2011-10-16
Prawo cywilne I
Wykład 2
Podmioty prawa cywilnego:
Osoby fizyczne
Podmiot
" Art. 1 KC  dualizm podmiotów prawa
cywilnego
" Historycznie: j.g.u
" Podmioty prawa cywilnego
 Osoby fizyczne
 Osoby prawne
 Problem tzw.  trzeciej kategorii podmiotów
prawa cywilnego
Osoby fizyczne
" Człowiek w rozumieniu prawa cywilnego
" Identyfikacja osoby fizycznej w obrocie
 Imię i nazwisko
 Miejsce zamieszkania
" Stan osoby fizycznej
 osobisty (wiek, płeć, stan zdrowia)
 cywilny (sytuacja prawnorodzinna)
1
2011-10-16
Pojęcie zdolności prawnej
" Zdolność do bycia podmiotem praw i
obowiązków z zakresu prawa cywilnego
" Cecha o charakterze biernym, nie
zależy od naszego działania
" W zasadzie jest nieograniczona, ale:
 ograniczenie władzy rodzicielskiej
 Śmierć cywilna (historycznie)
 Ograniczenie prawa do pełnienia funkcji
Początek zdolności prawnej
" Żywe urodzenie (art. 8 KC)
" Domniemanie żywego urodzenia (art. 9
KC)
Dziecko poczęte (nasciturus)
" Prawa wynikające z ustawy
 Może dziedziczyć (art. 927 KC)
 Może być uznane (art. 75 KRiO)
 Można ustanowić kuratora ventris nomine
(art. 182 KRiO)
 Może dochodzić odszkodowania z tytułu
szkód prenatalnych (art. 446 ż 1 KC)
" Pod warunkiem, że urodzi się żywe.
2
2011-10-16
Zdolność prawna nasciturusa
" Brak przepisu rozstrzygającego tę
kwestię (art. 8 ż 2 KC uchylono w 1996)
" Koncepcje:
 Warunkowa zdolność prawna (pod
warunkiem żywego urodzenia),
 Brak zdolności prawnej, uprawnienia
przyznawane w drodze analogii
 Koncepcja słusznosciowa (dyskryminacja
ze względu na chwilę powstania szkody)
Ustanie zdolności prawnej
" Śmierć osoby fizycznej
 Problem ustalenia chwili zgonu
 Dowód śmierci: akt zgonu
 Komorienci (art. 32 KC)
" Sądowe stwierdzenie zgonu
 Nie można wystawić aktu zgonu
 Śmierć osoby fizycznej jest niewątpliwa
 Postępowanie nieprocesowe (art. 535 kpc)
Uznanie za zmarłego
" Dotyczy osób zaginionych
" Służy uchyleniu stanu niepewności
prawnej
" Wymaga postępowania sądowego
" Przesłanki
 Stan zaginięcia
 Upływ czasu
3
2011-10-16
Uznanie za zmarłego II
" Zaginięcie w zwykłych okolicznościach
 Termin podstawowy 10 lat (art. 29 ż 1 KC)
 Termin skrócony: 5 lat (art. 29 ż 1 KC)
 Termin wydłużony  zaginiony małoletni
(art. 29 ż 2 KC)
" Zaginięcie w okolicznościach
szczególnych:
 Wypadki kodeksowe
 Działania wojenne (PWKC)
Uznanie za zmarłego III
" Postępowanie (art. 526 i nast. KPC)
" Czas śmierci (art. 31 KC)
" Skutek
 Sporządzenie aktu zgonu
 Wygaśnięcie praw majatkowych i
rodzinnych
" Uchylenie postanowienia o uznaniu za
zmarłego
Zdolność do czynności
prawnych
" Zdolność do nabywania praw i
zaciągania obowiązków za pomocą
czynności prawnych
" Element zdolności do działań prawnych
" Ma charakter czynny
" Jej zakres zależy od
 Wieku (w tym pełnoletniości)
 Stanu psychiczny (ubezwłasnowolnienie)
4
2011-10-16
Brak zdolności do czynności
prawnych
" Kto nie ma  art. 12 kc
 Małoletni poniżej 13 kc
 Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie
" Skutki (art. 14 kc)
 Nieważność dokonanych czynnosci
prawnych
 Wyjątek  drobne czynności życia
codziennego
" Przedstawiciel ustawowy
Ograniczona zdolność do
czynności prawnych
" Kto ma
 Ukończone 13 lat, brak pełnoletniości
 Ubezwłasnowolnieni częściowo
" Skutki:
 Zgoda na dokonanie czynności
 Negotium claudicans
 Czynności dokonywane samodzielnie (art.
20  22 KC), czynności pracownicze
Pełna zdolność do czynności
prawnych
" Uzyskiwana z chwilą osiągnięcia
pełnoletniości
" Pełnoletni
 Osoby, które ukończyły 18 rok życia
 Kobieta, która po ukończeniu 16 roku życia
wstąpiła w związek małżeński za zgodą
sądu
5
2011-10-16
Ubezwłasnowolnienie
" Ograniczenie lub odebranie zdolności
do czynności prawnej orzeczeniem
sądu
" Postępowanie:
 Sąd okręgowy, orzeka 3 sędziów
 Wnioskodawcy: art. 545 ż 1 KPC
 Udział prokuratora
 Grzywna dla osób składających wniosek w
złej wierze
Ubezwłasnowolnienie
całkowite
" Przesłanki
 Ukończone 13 lat
 Zaburzenia czynności psychicznych
 Niemożność kierowania własnym
postępowaniem
" Skutek:
 brak zdolności do czynności prawnych
 ustanowienie opiekuna
Ubezwłasnowolnienie
częściowe
" Przesłanki
 Pełna zdolność do czynności prawnych
 Występowanie zaburzeń psychicznych
 Potrzebna pomoc do prowadzenia spraw
" Skutki:
 ograniczenie zdolności do czynności
prawnych
 ustanowienie kuratora
6
2011-10-16
Dobra osobiste
" Wartości ze świata uczuć, przeżyć
psychicznych człowieka (Grzybowski)
" Uznane przez prawo wartości,
obejmujące fizyczną i psychiczną
integralność człowieka, jego
indywidualność, godność, pozycję w
społeczeństwie (Radwański)
Dobra osobiste II
" Koncepcja obiektywna i subiektywna
" D.O. chronią mierzalne, typowe
interesy.
" D.O. są ściśle związane z jednostką
 Od urodzenia (zdrowie, wolność)
 Na skutek działań ludzkich (twórczość)
 Gasną ze śmiercią jednostki (są wyjątki)
" Mają charakter niemajątkowy (wątpliwe)
Dobra osobiste III
" Katalog:
 D.O. wymienione w art. 23 KC
 D.O.  tworzone przez orzecznictwo
" Charakter
 prawa podmiotowe bezwzględne
 prawa podmiotowe osobiste
 Domniemanie bezprawności naruszeń
7
2011-10-16
Dobra osobiste IV
" Okoliczności wyłączające bezprawność
 Upoważnienie ustawowe
 Zgoda poszkodowanego
 Interes społeczny / nadużycie prawa
" Roszczenia (art. 24 kc)
 Prewencyjne
 Restytucyjne (usunięcie skutków)
 Kompensacyjne
8