Neuropsychologia kliniczna  wybrane zagadnienia
dr Aleksandra Rutkowska
WYKA
AD 6 (25.11.2009)
WYKA
AD 6 (25.11.2009)
1. LEWY PA
AT SKRONIOWY C.D.
AFAZJA AKUSTYCZNO GNOSTYCZNA  jedna z najwcześniej odkrytych (opisał ją Vernicke w 1874
roku). Wywołana przez uszkodzenie tylnej trzeciej części zakrętu skroniowego dalszego (tylna górna
część płata skroniowego). Jest dość często spotykanym zaburzeniem. Należy do grupy afazji
sensorycznych  defekt podstawowy leży po stronie rozumienia. Uszkodzony obszar nazywany jest
aparatem słuchu fonematycznego (pozwala różnicować dz
więki mowy ludzkiej). Chory, ze słyszanych
dz
więków nie wychwytuje fonemów. Przy masywnym nasileniu, chory w ogóle nie różnicuje mowy
od szumu, innych dz
więków. Przy mniejszym nasileniu, nie rozpoznaje mowy ojczystej jako znanej
(wrażenie słuchania zupełnie obcego języka). Przy jeszcze mniejszym nasileniu, chory wychwytuje
w powodzi niezrozumiałych dz
więków np. swoje nazwisko czy mocno utrwalone słowa i zwroty.
W najlepszym wypadku chory myli tylko podobne fonemy i słowa blisko brzmiące (np.  góra
i  kura ). Przy afazji na skutek udaru (nagłe wystąpienie), chory nie może pojąć, dlaczego nagle
wszystko jest niezrozumiałe (swoista anozognozja, pomimo uszkodzenia jedynie lewej półkuli). U tych
chorych specyficzne jest to, że mówią bardzo dużo i szybko, choć jest to niezrozumiałe dla otoczenia
(logorrea  sylaby imitujące słowa, bezsensowne, wypowiadane szybko, nieprzerwanie
i z zachowaniem melodyki oraz intonacji wypowiedzi). Po jakimś czasie chory orientuje się, że coś jest
z nim nie tak i przestaje mówić. Kiedy stan się poprawia, w tej  sałatce słownej pojawiają się ogólnie
najlepiej utrwalone zwroty i słowa. Bywa, że uruchamiane są wulgaryzmy, gdyż płaty skroniowe leżą
bezpośrednio nad układem limbicznym, odpowiedzialnym za emocje. Póz
niej pojawiają się zwroty
stereotypowe. W pewnym momencie pojawia się specyficzna właściwość: w wypowiedzi chorego
znajdują się zwroty wprowadzające, jakieś czasowniki, przymiotniki, ale niemal w ogóle nie ma
rzeczowników. W miejscach, ggdzie powinny być, pojawiają się tzw. neologizmy afatyczne. Nie są one
jednak trwałe  ta sama rzecz, za każdym razem nazywa się inaczej. Często są to bardzo
skomplikowane twory. W przeciwieństwie do afazji amnestycznej, podpowiedzi przy wymawianiu
słów nie pomagają  pacjent ich nie rozumie. Czytanie na głos jest szybkie, ale również niezrozumiałe.
Przy czytaniu po cichu jest to samo. ALE: osoby z mono utrwalonym jezykiem czytanym mogą
rozpoznawać mocno utrwalone ideogramy (słowo pisane jako całościowy obraz, a nie ciąg liter). Choć
jeśli takie słowo zawiera błąd, chory nie jest w stanie go rozpoznać. Przepisywanie na zasadzie
przerysowywania pojedynczych liter. Zarówno pisanie pod dyktando, jak i od siebie jest niemożliwe 
chory pisze to, co słyszy i mówi, czyli kompletny bełkot.
2. PA
ATY CZOA
OWE
1 zakręt zaśrodkowy  pierwszorzędowa kora ruchowa
2 zakręt zaśrodkowy  drugorzędowa kora ruchowa
APRAKSJA DYNAMICZNA  uszkodzenie drugorzędowej kory ruchowej. Defektem podstawowym jest
niezdolność do wykonywania ciągów czynności (np. pisanie). Przy apraksji dynamicznej czynność jest
rozkładana na czynności podstawowe. Uszkodzenie płatów czołowych powoduje również skłonność
do perseweracji, stąd u chorych często występuje tendencja do powtarzania tych podstawowych
czynności.
EFERENTNA AFAZJA MOTORYCZNA  lewy płat czołowy, inaczej afazja Brock a. Uszkodzeniu ulega
tylna trzecia część zakrętu czołowego dolnego (tylna dolna część lewego płata czołowego). Defekt
podstawowy leży po stronie nadawania. Pacjenci rozumieja proste polecenia i komunikaty. Przy
największym nasileniu, pacjent wydaje jedynie nieartykułowane dz
więki. Można go nakłonic
do powtarzania pojedynczych głosek czy sylab. Chory jednak nie jest w stanie  przełączyć się
na kolejne sylaby czy głoski. Przy mniejszym nasileniu, chory niechętnie mówi, a jeśli już 
1
Neuropsychologia kliniczna  wybrane zagadnienia
dr Aleksandra Rutkowska
posługuje się zwykle jednym, donbrze utrwalonym słowem. Słowo to jednakże podlega parafazjom
( wymianom  głoskowym, sylabowym, a nawet wyrazowym). Pacjent posługuje się w mowie
pojedynczymi słowami, samymi rzeczownikami. Aczkolwiek ich ilość jest ograniczona (wąski
repertuar), co bardzo utrudnia komunikację. Tym bardziej, że u chorych nie ma rozróżnienia między
TAK a NIE. Chorzy mówią mało, wolno i głucho (niewielka intonacja). Podczas czytania chory
rozpoznaje pojedyncze słowa. Pisanie jedynie na zasadzie automaty zmów ruchowych, np. własne
imię i nazwisko.
2