
zdjęciowej,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
4) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) oświetlenie modela,
6) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
8) dobrać odpowiedni materiał negatywowy (czułość i typ) adekwatny do użytego
oświetlenia i typu aparatu fotograficznego,
9) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
10) ustawić modela na wprost i wykonać 2 zdjęcia zgodnie z warunkami podanymi w temacie
ćwiczenia,
11) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie kolejni
członkowie zespołu wykonują po 2 zdjęcia zgodnie z warunkami podanymi w temacie
ćwiczenia (zgodnie z punktami 9 i 10),
12) wywołać negatywy, wybrać najlepsze kadry i wykonać kopie pozytywowe zdjęć (każdy uczeń
wykonuje kopie dwóch wykonanych przez siebie zdjęć) w formacie min. 9 x 13 cm,
13) przykleić zdjęcia obok siebie do arkusza A4,
14) opisać wykonanych zdjęć jak zmieniają się proporcje twarzy w zależności od pochylenia
głowy,
15) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
16) przedstawić nauczycielowi do oceny,
17) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- średnioformatowa lustrzanka jednoobiektywowa,
- obiektywy wymienne,
- statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
- lampy studyjne  zestaw min. 3 szt. na zespół,
- dowolne tło fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół,
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiałów negatywowych i uzyskanie kopii
pozytywowych zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
Ćwiczenie 3
Wykonaj 2 zdjęcia portretowe w plenerze: pierwsze przy bezpośrednim świetle
słonecznym padającym z kierunku przednio-górno-bocznego a drugie takie samo tylko
z użyciem płaszczyzny odbijającej (ekranu odbijającego światło) w kierunku nieoświetlonej
części twarzy. Zrealizuj ćwiczenie za pomocą aparatu małoobrazkowego i negatywowej
barwnej techniki zdjęciowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 3 osobowych. (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować wyjście w plener (np. na boisko szkolne),
5) zaplanować podział ról w zespole podczas pracy (kto i w jakim momencie pełni rolę
fotografa, modela o pomocnika operującego płaszczyzną odbijającą światło,
6) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) oświetlenie modela,
7) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
8) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia (aparat, obiektyw, płaszczyzna odbijająca światło),
9) dobrać odpowiedni barwny materiał negatywowy (czułość i typ) odpowiedni do
bezpośredniego oświetlenia słonecznego i typu aparatu fotograficznego
10) wyjść w plener
11) znalez
ć odpowiednie miejsce do fotografowania (z odpowiednim neutralnym tłem)
12) ustawić odpowiednio modela (tak aby miał oświetloną twarz bezpośrednim światłem
słonecznym z kierunku przednio-górno-bocznego)
13) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania i wykonać 2 zdjęcia zgodnie
z warunkami podanymi w temacie ćwiczenia,
14) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie kolejni
członkowie zespołu wykonują po 2 zdjęcia zgodnie z warunkami podanymi w temacie
ćwiczenia (zgodnie z punktami 11 i 12)
15) wrócić do pracowni
16) wywołać materiał negatywowy, wybrać najlepsze kadry i wykonać kopie pozytywowe
zdjęć (każdy uczeń wykonuje kopie dwóch wykonanych przez siebie zdjęć wg tematu
ćwiczenia) w formacie min. 9 x 13 cm
17) przykleić zdjęcia obok siebie do arkusza A4 i opisać specyfikę oświetlenia widoczną
na zdjęciach i jak zmienia się oświetlenie oraz estetyka zdjęcia w zależności od tego czy
fotografowano z płaszczyzną odbijającą światło czy bez,
18) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
19) przedstawić nauczycielowi do oceny,
20) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- różne rodzaje małoobrazkowych aparatów fotograficznych: najlepiej lustrzanka
jednoobiektywowa (1 szt. na zespół)
- obiektywy wymienne,
- materiały negatywowe barwne typ 135 o różnych czułościach,
- płaszczyzna odbijająca światło (1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła odbitego i padającego (po 1 szt. na zespół),
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiału negatywowego i uzyskanie kopii
pozytywowych zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na ucznia).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.3. Zasady kompozycji, estetyki i aranżacji planu
fotograficznego w fotografii portretowej
5.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj 3 zdjęcia portretowe (popiersia) tego samego modela, w pozie z twarzą na
wprost nie zmieniając ustawienia aparatu. Pierwsze zdjęcie  oś optyczna obiektywu na
wysokości oczu, drugie zdjęcie  model nieznacznie podnosi głowę, trzecie zdjęcie  model
nieznacznie pochyla głowę w dół. Użyj tradycyjnej techniki zdjęć czarno-białych i aparatu
średnioformatowego.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 3 osobowych. (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) upozowanie modela,
5) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) oświetlenie modela,
6) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
8) dobrać odpowiedni materiał negatywowy (czułość i typ) adekwatny do użytego
oświetlenia i typu aparatu fotograficznego,
9) zmierzyć i ustawić w aparacie odpowiednie warunki naświetlania,
10) upozować odpowiednio modela i wykonać serię 3 zdjęć zgodnych z warunkami podanymi
w temacie ćwiczenia,
11) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie kolejni
członkowie zespołu wykonują po 3 zdjęcia zgodnie z warunkami podanymi w temacie
ćwiczenia (zgodnie z punktami 9 i 10),
12) wywołać materiał negatywowy, wybrać najlepsze kadry i wykonać kopie pozytywowe zdjęć
(każdy uczeń wykonuje kopie trzech wykonanych przez siebie zdjęć) w formacie min. 9 x 13
cm,
13) przykleić zdjęcia obok siebie do arkusza A4 i opisać jak zmieniają się proporcje twarzy
w zależności od pochylenia głowy na wykonanych zdjęć,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
16) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- średnioformatowy aparat fotograficzny, obiektywy wymienne,
- negatywowy materiał barwny,
- statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
- zestaw lamp studyjnych  min. 2 szt. na zespół (lampy dowolnego typu),
- dowolne tło fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół,
- sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiałów negatywowych i uzyskanie kopii
pozytywowych zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
Ćwiczenie 2
Wykonaj w atelier 3 zdjęcia całej postaci modela. Pierwsze zdjęcie wykonaj z poziomu
perspektywy ptasiej (np. z 0,5 mb ponad głową modela) drugie z perspektywy horyzontalnej
(wysokości nieznacznie poniżej głowy modela) a trzecie z perspektywy żabiej (z poziomu ok.
20 cm powyżej powierzchni na której stoi model).
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 2 - 3 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) warunki oświetleniowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
7) dobrać odpowiedni do użytego oświetlenia balans bieli oraz odpowiednią czułość matrycy
w aparacie cyfrowym,
8) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
9) odpowiednio upozować modela i wykonać co najmniej 3 zdjęcia zgodne z warunkami
podanymi w temacie ćwiczenia,
10) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie drugi
i trzeci członek zespołu wykonuje swoją pracę (zgodnie z punktami 8 i 9),
11) przenieść zdjęcia do pamięci komputera i dokonać selekcji ,
12) wykonać wydruki wybranych zdjęć (każdy uczeń swoją pracę) w formacie min. 9 x 13 cm,
13) nakleić wykonane zdjęcia na jeden arkusz wielkości A4 i opatrzyć komentarzem która
perspektywa fotografowania jest najkorzystniejsza dla wiernego oddania wizerunku
modela,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
16) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- komputer PC z podstawowym oprogramowaniem umożliwiającym wydruk zdjęć,
- drukarka lub digilab
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
- zestaw lamp studyjnych  min. 2 szt. na zespół (lampy dowolnego typu),
- dowolne tło fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół,
- sprzęt i materiały umożliwiające uzyskanie wydruku zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.4. Zasady wykonywania zdjęć portretowych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj 9 zdjęć popiersia modela z zastosowaniem wszystkich 9 sposobów upozowania
modela zawartych w poradniku dla ucznia dla jednostki modułowej 313[05].Z1.05
 Wykonywanie zdjęć portretowych , w rozdziale 4.4.1. Pracę wykonaj aparatem cyfrowym.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 2 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) warunki oświetleniowe,
5) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
6) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
7) dobrać odpowiedni do użytego oświetlenia balans bieli oraz odpowiednią czułość matrycy
w aparacie cyfrowym,
8) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
9) odpowiednio upozować modela i wykonać co najmniej 9 zdjęć zgodnych z warunkami
podanymi w temacie ćwiczenia,
10) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie drugi
członek zespołu wykonuje swoją pracę (zgodnie z punktami 8 i 9),
11) przenieść zdjęcia do komputera, dokonać selekcji,
12) wykonać kopie pozytywowe wybranych zdjęć (każdy uczeń swoją pracę) w formacie
minimum 6 x 9 cm,
13) nakleić wykonane zdjęcia na jeden arkusz wielkości A4 i opatrzyć numeracją od 1 do 9
zgodnie z numeracją póz zawartą w rozdziale materiału nauczania o numerze 4.4.1.,
14) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór
aparatu cyfrowego, czułości matrycy, oraz rodzaju oświetlenia,
15) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
16) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
17) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- komputer PC z podstawowym oprogramowaniem umożliwiającym wydruk zdjęć,
- drukarka lub digilab,
- lustrzanka cyfrowa lub cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
- zestaw lamp studyjnych  min. 2 szt. na zespół (lampy dowolnego typu),
- dowolne tło fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół,
- sprzęt i materiały umożliwiające wydruk zdjęć,
- arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
Ćwiczenie 2
Wykonaj portret dwuosobowy w ustawieniu dwuplanowym posługując się tradycyjną
techniką fotografii czarno-białej z użyciem aparatu średnioformatowego.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 3 - 4 osobowych. (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) warunki oświetleniowe,
5) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) upozowanie modeli,
6) uzgodnić w zespole kto najpierw pozuje a kto fotografuje,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
8) dobrać odpowiedni materiał negatywowy (czułość i typ)adekwatny do użytego
oświetlenia i typu aparatu fotograficznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
9) zmierzyć i ustawić w aparacie warunki naświetlania,
10) upozować odpowiednio modeli i wykonać serię zdjęć zgodnych z warunkami podanymi w
temacie ćwiczenia,
11) wykonać zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem  następnie kolejni
członkowie zespołu wykonują kolejno ćwiczenie (zgodnie z punktami 9 i 10),
12) wywołać materiał negatywowy, wybrać najlepsze kadry i wykonać kopie pozytywowe
zdjęć (każdy uczeń swoją pracę) w formacie min. 9 x 13 cm,
13) nakleić wykonane zdjęcia na jeden arkusz wielkości A4 i opatrzyć komentarzem
tłumaczącym dlaczego przedstawione zdjęcie można nazwać dwuplanowym,
14) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
15) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
16) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 różne rodzaje średnioformatowych aparatów fotograficznych: lustrzanka jedno lub
dwuobiektywowa
 obiektywy wymienne,
 statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
 zestaw lamp studyjnych  min. 2 szt. na zespół (lampy dowolnego typu),
 dowolne tło fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
 światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
 wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół,
 sprzęt i materiały umożliwiające wywołanie materiałów negatywowych i uzyskanie kopii
pozytywowych,
 arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
Ćwiczenie 3
Wykonaj 3 zdjęcia  portrety grupowe całej grupy ćwiczeniowej lub całej klasy. Pierwsze
zdjęcie wykonaj w sali lekcyjnej, drugie na ciemnym korytarzu a trzecie w plenerze. Użyj
cyfrowej techniki zdjęciowej.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w
zespołach 2 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej miejsca i czas wykonania zdjęć,
5) zaplanować w formie pisemnej warunki oświetleniowe i sprzęt potrzebny do wykonania
ćwiczenia,
6) uzgodnić w zespole kto najpierw ustawia grupę a kto fotografuje,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
8) dobrać odpowiedni do użytego oświetlenia balans bieli oraz odpowiednią czułość matrycy
w aparacie cyfrowym,
9) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
10) upozować grupę i wykonać zdjęcia w zgodzie z warunkami podanymi w temacie
ćwiczenia (po zdjęciu grupa rozprasza się),
11) wykonać zamianę ról  fotograf staje się ustawiającym grupę a uczeń poprzednio
ustawiający grupę przejmuje rolę fotografa,
12) wykonać kopie pozytywowe wykonanych zdjęć (każdy uczeń wykonuje kopię
pozytywową zdjęcia wykonanego przez siebie) w formacie min.10 x 15 cm,
13) nakleić wykonane zdjęcia na arkusz wielkości A4 z podpisem określającym datę
i sprecyzowaniem kto jest na zdjęciu,
14) dołączyć w formie pisemnej refleksje na temat specyfiki wykonywania zdjęć grupowych,
15) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
16) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
17) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 komputer PC z dostępem Internetu i podstawowym oprogramowaniem umożliwiającym
wydruk zdjęć,
 drukarka lub digilab,
 różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
 statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
 lampa błyskowa dużej mocy,
 światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
 piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu sprzętu w pracowni
- po 1 szt. do każdego aparatu),
 sprzęt i materiały umożliwiające uzyskanie wydruków zdjęć,
 arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.5. Zasady wykonywania zdjęć do dokumentów
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj zdjęcie do prawa jazdy zgodnie z obowiązującymi normami.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 2 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zapoznać się z poszczególnymi normami i przepisami prawa dotyczącymi sposobów
i procedur wykonania zdjęć do prawa jazdy,
5) zaplanować w formie pisemnej ustawienie oświetlenia i innego sprzętu potrzebnego do
wykonania zdjęć,
6) uzgodnić w zespole kto najpierw ustawia grupę a kto fotografuje,
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
8) dobrać balans bieli odpowiedni do użytego oświetlenia oraz odpowiednią czułość matrycy
w aparacie cyfrowym,
9) ustawić w aparacie cyfrowym rozdzielczość otrzymywanego obrazu (zgodnie z normą),
10) przygotować modela do zdjęcia i sprawdzić czy jego wygląd odpowiada normie,
11) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
12) upozować modela zgodnie z normą i wykonać ekspozycję
13) wykonać zamianę ról  uczeń pełniący rolę fotografa staje się modelem a uczeń
poprzednio pozujący przejmuje rolę fotografa,
14) przenieść wykonane pliki do komputera i wykonać sprawdzenie parametrów czy są
zgodne z normą (balans bieli, wielkość głowy oraz inne parametry zawarte w normie),
15) nagrać zdjęcie na nośnik zgodny z normą (jeśli szkoła posiada odpowiednie licencje na
wykonywanie tego typu zdjęć),
16) opisać sposób wykonania ćwiczenia z podaniem odpowiednich, aktualnie obowiązujących
aktów prawnych normujących wykonywanie zdjęć do prawa jazdy,
17) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 normy państwowe i inne dokumenty normujące parametry które muszą spełniać zdjęcia do
prawa jazdy
 komputer PC z dostępem Internetu i odpowiednim oprogramowaniem spełniającym
wymagania Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych lub innej instytucji
upoważnionej do wydawania prawa jazdy,
 różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy z możliwością ustawienia rozdzielczości podanej w normie do wykonania
zdjęć do prawa jazdy,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów (po 1 szt. na zespół),
 statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
 zestaw lamp studyjnych dowolnego typu (min. 1 kpl. na zespół), światłomierze
z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
 arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół),
 nośniki cyfrowe (płyty CD).
Ćwiczenie 2
Wykonaj zdjęcie do wizy USA (lub innego kraju) zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 2 osobowych (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zapoznawać się z przepisami dotyczącymi wykonania zdjęć wizy Stanów Zjednoczonych
Ameryki poprzez odwiedzenie strony internetowej ambasady USA w Polsce
(http://warsaw.usembassy.gov/poland-pl/docs_photo.html),
5) zaplanować w formie pisemnej ustawienie oświetlenia i innego sprzętu potrzebnego do
wykonania zdjęć,
6) uzgodnić w zespole kto najpierw ustawia grupę a kto fotografuje,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
7) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
8) dobrać odpowiedni do użytego oświetlenia balans bieli oraz odpowiednią czułość matrycy
w aparacie cyfrowym,
9) ustawić w aparacie cyfrowym rozdzielczość otrzymywanego obrazu (zgodnie
z wymaganiami),
10) przygotować modela do zdjęcia i sprawdzić czy jego wygląd odpowiada normie,
11) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
12) upozować modela zgodnie z normą i wykonać zdjęcie,
13) dokonać zamiany ról  uczeń pełniący rolę fotografa staje się modelem a uczeń
poprzednio pozujący przejmuje rolę fotografa,
14) przenieść wykonane pliki do pamięci komputera i wykonać kadrowanie oraz dopasowanie
wielkości głowy modela zgodnie z wymaganiami zawartymi w formularzu wizowym,
15) przygotować plik ze zdjęciami do wydruku na drukarce termosublimacyjnej lub do
kopiowania na digilabie(na jednym wydrukowanym arkuszu powinno się zmieścić od 2 do
4 zdjęć)
16) dokonać wydruku i obcięcia zdjęć do odpowiedniego formatu,
17) dokonać sprawdzenia parametrów za pomocą linijki,
18) nakleić zdjęcia na arkusz A4 i opisać sposób wykonania ćwiczenia z podaniem
odpowiednich, aktualnie obowiązujących wymiarów normujących wykonywanie zdjęć do
wizy USA (lub innego kraju jaki przyjąłeś w temacie ćwiczenia),
19) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 komputer PC z dostępem Internetu,
 różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych: lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat
kompaktowy z możliwością ustawienia rozdzielczości podanej w normie do wykonania
zdjęć,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów (po 1 szt. na zespół)
 statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół)
 zestaw lamp studyjnych  min. 2 szt. na zespół (lampy dowolnego typu)
 białe tło (1 szt. na zespół),
 światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
 linijka, arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki,
długopis (po 1 szt. na zespół),
 drukarka termosublimacyjna lub digilab umożliwiający wykonanie wydruku.
Ćwiczenie 3
Wykonaj, techniką cyfrową, zdjęcie do legitymacji szkolnej zgodnie z informacjami
uzyskanymi w sekretariacie szkoły. Poddaj je retuszowi komputerowemu.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
w zespołach 2 - 4 osobowych. (w grupach ćwiczeniowych nie większych niż 15 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie
z listą wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznawać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego
oraz udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) dowiedzieć się w sekretariacie szkoły o warunki techniczne (wielkość, kolor tła,
równomierność oświetlenia) i sposób upozowania modela do zdjęć legitymacyjnych,
5) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) warunki oświetleniowe,
6) zaplanować w formie pisemnej (lub schematu) upozowanie modela,
7) uzgodnić w zespole kto pierwszy pozuje a kto fotografuje,
8) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonywania
ćwiczenia,
9) dobrać odpowiednią rozdzielczość i czułość matrycy aparatu cyfrowego,
10) zmierzyć i ustawić odpowiednie warunki naświetlania,
11) upozować odpowiednio modela i wykonać zdjęcie,
12) przeprowadzić zamianę ról  fotograf staje się modelem a model fotografem i wykonuje
swoją część zadania,
13) przenieść zdjęcia z aparatu do pamięci komputera, dokonać dwóch wersji retuszu
z użyciem narzędzia do retuszu miejscowego: wersji optymalnej i wersji ze zbyt
intensywnym retuszem
14) wykonać wydruki trzech wersji tego samego zdjęcia: pierwsze  bez retuszu, drugie -
z optymalnym retuszem, trzecie -  przeretuszowane ,
15) nakleić wykonane zdjęcia na jeden arkusz wielkości A4 z opisem wskazującym
intensywność retuszu oraz wskazaniem które zdjęcie wygląda najlepiej,
16) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
17) przedstawić pracę nauczycielowi do oceny,
18) dołączyć pracę do portfolio dokumentującego realizację ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Środki dydaktyczne:
 komputer PC z podstawowym oprogramowaniem umożliwiającym retusz zdjęć narzędziem
do retuszu miejscowego,
 drukarka lub digilab,
 lustrzanka cyfrowa lub cyfrowy aparat kompaktowy,
 obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
 statywy ciężkie i lekkie z poziomicami (po 1 szt. na zespół),
 zestaw lamp studyjnych  min. 2 szt. na zespół (lampy dowolnego typu),
 tła fotograficzne (po 1 szt. na zespół),
 światłomierze z możliwością pomiaru światła ciągłego i błyskowego (po 1 szt. na zespół),
 wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne) piloty do zdalnego sterowania aparatami (jeśli takie są na wyposażeniu
sprzętu w pracowni. po 1 szt. na zespół,
 sprzęt i materiały umożliwiające wydruk zdjęć,
 arkusze A4 o gramaturze min 160 g/m2, taśma dwustronnie klejąca, nożyczki, długopis
(po 1 szt. na zespół).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
5.6. Obsługa klienta w zakładzie fotograficznym
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odegraj scenkę przedstawiającą obsługę klienta od chwili wejścia do zakładu do
pożegnania się z nim po wykonanej usłudze polegającej na wykonaniu zdjęcia do legitymacji.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
ćwiczeniowym zorganizowanym w określonym otoczeniu (Np. pracowni lub prawdziwego
zakładu fotograficznego) oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być
realizowane w zespołach 4 - osobowych (2 osoby odgrywają scenkę a pozostałe dwie
obserwują i zapisują uwagi),
2) zaplanować w formie pisemnej scenariusz scenki,
3) zaaranżować ustawienie rekwizytów,
4) zaprezentować scenkę w zespole dwa razy: raz jako klient raz jako fotograf,
5) przeprowadzić wstępną ocenę w zespole,
6) dokonać samooceny: co zrobiłeś dobrze i z
le a co mogłeś wykonać lepiej.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydatkyczne:
- rekwizyty w postaci wyposażenia zakładu fotograficznego lub umownie przyjęte
zamienniki,
- kartki papieru i długopisy.
Ćwiczenie 2
Wykonaj w komputerze archiwizację plików ze zdjęciami dokumentowymi klientów
przyjmując za kryterium nazwisko klienta.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz sprawdzić poziom teoretycznego przygotowania uczniów z odpowiedniego zakresu
materiału nauczania. W trakcie realizacji ćwiczenia nauczyciel monitoruje sposób jego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
realizacji i koryguje zaobserwowane nieprawidłowości. Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel
powinien omówić z uczniem (lub grupą uczniów) efekty końcowe jego (ich) pracy zwracając
uwagę na  mocne i  słabe strony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku
komputerowym oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane
indywidualnie,
2) zaplanować na kartce sposób organizacji archiwizacji i zaproponować nazwy folderów,
3) wykonać na dysku komputera odwzorowania zaplanowanego schematu folderów,
4) posortować otrzymane pliki oznaczone nazwiskami klientów,
5) dokonać wyszukania zleconego przez nauczyciela pliku ze zdjęciem klienta,
6) uzasadnić pisemnie funkcjonalność przyjętej metody sortowania.
Zalecane metody nauczania - uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
 Komputer PC z systemem operacyjnym Windows XP lub nowszym (po 1 szt. dla każdego
ucznia),
 pliki ze zdjęciami klientów o nazwach odpowiadających nazwiskom (minimum 150 szt.).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie zdjęć
portretowych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1-15, są z poziomu podstawowego,
- zadania 16-20, są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Plan testu Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wybierać typy aparatów
1.
używane do fotografowania B P d
portretu
Wybrać właściwy typ aparatu B P b
2.
optymalny do profesjonalnego
fotografowania portretu
Rozróżnić jaką techniką B P b
3. zostało wykonane zdjęcie
portretowe
B P a
Wybrać zdjęcie wykonane
4.
obiektywem długoogniskowym
Nazwać jaką część postaci A P a
5. dorosłego człowieka stanowi
głowa
Wyjaśnić na czym polegają B P c
6. różnice wizerunku widzianego
w lustrze i na zdjęciu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
A P pełny, amerykański, zbliżenie,
Wymienić 4 plany stosowane
7.
detal
w fotografii portretowej
B P c
Rozróżnić kierunek oświetlenia
8.
użytego do wykonania zdjęcia
Wyjaśnić na czym polega B P c
9. ustawienie portretu
dwuplanowego
Wymienić jakie A P b
10. niebezpieczeństwa niesie ze
sobą zbyt intensywny retusz
Rozróżnić sposób upozowania B P b
11. modela do zdjęcia do dowodu
osobistego
B P a
Wybrać właściwe tło do zdjęcia
12.
do dowodu osobistego
Wyliczyć o czym należy A P b
poinformować klienta przed
13.
przystąpieniem do realizacji
usługi
Wymienić czego należy unikać A P a
przy ustawiania pozy klienta do
14.
wykonywania określonego
zdjęcia portretowego
A P d
Wymienić właściwy rozmiar
15.
zdjęcia do paszportu
Określić optymalną odległość C PP b
16. przedmiotową do wykonania
zdjęcia do dokumentów
C PP d
Zaprojektować ustawienie 20
17.
osób do portretu grupowego
Wybrać rodzaj obiektywu do C PP b
18. fotografowania całej postaci
w atelier
Określić jakie tło stosuje się C PP d
19. w fotografowaniu portretów
w atelier
c PP
Narysować linie podziału
20.
twarzy modela
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu zgodnie z wewnątrzszkolnym
systemem oceniania.
2. Określ wymagania dla uczniów.
3. Przygotuj instrukcję dla ucznia, test i kartę odpowiedzi dla każdego ucznia.
4. Zapewnij odpowiednie warunki przeprowadzenia testu (czas, możliwość samodzielnej
pracy).
5. Przed rozpoczęciem pracy zapoznaj ucznia z instrukcją.
6. Przeprowadz
test w określonym czasie.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytania o różnym stopniu trudności.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi zakreślając poprawną
odpowiedz
znakiem  X , wpisując poprawne odpowiedzi lub wykonaj rysunek.
W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem a następnie ponownie
zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część  poziom ponadpodstawowy
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie ci czas wolny.
9. Na rozwiązani testu masz 45 min.
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I  Poziom podstawowy
1. Do zdjęć portretowych używane są aparaty typu
a) wielkoformatowego.
b) średnioformatowego.
c) cyfrowego.
d) wszystkie typy aparatów.
2. Jaki typ aparatów na tradycyjne materiały zdjęciowe jest najbardziej optymalny do
wykonywania profesjonalnej fotografii portretowej z uwagi na dobrą jakość zdjęć przy
stosunkowo niekłopotliwej obsłudze?
a) wielkoformatowe.
b) średnioformatowe.
c) małoobrazkowe.
d) kompaktowe.
3. W jakiej technice wykonane zostało
przedstawione obok zdjęcie?
a) w technice wysokiego klucza.
b) w technice niskiego klucza.
c) w technice otwartego błysku.
d) w technice poklatkowej.
4. Które poniżej zamieszczonych zdjęć portretowych zostało wykonane obiektywem
długoogniskowym?
fot. 1 fot. 2 fot. 3
a) fot. 1.
b) fot. 2.
c) fot. 3.
d) żadne z powyższych.
5. Głowa dorosłego człowieka stanowi około:
a) 1/8 wysokości całej postaci.
b) 1/5 wysokości całej postaci.
c) 1/4 wysokości całej postaci.
d) 1/10 wysokości całej postaci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
6. Wyjaśnij dlaczego nasze wizerunki na zdjęciu i w lustrze różnią się?
a) ponieważ lustra zazwyczaj zniekształcają.
b) ponieważ nigdy nie oglądamy się w oświetleniu atelierowym i nasz wizerunek
w oświetleniu atelierowym wydaje się nienaturalny.
c) ponieważ twarz nie jest symetryczna i w lustrze widzimy jej odwrócony wizerunek
a na fotografii faktyczny.
d) podczas fotografowania przybieramy nienaturalne miny.
7. Wymień, jakie 4 plany fotograficzne stosujemy w fotografii portretowej?
8. Do wykonania zamieszczonego obok portretu wykorzystano
oświetlenie jednym reflektorem z kierunku:
a) przednio-bocznego.
b) przedniego.
c) przednio-górno-bocznego.
d) dolno-przedniego
9. Ustawienie postaci do portretu dwuosobowego, dwuplanowego polega na
a) posadzeniu fotografowanych osób i odwróceniu ich do siebie twarzami.
b) skierowaniu twarzy modeli w dwie różne strony.
c) umieszczeniu modeli w różnych odległościach od obiektywu.
d) upozowaniu modeli w ten sposób że jedna osoba jest wyżej od drugiej.
10. Jakie ryzyko niesie ze sobą zbyt intensywny retusz?
a) zmiany barwy skóry.
b) usunięcie charakterystycznych cech twarzy.
c) zlikwidowania nie tych zmarszczek co potrzeba.
d) pogłębienia cieni nad powiekami.
11. Wykonując zdjęcie do dowodu osobistego model powinien być upozowany
a) lewym bokiem do aparatu.
b) lewym półprofilem z widocznym lewym uchem.
c) przodem do aparatu z widocznymi obydwoma uszami.
d) prawym półprofilem z widocznym prawym uchem.
12. Jakie tło powinno znajdować się na zdjęciu do dowodu czy paszportu?
a) jasne.
b) ciemnoszare.
c) niebieskie.
d) w kolorze ludzkiej skóry.
13. O czym należy poinformować klienta przed przystąpieniem do wykonywania usługi?
a) o czasie pracy zakładu.
b) o cenie i terminie wykonania usługi.
c) o prawach, jakie przysługują klientowi w przypadku reklamacji.
d) o typie sprzętu, na jakim będzie wykonywane zlecenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
14. Czego należy unikać podczas ustawiania pozy klienta do wykonania określonego zdjęcia
portretowego?
a) dotykania klienta.
b) proszenia klienta, aby skierował wzrok w określoną stronę.
c) proszenia, aby jeszcze raz poprawił fryzurę.
d) proszenia, aby otarł pot z twarzy.
15. Jaki rozmiar zdjęcia jest wymagany do paszportu według Rozporządzenia Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z 14 lipca 2006 r?
a) szerokość zdjęcia 25mm, wysokość 35mm
b) szerokość zdjęcia 50mm, wysokość 50mm.
c) szerokość zdjęcia 37mm, wysokość 42mm.
d) szerokość zdjęcia 35mm, wysokość 45mm.
Część II  Poziom ponadpodstawowy
16. Jaka jest optymalna odległość przedmiotowa przy wykonywaniu zdjęć do dokumentów
(dowodu osobistego, prawa jazdy itp.)?
a) 1-2 metrów.
b) 2-3 metrów.
c) 4-6 metrów.
d) 1-5 metrów.
17. Jak ustawisz osoby do wykonania portretu grupowego 20 osobowego w kadrze poziomym?
a) w jednym rzędzie (od najniższej do najwyższej).
b) w dwuszeregu (od najniższej do najwyższej, drugi rząd odwrotnie).
c) w dwuszeregu i w półkolu (wyżsi z tyłu).
d) w trzech rzędach (osoby najniższe w pierwszym rzędzie, najwyższe w ostatnim).
18. Fotografując w atelier całą postać aparatem małoobrazkowym powinieneś użyć obiektywu
o ogniskowej
a) 20 mm.
b) 50 mm.
c) 135 mm.
d) 200 mm.
19. Tło w portretowych zdjęciach studyjnych powinno być
a) malowane w scenki rodzajowe.
b) w wielobarwne wzory.
c) białe.
d) proste i nieskomplikowane aby podkreślić cechy modela.
20. Zaznacz na rysunku zamieszczonym na karcie odpowiedzi prawidłowe proporcje podziału
twarzy: po lewej stronie narysuj podział na 2 części i po prawej stronie na 3 części
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Zakreśl poprawną odpowiedz
znakiem  X , wpisz poprawne odpowiedzi lub
wykonaj rysunek.
nr
prawidłowa odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
TEST II
Test praktyczny   próba pracy do jednostki modułowej  Wykonywanie
zdjęć portretowych
Instrukcja dla nauczyciela
W badaniu osiągnięć ucznia w jednostce modułowej  Wykonywanie zdjęć portretowych
przewiduje się zastosowanie zadania testowego typu  próba pracy , gdyż pozwoli ono
sprawdzić poziom ukształtowanych umiejętności praktycznych. Zadanie zostało tak
skonstruowane, aby można było sprawdzić wyszczególniony poniżej układ czynności
wykonywanych przez ucznia. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków dla ucznia,
umożliwiających w określonym czasie wykonanie zadania. Nauczyciel może przeprowadzić
próbę pracy w funkcjonującym zakładzie usługowym lub zaaranżować ustawienie mebli
markujące strefę przyjęć klienta i strefę atelier na terenie pracowni.
Uczeń powinien mieć udostępnione:
- aparat fotograficzny typu lustrzanka cyfrowa lub cyfrowy aparat kompaktowy,
- statyw, światłomierz błyskowy, wężyk lub pilot do aparatu
- oświetlenie studyjne (minimum: 2 reflektory z parasolami lub softboksami i jeden
z nasadką strumieniową)
- tło fotograficzne
- stołek dla modela
- stanowisko komputerowe z niezbędnym oprogramowaniem umożliwiającym obróbkę
i wydruk zdjęć,
- sprzęt umożliwiający uzyskanie zdjęcia w formie materialnej Np. drukarka
termosublimacyjna,
- obcinarkę do zdjęć, linijkę
- kopertę na wykonaną pracę
- instrukcje dotyczącą sposobów archiwizacji plików
Nauczyciel powinien:
- zadbać o przygotowanie odpowiedniej ilości i rodzaju sprzętu
- przygotować w komputerze foldery markujące sposób archiwizacji plików cyfrowych
i napisać instrukcje sposobu dokonywania archiwizacji
- przypomnieć uczniom zasady BHP
- towarzyszyć dyskretnie uczniom podczas przyjmowania klienta, jego przygotowania,
wykonywania zdjęć w atelier, w czasie obróbki komputerowej zdjęcia oraz czynności
związanych z wydrukowaniem zdjęcia i wydaniem go klientowi.
- obserwować kolejne czynności wykonywane przez uczniów w trakcie próby pracy
i dokonywać zapisu swoich obserwacji w postaci punktów w załączonej tabeli kryteriów
poprawności wykonywanego zadania
- dokonać oceny końcowej wykonanej pracy
Treść zadania
Wykonaj zadanie polegające na prawidłowej obsłudze i zrealizowaniu zamówienia klienta,
który przychodzi do zakładu fotograficznego i zamawia 4 zdjęcia do dyplomu. Użyj 2 z
ródeł
światła (reflektorów studyjnych) oświetlających twarz modela oraz trzeciego z
ródła światła
(reflektora studyjnego) spełniającego rolę światła efektowego. Zarchiwizuj plik ze zdjęciem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Na stanowisku komputerowym posiadasz zainstalowane oprogramowanie do obróbki
zdjęć oraz drukarkę termosublimacyjną do wykonania kopii pozytywowej.
Czas przeznaczony na wykonanie zadania wykonania zadania 15 minut
Instrukcja dla ucznia
Uczeń powinien wykonać następujące czynności:
1. Zaplanować krótko i zreferować w punktach przebieg wykonania zadania
2. Dokonać wyboru aparatu fotograficznego
3. Ustawić odpowiednio lampy studyjne (1 - światło główne, 2  światło dopełniające,
3  światło efektowe)
4. Zmierzyć i ustawić w aparacie warunki naświetlania,
5. Powitać wchodzącego klienta i przeprowadzić z nim w odpowiedni sposób rozmowę,
która ma zaowocować zawarciem ustnej umowy na wykonanie zamówienia
6. Przygotować klienta do zdjęcia,
7. Upozować klienta zgodnie z zasadami
8. Wykonać naświetlenie (2-4 klatki) z 2 wersjami oświetlenia nieznacznie różniącymi się od
siebie
9. Przenieść zdjęcia z aparatu do pamięci komputera
10. Pokazać klientowi wykonane zdjęcia i zapytać, które mu się podoba i jeśli żadne to czy
życzy sobie wykonać zdjęcia jeszcze raz
11. Dokonać obróbki komputerowej polegającej na delikatnym retuszu wybranego przez
klienta zdjęcia
12. Wykonać komputerowe przeformatowanie do formatu wymaganego do zdjęć
dyplomowych (45 x 65 mm)
13. Umieścić zdjęcia w polu drukowania drukarki w ten sposób aby na formacie drukowanym
przez drukarkę zmieściło się jak najwięcej zdjęć dyplomowych (np. 4 szt na formacie 10 x
15 cm)
14. Wykonać kopię pozytywową w formie wydruku na drukarce termosublimacyjnej
15. Dokonać obcięcia zdjęć, skontrolowania poprawności formatu i zaprezentowania ich
klientowi
16. Uzyskać akceptację klienta i zainkasować należność
17. Przeczytać instrukcję sposobu archiwizacji plików w komputerze
18. Podpisać plik ze zdjęciem klienta jego nazwiskiem i dokonać jego archiwizacji
w komputerze,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Kryteria poprawnego wykonania zadania
Możliwa do
Lp. Przyznan
uzyskania
Czynność wykonana przez ucznia a ilość
ilość
punktów
punktów
I. Zaplanowanie wykonania zadania
1. przedstawienie w formie ustnej planu wykonania zadania 10
Razem: 10
II. Przygotowanie stanowiska pracy
2. odpowiednie ustawienie lamp studyjnych i ustawienie 10
warunków ekspozycji
Razem: 10
III. Wykonanie zadania
3. rozmowa wstępna z klientem i przyjęcie zamówienia 5
4. przygotowanie klienta 5
5. upozowanie klienta 10
6. obróbka komputerowa: retusz, przeformatowanie rozmiaru, 30
przygotowanie pliku do druku, wydruk, przygotowanie zdjęć
do wydania (obcięcie, zapakowanie)
7. końcowa rozmowa z klientem, wydanie pracy i zainkasowanie 10
należności
Razem: 60
IV. Zaprezentowanie wykonania zadania
8. estetyka wykonanych zdjęć: estetyka wykonania, estetyka 10
zaprezentowana wizerunku klienta
9. zgodność zdjęć z wymogami formalnymi: rozmiar, spełnienie 10
zadania identyfikacyjnego zdjęć do dyplomu (czy zbyt artystyczne
upozowanie i oświetlenie nie utrudnia rozpoznania klienta)
Razem: 20
Ogółem pozycje 1-9: 100
Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:
Ocena Liczba uzyskanych punktów
dopuszczający 50-60
dostateczny 61-75
dobry 76 -90
bardzo dobry 91-100
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
7. LITERATURA
1. Burzyński R.: Portret fotograficzny. Warszawa WAiF 1985
2. Dederko W.: Oświetlenie w fotografii. Warszawa, WAiF 1972
3. Frejman M.: Forografia studyjna. Warszawa, WNT 1993
4. Hedgecoe J.: Praktyczny kurs fotografii. Wyd. Kluszczyński, Kraków 2000
5. Kotecki A.: Pracownia fotograficzna 1. WSiP, Warszawa 1988
6. Kotecki A., Kotecka J.: Pracownia fotograficzna. Fotografia portretowa. WSiP,
Warszawa 1992
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46