2010/2011 Partogram  prowadzenie karty obserwacji porodu
Opracowanie: mgr Barbara Kotlarz Zakład Propedeutyki Położnictwa
nadzór merytoryczny: dr n. med. Beata Naworska KZK WOZ SUM w Katowicach
PLAN METODYCZNY (KONSPEKT)
Nazwa uczelni: ÅšlÄ…ski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.
Wydział: Wydział Opieki Zdrowotnej Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry
Zdrowia Kobiety.
Kierunek: Położnictwo II rok, studia I stopnia.
Przedmiot: Techniki położnicze i prowadzenie porodu.
Temat zajęć: Partogram  prowadzenie karty obserwacji porodu
Typ zajęć: zajęcia poświęcone opracowaniu nowego tematu.
Czas zajęć: 5h
Strona 1 z 12
 2010/2011 Partogram  prowadzenie karty obserwacji porodu
Opracowanie: mgr Barbara Kotlarz Zakład Propedeutyki Położnictwa
nadzór merytoryczny: dr n. med. Beata Naworska KZK WOZ SUM w Katowicach
ZAA
OŻENIA DYDAKTYCZNO  WYCHOWAWCZE
Cele kształcenia
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności systematycznej obserwacji i dokumentacji zmian
zachodzÄ…cych w organizmie rodzÄ…cej w przebiegu porodu.
Cele szczegółowe:
Po zrealizowaniu zajęć student:
1. Udokumentuje wykonane czynności odnośnie obserwacji rodzącej i płodu.
2. Postawi diagnozę położniczą.
3. Dokona graficznej oceny postępu porodu.
4. Zna zasady dokumentowania stanu rodzÄ…cej.
5. Zna zasady graficznego obrazowania odbytego porodu.
6. Umie opisać stan noworodka po porodzie.
7. Prawidłowo postawi rozpoznanie końcowe w języku polskim i łacińskim.
Metody kształcenia:
·ð metoda podstawowa  pokaz, ćwiczenie,
·ð metoda uzupeÅ‚niajÄ…ca  wykÅ‚ad informacyjny, konwersatoryjny
Åšrodki dydaktyczne:
·ð Karta obserwacji porodu,
·ð Dokumentacja poÅ‚ożnicza.
Bibliografia:
1. Cekański A.  Wybrane zagadnienia z położnictwa i ginekologii dla położnych , ŚAM,
Katowice 1999.
2. Troszyński M.  Położnictwo - ćwiczenia , PZWL, Warszawa 2003,
3. Załącznik nr 10 do Zarządzenia prezesa NFZ nr 32/2008/DSOZ
Netografia:
http://www.nfz.gov.pl/new/index.php?katnr=3&dzialnr=12&artnr=3264&b=1&szukana=+Za
rz%B1dzenie+nr+32/2008/DSOZ
Strona 2 z 12
Przebieg zajęć na podstawie celów szczegółowych
Wiadomości i
Materiały i
umiejętności do Ewaluacja
Treści Strategia nauczania środki
zdobycia przez
dydaktyczne
studenta
Udokumentowanie ·ð Prowadzenie zapisów ·ðWykÅ‚ad ·ðKarta ·ð Ocena ustna,
dokumentujących stan informacyjny, obserwacji bieżąca w
wykonanych
rodzącej i płodu; porodu, toku zajęć
·ð pokaz
czynności odnośnie
obserwacji rodzÄ…cej i
płodu.
Postawienie ·ð Dane poÅ‚ożnicze ·ð WykÅ‚ad ·ðDokumentacja ·ð Ocena ustna,
charakteryzujące konwersatoryjny, położnicza bieżąca w
diagnozy
przebieg porodu; toku zajęć
·ð wykÅ‚ad
położniczej.
problemowy,
Graficzna ocena ·ð Ocena postÄ™pu porodu z ·ðPokaz, ·ðKarta ·ð Ćwiczenie na
wykorzystaniem obserwacji zaliczenie
postÄ™pu porodu. ·ðćwiczenie
dostępnych metod i porodu,
przedmiotowe
środków;
·ð Dokumentacja
położnicza
Znajomość zasad ·ð Charakterystyka ·ð WykÅ‚ad ·ðKarta ·ð Ocena ustna,
poszczególnych okresów konwersatoryjny, obserwacji bieżąca w
dokumentowania
porodu; porodu, toku zajęć
·ð wykÅ‚ad
stanu rodzÄ…cej.
problemowy, ·ð Dokumentacja ·ð aktywność
położnicza studentów
Znajomość zasad ·ð Prowadzenie ·ðPokaz, ·ðKarta ·ð Ćwiczenie na
dokumentacji obserwacji zaliczenie
graficznego ·ðćwiczenie
położniczej porodu,
przedmiotowe
obrazowania odbytego
·ð Dokumentacja
porodu.
położnicza
UmiejÄ™tność opisu ·ð Ocena stanu noworodka; ·ðPokaz, ·ðKarta ·ð Ćwiczenie na
obserwacji zaliczenie
stanu noworodka po ·ðćwiczenie
porodu,
przedmiotowe
porodzie.
PrawidÅ‚owe ·ð Diagnoza poÅ‚ożnicza; ·ð WykÅ‚ad ·ðKarta ·ð Ćwiczenie na
konwersatoryjny, obserwacji zaliczenie
postawienie
porodu,
·ð wykÅ‚ad
rozpoznania
problemowy, ·ð Dokumentacja
końcowego w języku
położnicza
polskim i łacińskim
KARTA OBSERWACJI PORODU  PARTOGRAM
3
Na kartę obserwacji porodu (patrz wzór karty) wprowadza się najważniejsze dane dotyczące
przebiegu porodu, stanu rodzącej i płodu oraz postępu porodu.
PUNKTY PARTOGRAMU:
Od 1  19  dane ogólne i diagnoza położnicza:
1. Inicjały pacjentki.
2. Wiek  wpisuje siÄ™ dwucyfrowo.
3. Data i godzina rozpoczęcia obserwacji - wpisuje się aktualną datę i godzinę.
4. Rozpoznanie przed porodem  należy wpisać rozpoznanie z okresu ciąży: która ciąża,
który poród i tydzień trwania ciąży, ew. mnogość ciąży. Rodzaj patologii  należy
wpisać współwystępującą patologię ciąży lub  brak . PARA (rodząca)  wpisuje się
kolejno: liczbę przebytych porodów, poronień i lata małżeństwa. Jeżeli rodząca jest
niezamężna, wpisuje się w ostatniej rubryce cyfrę  0 .
5. Grupa krwi i czynnik Rh  wpisuje siÄ™ kolorem czerwonym tylko na podstawie
dokumentacji medycznej, której rodzaj wpisujemy w rubryce Dok. Można zastosować
przyjęty skrót lub wpisać całą nazwę: karta przebiegu ciąży  KPC, dowód osobisty 
DO, legitymacja honorowego dawcy krwi - leg. HDK. Czynnik Rh opisujemy
symbolem i dodatkowo słownie:
 AB Rh + (dodatni) lub  B Rh - (ujemny)
6. Data ostatniej miesiączki  wpisana zgodnie z zapisem w Karcie Przebiegu Ciąży
(KPC).
7. Termin porodu obliczony od daty ostatniej miesiączki według reguły Naegelego. W
przypadku rozbieżności w terminach porodu (np. wg USG, daty koncepcji), wpisuje się
oba terminy porodu z zaznaczeniem metody obliczenia. np.: TP 15.06.2010, (wg USG 
25.05.2010).
8. Rozpoczęcie czynności porodowej  datę i godzinę rozpoczęcia porodu liczy się od
początku regularnych skurczów występujących częściej, niż co 10 minut i trwających
nie krócej, niż 20 sekund.
9. II okres porodu (data, godz.)  liczy się od całkowitego rozwarcia.
10. Skurcze parte (data, godz.)  liczy się od początku wystąpienia skurczów macicy
wspartych siłą tłoczni brzusznej. Udział parcia przy skurczach i wyrabianie skurczów
partych przez czynne stosowanie tłoczni brzusznej w czasie skurczu ma sens dopiero
przy zupełnym rozwarciu ujścia wewnętrznego u pierwiastki lub prawie zupełnym u
wieloródki. Powinno to mieć odzwierciedlenie również w zapisie graficznym: skurcze
parte muszą więc odpowiednio korelować z rozwarciem ujścia szyjki macicy.
11. Poród (data, godz.)  wpisuje się po urodzeniu noworodka, stanowi to kontrolę dla
innych zapisów w dokumentach takich jak: księga porodowa, historia położnicza,
historia noworodka, zgłoszenie do Urzędu Stanu Cywilnego, we wszystkich tych
dokumentach zapisy muszą być zgodne.
12.  18 - po wykonaniu badania zewnętrznego należy zaznaczyć odpowiednie kratki
dotyczące położenia, ustawienia i ułożenia płodu.
4
19. Pęcherz płodowy  podaje się, kiedy i o której godzinie pękł lub został przebity i jego
zabarwienie w momencie pęknięcia lub przebicia. W części graficznej zaznaczamy
moment odpłynięcia wód płodowych symbolem w odpowiednim kolorze, który
odpowiada zabarwieniu wód płodowych:
a. niebieski  czysty płyn owodniowy,
b. zielony  płyn owodniowy z obecnością smółki (po dość długim okresie obecności
smółki lub powtarzających się epizodach niedotlenienia płyn owodniowy może
nabrać charakteru  gęsty, zielony , co stanowi dodatkową cechę odzwierciedlającą
odpływający płyn owodniowy),
c. czerwony  krwisty płyn owodniowy,
d. brązowy  płyn owodniowy o charakterze popłuczyn mięsnych.
Strzałka powinna wskazywać godzinę pęknięcia / przebicia pęcherza płodowego
Od 20  35  przedstawienie przebiegu porodu w diagramie czasowym.
20. Godziny, doby, datę zapisuje się kolejno według zegara 24-godzinnego. Numerację
zawsze zaczynamy od pełnej godziny, a zapis obserwacji od czasu rzeczywistego. W
poniższym przykładzie obserwacja rozpoczęła się o godz. 5.45
5.oo 6.oo 7.oo 8.oo 9.oo 10.oo
21. Poród  notuje się godziny, które upłynęły od rozpoczęcia się porodu, czyli od regularnej
czynności skurczowej mięśnia macicy. Ułatwia to obserwację przedłużającego się
porodu, szczególnie ponad 18-24 godziny, co rokuje niekorzystnie przede wszystkim
dla płodu. Podczas porodu płód jest narażony na niedokrwienie i niedotlenienie podczas
skurczów mięśnia macicy, uraz mechaniczny przy przechodzeniu przez kanał rodny i
zakażenie wstępujące.
22. Odpłynięcie płynu owodniowego  notuje się kolejne godziny od pęknięcia (przebicia)
pęcherza płodowego. Odpłynięcie płynu owodniowego nie zawsze jest łatwo
rozpoznawalne. W razie wątpliwości można wykonać próbę z użyciem barwnego
indykatora (np. papierek lakmusowy) lub test krystalizacji (krystalizujący się płyn
owodniowy tworzy liście paproci, które można zauważyć pod mikroskopem).
Czas, który upływa od momentu pęknięcia pęcherza płodowego do chwili porodu, ma
duże znaczenie ze względu na możliwość rozwinięcia się zakażenia w takim przypadku.
5
5.oo 6.oo 7.oo 8.oo 9.oo 10.oo
1 2 3 4 5
Ułatwieniem podczas obliczania kolejnych godzin może być wpisywanie każdej kolejno
upływającej godziny w rzeczywistym punkcie jej upływania, jak w powyższym
przykładzie dla odpłynięcia płynu owodniowego o godz. 5.45
23. Krwawienie w czasie porodu oznacza się przez zakreślenie czerwonym kolorem
prostokÄ…ta odpowiadajÄ…cego godzinie wystÄ…pienia i ew. dalszych przy utrzymujÄ…cym
się krwawieniu. Natężenie krwawienia stopniuje się wielkością zakreślonego pola.
24. Tętno rodzącej - wpisuje się wartość tętna rodzącej w liczbie uderzeń na minutę.
25. Ciśnienie tętnicze - wpisuje się wartość ciśnienia tętniczego rodzącej wyrażonego w
mmHg.
26. Temperatura ciała  notuje się ją zazwyczaj, co 2  3 godziny. W przypadkach patologii
stan ogólny kontroluje się częściej.
27. Tony serca płodu (tętno płodu  liczba uderzeń na minutę)  zaznacza się na skali, co 15
minut, punktem odpowiadającym wartości tętna na odpowiedniej wysokości i łączy te
punkty linią. W ten sposób powstaje wykres bicia serca płodu. W drugim okresie
porodu tętno płodu kontroluje się po każdym skurczu, nie rzadziej, niż co 5 minut.
Ponadto jednoczasowo, graficznie na partogramie, wykonując badanie wewnętrzne
zaznacza się krzyżykiem rozwieranie ujścia szyjki macicy (od 0  ujście szyjki
zamknięte do 10 ujście szyjki rozwarte zupełnie) oraz zstępowanie części przodującej
w kanale rodnym w wartościach od  5 do + 5, łącząc linią poszczególne
punkty ze sobÄ….
5.oo 6.oo 7.oo 8.oo 9.oo 10.oo
1 2 3 4 5
6
28. Cechy tętna  zaznaczamy w odpowiedniej kratce przeważającą cechę tętna dla danego
okresu.
29. KTG/NST/rodzaj patologii/mocz  oznacza monitorowanie tętna płodu lub podłączenie
zapisu KTG/ wpisujemy każdą patologię, jaką zaobserwujemy/ zaznaczamy fakt
oddania moczu przez pacjentkę, ew. wpisujemy ilość.
30. Płyn owodniowy  wpisujemy w kratce odpowiadającej godzinie, w której odpłynął 
określamy jego zabarwienie oraz ilość  dużo, mało, barwę zaznaczamy odpowiednim
kolorem.
31. Skurcze macicy  częstość występowania na kwadrans i czas trwania skurczu  czas
trwania skurczów oznacza średni czas trwania skurczu.
32. Napięcie macicy  w czasie skurczu ocenia się je najprościej, ale niedokładnie  ręką
położoną na dnie macicy. Ten przybliżony sposób może wystarczyć do orientacyjnej
oceny napięcia jako: wzmożone, średnie lub słabe.
33. Szew strzałkowy (bruzdę międzypośladkową)  zaznaczamy w odpowiedni sposób
strzałką, zgodnie z ustawieniem płodu i zstępowaniem części przodującej do kanału
rodnego.
oznaczenie szwu strzałkowego w wymiarze poprzecznym w
ustawieniu I
oznaczenie szwu strzałkowego w wymiarze poprzecznym w
ustawieniu II
É oznaczenie bruzdy miÄ™dzy poÅ›ladkowej
W miarę postępu porodu w odpowiedni sposób zaznaczamy rotacje szwu lub bruzdy.
34. Odczuwanie bólu w czasie skurczów  można określić w skali pięciostopniowej:
I - rodząca skurcze znosi dobrze  skurcz nie sprawia dolegliwości bólowych, można z
rodzącą swobodnie rozmawiać;
II - rodząca odczuwa ból o lekkim nasileniu  skurcz sprawia niewielki ból, który jednak
dobrze znosi;
III  rodząca odczuwa ból o średnim nasileniu  każdy skurcz powoduje koncentrację na
własnych doznaniach, rodząca przerywa rozmowę w czasie skurczu;
IV  rodząca odczuwa silne dolegliwości bólowe  skurcz sprawia ból, który z trudnością
opanowuje;
V  rodząca jest podniecona  w czasie skurczu nie może się opanować, głośno reaguje.
35. Leki podawane  wszystkie leki, które zostały zastosowane. Należy podać nazwę, dawkę
i sposób poznania. W przypadku kroplówki podajemy również ilość i nazwę
podłączonego płynu.
36. Obserwacja  podpis studenta/studentki prowadzÄ…cej partogram.
37. Inicjały położnej  należy wpisać tylko inicjały położnej przyjmującej poród.
38. Rozpoznanie po porodzie  po zakończeniu porodu należy na karcie zapisać ostateczne
rozpoznanie, uwzględniając dane dotyczące ciąży, porodu i noworodka. Dane te
wpisujemy po łacinie. Diagnoza łacińska powinna zgadzać się z opisem porodu.
7
39. Dane o noworodku  wpisujemy symbol graficzny płci, masę ciała, długość i liczbę
otrzymanych punktów w skali Apgar. Ew. wpisuje się numer noworodka zgodny z
numerem wpisanym na tasiemkę identyfikacyjną oraz zgodny z numerem matki, jeśli
szpital stosuje jeszcze taki system identyfikacji.
Płeć Płeć
żeńska męska
tzw. lusterko Afrodyty tzw. strzała Amora
OPIS PRZEBIEGU PORODU:
Kończąc obserwację porodu dokonuje się jego opisu, w którym należy uwzględnić poniższe
elementy.
W partogramie zakończonym porodem lub cięciem cesarskim w prawej górnej części
wykresu opisujemy przebieg porodu, używając symboli:
PSN  poród siłami natury; SŻN  syn żywy niedonoszony,
CŻD  córka żywa donoszona; SND  syn nieżywy donoszony,
CŻN  córka żywa niedonoszona, SNN  syn nieżywy niedonoszony,
CND  córka nieżywa donoszona, CC  cięcie cesarskie.
CNN  córka nieżywa niedonoszona, VE  vacuum extractor.
SŻD  syn żywy donoszony;
Przykład opisu porodu:
PSN dn. 01.01.2010 g. 12.05
Urodził się SŻD o m. c. 3240 g i dł. 53 cm.
Popłód urodził się dn. 01.01.2010 o godz. 12.15
samoistnie, mech. Duncana, niekompletny,
o wym.: waga 560 g, 21x23 cm, dł. pępowiny 62 cm.
Nacięcie i szycie krocza.
Instrumentalna kontrola jamy macicy.
Utrata krwi 150 ml.
Poniżej wpisać okresy porodu, np.:
I okr.  3 h 20 II okr.  35 , III okr.  10 , IV okr.  2 h (lub 4h)
Przykład opisu cięcia:
C C (cięcie cesarskie) dn. 01.01.2010 g. 13.00
Urodziła się CŻD o m. c. 3320 g i dł. 50 cm.
Wsk.
1. Zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu.
2. Brak możliwości szybkiego ukończenia porodu.
Popłód kompletny, wydobyto w czasie cięcia.
Wym.: waga 610 g, 22x24 cm, dł. pępowiny 60 cm.
Utrata krwi 500 ml.
8
W przypadku cięcia wykonanego w II okresie uwzględnia się tylko I okres porodu:
I okr.  5 h 30
GRAFICZNY ZAPIS PORODU:
Graficzny zapis porodu zaznaczamy strzałką, której środek wyznacza godzinę porodu. W
przykładzie: poród dziecka przez cięcie cesarskie o godz. 8.55
5.oo 6.oo 7.oo 8.oo 9.oo 10.oo
GRAFICZNY ZAPIS PORODU DROG
CI
CIA CESARSKIEGO:
Kolor czerwony oznacza poród odbyty
drogą cięcia cesarskiego. Cała strzałka
zamalowana jest na czerwono, bez
względu na to, czy poród odbył się do
południa czy po południu.
GRAFICZNY ZAPIS PORODÓW ODBYTYCH DROGAMI NATURY:
Strzałka niebieska, zamalowana na niebiesko lub czerwono po jednej stronie:
PSN bez nacięcia krocza w godz.
od 00 01 do 12 00.
PSN bez nacięcia krocza w godz.
od 12 01 do 00 00.
(lub) poród zabiegowy: Vacuum, Kleszcze,
Poród Siłami Natury z nacięciem krocza ręczne wydobycie łożyska, pęknięcie
(lub) instrumentalną kontrolą jamy macicy, krocza, pęknięcie szyjki macicy, poród
9
martwego płodu  odbyty w godzinach od
00 01 do 12 00.
Poród Siłami Natury z nacięciem krocza
(lub) instrumentalnÄ… kontrolÄ… jamy macicy,
(lub) poród zabiegowy: Vacuum, Kleszcze,
ręczne wydobycie łożyska, pęknięcie
krocza, pęknięcie szyjki macicy, poród
martwego płodu  odbyty w godzinach od
12 01 do 00 00.
Na partogramie, z boku każdej strzałki dokonuje się charakterystyki porodu stosując
oznaczenia: PSN, poród zabiegowy: vacuum, kleszcze, CC z uwzględnieniem płci
noworodka.
1.oo 2.oo 3.oo 4.oo 5.oo 6.oo
C C g 5 5
4
C Å» N
5.oo 6.oo 7.oo 8.oo 9.oo 10.oo 11.oo 12.oo 13.00
1 2 3
PSN dn. 21.01.2010 g. 8.45
urodził się SŻD o m. c. 2840 g,
dł. 53 cm. Apg. 10 pkt.
Popłód urodził się mech.
P S N g 4 5
8
Duncana,
S Å» D
dn. 01.01.2010 o godz. 8.55,
samoistnie, kompletny,
wym.: waga 560 g, 21 x 23 cm,
dł. pępow. 62 cm.
CHARAKTERYSTYKA IV OKRESU PORODU  WCZESNEGO POA
OGU:
10
Na partogramie dokonujemy obserwacji rodzącej bezpośrednio po porodzie:
Obserwację 2 godzinną prowadzimy w przypadku PSN bez nacięcia krocza, porodu siłami
natury z nacięciem krocza (i/lub) instrumentalną kontrolą jamy macicy bez powikłań. W
trakcie obserwacji zwracamy uwagę na następujące parametry rodzącej: wysokość dna
macicy, krwawienie z dróg rodnych (odchody  ich normę wyznacza ilość zużytych przez
rodzącą wkładek w ciągu godziny), stan krocza, temperaturę, tętno, ciśnienie tętnicze krwi,
liczbę oddechów, zabarwienie powłok skórnych. Dokonane pomiary odnotowujemy w karcie
obserwacji porodu.
Wyniki obserwacji dwu- lub czterogodzinnej wpisujemy po prawej stronie partogramu, np.:
1h 2h
(ew. 3h i 4h)
RR: 125/85 mmHg 120/85 mmHg
tętno.: 72 ud/min 76 ud/min
oddechy.: 16 od/min 18od/min
zab. powłok skórnych: różowe różowe
stan krocz: niewielki obrzęk prawidłowe
wys. dna macicy: P P
_____ _____
1 2
krwawienie: 2 wkładki 1 wkładka
laktacja: rozpoczęła się trwa
Obserwację 4 godzinną z uwzględnieniem wszystkich powyższych pomiarów a także
dodatkowo zleconych, wynikających z indywidualnej diagnozy położniczej, prowadzi się w
sytuacji: porodu zabiegowego  Vacuum Extractor, kleszcze położnicze, ręczne wydobycie
łożyska, manualna kontrola blizny po cięciu cesarskim, manualna kontrola jamy macicy, w
przypadkach zaopatrzenia poważnych ran krocza, np. pÄ™kniÄ™cie 3°ð, rozlegÅ‚e szycie szyjki.
Przedłużona obserwacja we wczesnym połogu (4 godz.) może być prowadzona również po
porodzie siłami natury, jeśli wymaga tego sytuacja położnicza.
UWAGI DODATKOWE
W obserwacji nie zakończonej porodem, należy wpisać przyczynę / powód przerwania
obserwacji, np.:
·ð RodzÄ…cÄ… w stanie ogólnym i poÅ‚ożniczym dobrym przekazano zmianie nastÄ™pnej do
dalszej obserwacji. Tętno płodu prawidłowe, 144 ud./min.
·ð CiężarnÄ… ze wzglÄ™du na brak czynnoÅ›ci skurczowej przekazano w stanie ogólnym i
położniczym dobrym na Salę Przedporodową / Salę Obserwacyjną / Oddział Patologii
Ciąży. Tętno płodu prawidłowe, 138 ud./min.
Diagnozy:
Partus maturus spontaneus - poród spontaniczny o czasie siłami natury.
Partus praematurus spontaneus  poród przedwczesny siłami natury.
Inductio partus  poród indukowany.
Partus provocatus  poród prowokowany.
11
Filia viva  córka żywa.
Filius vivus  syn żywy.
Episiotomia et episiorrhaphia perinei  nacięcie i szycie krocza.
Ruptura perinei I°ð - pÄ™kniÄ™cie krocza I°ð.
Ruptura et sutura coli uteri  pęknięcie i szycie szyjki macicy.
Revisio cavi uteri instrumentalis  instrumentalna kontrola jamy macicy.
Revisio cavi uteri manualis - ręczna kontrola jamy macicy.
Sectio cesarea transperitionealis suprapubica transversa  cięcie cesarskie przezskórne,
nadłonowe poprzeczne.
Placenta incompleta  łożysko niekompletne.
Placenta praevia  łożysko przodujące.
Ablatio placenta praecox  przedwczesne oddzielenie łożyska.
Methrorrhagia postpartum  krwotok poporodowy.
12