Ewa Nowicka  Odmienność kulturowa jako wartość: wymiar etniczny społeczeństwa
polskiego
·ð Zróżnicowanie etniczne  wielkość i liczba grup etnicznych wystÄ™pujÄ…cych na danym
obszarze. Rdzeniem etniczności jest świadomość ostrego podziału na my i oni.
·ð Naród - historycznie uksztaÅ‚towana wspólnota ludnoÅ›ci, powstaÅ‚a na gruncie
wspólnych dziejów, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego. Naród
charakteryzuje się poczuciem przynależności do państwa i odrębności wobec innych
narodów. W tym znaczeniu naród jest najwyższą formą grupy etnicznej.
·ð CechÄ… różnicÄ… naród od grupy etnicznej jest upolitycznienie, poprzez dążenie do
własnego państwa. W odróżnieniu od świadomości etnicznej świadomość narodowa
obejmuje wyobrażenie o posiadaniu własnego, względnie niezależnego państwa.
·ð Rodzaje etnicznoÅ›ci wpÅ‚ywajÄ… na zróżnicowanie etniczne: separacyjna  czynniki
odróżniające, charakterystyka przypisywana członkom grup przez nich samych;
nierównościowa  działa grupa dominująca, asymilująca pod różnymi aspektami
grupę etniczną mniejszą; polityczna  osiąganie wartości drogą polityczną, bo
etniczność staje się elementem gry politycznej. Elity walczące o władzę, prestiż i
pieniÄ…dze szukajÄ… poparcia
w zbiorowościach etnicznych i narodowościowych, co często prowadzi do konfliktów
etnicznych.
·ð Tożsamość etniczna - opiera siÄ™ na gÅ‚Ä™bokich, pierwotnych i podstawowych
związkach jednostki z daną grupą czy kulturą (etniczność jako cecha dana,
"wrodzona")
·ð Tożsamość narodowa - poczucie odrÄ™bnoÅ›ci wobec innych narodów ksztaÅ‚towane
przez czynniki narodowotwórcze takie jak: symbole narodowe, język, barwy
narodowe, świadomość pochodzenia, historia narodu, świadomość narodowa, więzy
krwi, stosunek do dziedzictwa kulturowego, kultura, terytorium, charakter narodowy.
·ð Etniczność  pewien typ wiÄ™zi formujÄ…cy okreÅ›lony typ grup, który obejmuje zarówno
więz
narodową, jak i plemienną, dotyczy zarówno zbiorowości wielomilionowych, jak
i liczących kilkaset osób. Z etnicznością mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie
grupy odbierają siebie wzajemnie jako odrębne pod względem kultury, historii,
genealogii, terytorium i cech indywidualnych. Tak więc grupą etniczną jest ta, która
sama siebie uznaje za odrębną pod tymi względami i za tak odrębną jest uznawana
przez grupy inne.
·ð PodziaÅ‚y  narodowe, etniczne, okazjonalne, sytuacyjne, tworzÄ…ce siÄ™ ad hoc i
znikające wraz ze zmianą okoliczności które je wywołały.
·ð Etniczność tyczy siÄ™ pewnego aspektu wiÄ™zi spoÅ‚ecznej opartej na pewnym typie
elementów świadomościowych. Etniczność zawsze opiera się na przekonaniu o
wspólnocie cech a nie na rzeczywistej wspólnocie.
·ð Wspólnoty wyobrażone  w zjawisku tym wszystko siÄ™ rodzi w Å›wiadomoÅ›ci i
wszystko w niej zamyka.
·ð Rzeczywistość etniczna  rzeczywistość znaczeÅ„, wartoÅ›ci, przekonaÅ„, odczuć i
sądów normatywnych.
·ð WiÄ™z
społeczna (wg Ossowskiego)  aprobująca świadomość przynależności do
grupy, zachowywanie najważniejszych konformizmów grupowych, wspólne wartości,
świadomość wspólnych interesów, gotowość do przedkładania interesów grupy przed
interesy osobiste.
·ð Wspólnotowość  oznacza podobieÅ„stwo dostrzegane z zewnÄ…trz jak i wewnÄ…trz.
Wspólnoty ludzkie oparte są na różnego typu styczności: na osobistym kontakcie i
dostrzeganym podobieństwie sytuacji  kultury, pozycji społecznej, interesów albo też
na stosunku do wspólnych wartości, symboli, haseł, treści a więc na zjawiskach
symbolicznych.
·ð Wspólnota z jednej strony podtrzymuje owe wartoÅ›ci, sÄ…dy normatywne i odczucia
normalności, a z drugiej  jest przez nie tworzona i podtrzymywana.
·ð Posiadanie przez grupÄ™ statusu narodu lub grupy etnicznej daje jej okreÅ›lone
przywileje: staje się ona podmiotem politycznym. Zapewnia im to szacunek, a także
udzielenie określonych uprawnień.
·ð Kultura etniczna  tradycyjne zajÄ™cia, umiejÄ™tnoÅ›ci produkcyjne a także elementy
kultury materialnej, związanej z określonym sposobem tradycyjnego gospodarowania.
·ð Przynależność do zbiorowoÅ›ci posiadajÄ…cej wÅ‚asnÄ… kulturÄ™ staje siÄ™ z
ródłem dumy i
poczucia własnej wartości jednostkowej, stanowiąc często kompensację poczucia
niższości ekonomicznej czy cywilizacyjnej własnej grupy etnicznej.
·ð TożsamoÅ›ci  budujÄ… siÄ™ zarówno na podstawie wiÄ™zi stabilnych,
wielopokoleniowych, charakteryzujących się długim trwaniem, jak i o krótszych,
związanych z doświadczeniami określonego pokolenia, wyznaczonego również przez
określoną lokalność. Wyznaczniki tożsamości nad którymi nie panujemy: miejsce i
czas urodzenia, losy rodzinne, charakter rodziny w której przychodzimy na świat, jej
cechy kulturowe.
·ð Refleksyjne projekty tożsamoÅ›ci  budujÄ… siÄ™ na wspólnocie wartoÅ›ci.
·ð SiÅ‚a etnicznoÅ›ci  utrzymywanie siÄ™ specyficznej kultury etnicznej oraz Å›wiadomość
odrębności.
·ð ROMOWIE: SIA
A ETNICZNOÅšCI I JEJ NOWY WYRAZ
·ð Zbiorowość Romów w Polsce obecnie szacowana jest na mniej niż 20 tys.
·ð Romowie stanowiÄ… prawnie uznanÄ… mniejszość etniczność w Polsce
·ð Romowie sÄ… niechÄ™tnie widziani we wszystkich rolach spoÅ‚ecznych, w tym zwÅ‚aszcza
w bliskich kontaktach
·ð Stereotyp Cygana: zÅ‚odziejstwo, skÅ‚onność do oszustw, kÅ‚amstw, brud, lenistwo ale
również wesołość, muzykalność, silne więzi rodzinne.
·ð Jeżeli zachowa siÄ™ tendencja do zdobywania wyksztaÅ‚cenia przez najmÅ‚odsze
pokolenie Romów, coraz więcej będzie sytuacji, gdy kolejne pokolenia Polaków będą
miały szansę osobę narodowości romskiej zauważyć w praktyce w roli równorzędnej
lub nawet zwierzchnika.
·ð Romowie sÄ… grupÄ… etnicznÄ… ponadpaÅ„stwowÄ…  mogÄ… dziaÅ‚ać bez ograniczeÅ„, jakimi
są obciążone narody terytorialne.
·ð W ciÄ…gu ostatnich kilkunastu lat nastÄ™puje proces prowadzÄ…cy do uzyskania
podmiotowości przez tę grupę
·ð Podmiotowość  zdolność do Å›wiadomego podejmowania suwerennych dziaÅ‚aÅ„
politycznych przez tę grupę, a ściślej  przez jej reprezentantów.
·ð Jednym z przejawów uzyskiwania politycznej podmiotowoÅ›ci Romów jest zmiana
etnonimu  Cygan na autoetnonim  Rom
·ð Romowie zachowujÄ… endogamiÄ™ miÄ™dzygrupowÄ…
·ð Od lat 90tych XX wieku romscy liderzy rozpoczÄ™li intensywne dziaÅ‚ania na rzecz
stworzenia romskich organizacji, które zaistniały na arenie polityki wewnętrznej.
·ð Romowie w coraz wiÄ™kszym stopniu zaczynajÄ… dbać o prezentowanie wÅ‚asnych
poglądów, potrzeb i interesów.
·ð Powody nieobecnoÅ›ci Romów w życiu politycznym Polski: brak doÅ›wiadczenia
politycznego, niski odsetek aktywnie głosujących, demograficzne cechy romskich
społeczności, znaczne oderwanie romskich intelektualistów od zbiorowości które mają
reprezentować.
·ð WIETNAMCZYCY: CZY NOWA ETNICZNOŚĆ?
·ð Wietnamczycy sÄ… obecnie najwiÄ™kszÄ… zbiorowoÅ›ciÄ… emigranckÄ… w naszym kraju, ich
liczba jest trudna do ustalenia, gdyż nie ma żadnych rejestrów prowadzonych w tym
zakresie.
·ð To co Å‚Ä…czy tÄ™ grupÄ™ to wspólnota kulturowa, która zarazem jest podstawÄ… jej
głębokiej odrębności od społeczeństwa polskiego
·ð Wietnamczycy żądajÄ… od polskiego rzÄ…du aby uznać ich za mniejszość etnicznÄ…
·ð Mniejszość etniczna  grupa traktowana jako rdzenna, na terytorium Polski
mieszkająca od niepamiętnych czasów.
·ð Wietnamczycy odznaczajÄ… siÄ™ dużym stopniem spoÅ‚ecznej autarkicznoÅ›ci,
hermetyczności i odrębności kulturowej