Wielka krowa III Rzeszy
3 metry długości i 2 metry wysokości w kłębie. Waga: 800 do 1000 kg. Potężny kark, masywna
klatka piersiowa, olbrzymie i ostro zakończone rogi rozrastające się ku bokom - takie zwierzę budzi
grozę i szacunek. Choć ostatni tur, żyjący na ziemiach polskich, padł w 1627 roku, marzenie o tym,
by wskrzesić do życia ten symbol siły i wytrzymałości nie umiera.
Ekologiczna III Rzesza
Choć brzmi to może groteskowo, ekologia dla hitlerowców była sprawą pierwszorzędnej wagi.
Obsesja czystości rasy nie dotyczyła jednak wyłącznie ludzi: także kraina zwierząt była dla
twórców III Rzeszy niezwykle ważnym elementem tworzenia nowego,  doskonałego świata.
Jednym z ulubieńców Hitlera był Lutz Heck  przed wybuchem wojny pełniący funkcję dyrektora
berlińskiego ZOO, oraz jego brat Heinz, zarządzający Ogrodem Zoologicznym im. Hellabruna w
Monachium. Całkowite oddanie braci idei hitleryzmu szybko pozwoliło im zająć kluczowe
stanowiska w otoczeniu Wodza.
W latach 30. Lutz Heck bywał częstym gościem w Polsce. Odwiedzał warszawski ogród
zoologiczny, bywał w Białowieży, gdzie wielokrotnie zwiedzał puszczę. We wrześniu 1939, tuż po
zbombardowaniu, warszawskie ZOO trafiło pod  kuratelę Hecka. Zwierzęta, które przeżyły
wojenny atak (zarówno te z Warszawy, jak i innych polskich rezerwatów oraz naukowych
placówek badawczych) zostały wywiezione na tereny Niemiec. Naukowiec zoolog przekonał
swoich przełożonych, że drogą eksperymentu doprowadzi do odrodzenia zwierzęcia, które nie bez
przyczyny uznawane było za najlepszy symbol Rzeszy.
Nowy Lepszy Tur
Marzenie o odrestaurowaniu wybitego trzysta lat wcześniej gatunku nie opuszczało braci Heck od
połowy lat 20. XX wieku. Od dziesięciu lat już pracowali z Eugeniuszem Fischerem, dyrektorem
Instytutu Antropologii, Genetyki i Eugeniki Instytutu Cesarza Wilhelma w Berlinie. Na kartach
historii Fischer wsławił się  naukowymi teoriami o wyższości ras, pracami nad sterylizacją i
eutanazją; był doradcą do spraw czystości rasy, w swoim instytucie wyszkolił m.in. Josefa
Mengele. Pomiędzy światem ludzi a zwierząt postawił niecodzienną paralelę  uważał, że
udomowienie ras zwierzęcych obniżyło ich  piękno, dobro i braterstwo i to samo dotyczyć musi
człowieka, który w swym krwiobiegu nosi piętno innej,  gorszej rasy. Ożywienie mitycznego tura
miało być więc w istocie symbolicznym aktem odrodzenia Nowego Człowieka.
W niemieckiej mitologii tur od zawsze reprezentował siłę, moc i nadludzką wytrzymałość.
Ekranizujący XII-wieczną narodową sagę film Fritza Langa  Nibelungi z 1924 roku był
ulubionym obrazem Goebbelsa, sam Hitler zaś podobno regularnie płakał podczas kinowych
seansów. Powoływani na nowo do niemieckiej świadomości bohaterowie mitycznych Nibelungów
święcą tryumfy, do końca lojalni w swej zemście i bezgranicznej wierności wobec wielkiego
wodza, a główny bohater sagi wyposażony jest w budzące grozę turze rogi. Sam Lang stanowczo
odciął się od hitlerowskich interpretacji swego dzieła, w 1933 roku opuścił ojczyznę i osiadł w
Stanach Zjednoczonych (gdzie szybko zyskał miano doskonałego reżysera), jednak bohater jego
filmu, Zygfryd, na całą dekadę stał się żywym uosobieniem nieubłaganej mocy i brutalnej siły.
Heck próby wykreowania tura podjął już w 1927 roku. Usiłował krzyżować żubra z bizonem
amerykańskim, z Kanady sprowadzał także bizony i doprowadzał je do krzyżówek z udomowionym
bydłem. Osobistą sympatią darzył Hecka Goering  zapalony myśliwy, który naukowcowi do badań
oddał rezerwat w Schorfheide. Tam metodą krzyżówek wstecznych prowadzono próby uzyskania z
różnych ras formy pożądanej. Eksperymentowano z hiszpańskim, używanym do corridy dzikim
bydłem, z dzikim bydłem z Camargue (delta Rodanu), bydłem z kantonu Vaud (tzw. walecznymi
krowami), zrabowanymi jeszcze z Polski kucykami szetlandzkimi oraz końmi arabskimi i
Przewalskiego. Wykorzystywane było również długowłose bydło szkockie i węgierskie bydło
stepowe. Byki żubrów kojarzone były z krowami bizonów amerykańskich; tak otrzymana
krzyżówka dalej parowana była z żubrami bykami, tak aby w powstałej mieszance zwiększyć
 zawartość żubra w żubrze .
Chorowite mutanty
Efekt jednak daleki był zadowalającego. W wyniku krzyżówek Heck otrzymał ostatecznie
chorowite, wymagające dokarmiania zimą stadko zwierząt, przypominające tura z wyglądu (choć o
znacznie krótszych rogach), jednak o kruchych kościach, pozbawione siły i umiejętności
przetrwania. Dziwaczny (choć nie dorównujący fantazją pomysłowi hitlerowców wysłania
ekspedycji naukowej do Tybetu w poszukiwania praprzodków rasy aryjskiej) pomysł okazał się
fiaskiem: jednym z wielu, z jakimi po przegranej wojnie musiały zmierzyć się Niemcy.
Mimo to pomysł restytucji tura nie upadł. Pierwszy raz podniesiony już w 1835 roku, w
opublikowanym w czasopiśmie "Przyjaciel ludu czyli tygodnik potrzebnych i pożytecznych
wiadomości" artykule anonimowego autora, powrócił w Polsce w 2006 roku. Naukowcy z Katedry
Biochemii i Biotechnologii Akademii Rolniczej w Poznaniu oraz Instytutu Genetyki Człowieka
PAN zainicjowali wówczas powstanie Polskiej Fundacji Odtworzenia Tura (PFOT), która przy
pomocy DNA z eksponatów muzealnych (a konkretnie - z materiałów genetycznych, pobranych ze
szczątków kopalnych) zamierza przywrócić zwierzę polskim puszczom. Że jest to możliwe,
przekonują doświadczenia naukowców z innych krajów. Tzw. klonowanie ratunkowe powiodło się
już kilka razy. W 2001 roku do lasów europejskiego na Sardynii, Korsyce i Cyprze powrócił
muflon (Ovis orientalis musimon), zaś amerykańska firma Advanced Cell Technologies z
powodzeniem  ożywiła gatunek azjatyckiego gaura (Bos gaurus) oraz bantenga (Bos javanicus).
Nadal próbuje się też odtworzyć wymarły niemal dziesięć lat temu gatunek hiszpańskiej kozicy
bucardo (Capra pyrenaica pyrenaica). Jak ocenić te eksperymenty? Oby dla powstających w ten
sposób zwierząt nie zabrakło miejsca w istniejących warunkach przyrodniczych.