MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Witold Zwolski
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
522[01].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Ewa Urbańska-Sobczak
mgr Teresa D\
ugaj
Opracowanie redakcyjne:
in\
. Witold Zwolski
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 522[01].O1.01
 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy , zawartego w programie
nauczania dla zawodu sprzedawca.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Prawna ochrona pracy. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy. Środki ochrony
indywidualnej 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 15
4.2.3. Ćwiczenia 16
4.2.4. Sprawdzian postępów 17
4.3. Zagro\
enia po\
arem. Zasady ochrony przeciwpo\
arowej 18
4.3.1. Materiał nauczania 18
4.3.2. Pytania sprawdzające 21
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 23
4.4. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz
udzielania pierwszej pomocy w stanach zagro\
enia zdrowia i \
ycia 24
4.4.1. Materiał nauczania 24
4.4.2. Pytania sprawdzające 27
4.4.3. Ćwiczenia 27
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Wymagania ergonomii w środowisku pracy sprzedawcy 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzające 31
4.5.3. Ćwiczenia 31
4.5.4. Sprawdzian postępów 32
4.6. Zasady ochrony środowiska 33
4.6.1. Materiał nauczania 33
4.6.2. Pytania sprawdzające 34
4.6.3. Ćwiczenia 34
4.6.4. Sprawdzian postępów 35
5. Sprawdzian osiągnięć 36
6. Literatura 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o prawach i obowiązkach
pracodawcy i pracownika, bezpieczeństwie, higienie, ochronie przeciwpo\
arowej i ochronie
środowiska, środkach ochrony indywidualnej, czynnikach szkodliwych w środowisku pracy,
zasadach kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz wymaganiach
ergonomii w środowisku pracy sprzedawcy.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę.
522[01].O1
Podstawy działalności usługowej
522[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
522[01].O1.02
Przygotowanie do zatrudnienia
522[01].O1.03
Nawiązywanie kontaktów międzyludzkich
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
-
-
-
- posługiwać się bezpiecznie podstawowymi narzędziami, przyrządami i urządzeniami
-
-
-
stosowanymi w środowisku \
ycia ucznia,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony środowiska,
- oceniać własne mo\
liwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
-
-
-
zawodu,
- rozpoznawać podstawowe akty prawne,
-
-
-
- uczestniczyć w dyskusji i prezentacji,
-
-
-
- współpracować w grupie.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,
- określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,
- określić prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy,
- dobrać i zastosować odzie\
ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zale\
ności od
rodzaju wykonywanych prac,
- rozpoznać z
ródła i czynniki szkodliwe w środowisku pracy,
- zabezpieczyć się przed czynnikami szkodliwymi w pracy,
- podjąć działania w przypadku zagro\
enia po\
arowego zgodnie z instrukcją
przeciwpo\
arową,
- zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpo\
arowej,
- przewidzieć i zapobiec zagro\
eniom zdrowia i \
ycia w miejscu pracy,
- zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagro\
enia zdrowia
i \
ycia,
- zastosować zasady ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Prawna ochrona pracy. Prawa i obowiązki pracodawcy
i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
4.1.1. Materiał nauczania
y
ródła prawa pracy. Podstawowe zasady prawa pracy
Najwa\
niejszym z
ródłem prawa pracy jest kodeks pracy uchwalony przez Sejm ustawą
z dnia 26 czerwca 1974 r., wielokrotnie nowelizowany (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21,
poz. 94 z póz
n. zm.). Kodeks pracy normuje podstawowe dziedziny stosunków stanowiących
przedmiot prawa pracy, a mianowicie sferę stosunków pracy.
Art. 1 k.p. stwierdza, i\
kodeks  określa prawa i obowiązki pracowników
i pracodawców . Całość tych praw i obowiązków składa się na treść stosunku pracy.
Kodeks reguluje w miarę wyczerpująco problematykę umowy o pracę (m.in. nawiązanie,
rozwiązanie, wygaśnięcie umowy o pracę, wynagrodzenie za pracę, czas pracy, urlopy,
odpowiedzialność materialną i porządkową), a ponadto ustala hierarchię z
ródeł prawa pracy.
Zgodnie z art. 9 k.p.  ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to
przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określających
prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a tak\
e postanowienia układów zbiorowych
pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów
określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy .
Szczególne miejsce wśród z
ródeł prawa pracy zajmują układy zbiorowe pracy, które
w odró\
nieniu od innych z
ródeł prawa, kształtowanych jednostronnie przez odpowiednie
organy państwa, są z
ródłami prawa kształtowanymi wolą stron stosunku pracy, a więc przez
pracowników reprezentowanych przez związki zawodowe i pracodawców.
Innym, wa\
nym z
ródłem prawa pracy o charakterze wewnątrzzakładowym jest regulamin
pracy, który ustala  według ustawowego określenia  organizację i porządek pracy w procesie
pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników (art. 104 ż 1 k.p.),
jak równie\
zawiera informacje dotyczące obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy i przeciwpo\
arowych oraz informacje o karach stosowanych z tytułu odpowiedzialności
porządkowej pracowników.
Zasady prawa pracy
Powszechnie przyjmuje się, \
e zasady prawa, to normy prawne o fundamentalnym
znaczeniu dla określonej gałęzi prawa, wyró\
nione spośród całości norm prawnych, według
określonych kryteriów nadrzędności jednych norm nad drugimi. Zasady prawa pracy od
innych norm ró\
nią się większą ogólnikowością i tym, \
e mają znaczenie podstawowe
w systemie prawa pracy, dlatego te\
twórcy kodeksu pracy zamieścili je na początku,
w rozdziale II działu pierwszego pod nazwą  Podstawowe zasady prawa pracy (art. 10 18 k.p.).
Normy zamieszczone w tym rozdziale określają najwa\
niejsze, kluczowe prawa pracownika
i obowiązki pracodawcy. W ramach katalogu podstawowych zasad prawa pracy wyró\
niamy
następujące zasady:
- wolności pracy,
- swobody nawiązania stosunku pracy,
- ochrony dóbr osobistych pracownika,
- równości prawa pracowników,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
- zakazu dyskryminacji w stosunku pracy,
- odpłatności za pracę,
- prawa do wypoczynku,
- prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
- zaspokojenia potrzeb socjalno-bytowych pracowników,
- ułatwiania podnoszenia kwalifikacji pracowników.
Prawna ochrona pracy
Ochrona pracy w znaczeniu prawnym jest to ogół norm prawnych ustanowionych w celu
zabezpieczenia pracowników przed utratą \
ycia w związku z pracą oraz wyłączenie bądz

zmniejszenie niekorzystnego wpływu pracy na jego zdrowie zarówno fizyczne, jak
i psychiczne.
W zakresie tego pojęcia wchodzą normy zawarte w przepisach określających:
1) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach,
2) skutki niedopełnienia tych wymagań,
3) organizacje i tryb postępowania organów nadzoru nad warunkami pracy (organów
inspekcji pracy).
Pojęcie ochrony pracy obejmuje równie\
postępowanie zgodne z tzw. zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy. Są to reguły oparte na doświadczeniu \
yciowym
udzielającego człowiekowi wskazań, jak unikać niebezpieczeństw w konkretnych sytuacjach.
Ze względu na zakres regulacji prawnych mo\
emy rozró\
nić:
1) powszechną ochronę pracy dotyczącą ogółu pracowników. Regulacje dotyczące tej
ochrony zawarte są w dziale dziesiątym kodeksu pracy, zatytułowanym  Bezpieczeństwo
i higiena pracy (art. 207 237) oraz normy prawne zawarte w rozporządzeniu
wykonawczym do tych przepisów,
2) szczególną ochronę pracy odnoszącą się do pracowników młodocianych i kobiet.
Szczególna ochrona pracy wspomnianych grup opiera się na przepisach zawartych
w dziale ósmym kodeksu pracy   Uprawnienia pracowników związane
z rodzicielstwem (art. 176 189) oraz w dziale dziewiątym tego\
kodeksu
zatytułowanym  Zatrudnienie młodocianych (art. 190 206).
Podstawowe obowiązki pracodawcy
Obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
nało\
ył na pracodawców art. 66 Konstytucji RP z 1997 r.
Podstawową powinnością pracodawcy jest ochrona \
ycia i zdrowia pracowników, co
kodeks najczęściej określa jako zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy. Realizacja tego
obowiązku następuje poprzez zapewnienie przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, co dotyczy w szczególności:
1) organizowania pracy,
2) dbania o techniczne środki zabezpieczenia bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) egzekwowania znajomości i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przez
pracowników.
W celu zapoznania pracowników z dotyczącymi ich obowiązkami z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpo\
arowej, kodeks zobowiązał pracodawcę
do umieszczenia ich wykazu w regulaminie pracy (art. 104 ż1 pkt 8).
Oprócz ogólnego obowiązku ochrony \
ycia i zdrowia pracowników kodeks pracy
i przepisy wykonawcze, zwłaszcza rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26
września 1997 r. o ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r.
Nr 168, poz. 1647) ustanawiają szereg szczególnych obowiązków z tego zakresu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Prawa i obowiązki pracowników w zakresie ochrony pracy
Je\
eli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy,
pracownik mo\
e powstrzymać się od wykonywania pracy zagra\
ającej bezpośrednio jego
\
yciu i zdrowiu lub \
yciu i zdrowiu innych osób, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przeło\
onego (art. 210 k.p.). W razie zagro\
enia pracownik ma tak\
e prawo oddalić się
z miejsca pracy. Za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy, pracownik zachowuje
prawo do wynagrodzenia.
W przypadku wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej
(wykaz takich prac zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja
1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej 
Dz. U. Nr 62, poz. 287), pracownik mo\
e powstrzymać się od wykonywania pracy, je\
eli jego
stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy.
Ka\
dy pracownik jest nie tylko uprawniony do ochrony \
ycia i zdrowia w procesie pracy,
lecz równie\
zobowiązany do przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Zakres obowiązków pracownika określony został w art. 211 k.p. Zgodnie z tym
przepisem pracownik jest obowiązany w szczególności:
- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instrukta\
u z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przeło\
onych,
- dbać o nale\
yty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
- stosować środki ochrony zbiorowej, a tak\
e u\
ywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzie\
y i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
- niezwłocznie zawiadomić przeło\
onego o zauwa\
onym w zakładzie pracy wypadku albo
zagro\
eniu \
ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a tak\
e inne
osoby znajdujące się w rejonie zagro\
enia, o gro\
ącym im niebezpieczeństwie,
- współdziałać z pracodawcą i przeło\
onym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Profilaktyczna ochrona zdrowia
Osobna część przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczy profilaktycznej ochrony
zdrowia. Zgodnie z nimi pracownik powinien być poddany wstępnym i okresowym badaniom
lekarskim, a dodatkowo tak\
e niekiedy badaniom kontrolnym (w razie niezdolności do pracy
trwającej dłu\
ej ni\
30 dni). Wszystkie te badania są odbywane na koszt pracodawcy. Badania
okresowe i kontrolne powinny być w miarę mo\
liwości przeprowadzone w godzinach pracy
z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Ponadto pracodawca powinien stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym
i innym chorobom związanym z pracą. W razie stwierdzenia objawów takiej choroby
powinien on przenieść pracownika do innej pracy, wypłacając mu dodatek wyrównawczy
przez okres sześciu miesięcy. Dotyczy to tak\
e pracownika, który stał się niezdolny do
wykonywania dotychczasowej pracy wskutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy
i nie nabył prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Ponadto pracodawca obowiązany jest:
- informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wią\
e się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagro\
eniami,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.
Szkolenia pracowników
Pracodawca obowiązany jest do szkolenia pracowników. Przepisy w tym zakresie zawarte
są w rozdziale VIII działu X kodeksu pracy zatytułowanym  Szkolenia . Zgodnie z nimi:
- Pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a tak\
e dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:
- szkolenie wstępne ogólne, zwane instrukta\
em ogólnym, prowadzone przez pracowników
słu\
by bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczące zaznajomienia
z przepisami  dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz studentów
odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych  w wymiarze 3 h,
- szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instrukta\
em stanowiskowym,
prowadzone przez osobę kierującą pracownikami, wyznaczoną przez pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia
instrukta\
u i dotyczące zagro\
eń na konkretnych stanowiskach pracy oraz sposobów
ochrony przed zagro\
eniami i metodami bezpieczeństwa na tym stanowisku dla
pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników przenoszonych
na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu i studentów
odbywających praktyki  w wymiarze minimum 8 h,
- szkolenie okresowe (doskonalenie) obejmujące aktualizację i ugruntowanie wiadomości
i umiejętności w dziedzinie bhp, dla osób objętych szkoleniem podstawowym w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej
ni\
raz na 3 lata (przy pracach niebezpiecznych  co 1 rok) oraz dla pozostałych osób 
nie rzadziej ni\
raz na 6 lat.
Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instrukta\
u, seminarium, kursu lub
samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz podstawowe z
ródło wiedzy z zakresu prawa pracy?
2. Jakie znasz najwa\
niejsze zasady prawa pracy?
3. Jakie obowiązki ma pracownik według ustaleń Kodeksu Pracy?
4. Jakie są obowiązki pracodawcy?
5. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
6. Kto ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy
i kto ma chronić zdrowie i \
ycie pracowników?
7. Jakie znasz rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?
8. Kto ma obowiązek, w świetle obowiązujących przepisów, przeszkolić pracowników
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
9. Jakiego rodzaju mogą być szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Do przedstawionego w tabeli zestawienia obowiązków pracodawcy dopisz obowiązki
pracownika.
Pracodawca jest obowiązany Pracownik jest obowiązany
Organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej
oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem.
Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem
go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń
w tym zakresie
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w Kodeksie Pracy przepisy dotyczące obowiązków pracownika i pracodawcy,
2) przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika,
3) dokonać porównania obowiązków pracodawcy i pracownika,
4) wpisać do tabeli właściwe określenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z rozdziałem 6,
- Kodeks Pracy.
Ćwiczenie 2
Razem z kolegą/kole\
anką opracuj regulamin dla pracownika na podstawie Kodeksu
Pracy art. 108 dotyczącego odpowiedzialności porządkowej pracowników.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w Kodeksie Pracy dotyczące odpowiedzialności porządkowej
pracownika,
2) wybrać informacje potrzebne do opracowania regulaminu,
3) opracować regulamin,
4) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z rozdziałem 6,
- Kodeks Pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić z
ródła prawa pracy obowiązujące w Polsce?
1
1

2) określić podstawowe zasady prawa pracy?
1
1

3) scharakteryzować obowiązki pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy?
1
1

4) określić jakie podstawowe obowiązki ma pracodawca w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy?
1
1

5) określić rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?
1
1

6) określić jak ma przebiegać szkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy. Środki
ochrony indywidualnej
4.2.1. Materiał nauczania
Niebezpiecznymi czynnikami w środowisku pracy nazywamy czynniki, które mogą
spowodować utratę zdrowia lub \
ycia człowieka w przypadku kolizyjnego zetknięcia się
z nimi.
Do czynników szkodliwych i ucią\
liwych w środowisku pracy zaliczamy: czynniki
biologiczne, chemiczne, fizyczne i psychofizyczne.
1. Czynniki biologiczne to: zwierzęta hodowlane, choroby wywoływane przez bakterie
i wirusy (gruz
lica, salmonelloza, czerwonka, borelioza, wścieklizna), choroby inwazyjne,
choroby paso\
ytnicze wywołane przez pierwotniaki, nicienie, tasiemce, grzyby.
Organizmy \
ywe (zwierzęta hodowlane, drobnoustroje), produkty ich przemiany materii,
martwe szczątki roślinne i zwierzęce występujące w środowisku pracy mogą być
przyczyną wypadku, spowodować pogorszenie stanu zdrowia pracownika, a tak\
e
choroby zawodowe.
2. Czynniki chemiczne to czynniki niebezpieczne powodujące urazy i czynniki szkodliwe,
które prowadzą lub mogą prowadzić do schorzenia. W zale\
ności od rodzaju działania na
organizm człowieka czynniki chemiczne mogą być: toksyczne, dra\
niące, uczulające,
rakotwórcze. Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, skórę
i błony śluzowe oraz przewód pokarmowy.
Zagro\
enie ze strony czynników chemicznych w środowisku pracy stanowi jeden
z najistotniejszych problemów w wielu zakładach pracy. Czynniki chemiczne, na których
działanie nara\
eni są pracownicy, dzieli się na trzy grupy: aerozole, pyły oraz gazy.
Negatywne oddziaływanie szkodliwych czynników chemicznych na człowieka
w środowisku pracy objawia się przede wszystkim:
 zwiększeniem poziomu zmęczenia fizycznego i psychicznego,
 podra\
nieniem i stanem zapalnym dróg oddechowych,
 zwiększeniem zagro\
enia wypadkowego przy pracy,
 chorobami nowotworowymi [1, s. 89 90].
3. Do grupy czynników fizycznych środowiska pracy zalicza się: mikroklimat, hałas,
drgania i oświetlenie.
Mikroklimat to zespół cech powietrza w pomieszczeniach pracy i na stanowiskach
pracy, na który składają się: temperatura powietrza (temperatura wokół ciała ludzkiego),
wilgotność powietrza (ilość pary wodnej zawartej w powietrzu), ruch powietrza
(prędkość przepływu powietrza), ciśnienie powietrza oraz promieniowanie cieplne.
Hałas to ka\
dy dz
więk, który mo\
e spowodować utratę słuchu lub mo\
e być
szkodliwy dla zdrowia, lub niebezpieczny z innych względów. Hałas jest to dz
więk
zakłócający komfort, nieprzyjemny i niepo\
ądany, który działa na narządy słuchu oraz
inne narządy człowieka.
Drgania mechaniczne to zespół zjawisk występujących na stanowiskach pracy, które
polegają na przekazywaniu energii ze z
ródła drgań do organizmu człowieka poprzez
określone części ciała w czasie wykonywania czynności zawodowych. Drgania, na które
nara\
eni mogą być pracownicy w środowisku pracy, dzieli się z uwagi na czas ich trwania
na wstrząsy oraz drgania ciągłe. Natomiast ze względu na sposób oddziaływania na
organizm człowieka, dzieli się je na drgania: o działaniu ogólnym oraz miejscowe,
działające na organizm człowieka przez kończyny górne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Oświetlenie jest to efekt padania światła na dany obiekt. Wyró\
niamy dwa rodzaje
oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy: naturalne (słoneczne) oraz sztuczne
(ze sztucznych z
ródeł światła).
Nieodpowiednie parametry poszczególnych czynników fizycznych
w pomieszczeniach pracy wpływają niekorzystnie na organizm człowieka. Wysoka
temperatura powietrza powoduje wzrost temperatury ciała, przyspieszoną akcję serca,
senność, odwodnienie, poparzenie, udar cieplny, zmniejszenie wydajności pracy, wzrost
liczby pomyłek i błędów oraz zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku przy
pracy.
Wysoka wilgotność powietrza mo\
e spowodować spadek poziomu koncentracji
pracownika, natomiast zbyt niska wilgotność powietrza powoduje wysychanie śluzówek.
Praca w pomieszczeniach, w których ma miejsce szybki ruch powietrza, mo\
e
powodować bóle mięśni. Niewłaściwe oświetlenie miejsca pracy powoduje zmęczenie
oczu, bóle głowy, zmiany w systemie nerwowym, ogólne zmęczenie fizyczne,
psychiczne, obni\
enie wydajności i jakości pracy. Hałas w środowisku pracy powoduje
wydłu\
enie czasu reakcji wzrokowej, spadek sprawności narządów słuchu, zaburzenie
układu krą\
enia, obni\
enie wydajności pracy, wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia
wypadku przy pracy, a tak\
e mo\
liwość nieodwracalnego uszkodzenia narządu słuchu
[1, 87 89].
4. Czynniki psychofizyczne to obcią\
enie fizyczne, statyczne i dynamiczne oraz obcią\
enie
nerwowo-psychiczne. Czynniki psychofizyczne nazywane są równie\
czynnikami
ucią\
liwymi, gdy\
powodują zmęczenie, które często prowadzi do wyraz
nego spadku
wydajności pracy. Mogą być te\
przyczyną wypadków przy pracy, a nawet chorób
zawodowych.
Zagro\
enia występujące w procesach pracy są zwiększane przy pracach szczególnie
niebezpiecznych. Prace szczególnie niebezpieczne to takie prace, przy wykonywaniu, których
występuje zwiększone zagro\
enie \
ycia lub zdrowia pracownika, albo prace wykonywane
w trudnych warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.
Pracodawca ustala i aktualizuje wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, występujących
w zakładach pracy. Prace te powinny mieć zapewniony bezpośredni nadzór, odpowiednie
środki zabezpieczające i instrukta\
pracowników.
Do prac szczególnie niebezpiecznych nale\
ą:
- prace przy u\
yciu materiałów niebezpiecznych,
- prace na wysokości,
- prace budowlane, rozbiórkowe, remontowe,
- prace w zbiornikach, kanałach i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych.
Prace przy u\
yciu materiałów niebezpiecznych obejmują zadania wykonywane
z substancjami i preparatami chemicznymi jak te\
materiałami, półfabrykatami i wyrobami
gotowymi o właściwościach fizycznych, chemicznych biologicznych zagra\
ających zdrowiu
i bezpieczeństwu pracowników. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników
o zwiększonym ryzyku i sposobie bezpiecznego ich stosowania oraz postępowania z nimi
w sytuacjach awaryjnych. Materiały niebezpieczne nale\
y przechowywać w opakowaniach
i miejscach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych. W czasie transportu,
składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych nale\
y stosować odpowiednie środki
ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz przestrzegać przepisów w tym zakresie.
Prace na wysokości są wykonywane na wysokości, co najmniej 1 m nad poziomem ziemi
lub podłogi, z wyjątkiem przypadków, gdy powierzchnia, na której pracują robotnicy, jest
osłonięta ze wszystkich stron do wysokości, co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub
wyposa\
ona w inne stałe konstrukcje chroniące. Prace na wysokości prowadzone niezgodnie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
z przepisami bezpieczeństwa pracy są przyczyną wypadków, z których najczęstszymi są
upadki z wysokości oraz upadki do zagłębień.
Prace w zbiornikach, kanałach i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,
mogą być wykonywane jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie
ustalonym przez pracodawcę. Prace te muszą mieć zapewniony stały nadzór i być tak
przygotowane organizacyjnie oraz technicznie, aby zapewniały bezpieczeństwo pracownikom
podczas wykonywania pracy. Szczegółowe wymagania są ustalone w przepisach.
Środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposa\
enie przeznaczone do noszenia
bądz
trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagro\
eń,
które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.
Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania
się tymi środkami (art. 237 Kodeksu Pracy).
Środki ochrony indywidualnej powinny:
- być dobrane odpowiednio do istniejącego zagro\
enia,
-
-
-
- uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,
-
-
-
- uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,
-
-
-
- być przeznaczone do osobistego u\
ytku.
-
-
-
Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać certyfikat znaku bezpieczeństwa.
Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca środków ochrony indywidualnej jest
obowiązany wydać deklarację zgodności tych wyrobów z normami oraz wymaganiami
określonymi właściwymi przepisami. Środki ochrony indywidualnej stanowią własność
pracodawcy.
Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej
Według Polskiej Normy PN-Z-08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod
względem ich ogólnego przeznaczenia na dziewięć grup oznaczonych odpowiednimi
symbolami:
U  odzie\
ochronną (płaszcze, kurtki, fartuchy, kamizelki, bluzy, czapki, berety, chustki),
N  środki ochrony kończyn dolnych (buty, trzewiki, getry),
R  środki ochrony kończyn górnych (rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G  środki ochrony głowy (hełmy ochronne),
T  środki ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, tarcze ochronne, osłony twarzy),
S  środki ochrony słuchu (wkładki i nauszniki przeciwhałasowe, hełmy),
D  środki ochrony układu oddechowego (półmaski, maski),
W  sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości (szelki bezpieczeństwa, linki,
amortyzatory),
C lub I  sprzęt izolujący cały organizm.
Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, równie\

odzie\
i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm.
W zale\
ności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się ró\
ne grupy środków ochrony
indywidualnej.
Odzie\
ochronna  odzie\
, która okrywa lub zastępuje odzie\
osobistą i chroni
pracownika przed jednym lub wieloma zagro\
eniami.
Środki ochrony kończyn dolnych  obuwie ochronne  produkowane jest w szerokim
asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagro\
eń
jednocześnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sprzęt ochrony głowy  przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe
zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym
zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz
uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy.
Sprzęt ochrony twarzy i oczu  dowolna postać środka ochrony indywidualnej
osłaniającego oczy wraz z ich najbli\
szym otoczeniem oraz twarz lub jego część. Ze względu
na konstrukcję mo\
na wyró\
nić:
- okulary ochronne,
- gogle ochronne,
- osłony twarzy,
- przyłbice spawalnicze,
- tarcze spawalnicze.
Sprzęt ochrony układu oddechowego  sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza
do strefy oddychania. Nale\
y wyró\
nić dwie podstawowe grupy zagro\
eń dla układu
oddechowego:
- zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek,
gazów, par),
- niedobór tlenu (zawartość poni\
ej 17%).
Sprzęt ochrony układu oddechowego mo\
na podzielić na dwie grupy:
- sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza): maski, półmaski, hełmy
powietrzne,
- sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze z
ródła wolnego
od zanieczyszczeń).
Sprzęt ochrony słuchu  ochraniacze słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem
ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.
Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości  pracownicy pracujący na stanowiskach
zagro\
onych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe,
powinni być wyposa\
eni w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co zaliczamy do czynników szkodliwych i ucią\
liwych w środowisku pracy?
2. Jakie są biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku
pracy?
3. Czym przejawia się negatywne oddziaływanie szkodliwych czynników chemicznych na
człowieka w środowisku pracy?
4. Jakie są fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy?
5. Jaki wpływ na organizm człowieka mają nieodpowiednie parametry poszczególnych
czynników fizycznych?
6. Jakie prace nale\
ą do szczególnie niebezpiecznych?
7. Jak nale\
y przechowywać materiały niebezpieczne?
8. Co to są środki ochrony indywidualnej?
9. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?
10. Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?
11. Co to są środki ochrony kończyn dolnych?
12. Jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?
13. Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2.2. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli objawy chorobowe wywoływane przez pyły,
środki chemiczne i biologiczne.
Czynniki Objawy chorobowe
Pyły
Środki chemiczne
Środki biologiczne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować objawy chorobowe powodowane przez działanie pyłów, środków
chemicznych i biologicznych,
2) zakwalifikować wymienione objawy chorobowe do odpowiednich czynników,
3) zaprezentować pracę na forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli wymienione poni\
ej czynniki ucią\
liwe,
szkodliwe i niebezpieczne występujące w środowisku pracy:
hałas, zwierzęta hodowlane, obcią\
enia emocjonalne, czynniki rakotwórcze, choroby
paso\
ytnicze, pyły, bakterie i wirusy, czynniki toksyczne, promieniowanie, czynniki
uczulające, czynniki dra\
niące.
Czynniki Rodzaj czynnika
Biologiczne
Chemiczne
Fizyczne
Psychofizyczne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować czynniki mające wpływ na pracę,
2) zakwalifikować wymienione czynniki do odpowiednich kategorii,
3) zaprezentować pracę na forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj przykładowe stanowisko pracy i sporządz
wykaz czynników szkodliwych,
ucią\
liwych i niebezpiecznych, które mogą wystąpić przy pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, ucią\
liwych i niebezpiecznych,
2) wybrać czynniki, które występują na wybranym stanowisku pracy,
3) sporządzić notatkę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przepisy dotyczące występowania czynników szkodliwych, ucią\
liwych i niebezpiecznych,
-
-
-
- przybory do pisania,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać, jakie zagro\
enia stwarzają dla organizmu człowieka pyły, środki
chemiczne i biologiczne?
1
1

2) określić czynniki szkodliwe i ucią\
liwe w miejscu pracy?
1
1

3) rozpoznać, czym przejawia się negatywne oddziaływanie szkodliwych
czynników chemicznych na człowieka w środowisku pracy?
1
1

4) określić biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?
1
1

5) określić fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?
1
1

6) scharakteryzować, jaki wpływ na organizm człowieka mają
nieodpowiednie parametry poszczególnych czynników fizycznych?
1
1

7) scharakteryzować sposób przechowywania materiałów niebezpiecznych
dla człowieka i otoczenia?
1
1

8) rozpoznać wybrane znaki i symbole oznaczające kategorie
bezpieczeństwa?
1
1

9) określić typowe objawy zatruć pyłami, środkami chemicznymi
i biologicznymi?
1
1

10) podać definicję środków ochrony indywidualnej?
1
1

11) określić wymagania, jakie powinny spełniać środki ochrony
indywidualnej?
1
1

12) wskazać, na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?
1
1

13) rozpoznać środki ochrony kończyn dolnych?
1
1

14) określić zadania, jakie spełnia sprzęt ochrony głowy?
1
1

15) wskazać, co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3. Zagro\
enia po\
arem. Zasady ochrony przeciwpo\
arowej
4.3.1. Materiał nauczania
Ochrona zdrowia i \
ycia ludzkiego oraz dóbr materialnych przed po\
arami jest
obowiązkiem ka\
dego obywatela.
Zapewnienie ochrony przeciwpo\
arowej w zakładach pracy nale\
y do obowiązków
kierowników tych zakładów, a w szczególności:
- zapewnienie warunków ochrony przeciwpo\
arowej w zakresie bezpieczeństwa osób
i ochrony mienia,
- zapewnienie przestrzegania przeciwpo\
arowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych oraz zapobieganie wszelkim zagro\
eniom w tym zakresie,
- ustalenie wymagań przeciwpo\
arowych w dokumentacji technicznej, technologicznej
i remontowej, w szczególności przez określenie: charakterystyki zagro\
enia po\
arowego
występującego w procesach technologicznych, instalacjach i urządzeniach w czasie
ruchu, obsługi i remontów, sposobów usuwania zagro\
enia po\
arowego oraz
postępowania w razie po\
aru,
- zaopatrzenie zakładów w urządzenia przeciwpo\
arowe,
- zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpo\
arowymi oraz zapewnienie nadzoru
nad ich przestrzeganiem.
Zagro\
eniem po\
arowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają
sprzyjające warunki do powstania po\
aru i jego rozprzestrzenienia się, a tak\
e tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagra\
ających \
yciu ludzi i zwierząt.
Przyczyny powstawania po\
arów
Po\
ary stanowią jedną z najgroz
niejszych klęsk \
ywiołowych. Do najczęściej
występujących przyczyn po\
arów zaliczamy:
1) wady, uszkodzenia i niewłaściwe u\
ytkowanie instalacji elektrycznych,
2) du\
e nagromadzenie materiałów łatwopalnych,
3) występowanie procesu samonagrzewania się materiałów,
4) wadliwe działanie mechanizmów,
5) brak porządku i czystości,
6) nieostro\
ność osób,
7) samozapalenie,
8) wyładowania atmosferyczne podczas burz,
9) podpalenie umyślne.
Tabela 1. Grupy po\
arów [opracowanie własne]
Grupa Rodzaj palącego się materiału i sposób jego spalania
po\
aru
A Po\
ary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu, których, obok
innych zjawisk, powstaje zjawisko \
arzenia. Na przykład: drewno, papier,
węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny.
B Po\
ary cieczy palnych i substancji topiących się wskutek ciepła
wytwarzającego się przy po\
arze. Na przykład: benzyna, alkohole, aceton,
eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, smoła, naftalen.
C Po\
ary gazów: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski.
D Po\
ary metali: magnez, sód, uran.
E Po\
ary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Zapobieganie po\
arom
Ochrona przeciwpo\
arowa polega głownie na zapobieganiu po\
arom i ich
rozprzestrzenianiu się oraz na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę \
ycia,
zdrowia i mienia lub środowiska przed po\
arem. Znane są dwa sposoby walki z po\
arami:
1. Obrona bierna (profilaktyka), czyli zapobieganie powstawaniu po\
arów, to:
- przestrzeganie zakazu u\
ywania otwartego ognia i palenie tytoniu
w pomieszczeniach zagro\
onych,
- utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w nale\
ytym stanie,
- przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,
- zapewnienie ochrony odgromowej,
- przeszkolenia pracowników,
- opracowanie instrukcji ochrony przeciwpo\
arowej i zapoznanie z nimi
zainteresowanych osób,
- wyposa\
enie obiektów w sprzęt gaśniczy.
2. Obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy ju\
z powstałym po\
arem. Polega
na:
- wykorzystywaniu urządzeń i środków gaśniczych,
- skutecznym alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,
- ewakuacji ludzi,
- dojazdu wozów stra\
ackich i dostępu do hydrantów.
Tabela 2. Wybrane znaki ochrony przeciwpo\
arowej [opracowanie własne]
Hydrant wewnętrzny
Gaśnica
Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu
po\
arniczego lub urządzenia ostrzegającego
Zestaw sprzętu po\
arowego
Drabina po\
arowa
Zasady postępowania w przypadku po\
aru:
- nale\
y zachować spokój,
- natychmiast zgłosić po\
ar, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach po\
aru,
- ostrzec innych pracowników przed po\
arem,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne,
- natychmiast opuścić obszary zagro\
one zgodnie z planem ewakuacji,
- nie u\
ywać wind,
- nale\
y poruszać się w pozycji jak najbli\
ej podłogi,
- działać zgodnie z instrukcją przeciwpo\
arową,
- ratowanie \
ycia ludzi ma pierwszeństwo przed gaszeniem po\
aru,
- nie nara\
ając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
gaśniczych a\
do czasu przybycia stra\
y po\
arnej.
Zasady postępowania w czasie gaszenia po\
aru:
- odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,
- gaśnicę uruchamiać dopiero przy z
ródle po\
aru,
- ustawić się tyłem do kierunku wiatru,
- zachować ostro\
ność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,
- gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu do
tyłu,
- nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko po\
aru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),
- gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.
Zagro\
enia powstające podczas po\
aru:
- brak tlenu,
- wysoka temperatura,
- gęsty dym utrudniający widoczność,
- \
rące, dra\
niące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, amoniak,
wodorotlenek, \
rące lub powodujące korozję pary kwasów, powstające w czasie spalania
tworzyw sztucznych).
Sprzęt oraz środki gaśnicze
Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany
ręcznie, słu\
ący do zwalczania po\
aru w zarodku. Najprostszym sprzętem jest wiadro i łopata,
a najprostszymi środkami  woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
powinny być w pogotowiu lepsze, bardziej skuteczne środki gaśnicze, do których zaliczamy:
hydranty, hydronetki i gaśnice.
Hydranty słu\
ą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Instaluje się je
w miejscach łatwo dostępnych: na korytarzach, klatkach schodowych, przy wyjściu
z budynku. Hydranty najczęściej są zasilane wodą o wysokim ciśnieniu, takim, aby po\
ar
mo\
na gasić bezpośrednio po podłączeniu wę\
a do hydrantu.
Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Wodne słu\
ą do gaszenia takich materiałów
jak: drewno, papier, słoma, tkaniny, natomiast pianowe stosuje się najczęściej do gaszenia
cieczy palnych. U\
ycie hydronetki wodnej nie wymaga specjalnych umiejętności: strumień
wody nale\
y skierować w miejsce ognia, gasząc od góry do dołu od strony zewnętrznej ku
środkowi. U\
ycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka
pianotwórczego i wymieszania roztworu. Strumień kieruje się w miejsce ognia, pokrywając
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
paląca się płaszczyznę od strony zewnętrznej w kierunku do środka. Przy gaszeniu cieczy
palnych w zbiornikach strumień piany kieruje się na wewnętrzną ścianę zbiornika, tak, aby
piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.
Gaśnice do gaszenia po\
arów dzieli się na: przenośne  wodne, pianowe, proszkowe
i śniegowe oraz agregaty: pianowy i proszkowy.
Tabela 3. Oznaczenie i mo\
liwości wykorzystania gaśnic [opracowanie własne]
Rodzaje gaśnic Oznaczenie Wykorzystanie do Zastrze\
enia
gaszenia
gaśnice pianowe ciał stałych pochodzenia wyłącznie do urządzeń nie
gaśnice płynowe A organicznego (drewno, znajdujących się pod
gaśnice proszkowe ABC papier, węgiel) napięciem
gaśnice proszkowe ABC cieczy palnych
gaśnice proszkowe BC B i substancji topiących się
gaśnice śniegowe pod wpływem ciepła
(benzyna, oleje, smoła)
gaśnice proszkowe ABC gazów (acetylen, metan,
gaśnice proszkowe BC C wodór, propan)
gaśnice proszkowe metali lekkich
z proszkiem gaszącym D (aluminium, sód, potas,
metal magnez)
gaśnice śniegowe E po\
arów grupy ABC w obrębie urządzeń
gaśnice proszkowe i pojazdów elektrycznych pod
samochodowych napięciem
Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpo\
arowego, ka\
dy
pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpo\
arowej, Kodeksem Wykroczeń oraz Kodeksem Karnym.
Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem Wykroczeń i Kodeksem Karnym
przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:
- nieostro\
ne obchodzenie się z ogniem,
- eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub po\
ar.
Odpowiedzialność słu\
bowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według
których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych mo\
e rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.
Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń
odszkodowawczych odbywa się w postępowaniu sądowym. Zastosowanie sankcji karnych
mo\
e nastąpić nie tylko w wyniku zaistniałej szkody lub po\
aru, lecz równie\
w wyniku
stwierdzonego dopuszczenia do stanu, jaki sprzyja lub umo\
liwia powstanie po\
aru, na
przykład pozostawienie urządzenia grzewczego w miejscu i warunkach sprzyjających
zapaleniu się obiektu.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są obowiązki kierowników w zakresie ochrony przeciwpo\
arowej w zakładzie
pracy?
2. Jakie mo\
na wskazać najczęściej spotykane przyczyny powstawania po\
arów?
3. Jakie znasz grupy po\
arów i rodzaje materiałów do nich zaliczane?
4. Jakie są zasady zapobiegania po\
arom?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5. Jakie są zasady postępowania w przypadku po\
aru?
6. Na czym polega obrona bierna i czynna ochrony przeciwpo\
arowej?
7. Jakie czynności nale\
y wykonywać w czasie zwalczania po\
aru?
8. Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?
9. Jakie są rodzaje gaśnic?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj symulację polegającą na zastosowaniu podręcznego sprzętu i środków
gaśniczych do gaszenia po\
aru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać odpowiedni sprzęt lub środek gaśniczy do określonego typu po\
aru,
2) przeanalizować sposób u\
ycia danego sprzętu lub środka gaśniczego,
3) przeanalizować najczęściej popełniane błędy przy stosowaniu wy\
ej wymienionych
środków,
4) zaprezentować inscenizację gaszenia po\
aru.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 szkolna instrukcja przeciwpo\
arowa,
 ogólne przepisy ochrony przeciwpo\
arowej,
 sprzęt i środki gaśnicze,
 literatura zgodna z rozdziałem 6.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj i przeprowadz
ewakuację osób z pracowni, w której się znajdujesz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z drogą ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,
2) wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,
3) zaplanować harmonogram działań i przydzielić osobom odpowiednie role,
4) przeprowadzić ewakuację,
5) dokonać analizy przeprowadzonej akcji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przepisy dotyczące ochrony przeciwpo\
arowej,
-
-
-
- przybory do pisania,
-
-
-
- plansze ze znakami informacyjnymi,
-
-
-
- plany ewakuacyjne,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 3
Zaprezentuj inscenizację gaszenia po\
aru w sklepie (uwzględniając wszystkie jego etapy),
w którym od włączonego urządzenia grzewczego zapaliły się towary znajdujące się w sklepie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować instrukcję przeciwpo\
arową,
2) zorganizować w grupie zespół do wykonania ćwiczenia,
3) zaprezentować inscenizację gaszenia po\
aru.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- instrukcja przeciwpo\
arowa,
- ogólne przepisy ochrony przeciwpo\
arowej,
- gaśnica,
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić obowiązki kierowników w zakresie ochrony przeciwpo\
arowej
w zakładzie pracy?
1
1

2) określić najczęstsze przyczyny powstawania po\
arów?
1
1

3) wyjaśnić zasady zapobiegania po\
arom?
1
1

4) scharakteryzować bierną i czynną ochronę przeciwpo\
arową?
1
1

5) określić rodzaje gaśnic?
1
1

6) określić zastosowanie poszczególnych rodzajów gaśnic?
1
1

7) ustalić działania w przypadku zagro\
enia po\
arowego, zgodnie
z instrukcją przeciwpo\
arową?
1
1

8) zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami
ochrony przeciwpo\
arowej?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.4. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy oraz udzielania pierwszej pomocy w stanach zagro\
enia
zdrowia i \
ycia
4.4.1. Materiał nauczania
Do najwa\
niejszych zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
nale\
y zaliczyć:
- udział w procesie pracy jedynie osób odpowiednio przeszkolonych, wyposa\
onych
w odpowiedni sprzęt, których stan zdrowia pozwala na wykonywanie określonego typu
pracy,
- stosowanie bezpiecznych materiałów i procesów technologicznych,
- stosowanie odpowiednich maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy.
Działania zapobiegające wypadkom obejmują:
- zamianę procesu technologicznego na taki, przy którym czynniki niebezpieczne lub
szkodliwe nie występują,
- zastosowanie środków ochrony pracowników,
- zastosowanie odpowiedniego systemu kontroli i nadzoru procesu technologicznego,
- racjonalną organizacje pracy i wypoczynku.
Pierwsza pomoc przedmedyczna i sposoby powiadamiania słu\
b ratowniczych
W sytuacji, gdy zdarzy się wypadek, udzielenie pierwszej pomocy ofiarom wypadku jest
obowiązkiem ka\
dej osoby znajdującej się na miejscu wydarzenia.
Niosąc pomoc poszkodowanym, nale\
y zawsze przestrzegać podstawowych zasad
udzielania pierwszej pomocy. Trzeba pamiętać, \
e poszkodowani i świadkowie zdarzenia
reagują emocjonalnie, łatwo wpadają w panikę, która udziela się wszystkim. Równie\

udzielający pomocy ulega emocjom, działa w stresie, niekiedy sam mo\
e potrzebować
wsparcia psychicznego.
Pierwszą czynnością na miejscu zdarzenia jest ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca
wypadku przed dalszymi niebezpiecznymi zdarzeniami. Przede wszystkim nale\
y rozpoznać,
co się wydarzyło i jakie są zagro\
enia dla ratującego, poszkodowanego i świadków zdarzenia.
Gdy na miejscu wypadku są poszkodowani lub doszło do nagłego zachorowania, nale\
y
podjąć czynności związane z oceną stanu poszkodowanych, na które składają się: ocena
przytomności, ocena dro\
ności dróg oddechowych, ocena obecności lub braku oddychania,
ocena akcji serca i wydolności krą\
enia, ocena obra\
eń ciała poszkodowanego.
Wezwanie pomocy jest kolejnym etapem udzielania pierwszej pomocy. Powa\
ny stan
poszkodowanego oznacza konieczność jak najszybszego wezwania słu\
b medycznych
(telefon 999  Pogotowie Ratunkowe lub 112  Ratownictwo) lub powiadomienia
o zaistniałym wypadku, bezpośrednio po zdarzeniu, odpowiednich osób. Z punktu widzenia
zasad udzielania pierwszej pomocy, nale\
y wzywać pomoc tak, aby poszkodowany nie
pozostał bez opieki. Jeśli ratownik jest sam z poszkodowanym, musi głośno wołać o pomoc,
zwracając jednocześnie uwagę na stan poszkodowanego. Istotne jest te\
, aby meldunek
o zaistniałym wypadku zawierał zwięzłą i dokładną informację na temat: miejsca zdarzenia,
rodzaju uszkodzeń, przebiegu wydarzeń, liczby poszkodowanych, zakresu udzielonej
pierwszej pomocy, wzywającego pomoc.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran
Z krwawieniem mamy do czynienia przy niewielkich uszkodzeniach naczyń
krwionośnych. Krwawienie ustanie po nało\
eniu opatrunku uciskowego, mocowanego
banda\
em. Do zatrzymania krwotoku zewnętrznego stosuje się następujące sposoby:
- ucisk krwawiącego naczynia,
- opatrunek z gazy, banda\
u,
- uniesienie kończyny lub części ciała ku górze.
W przypadku nawet najmniejszego podejrzenia krwotoku wewnętrznego lub tętniczego
nale\
y poszkodowanego przewiez
ć do szpitala.
Zatrucia gazami
Gazy i pary mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę.
Je\
eli zatrucie nastąpiło wskutek wchłonięcia szkodliwych gazów i par przez drogi
oddechowe, nale\
y wynieść poszkodowanego na świe\
e powietrze, rozluz
nić ubranie
i przykryć kocem, zapewniając spokój i bezruch.
Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie niemytymi
rękami) podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych:
Letniej wody, węgla aktywnego lub mleka. Mleka nie nale\
y podawać przy zatruciach
środkami rozpuszczalnymi w tłuszczach.
W przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę nale\
y:
- zdjąć z poszkodowanego ska\
oną odzie\
(ostro\
nie, najlepiej przez rozcięcie),
- ska\
oną powierzchnię obmyć bie\
ącą wodą bez mydła (bez u\
ywania ręczników, gąbek,
szmatek),
- ska\
one części ciała przykryć jałową gazą.
Oparzenia
Postępowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku oparzeń zale\
y od stopnia
oparzenia:
- oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewania strumieniem
czystej wody i zabezpieczenia wyjałowionym opatrunkiem,
- oparzenie drugiego stopnia (pojawiają się pęcherze) wymaga wyłącznie nało\
enia
wyjałowionego opatrunku i skierowania do lekarza,
- oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne zwęglone strupy) wymaga
natychmiastowej interwencji lekarza.
Oparzeń nie wolno dotykać rękami ani smarować maściami. Nie wolno równie\
rozcinać
pęcherzy, usuwać z ran ciał obcych, zdzierać części ubrania przylegających do ran ani
polewać spirytusem.
Przy oparzeniach związkami chemicznymi (kwasami, ługami, niegaszonym wapnem)
miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywać strumieniem bie\
ącej wody przez około
15 minut. W przypadku oparzenia oka ługiem elektrycznym nale\
y nało\
yć zimny okład
z kwasu bornego i skierować poszkodowanego do lekarza.
Omdlenia
Omdlenie jest nagłą i krótkotrwałą utratą przytomności spowodowaną strachem, dusznym
klimatem w pomieszczeniu, gwałtownymi zmianami ciśnienia. Pierwsza pomoc przy
omdleniach polega na wygodnym uło\
eniu zemdlonego (z głową nisko), rozluz
nieniu części
ubrania, skropieniu twarzy zimną wodą i zapewnieniu dopływu świe\
ego powietrza.
Zemdlonemu nie nale\
y podawać płynów do picia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Złamania kończyn
Pierwsza pomoc przy złamaniach i zwichnięciach kończyn polega na unieruchomieniu
kończyny. Uszkodzone kończyny dolne unieruchamia się za pomocą szyny, deseczki, kija itp.
w taki sposób, aby jeden koniec usztywnienia zachodził na miednicę, a drugi do pięty. Szynę
nale\
y zakładać bez podnoszenia nogi i przywiązywać opaską. Pierwsza pomoc przy złamaniach
kończyn górnych polega na zało\
eniu na rękę łubki i zawieszeniu ręki na temblaku.
Udar cieplny i słoneczny
Podczas udaru cieplnego poszkodowanego nale\
y wynieść z pomieszczenia, rozebrać, na
głowę poło\
yć zimny kompres, całe ciało obmywać chłodną wodą. Podobnie nale\
y
postępować w przypadku udaru słonecznego, ewentualnie podając do picia chłodne napoje.
Pora\
enie prądem elektrycznym
Do pora\
enia prądem elektrycznym dochodzi najczęściej z powodu niewłaściwego
posługiwania się urządzeniami elektrycznymi bądz
z powodu ich złego stanu technicznego.
Samo pora\
enie polega na przepływie prądu elektrycznego przez ludzkie ciało w wyniku
bezpośredniego kontaktu z przedmiotami stanowiącymi biegun napięcia elektrycznego.
Przepływ prądu przez tkanki organizmu wywołuje w nich niekorzystne zmiany o charakterze
fizycznym, chemicznym i biologicznym. Rozmiary tych zmian zale\
ą od:
- napięcia i natę\
enia prądu pora\
enia,
- czasu trwania pora\
enia,
- drogi przepływu prądu przez organizm.
Fizyczne oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm powoduje przede wszystkim:
- skurcze mięśni sprawiające, \
e człowiek pora\
ony nie mo\
e samodzielnie odłączyć się od
z
ródła prądu,
- mechaniczne uszkodzenia mięsni i kości (złamania).
Skutki chemiczne i biologiczne polegają na zaburzeniu pracy układu nerwowego,
prowadzącym do utraty przytomności, zakłóceniu funkcji układu oddechowego
i krwionośnego lub wręcz śmierci poszkodowanego.
Uwolnienia pora\
onego spod działania prądu elektrycznego nale\
y dokonać poprzez:
- wyłączenie napięcia obwodu elektrycznego,
- odciągnięcie pora\
onego od urządzeń będących pod napięciem,
- odizolowanie pora\
onego, uniemo\
liwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Ka\
da osoba pora\
ona prądem elektrycznym powinna być zbadana przez lekarza, nawet
gdyby oględziny zewnętrzne nie wskazywały na taką potrzebę.
Sposoby eliminowania zagro\
eń:
- przed u\
yciem nale\
y skontrolować wszystkie przenośne narzędzia elektryczne,
a w szczególności ich elastyczne przewody i wtyczki oraz informować pracodawcę
o usterkach,
- nale\
y sprawdzić, czy wyjścia gniazdek zostały zabezpieczone urządzeniem
ograniczającym natę\
enie prądu,
- nale\
y sprawdzić, czy podczas u\
ywania urządzeń elektrycznych kabel jest całkowicie
wyciągnięty z bębna przedłu\
acza lub rozwijarki  w przeciwnym razie grozi
przegrzaniem i po\
arem,
- nie nale\
y zbli\
ać części maszyny, np. zraszacza, drabiny lub rur nawadniających na
odległość 15 m od wiszących kabli,
- nie nale\
y pozostawiać maszyn w pobli\
u słupów wysokiego napięcia i drutów pod
napięciem,
- nie nale\
y u\
ywać mechanicznych koparek, je\
eli pod ziemią mogą znajdować się kable.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Nale\
y zapewnić kontrolowanie i oznaczanie ich lokalizacji przez pracodawcę,
- nie nale\
y u\
ywać zewnętrznych gniazdek, je\
eli jest wilgotno, chyba, \
e są one
odpowiednio fabrycznie zabezpieczone przed deszczem, ochlapaniem i zraszaniem. Nie
nale\
y u\
ywać gniazdek, wtyczek lub włączników przeznaczonych do u\
ytku domowego,
- nie nale\
y dotykać lub zbli\
ać się do przewodów, które upadły.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są najwa\
niejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy?
2. Jakie działania profilaktyczne zapobiegają wypadkom?
3. Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku?
4. Jaki jest numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?
5. Jakie są czynności uwalniania pora\
onego spod działania prądu elektrycznego?
6. Jak postępujemy przy zatruciu gazami i oparami?
7. Na czym polega pierwsza pomoc przy złamaniu kończyn dolnych?
8. Jakie są sposoby eliminowania zagro\
eń pora\
enia prądem?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw razem z kolegą metodą inscenizacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami,
udzielanie pierwszej pomocy osobie pora\
onej prądem elektrycznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować scenariusz inscenizacji,
2) przedstawić inscenizację udzielania pierwszej pomocy,
3) zweryfikować poprawność udzielonej pomocy (wykonanych czynności) w grupie lub na
forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wskazówki wykonywania sztucznego oddychania,
- fantom,
- środki ochrony osobistej,
- zasady udzielania pierwszej pomocy osobie pora\
onej prądem,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Wyobraz
sobie sytuację, \
e udzielasz pierwszej pomocy koledze, który doznał złamania
kości przedramienia. Wykonaj konieczne czynności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zasady udzielania pierwszej pomocy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
2) wykonać czynności zgodnie z procedurą udzielania pierwszej pomocy w takich
przypadkach,
3) zweryfikować poprawność udzielonej pomocy (wykonanych czynności) w grupie lub na
forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zasady udzielania pierwszej pomocy,
-
-
-
- standardowo wyposa\
ona apteczka,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
Ćwiczenie 3
Zaprezentuj symulację rozmowy telefonicznej, w której wzywasz pomocy słu\
b
ratowniczych dla swojego kolegi, który uległ pora\
eniu prądem elektrycznym. W rozmowie
telefonicznej przedstaw meldunek o zaistniałym wypadku w taki sposób, aby zawierał zwięzłą
i dokładną informację na temat: miejsca zdarzenia, stanu poszkodowanego kolegi oraz
zakresu udzielonej przez Ciebie pierwszej pomocy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zasady obowiązujące przy wzywaniu słu\
b ratowniczych,
2) zaprezentować symulację rozmowy telefonicznej,
3) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wskazówki wzywania pomocy słu\
b ratowniczych,
- scenariusz rozmowy,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać najwa\
niejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy?
1
1

2) wskazać ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w warunkach
zagro\
enia \
ycia i zdrowia?
1
1

3) określić działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom?
1
1

4) wyjaśnić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom
wypadku?
1
1

5) podać numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?
1
1

6) określić czynności uwalniania pora\
onego spod działania prądu
elektrycznego?
1
1

7) wyjaśnić sposób postępowania przy zatruciu gazami i oparami?
1
1

8) określić sposoby eliminowania zagro\
eń pora\
enia prądem?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Wymagania ergonomii w środowisku pracy sprzedawcy
4.5.1. Materiał nauczania
Słowo ergonomia wywodzi się od dwóch greckich słów: ergon  oznaczające czyn, praca
oraz nomos  wiedza, prawo, zwyczaj. W dosłownym tłumaczeniu, zatem ergonomia oznacza
wiedzę o pracy ludzkiej: ergon + nomos = wiedza o pracy ludzkiej.
Definicji ergonomii jest wiele, ujmują one ró\
ne charakterystyczne cechy ergonomii: jako
nauki lub działalności praktycznej, z punktu widzenia podmiotu pracy, czyli człowieka lub
całego układu pracy.
Według Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego ergonomia to nauka stosowana
zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii,
organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego u\
ytku do
wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka.
Zadaniem ergonomii jest zapewnienie wysokiej wydajności pracy człowieka,
a jednocześnie utrzymanie jego sprawności psychicznej na wysokim poziomie, zapewnienie
mu wygody i komfortu pracy i stworzenie takich warunków, które zapewniają mu dobre
samopoczucie i zadowolenie z wykonywanych zadań zawodowych. Zadaniem ergonomii jest
równie\
eliminacja ucią\
liwych warunków pracy. Czynniki ucią\
liwe występują powszechnie
na stanowiskach pracy w przedsiębiorstwach wszystkich typów: przemysłowych, usługowych,
w biurach i w komunikacji. Dominującymi czynnikami ucią\
liwymi są: wymuszona pozycja
ciała, powtarzające się czynności pracy, monotonia, stres psychospołeczny, ucią\
liwe warunki
mikroklimatu, przeszkadzający hałas oraz oświetlenie, nieodpowiednie w stosunku do
wykonywanej pracy.
Ucią\
liwe warunki mogą sprzyjać wypadkom przy pracy, przyspieszają rozwój
i pogłębienie chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby układu krą\
enia, układu ruchu
przede wszystkim  kręgosłupa.
Na ka\
dym zakładzie pracy cią\
ą obowiązki zapewnienia pracownikom właściwych
i bezpiecznych warunków pracy, zgodnych z wymaganiami ergonomii.
Wyposa\
enie stanowiska pracy sprzedawcy zale\
y od zakresu wykonywanych czynności
przez pracownika.
Poni\
ej zaprezentowano kluczowe elementy środowiska pracy sprzedawcy:
1. Pomieszczenia pracy oraz ich wyposa\
enie mają zapewnić pracownikowi bezpieczne
i higieniczne warunki pracy. Powinny mieć naturalne i sztuczne oświetlenie, odpowiednią
temperaturę powietrza oraz wymianę powietrza, powinny być zabezpieczone przed
wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi oraz hałasem. Powinny być dokonywane
w tych pomieszczeniach okresowe remonty i konserwacje. W pomieszczeniu pracy
sprzedawcy powinna być wystarczająca przestrzeń, wyraz
nie oddzielona od przestrzeni,
na której pracują inne osoby.
Podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być stabilne, równe, niebliskie, niepalące
i odporne na ścieranie i nacisk oraz łatwe do utrzymania w czystości.
Szyby w oknach oraz inne przedmioty i powierzchnie szklane powinny być osłonięte
siatką zabezpieczającą przed odłamkami szkła w razie stłuczenia, a tak\
e mieć
zainstalowane odpowiednie urządzenia (\
aluzje, rolety), eliminujące nadmierne
operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy.
2. Stanowisko pracy powinno być bezpieczne i mieć wygodne dojście oraz mieć
odpowiednią powierzchnię, zapewniającą swobodę ruchów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
3. Oświetlenie ergonomiczne, to oświetlenie, które pozwala dobrze widzieć wszystko to,
co jest niezbędne. Oświetlenie powinno tak\
e stwarzać miłą atmosferę. W zale\
ności od
wielkości okien i kierunku ustawienia budynku, mo\
e okazać się, \
e w czasie słonecznej
pogody trzeba przesłaniać okna, a gdy jest pochmurno, włączać sztuczne oświetlenie.
I w jednym i w drugim przypadku światło w pomieszczeniu zajmowanym przez
sprzedawców powinno być rozproszone. Właściwe oświetlenie w pomieszczeniu pracy,
a w szczególności na stanowisku pracy, działa korzystnie na pracowników oraz na
przebieg procesu pracy poprzez:
 ułatwienie obsługi maszyn i urządzeń,
 skracanie czasu reakcji i zwiększanie sprawności pracowników,
 zwiększanie szybkości postrzegania,
 zmniejszenie poziomu zmęczenia fizycznego i psychicznego,
 ułatwienie właściwego rozró\
niania barw w otoczeniu,
 zmniejszenie ryzyka powstania wypadku przy pracy.
4. Temperatura i ruch powietrza. Ogólnie zalecana temperatura nie powinna być ni\
sza
ni\
18oC, w pomieszczeniach powinien być zapewniony ruch powietrza. Je\
eli naturalna
wymiana powietrza nie zapewnia utrzymania wymaganych parametrów, nale\
y
zainstalować wentylację lub klimatyzację. Powietrze doprowadzone do pomieszczeń
z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji powinno być oczyszczone
z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
5. Hałas. Pracodawca ma obowiązek tak zorganizować pracę, aby pracownicy nie
byli nara\
eni na szkodliwe działanie hałasu. Pracodawca powinien szczególnie zadbać o
to, \
eby stosowane maszyny i urządzenia techniczne nie powodowały powstawania
nadmiernego hałasu.
Specyficzne wymagania w zakresie ergonomii stawiane są przed tymi placówkami
handlowymi, które oferują do sprzeda\
y artykuły \
ywnościowe.
Miejsce pracy sprzedawcy w lokalu sklepowym bran\
y spo\
ywczej zgodnie
z wymaganiami ergonomii oraz zasadami bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
powinno być zaprojektowane z uwzględnieniem ni\
ej wymienionych elementów:
 lokale sklepowe, w tym elementy wykończenia ścian i stropów oraz drzwi i okna,
powinny być tak wykonane, aby istniała mo\
liwość łatwego utrzymania ich w czystości
i zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi i dostępem szkodników,
 podłogi oraz powierzchnie ścian i sufitów powinny być gładkie, łatwo zmywalne oraz
odporne na ścieranie i uderzenia mechaniczne,
 okna, z wyłączeniem okien wystawowych, powinny mieć konstrukcję umo\
liwiająca stałe
wietrzenie pomieszczeń przez górne skrzydła lub wietrzniki umieszczone w górnych
częściach okien, łatwe do otwierania z poziomu podłogi,
 okna powinny być gładkie, szczelne, dostosowane do zmywania wodą, mieć konstrukcję
zapobiegającą zbieraniu się kurzu i umo\
liwiającą  w razie potrzeby  zało\
enie ram
z siatkami chroniącymi przed dostępem gryzoni i owadów,
 drzwi powinny być szczelne i mieć powierzchnię gładką, dostosowaną do zmywania
wodą,
 dostawa towarów na zaplecze powinna odbywać się odrębnym wejściem od strony
zaplecza,
 w sklepach samoobsługowych powinny być wyznaczone pomieszczenia do mycia
i dezynfekcji koszy i wózków dla kupujących,
 w miejscach, których jest dokonywana sprzeda\
, powinny znajdować się w dostatecznej
ilości opakowania odpowiednie do rodzaju artykułów spo\
ywczych [5, s. 96].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Pracownicy wykonujący prace przy obrocie artykułami \
ywnościowymi powinni:
 posiadać ksią\
eczki zdrowia z wynikami okresowych badań lekarskich, wskazującymi na
brak przeciwwskazań do sprzeda\
y artykułów spo\
ywczych,
 stosować wymagane na danym stanowisku odzie\
i obuwie robocze. Przed rozpoczęciem
pracy nale\
y zało\
yć nieuszkodzoną odzie\
roboczą, zastępującą lub całkowicie
zakrywającą odzie\
osobistą oraz odpowiednie nakrycie głowy i obuwie robocze,
 u\
ywać opatrunków wodoszczelnych w razie skaleczenia lub otarcia skóry,
 przestrzegać higieny osobistej,
 nie u\
ywać do odzie\
y w czasie pracy szpilek, agrafek, łatwo tłukących się i ostrych
przedmiotów oraz takich ozdób jak: pierścionki, kolczyki, broszki i naszyjniki,
 przed wejściem do toalety, wyjściem poza teren zakładu i miejsce sprzeda\
y zdjąć odzie\

i obuwie robocze,
 myć ręce mydłem i szczoteczką pod bie\
ącą wodą po ka\
dorazowym opuszczeniu
stanowiska pracy i po wykonaniu jakiejkolwiek czynności powodującej zabrudzenie rąk,
 powiadomić niezwłocznie bezpośredniego przeło\
onego o podejrzeniu chorobą zakaz
ną
lub inną, która uniemo\
liwia kontakt ze sprzedawanymi środkami spo\
ywczymi,
 posiadać niezbędne przy sprzeda\
y niektórych rodzajów artykułów spo\
ywczych
rękawiczki jednorazowego u\
ytku, oraz przechowywać je w miejscach do tego
przeznaczonych, odpowiednio zabezpieczone przed zanieczyszczeniem [5, s. 96 97].
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak rozumiesz definicję ergonomii?
2. Co jest podstawowym zadaniem ergonomii?
3. Jakie są kluczowe elementy środowiska pracy sprzedawcy?
4. Jak scharakteryzujesz poszczególne elementy środowiska pracy sprzedawcy?
5. Jakie ma znaczenie właściwe oświetlenie w pomieszczeniu pracy sprzedawcy?
6. Według jakich zasad ergonomicznych powinno być zaprojektowanie miejsce pracy
sprzedawcy w lokalu sklepowym bran\
y spo\
ywczej?
7. Jakie obowiązki zgodnie z zasadami bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
spoczywają na sprzedawcach artykułów \
ywnościowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypisz pięć najwa\
niejszych elementów, jakie nale\
y uwzględnić przy projektowaniu
miejsca pracy sprzedawcy w lokalu sklepowym bran\
y spo\
ywczej zgodnie z wymaganiami
ergonomii oraz zasadami bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący projektowania stanowisk pracy zgodnie
z zasadami ergonomii,
2) wybrać elementy, które nale\
y uwzględnić przy projektowaniu stanowiska pracy,
3) wypisać pięć najwa\
niejszych elementów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Oceń prawdziwość poni\
szych zdań i wstaw  X we właściwej kolumnie tabeli.
Zdanie Prawda Fałsz
Warunki w zakresie ergonomii, w zakresie ochrony przeciwpo\
arowej
i warunki sanitarne musza być spełnione w ka\
dym sklepie
Oświetlenie ergonomiczne, to oświetlenie, które wpływa korzystnie na wystrój
wnętrza sklepu
Ogólnie zalecana temperatura w lokalu sklepowym nie powinna być ni\
sza ni\

15oC
Ergonomia to dziedzina nauk ekonomicznych badająca organizację pracy oraz
formy sprzeda\
y stosowane w handlu detalicznym
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić prawdziwość zdań poprzez wstawienie  X w odpowiedniej kolumnie,
2) zaprezentować swoją pracę na forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
-
-
-
- arkusze papieru,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać definicję terminu ergonomia?
1
1

2) wyjaśnić, co jest podstawowym zadaniem ergonomii?
1
1

3) określić kluczowe elementy środowiska pracy sprzedawcy?
1
1

4) scharakteryzować poszczególne elementy środowiska pracy sprzedawcy?
1
1

5) wyjaśnić, jakie znaczenie ma właściwe oświetlenie w pomieszczeniu pracy
sprzedawcy?
1
1

6) wyjaśnić, według jakich zasad ergonomicznych powinno być
zaprojektowanie miejsce pracy sprzedawcy w lokalu sklepowym bran\
y
spo\
ywczej?
1
1

7) określić, jakie obowiązki zgodnie z zasadami bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy spoczywają na sprzedawcach artykułów
\
ywnościowych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.6. Zasady ochrony środowiska
4.6.1. Materiał nauczania
Ochrona środowiska
Ochrona środowiska jest stałym elementem rozwoju cywilizacji. Zasady ochrony
środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.  Prawo ochrony środowiska.
Najczęściej definicję środowiska interpretuje się jako ogół elementów przyrodniczych,
w szczególności powierzchnia ziemi, gleba, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy,
a tak\
e krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak i przekształconych
w wyniku działalności człowieka.
Działalność człowieka, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze zagro\
enia
dla środowiska.
Postęp techniczny prowadzi nieustannie do rosnącej konsumpcji surowców.
Konsekwencjami takiego postępowania jest zanieczyszczenie terenów, wód gruntowych
i powierzchniowych, wyczerpywanie się zasobów środowiska, zmniejszanie warstwy
ozonowej.
Ka\
dy codziennie doświadcza postępującej degradacji środowiska, dlatego liczba
zwolenników jego ochrony stale rośnie.
Degradacja środowiska to niekorzystne zmiany równowagi ekologicznej i struktury
przestrzennej spowodowane nierolniczą i nieleśną działalnością gospodarczą.
Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska substancji stałych,
ciekłych lub gazowych w takich ilościach lub w takim składzie, który wpływa w sposób
niekorzystny na zdrowie ludzi, klimat, przyrodę, glebę, wodę.
Pestycydy to chemiczne środki ochrony roślin stosowane w ogrodnictwie i rolnictwie.
Pestycydy są szkodliwe ze względu na długi czas rozpadu i zdolności kumulowania się
w środowisku. Do zbiorników wodnych dostają się w wyniku spłukiwania z opylonych lub
opryskanych uprzednio roślin, wymywania z gleby oraz spływania ze ścieków zakładów
produkujących te związki.
Wynikiem zanieczyszczeń gleb poprzez stosowanie pestycydów mo\
e być:
- obni\
enie jakości i ilości próchnicy w glebie,
- wymywanie niezbędnych mikroelementów,
- zakwaszenie gleby,
- niszczenie struktury gleby,
- spadek zasobności gleby,
- spadek \
yzności gleby.
Większość pestycydów jest wysiewana bezpośrednio do gleby lub rozpylana nad polami
uprawnymi, plantacjami i lasami, a więc trafia bezpośrednio do środowiska.
Zasady ochrony środowiska
Ochronę środowiska rozumie się jako podjęcie lub zaniechanie działań, umo\
liwiających
zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności
na:
1) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównowa\
onego rozwoju,
2) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
3) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Podstawowymi aktami prawnymi określającymi zasady ochrony środowiska są:
1) Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z 2001 r.),
2) Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),
3) Ustawa o odpadach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.),
4) Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639
z 2001 r.),
5) Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z 2001 r.),
6) Prawo wodne (Dz. U. Nr 233, poz. 2002 z 2001 r.),
7) Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 228, poz. 1947 z 2005 r.).
Prawo ochrony środowiska stanowi kodeks ekologicznych zasad postępowania
w większości problemów związanych z ochroną środowiska i racjonalnym kształtowaniem
jego zasobów.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co rozumiesz pod pojęciem środowiska?
2. Na czym polega degradacja środowiska
3. Jakie są główne z
ródła zanieczyszczenia środowiska w wyniku produkcji ogrodniczej?
4. Jaki jest wpływ stosowania pestycydów na środowisko?
5. Na czym polega ochrona środowiska?
6. Jakich problemów dotyczy Ustawa Prawo ochrony środowiska?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj w Internecie informacje na temat zanieczyszczeń środowiska spowodowanych
działalnością produkcyjną wybranego zakładu drobiarskiego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dostępne materiały dydaktyczne,
2) sporządzić notatkę na podstawie informacji wyszukanych w Internecie na zadany temat,
3) zaprezentować efekt swojej pracy na forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
-
-
-
z 2001 r.),
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
-
-
-
- przybory do pisania,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Ćwiczenie 2
Opracuj plakat na temat  Troska o bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w miejscu pracy .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykonać plakat wykorzystując zdobyte informacje,
2) zaprezentować efekt swojej pracy na forum grupy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
-
-
-
z 2001 r.),
- przybory do pisania,
-
-
-
- arkusze papieru,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy podstawowych aktów prawnych i przyporządkuj je do odpowiednich
działań w środowisku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z Ustawą Prawo ochrony środowiska,
2) wybrać odpowiednie ustawy i przyporządkować im dziedziny gospodarki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
-
-
-
z 2001 r.),
- literatura zgodna z rozdziałem 6.
-
-
-
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować termin degradacja środowiska?
1
1

2) zdefiniować pojęcie środowiska?
1
1

3) scharakteryzować pojęcie prawo ochrony środowiska?
1
1

4) scharakteryzować skutki zanieczyszczeń pestycydami?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
5. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, w tym:
- 14 z poziomu podstawowego,
- 6 z poziomu ponadpodstawowego.
Do ka\
dego zadania dołączone są cztery mo\
liwości odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawdziwa.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Nie masz obowiązku rozwiązywania zadań w kolejności podanej w teście. Mo\
esz zacząć
od dowolnego, które dla Ciebie jest najłatwiejsze.
9. Przed wykonaniem ka\
dego zadania przeczytaj bardzo uwa\
nie polecenie.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Kodeks Pracy to
a) zbiór praw i obowiązków wszystkich pracowników objętych stosunkiem pracy, bez
względu na podstawę prawną ich zatrudnienia.
b) ksią\
ka powstała z obowiązków pracowników i pracodawców.
c) akt normatywny, stanowiący zbiór przepisów regulujących całokształt praw
i obowiązków objętych stosunkiem pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników,
bez względu na podstawę prawną ich zatrudnienia.
d) zbiór praw i obowiązków otrzymywanych przez pracowników w dniu zatrudnienia
od pracodawcy.
2. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi
a) pracownik.
b) pracodawca.
c) osoba kierująca pracownikami.
d) Państwowa Inspekcja Pracy.
3. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagro\
eniami
występującymi na stanowisku pracy o
a) ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagro\
eniami.
b) trudnościach występujących w związku z pracą.
c) potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywaną pracą.
d) ochronie przeciwpo\
arowej w zakładzie pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4. Ochrona przeciwpo\
arowa ma na celu
a) ułatwienie gaszenia po\
aru przez stra\
aków.
b) ochronę \
ycia, zdrowia, mienia lub środowiska przed po\
arem.
c) informowanie pracowników o zagro\
eniach powstania po\
aru.
d) zabezpieczenie zakładu pracy przed po\
arem.
5. Hydranty słu\
ą do
a) poboru wody w celach gaśniczych.
b) dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.
c) utrzymywania czystości.
d) magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.
6. Termin ergonomia oznacza
a) czynniki zagro\
enia w środowisku pracy.
b) wymagania dotyczące oświetlenia pomieszczeń pracy.
c) wymagania dotyczące temperatury i ruchu powietrza w pomieszczeniu.
d) wiedzę o pracy ludzkiej.
7. Pracownik naprawiał wentylator urządzenia chłodniczego w lokalu sklepowym i został
pora\
ony prądem elektrycznym. Udzielając poszkodowanemu pomocy, w pierwszej
kolejności nale\
y
a) wezwać pomoc lekarską.
b) powiadomić przeło\
onego.
c) zapewnić dopływ świe\
ego powietrza.
d) odciąć dopływ prądu elektrycznego.
8. Przy pora\
eniu prądem elektrycznym pierwszą czynnością przed przybyciem lekarza jest
a) sprawdzenie tętna i oddechu poszkodowanego.
b) zmierzenie temperatury poszkodowanemu.
c) zmierzenie ciśnienia krwi poszkodowanemu.
d) uwolnienie poszkodowanego spod napięcia.
9. Do gaszenia po\
aru wywołanego zwarciem instalacji elektrycznej nale\
y u\
yć gaśnicy
a) pianowej.
b) wodnej.
c) proszkowej.
d) dowolnej.
10. Szkodliwe czynniki chemiczne mogą dostawać się do organizmu człowieka przez
a) skórę.
b) układ nerwowy.
c) układ krwionośny.
d) drogi oddechowe, skórę, przewód pokarmowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
11. Obowiązek udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku ma
a) ka\
dy, gdy\
nawet w przypadku obecności zagro\
eń mo\
na wykonać część działań
ratunkowych.
b) nie ka\
dy, gdy\
za ewentualne popełnione błędy zawsze grozi odpowiedzialność
karna.
c) nie ka\
dy, gdy\
pomocy mogą udzielać tylko osoby z wykształceniem medycznym.
d) nie ka\
dy, gdy\
pomocy nie mo\
e udzielać przypadkowa osoba.
12. Do pracy na stanowisku wymagającym stosowania środków ochrony indywidualnej bez
zaopatrzenia w odpowiednie środki ochrony pracodawca mo\
e
a) nie dopuścić pracownika.
b) dopuścić pracownika.
c) dopuścić wyjątkowo, na krótki czas.
d) dopuścić po uzgodnieniu z pracownikiem.
13. Podczas pracy z toksycznymi preparatami
a) pokarmy mo\
na spo\
ywać w ka\
dej sytuacji.
b) pokarmy mo\
na spo\
ywać pod warunkiem umycia rąk przed jedzeniem.
c) nie mo\
na spo\
ywać pokarmów.
d) pokarmy mo\
na spo\
ywać jeśli zachodzi taka konieczność.
14. Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie w pierwszej kolejności
a) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.
b) utrzymać przy \
yciu poszkodowanego,.
c) szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.
d) wezwać pogotowie.
15. Odzie\
ochronną stosuje się w celu
a) ochrony przed brudnymi robotami.
b) zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.
c) osłonięcia własnego ubrania.
d) ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.
16. Do czynników szkodliwych i ucią\
liwych w środowisku pracy zaliczamy
a) utrudnienia przy pracy.
b) atmosferę w gronie pracowników w środowisku pracy.
c) czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne i psychofizyczne.
d) czynniki trujące.
17. Biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy to
a) zwierzęta hodowlane, choroby wywołane przez bakterie i wirusy.
b) czynniki szkodliwe, które prowadzą do schorzenia.
c) czynniki związane ze stanem mikroklimatu w pracy.
d) zagro\
enia występujące w środowisku pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
18. Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się
a) w rękawiczkach.
b) pod bie\
ącą wodą.
c) przy u\
yciu opaski z kabla.
d) z zastosowaniem waty i ligniny.
19. Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać
a) wywieszkę z adresem producenta.
b) tabliczkę z wymiarami.
c) certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa.
d) numer inwentarzowy.
20. Ochronę środowiska reguluje ustawa
a) ustawa Prawo ochrony środowiska.
b) ustawa o ochronie przyrody.
c) prawo wodne.
d) prawo Natura 2000.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .....................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
6. LITERATURA
1. Boratyński J., Dudek B., Morkis G..: Obsługa klienta Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP,
Warszawa 2003
2. Buchfelder M. A.: Podręcznik pierwszej pomocy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 1999
3. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
4. Kamiński B., Dziak A.: Postępowanie w stanach zagro\
enia \
ycia. Podręcznik dla szkół
medycznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997
5. Komosa A.: Organizacja sprzeda\
y. Ekonomik s.c. A. Komosa, J. Musiałkiewicz,
Warszawa 2007
6. Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
7. Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001
8. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagra\
ających \
yciu. PCK, Warszawa
2000
9. Kodeks Pracy
Czasopisma specjalistyczne:
- Słu\
ba Pracownicza
- Bezpieczeństwo Pracy
- Specjalista ds. BHP
- Ochrona Pracy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41