Romuald Grocki
Interdyscyplinarność zarządzania kryzysowego
Wprowadzenie
Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca
elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu
sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze
zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych,
usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej1. Pod tą
ustawową definicją kryje się współdziałanie wielu podmiotów, zarówno dotyczących struktur
organizacyjnych, działalności naukowej czy też społecznej. Skuteczność systemu zarządzania
kryzysowego jest wypadkową jakości i skuteczności poszczególnych podmiotów
i wzajemnych między nimi relacji. Różnorodność zdarzeń, począwszy od zagrożeń
wywołanych przez naturę, poprzez zagrożenia techniczne, a skończywszy na zdarzeniach
antropogenicznych, wymusza stworzenie takiego systemu, który byłby skuteczny
w działaniach bez względu na ewentualny charakter zagrożenia. Jest sprawą oczywistą, że nie
ma możliwości zorganizowania systemu uniwersalnego, ale nie oznacza to wcale, aby nie
próbować utworzenia w miarę sprawnego systemu, kierując się pewnymi zasadami czy
kryteriami. Spośród wielu zasad, kryteriów poniższy artykuł będzie dotyczył roli
poszczególnych etapów zarządzania kryzysowego i relacji modułów systemu zarządzania
kryzysowego w kolejnych jego etapach, tj. przygotowania, zapobiegania, reagowania
i odtwarzania. Należy pamiętać, że zarządzanie kryzysowe nie jest doraz
nym działaniem, lecz
permanentnym ciągłym funkcjonowaniem wielu podmiotów. Zbyt często zarządzanie
kryzysowe kojarzone jest głównie z etapem reagowania, a więc z tym okresem, kiedy
zdarzenie już nastąpi, gdy tymczasem etap ten w prawidłowo funkcjonującym systemie
powinien stanowić zaledwie niewielki procent działalności systemu. Relacje pomiędzy
modułami systemu zarządzania kryzysowego a poszczególnymi jego etapami są
wyznacznikiem m.in. skuteczności i efektywności całego systemu.
1
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzÄ…dzaniu kryzysowym Dz.U. z dnia 21 maja 2007 r. Nr 89 poz. 590 z
póz
n. zm.
.
Model/relacje
System zarządzania kryzysowego (S), charakteryzowany jest przez zbiór modułów (M), które
są podstawowymi elementami systemu, wspierającymi jego działanie w zagrożeniach (Z)
i etapach zarzÄ…dzania (j).
Przy czym:
Z  zbiór zagrożeń na określonym obszarze;
Z={z: z=1,Z}, gdzie, Z  liczba zagrożeń;
G - zbiór modułów M wchodzących w skład systemu S;
G={g: g=1,G}, gdzie, G- liczba modułów M.
Do rozważań teoretycznych, zakładamy równoważność modułów, a więc waga
poszczególnych modułów jest dla wszystkich modułów taka sama.
Udział modułu M w poszczególnych etapach zarządzania kryzysowego, określany jest
poprzez współczynnik aktywności wjgz :
gdzie: g  1,2,3& G - indeks modułu ;
z  1,2,3, Z - indeks rodzaju zagrożenia
j  1,2,3,4 - indeks etapu
j=1 przygotowanie
j=2 zapobieganie
j=3 reagowanie
j=4 odtwarzanie
który, dla ułatwienia rozważań, na tym etapie analizy, przyjmuje wartość  0 lub  1 .
Wynika to z wcześniejszego założenia, równoważności wszystkich modułów. Tabela numer 1,
przedstawia zestawienie modułów i współczynników aktywności poszczególnych modułów
w zależności od rodzaju zagrożenia i etapu zarządzania kryzysowego. Współczynnik
aktywności przyjmuje wartość równą  1 , jeśli dany moduł  uczestniczy w działaniach
zarządzania kryzysowego przy danym zagrożeniu i w danym etapie. W przeciwnym wypadku
wartość jego wynosi  0 . W praktyce wartość współczynnika aktywności przyjmuje różne
wielkości. Przedstawione to będzie na przykładzie zagrożenia jakim jest powódz

w następnym rozdziale.
Tabela 1
Tabela współczynników aktywności
Zagrożenie Z1 Zagrożenie Z2 Zagrożenie ZZ
Etapy Etapy Etapy
j=1 j=2 j=3 j=4 j=1 j=2 j=3 j=4 j=1 j=2 j=3 j=4
w11,1 w21,1 w31,1 w41,1 w11,2 w21,2 w31,2 w41,2 w11,z w21,z w31,z w41,z
M1
w12,1 wz2,1 wr2,1 wo2,1 w12,2 w22,2 w32,2 w42,2 w12,z w22,z w32,z w42,z
M2
w13,1 wz3,1 wr3,1 wo3,1 w13,2 w23,2 w33,2 w43,2 w13,z w23,z w33,z w43,z
M3
w1g,1 wzg,1 wrg,1 wog,1 w1g,2 w2g,2 w3g,2 w4g,2 w1g,z w2g,z w3g,z w4g,z
Mg
Istotnym jest określenie rozległości współdziałania RW w systemie, która określa stopień
udziału poszczególnych modułów, w danym zagrożeniu oraz zakres działania
w poszczególnych etapach zarządzania kryzysowego. Jest to o tyle istotne, że pozwala na
określenie skuteczności zdarzeniowej systemu, czyli zdolności reagowania na określone
zagrożenie. W związku z tym, że działania z zakresu zarządzania kryzysowego,
są działaniami interdyscyplinarnymi, istnieje konieczność znalezienia możliwości porównania
wzajemnych relacji dotyczących zakresu i wielkości współdziałania. Rozległość
współdziałania systemu RWS, w  j etapie można przedstawić jako:

RWS ,

gdzie: RWSj  rozległość współdziałania systemu w j-tym etapie
g  1,2,3& G (indeks modułu) ;
z  1,2,3,& Z. (indeks rodzaju zagrożenia)
j  1,2,3,4. (indeks etapu), przy czym:
j=1 przygotowanie
j=2 zapobieganie
j=3 reagowanie
j=4 odtwarzanie
Określa ona, w jakim zakresie w poszczególnych etapach  j , uczestniczą moduły systemu
Mg podczas zagrożeń Zz. Natomiast rozległość współdziałania systemu RWS, jest sumą
rozległości we wszystkich etapach:
Moduł

RWS

Istotną sprawą jest także określenie rozległości współdziałania określonego modułu
w systemie. Z tej analizy można będzie jednoznacznie wysnuć wnioski o wadze
poszczególnych modułów w danym zagrożeniu.
Rozległość współdziałania modułu RWMg w systemie S, określana jest jako suma jego
wartości w poszczególnych fazach zarządzania kryzysowego dla zdarzeń Z.

RWM ,

Wykorzystanie powyższych rozwiązań pozwoli na jednoznaczne określenie zarówno
znaczenia poszczególnych modułów w systemie zarządzania kryzysowego jak i ich roli
w poszczególnych jego etapach. Z analizy przeprowadzonej dla przypadku powodzi wynika
jednoznacznie, że w prawidłowo funkcjonującym systemie, działania w etapach
przygotowania, zapobiegania i odtwarzania powinny stanowić blisko 90% wszystkich działań.
Oznacza to, że działania profilaktyczne warunkują prawidłowe działanie systemu.
Poniżej przedstawiona będzie analiza dla zagrożenia powodziowego, uwzględniająca
wcześniej przeprowadzone rozważania.
Analiza dla zdarzenia powodziowego
Zbiór modułów dla zdarzenia powodziowego przedstawia tabela numer 2. Dla zdarzenia
powodziowego wyspecyfikowano 20 modułów, które mają znaczący wpływ na skuteczność
w ochronie przed powodzią. Są tu zarówno moduły strukturalne jak i niestrukturalne.2
2
Grocki R., Wielokryterialność podejmowania decyzji w zarządzaniu kryzysowym dla potrzeb ochrony przed
powodzią, praca doktorska, maszynopis, Akademia Rolnicza, Wrocław 2005
Tabela 2
Zbiór modułów Mg, dla zagrożenia Z1  powódz
.
Taksonomia modułów Mg według:
Moduł
Zbiór M modułów
środków celów metod
Mg
aðs aðc aðM
M1 Retencja Strukturalne OL  MS- P Stałe
M2 Kanały ulgi Strukturalne OL  MS- P Stałe
M3 Regulacja rzek i potoków Strukturalne OL  MS- P Stałe
M4 Poldery Strukturalne OL  MS- P Stałe
M5 Agrotechnika Strukturalne OL  MS- P Stałe
M6 Wały przeciwpowodziowe Strukturalne OL  MS- P Stałe / Doraz
ne
M7 Zbiorniki retencyjne Strukturalne OL  MS- P Stałe
M8 Alarmowanie Niestrukturalne OL  MS Stałe
M9 Świadomość społeczna Niestrukturalne OL  MS Stałe
M10 Ewakuacja Niestrukturalne OL  MS Stałe / Doraz
ne
M11 Finansowanie Niestrukturalne MS Stałe / Doraz
ne
M12 Monitoring Niestrukturalne MS Stałe
M13 Planowanie Niestrukturalne MS Stałe
M14 Prawo Niestrukturalne MS Stałe
M15 Ratownictwo Niestrukturalne OL  MS Stałe / Doraz
ne
M16 Strefy zalewowe Niestrukturalne MS- P Stałe
M17 Struktury organizacyjne Niestrukturalne MS Stałe
M18 Trening Niestrukturalne OL  MS Stałe
M19 Ubezpieczenie Niestrukturalne MS Stałe
Zagospodarowanie
M20 Niestrukturalne OL  MS- P Stałe
przestrzenne
gdzie:
OL - ochrona ludności,
MS - minimalizacja szkód ekonomicznych, społecznych i ekologicznych,
P - zmniejszenie podatności na określone zagrożenie.
Ujednolicenie nazewnictwa poszczególnych modułów, pozwala na porównanie ich
wzajemnych relacji w poszczególnych etapach zarządzania kryzysowego i przy różnych
zagrożeniach. Interdyscyplinarność zarządzania kryzysowego powoduje, że istnieje
konieczność wykorzystania wiedzy ekspertów, osób, które zajmują się tym obszarem z racji
zainteresowań czy zawodu. W większości przypadków oceny ekspertów w dziedzinach
interdyscyplinarnych są w znacznym stopniu intuicyjne3 (Findeisen, 1985). Doświadczenie
3
Findeisen W. Analiza systemowa  podstawy i metodologia, PWN, Warszawa, 1985
bezspornie potwierdza pogląd, że w zasadzie jakość decyzji oraz wyniki badań, której
podstawę stanowią badania intuicyjne, są zależne od stopnia kompetencji osób
opracowujących zagadnienie. Fakt, że godzimy się na wykorzystanie intuicyjnych ocen jako
z
ródła informacji, musi być rozpatrywany jako zastąpienie obiektywnego sposobu
postępowania przez procedurę subiektywną. W wielu przypadkach jest to konieczne ze
względu na niemożliwość przyjęcia oceny w wartościach mierzalnych. Jednakże byłoby
pożądane, chociaż nie zawsze jest to możliwe do osiągnięcia, aby uzyskiwane wyniki miały
obiektywną podstawę. Wykorzystanie ocen ekspertów ( metody intuicyjnej) nie może być
jednak uważane jako odwrót od obiektywizmu bądz
powrót do stanu, w którym zasadniczą
rolę odgrywają subiektywne odczucia4 (Helmer, 1959). Opinie ekspertów mogą okazać się
użyteczne w różnych stadiach i aspektach analizy systemowej. Oceny ekspertów występują
w procesach analizy systemowej pod wieloma postaciami. OdgrywajÄ… one zasadniczÄ… rolÄ™:
·ð w tworzeniu nowych koncepcji,
·ð w projektowaniu struktury modeli lub ich modernizacji,
·ð uzupeÅ‚nianiu danych wejÅ›ciowych,
·ð w rozpoznaniu i okreÅ›leniu celów szczegółowych, co stanowi podstawÄ™ dla
przyporządkowania tym celom wag określających ich znaczenie w celu ogólnym.
W dziedzinach interdyscyplinarnych, w których odwołanie się do ocen intuicyjnych jest
nieuniknione, posłużenie się więcej niż jednym ekspertem jest znacznie bardziej korzystne.
Metoda intuicyjna może być realizowana wieloma sposobami, do których należą m.in.
·ð bezpoÅ›rednia dyskusja,
·ð ankietyzacja ( kwestionariusze),
·ð gra decyzyjna.
Ze względu na interdyscyplinarność, szeroki obszar zagadnień a także konieczność
skorzystania z opinii znacznej liczby specjalistów, w omawianym przypadku ochrony przed
powodzią, wykorzystano drugą z przedstawionych metod tj. ankietyzację. Wybór tej metody
wynika z faktu, że ochrona przed powodzią jest obszarem działań wielu specjalistów, jest
dziedzinÄ… interdyscyplinarnÄ… i pozyskanie danych tylko z jednego z
ródła, nie byłoby
informacją obiektywną i całościową. Ponadto, przyjęta metoda stanowi element procesu
decyzyjnego i jej zadaniem jest w głównej mierze, ułatwienie planistom czy decydentom,
podjęcie właściwej decyzji czy przyjęcie właściwego rozwiązania.
4
Helmer O., Rescher O., On the Epistemology of the Inexact Sciences. Santa Monica, CA: The RAND
Corporation 1959.
Ilościowa ocena modułów.
Dla teoretycznych rozważań można by przyjąć równoważność wszystkich modułów, a więc
wszystkim modułom przypisać taką samą wartość wagową. Nie odzwierciedlałoby to jednak
rzeczywistej relacji pomiędzy poszczególnymi modułami oraz budziłoby wątpliwości przy
podejmowaniu ostatecznej decyzji przy wyborze programu czy projektu ochrony przed
powodzią. Stąd też, wagę modułu obliczono jako średnią ważoną:
PM " 100
WM
"
PM

gdzie:
WMg  waga modułu Mg
g  1,2,3& ..G  indeks modułu
G  liczba elementów zbioru (liczba modułów)
PMg  wartość g-tego elementu zbioru (liczba punktów modułu Mg)
Waga
8
7,57
6,85
7
6,51
6,24
6,05
5,87
6 5,77 5,75 5,67
5,40
5,26
4,80
5
4,65
4,60
4,54
4
3,74
3,33
3,25
3
2,15
2,0
2
1
0 Moduł
M8 M4
M7 M11 M20 M6 M13 M12 M16 M9 M17 M15 M2 M10 M1 M4 M18 M3 M19 M5
Rysunek 1. Wykres ważności modułów.
Oznaczenia modułów:
M1  retencja, M2 - kanały ulgi, M3 - regulacja rzek i potoków, M4 - poldery, M5 -
agrotechnika, M6 -wały przeciwpowodziowe, M7 - zbiorniki retencyjne, M8 - alarmowanie,
M9  świadomość społeczna, M10  ewakuacja, M11  finansowanie, M12  monitoring,
M13  planowanie, M14  prawo, M15  ratownictwo, M16  strefy zalewowe, M17 
struktury organizacyjne, M18  treningi, M19  ubezpieczenie, M20  zagospodarowanie
przestrzenne.
Każdy moduł charakteryzowany jest przez wagę modułu oraz wagi rozproszone. Waga
rozproszona jest określana przez współczynnik aktywności wgj.
Współczynnik aktywności wg,j określa w jakim stopniu realizowane są cele danego modułu w
poszczególnych etapach zarządzania kryzysowego (przygotowanie, zapobieganie,
reagowanie, odtwarzanie). Wartość współczynnika aktywności zawiera się pomiędzy 0 a 1.
W tabeli 3 zestawiono współczynniki aktywności dla modułów w ochronie przed powodzią.
Tabela 3
Tabela współczynników aktywności
Współczynnik aktywności wgj
Moduł 
Etapy
Waga
oznaczenie Moduł - nazwa Reagowania
WMm Przygotowania Zapobiegania Odtwarzania
Mg Pogotowie Alarm Powódz

j=1 j=2 j=3 j=4 j=5 j=6
M1 Retencja WM1 w1.1 w1.2 w1.3 w1.4 w1.5 w1.6
M2 Kanały ulgi WM2 w2.1 w2.2 w2.3 w2.4 w2.5 w2.6
M3 Regulacja rzek i
WM3 w3.1 w3.2 w3.3 w3.4 w3.5 w3.6
potoków
M4 Poldery WM4 w4.1 w4.2 w4.3 w4.4 w4.5 w4.6
M5 Agrotechnika WM5 w5.1 w5.2 w5.3 w5.4 w5.5 w5.6
M6 Wały WM6 w6.1 w6.2 w6.3 w6.4 w6.5 w6.6
M7 Zbiorniki wodne WM7 w7.1 w7.2 w7.3 w7.4 w7.5 w7.6
M8 Alarmowanie WM8 w8.1 w8.2 w8.3 w8.4 w8.5 w8.6
M9 Świadomość
WM9 w9.1 w9.2 w9.3 w9.4 w9.5 w9.6
społeczna
M10 Ewakuacja WM10 w10.1 w10.2 w10.3 w10.4 w10.5 w10.6
M11 Finansowanie WM11 w11.1 w11.2 w11.3 w11.4 w11.5 w11.6
M12 Monitoring WM12 w12.1 w12.2 w12.3 w12.4 w12.5 w12.6
M13 Planowanie WM13 w13.1 w13.2 w13.3 w13.4 w13.5 w13.6
M14 Prawo WM14 w14.1 w14.2 w14.3 w14.4 w14.5 w14.6
M15 Ratownictwo WM15 w15.1 w15.2 w15.3 w15.4 w15.5 w15.6
M16 Strefy zalewowe WM16 w16.1 w16.2 w16.3 w16.4 w16.5 w16.6
M17 Struktury
WM17 w17.1 w17.2 w17.3 w17.4 w17.5 w17.6
organizacyjne
M18 Trening WM18 w18.1 w18.2 w18.3 w18.4 w18.5 w18.6
M19 Ubezpieczenie WM19 w19.1 w19.2 w19.3 w19.4 w19.5 w19.6
M20 Zagospodarowanie
WM20 w20.1 w20.2 w20.3 w20.4 w20.5 w20.6
przestrzenne
W przypadku analizowania zagrożenia powodziowego, etap reagowania został dodatkowo
podzielony na trzy podetapy: pogotowia przeciwpowodziowego, alarmu powodziowego,
powodzi, ( kiedy już zdarzenie nastąpiło).
Waga rozproszona jest, zatem wagą danego modułu w określonym etapie zarządzania
kryzysowego. Jest ona iloczynem wagi modułu i współczynnika aktywności, w określonym
etapie zarządzania powodziowego. Dotyczy ona zawsze ściśle określonego modułu oraz etapu
i wyznacza się ją z zależności
Wgj = WMg * wgj
gdzie:
Wgj  waga rozproszona dla g modułu w j etapie
wgj - współczynnik aktywności dla g modułu w j etapie
j - 1,2,3& 6 (indeks etapu)
g  1,2,3, & . G (indeks modułu)
Przy założeniu, że suma współczynników aktywności dla danego modułu równa się jedności,
suma wag rozproszonych modułu, równa się wadze modułu.
Dalsze uszczegółowienie ankietyzacji polegało na przypisaniu poszczególnym modułom
punktacji w etapach zarządzania kryzysowego. Wartości współczynników aktywności
modułów obliczono z zależności :
K
Sð Pkgj
k = 1
wgj =
Pmax
gdzie:
Pmax  ilość możliwych punktów do otrzymania ( w tym przypadku 400)
Pkgj - ilość punktów otrzymana dla modułu n w j etapie w badaniu k.
k  1,2,3 & K indeks badawczy ( liczba badań/obserwacji)
g - 1,2,3,& G ( indeks modułu)
j  1,2,3& .6; indeks etapu zarzÄ…dzania ( j =1- 6 )
Zbiorcze wyniki badań, dotyczące współczynników aktywności, w poszczególnych etapach
przedstawione zostały w tabeli.
 Tabela 4
Współczynniki wag rozproszonych
Opracowanie własne autora.
Wartości współczynników działalności
Etapy
Moduł 
Reagowania
oznaczenie Moduł - nazwa
Przygotowania Zapobiegania Odtwarzania
Mg
Pogotowie Alarm Powódz

j=1 j=2 j=6
j=3 j=4 j=5
M1 Retencja 1 0 0 0 0 0
M2 Kanały ulgi 1 0 0 0 0 0
M3 Regulacja rzek i potoków 1 0 0 0 0 0
M4 Poldery 1 0 0 0 0 0
M5 Agrotechnika 1 0 0 0 0 0
M6 Wały 0,64 0,00 0,12 0,12 0,12 0
M7 Zbiorniki wodne 0,54 0,00 0,14 0,18 0,14 0
M8 Alarmowanie 0,00 0,40 0,22 0,24 0,14 0
M9 Świadomość społeczna 0,00 0,67 0,19 0,10 0,04 0
M10 Ewakuacja 0,00 0,34 0,30 0,22 0,14 0
M11 Finansowanie 0,00 0,58 0,11 0,06 0,10 0,15
M12 Monitoring 0,00 0,59 0,18 0,13 0,10 0
M13 Planowanie 0 1 0 0 0 0
M14 Prawo 0 1 0 0 0 0
M15 Ratownictwo 0,00 0,43 0,03 0,22 0,32
M16 Strefy zalewowe 0 1 0 0 0 0
M17 Struktury organizacyjne 0 1 0 0 0 0
M18 Trening 0 1 0 0 0 0
M19 Ubezpieczenie 0 1 0 0 0 0
M20 Zagospodarowanie
0 1 0 0 0 0
przestrzenne
Miernikiem ważności poszczególnych etapów w zarządzaniu kryzysowym jest rozległość
współdziałania systemu RWS. Jest to suma wag rozproszonych wszystkich modułów
w danym etapie. Określa on  rolę danego etapu w zarządzaniu powodziowym.
Tabela 5
Wartości wag rozproszonych. Rozległość współdziałania systemu.
Wagi rozproszone
Moduł  oznaczenie Etapy
Moduł - nazwa
Mg Reagowania
Przygotowania Zapobiegania Odtwarzania
Pogotowie Alarm Powódz

M1 Retencja
4,54 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
M2 Kanały ulgi
4,65 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
M3 Ochrona przed erozjÄ…
3,25 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
M4 Poldery
3,74 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
M5 Agrotechnika
2,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
M6 Wały
3,87 0,00 0,70 0,74 0,73 0,00
M7 Zbiorniki wodne
4,09 0,00 1,06 1,32 1,06 0,00
M8 Alarmowanie
0,00 2,73 1,51 1,61 0,96 0,00
M9 Świadomość społeczna
0,00 3,80 1,05 0,57 0,20 0,00
M10 Ewakuacja
0,00 1,56 1,38 0,99 0,66 0,00
M11 Finansowanie
0,00 3,78 0,70 0,36 0,65 1,00
M12 Monitoring
0,00 3,40 1,03 0,74 0,58 0,00
M13 Planowanie
0,00 5,87 0,00 0,00 0,00 0,00
M14 Prawo
0,00 5,40 0,00 0,00 0,00 0,00
M15 Ratownictwo
0,00 2,06 0,12 1,07 1,54 0,00
M16 Strefy zalewowe
0,00 5,75 0,00 0,00 0,00 0,00
M17 Struktury organizacyjne
0,00 5,26 0,00 0,00 0,00 0,00
M18 Treningi
0,00 3,33 0,00 0,00 0,00 0,00
M19 Ubezpieczenia
0,00 2,15 0,00 0,00 0,00 0,00
M20 Zagospodarowanie przestrzenne
0,00 6,24 0,00 0,00 0,00 0,00
Rozległość współdziałania systemu 26,1 51,6 7,5 7,4 6,4 1,0
Wartości wag rozproszonych oraz rozległość współdziałania systemu dla zagrożenia
powodziowego dla poszczególnych etapów przedstawione zostały w tabeli 5. Graficzne
zobrazowanie RWS dla poszczególnych etapów przedstawiono na rys.2.
%
60,0
51,6
50,0
40,0
30,0
26,1
20,0
7,5
10,0
7,4
6,4
1,0
0,0 Etapy
Reagowanie
Przygotowanie Zapobieganie Reagowanie Reagowanie Odtwarzanie
powódz

pogotowie alarm
Rysunek 2. RWS dla etapów zarządzania powodziowego i kryzysowego.
Nie sposób nie zauważyć, jak istotną rolę w zarządzaniu powodziowym odgrywają etapy
przygotowania i zapobiegania. Waga przedsięwzięć realizowanych w tych dwóch etapach
stanowi blisko 80% wszystkich wag modułów w całym procesie zarządzania powodziowego.
Potwierdza się tu reguła, że  lepiej zapobiegać, niż leczyć . W niektórych działaniach ta
reguła powinna jednak brzmieć:  można tylko zapobiegać, póz
niej już nic nie można .
Wszelkie zaniedbania w tych dwóch etapach, zemszczą się podczas wystąpienia zagrożenia
powodzią lub w czasie powodzi, powodując konieczność znacznego zwiększenia sił
i środków, do zapobieżenia zagrożeniu lub do walki z nim na etapie reagowania. Zdawać
sobie należy sprawę, że wyspecyfikowanie modułów zarządzania kryzysowego, nie
odzwierciedla jeszcze w pełni stopnia zaangażowania wielu podmiotów, które realizują swoje
działania w każdym z modułów. Dotyczy to hydrologów, meteorologów, informatyków,
matematyków, chemików, prawników, inżynierów, itd& Skale współpracy obrazuje rys.3, na
którym przedstawiono tylko część obszarów współpracy dla potrzeb zarządzania
kryzysowego.
Rozległość współdziałania systemu
Rysunek 3. Zakres interdyscyplinarności w zarządzaniu kryzysowym.
Należy zdawać sobie sprawę z faktu, że każdy z tych obszarów musi być uwzględniony
podczas analizy skuteczności funkcjonowania zarządzania kryzysowego, jako spójnego
systemu.
Podsumowanie
Podstawowym wnioskiem, wynikajÄ…cym z analizy funkcjonowania systemu zarzadzania jest
uzmysłowienie sobie, że główne działania w systemie powinny być skoncentrowane
w etapach przygotowania, zapobiegania i odtwarzania. Skuteczność etapu reagowania jest już
tylko wynikiem działań podjętych w trzech wymienionych wczesniej etapach  etapach
profilaktyki. W związku z różnorodnością podmiotów, interdyscyplinarnością zarządzania
kryzysowego, przedsięwzięcia te muszą być skoordynowane i efektywnie realizowane.
Ponadto musi być mozliwość ich oszacowania, czemu mogą służyć przedstawione w artykule
rozwiÄ…zania.
Literatura
Findeisen W. Analiza systemowa  podstawy i metodologia, PWN, Warszawa, 1985
Grocki R., Sytuacja kryzysowa-wartości progowe, Bełchatów 2008
Grocki R., Wielokryterialność podejmowania decyzji w zarządzaniu kryzysowym dla potrzeb
ochrony przed powodzią, praca doktorska, maszynopis, Akademia Rolnicza, Wrocław 2005
Helmer O., Rescher O., On the Epistemology of the Inexact Sciences. Santa Monica,
The RAND Corporation 1959.
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzÄ…dzaniu kryzysowym Dz.U. z dnia 21 maja 2007 r.
Nr 89 poz. 590 z póz
n. zm.