Biuro Åšwiatowej Organizacji Zdrowia w Polsce
Polska jest krajem członkowskim Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) od początku
jej istnienia, to jest od 7 kwietnia 1948 r. Od tamtej pory 7 kwietnia obchodzi siÄ™ na
całym świecie jako Światowy Dzień Zdrowia. Główna siedziba Organizacji znajduje
się w Genewie. Biuro WHO w Polsce utworzone zostało w lipcu 1992 r. Jest ono
integralną częścią Biura Regionalnego Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy
(WHO EURO) z siedzibą w Kopenhadze. Działalność Organizacji w Polsce opiera się
na istniejącej sieci ośrodków współpracy (Collaborating Centres, Counterparts i Focal
Points), koordynowanych przez Biuro WHO (Country Office) i wspieranych przez nie
poprzez świadczenie pomocy technicznej.
Głównym partnerem Biura WHO w Polsce jest Ministerstwo Zdrowia. Współpraca
między Biurem Regionalnym WHO w Kopenhadze, a Polską koncentruje się na
zagadnieniach systemu ochrony zdrowia oraz na największych zagrożeniach dla
zdrowia publicznego. Szczególny nacisk został położony na realizację priorytetów
uaktualnianych co dwa lata w umowach zawieranych w wyniku negocjacji między
rzÄ…dem Polski, a Biurem Regionalnym WHO (Biennial Collaborative Agreement -
BCA). W umowach określane są konkretne oczekiwane rezultaty oraz podejmowane
działania, służące ich osiągnięciu.
Zadaniem Dyrektora Biura WHO w Polsce (Head of the WHO Country Office in
Poland) jest zapewnienie kooperacji między Biurem Regionalnym WHO
w Kopenhadze a krajem członkowskim. Jego obowiązkiem jest reprezentowanie
Dyrektora Regionalnego oraz koordynowanie i wspieranie programów wdrażanych
przez WHO na obszarze danego państwa. Do obowiązków Dyrektora Biura należy
między innymi:
·ð ð Reprezentowanie Åšwiatowej Organizacji Zdrowia w kraju czÅ‚onkowskim;
·ð ð Negocjowanie, planowanie i koordynacja dziaÅ‚aÅ„ WHO na terenie kraju;
·ð ð DziaÅ‚anie na arenie stosunków publicznych, poprzez peÅ‚nienie roli rzecznika
WHO;
Status Prawny Biura Åšwiatowej Organizacji Zdrowia opiera siÄ™ o porozumienie
między Rządem Polskim, a Światową Organizacją Zdrowia z 1965 r. oraz
o Konwencję Genewską o Przywilejach i Immunitetach, której Polska jest
sygnatariuszem od 1969 r.
Główne działania podejmowane obecnie w Polsce przez WHO EURO:
·ð ð DziaÅ‚ania wynikajÄ…ce z umów dwuletnich
·ð ð DziaÅ‚ania na rzecz zwalczania gruzlicy
·ð ð Program Zdrowie Dzieci i Åšrodowisko
·ð ð Program na rzecz BezpieczeÅ„stwa Å»ywnoÅ›ci
·ð ð Sieć Szkół PromujÄ…cych Zdrowie
·ð ð Sieć Szpitali PromujÄ…cych Zdrowie
·ð ð Sieć Zdrowe Miasta
·ð ð i inne.
Åšwiatowa Organizacja Zdrowia, WHO (ang. World Health Organization) to jedna z
organizacji działających w ramach ONZ. Została utworzona w roku 1946, lecz
działalność rozpoczęła w 1948.
SiedzibÄ… WHO jest Genewa.
Zadania i cele organizacji
Zadaniem WHO jest działanie na rzecz zwiększenia współpracy między państwami w
dziedzinie ochrony zdrowia i zwalczania epidemii chorób zakaznych, a także
ustalanie norm dotyczących składu lekarstw i jakości żywności. Organizacja dąży
również do zapewnienia opieki medycznej ludności świata oraz zmniejszenia
śmiertelności niemowląt.
Do największych sukcesów tej organizacji należy zwalczanie epidemii groznych
chorób, takich jak: gruzlica, malaria, cholera czy dżuma poprzez masowe
szczepienie. WHO walczy także z AIDS. Polska jest krajem członkowskim Światowej
Organizacji Zdrowia (WHO) od początku jej działalności. Jest również członkiem
Biura Regionalnego Åšwiatowej Organizacji Zdrowia dla Europy (WHO EURO) z
siedzibÄ… w Kopenhadze. W jej strukturze znajduje siÄ™ Åšwiatowe Zgromadzenie
Zdrowia, Rada Wykonawcza i Sekretariat oraz 6 biur regionalnych. Wyniki jej
działalności są ogłaszane w wydawnictwie periodycznym Official Records of the
World Health Organization.
Definicja katastrofy:
Katastrofa to wystąpienie huraganu, tornada, burzy, pływu, wysokiego poziomy
wody, fali, trzęsienia ziemi, suszy, burzy śnieżnej, epidemii, braku żywności, pożaru,
eksplozji, erupcji wulkanu, katastrofy budowlanej, katastrofy drogowej, lub inne go
zdarzenia powodujÄ…cego cierpienie ludzi lub powodujÄ…cego niezaspokojenie potrzeb
ludzkich tw taki sposób, że poszkodowani nie są w stanie złagodzić jej skutków bez
pomocy z zewnÄ…trz.
Katastrofa (ang. Disaster) jest zdarzeniem powodującym śmierć, obrażenia i
zniszczenie mienia o takim nasileniu, że dla ograniczenia jego skutków nie
wystarczają działania podejmowane rutynowo. W celu opanowania sytuacji (pod
względem medycznym, i nie tylko) wymagane będzie często uzyskanie pomocy z
zewnątrz. Zazwyczaj są to zdarzenia powodujące znaczne zagrożenia w obszarze
porządku publicznego, wymagające zaangażowania znacznych sił ratowniczych,
porządkowych i pomocniczych, niekiedy również sił specjalistycznych. Dla służb
medycznych, sytuacja katastrofy oznacza wystąpienie względnej dysproporcji
pomiędzy potrzebami ze strony ofiar a możliwościami niesienia pomocy przez
lokalnie działający system opieki medycznej. Dysproporcja ta dotyczy zarówno
pomocy przedszpitalnej, jak i lecznictwa szpitalnego. Wiele katastrof występuje
sposób nagły i niespodziewany, inne są możliwe do przewidzenia. Ta różnica w
sposobie ich występowania ma ogromne znaczenie w przygotowaniu lokalnych służb
ratowniczych. Na pewnego typu zdarzenia musimy być zawsze przygotowani, np. na
wypadek autokarowy, na inne w mniejszym stopniu, gdyż będziemy mięli więcej
czasu na zgromadzenie odpowiedniej ilości środków medycznych i sprzętu, oraz na
mobilizacjÄ™ personelu.
Katastrofy:
-ð ð Cywilizacyjne
-ð ð komunikacyjne
-ð ð przemysÅ‚owe
-ð ð budowlane
-ð ð pożary i wybuchy w aglomeracjach
-ð ð Åšrodowiskowe
-ð ð trzÄ™sienia ziemi
-ð ð powodzie
-ð ð lawiny
-ð ð pożary
-ð ð huragany
-ð ð susze
-ð ð tsunami
-ð ð wybuchy wulkanów
-ð ð Militarne
-ð ð Wojna konwencjonalna
-ð ð użycie Å›rodków BCN
-ð ð SpoÅ‚eczne
-ð ð Akty terroru (także BIO)
1 POWODZIE
Przez pojęcie powodzi rozumiemy przejściowe zatopienie znacznych obszarów lądu,
które może być spowodowane obfitymi opadami deszczu lub intensywnym
topnieniem śniegu, spływem kry i tworzeniem się zatorów lodowych. Na wybrzeżach
morskich spiętrzenia rzek (i powstające w efekcie tego znaczne rozlewiska) mogą
również powstać pod wpływem wiatru. W rejonach sejsmologicznych częstym
zjawiskiem są również wysokie fale /5-30m/, których prędkość rozprzestrzeniania się
dochodzi do 400-800 km/h. Zagrożenie katastrofalnymi zatopieniami występuje
również w przypadku awarii lub uszkodzenia urządzeń hydrotechnicznych (tam,
zbiorników i zapór wodnych). Na obszarze naszego kraju znajduje się kilkaset
różnorodnych zbiorników wodnych. Największe z nich to Solina, Włocławek,
Otmuchów, Jeziorsko, Rożno i Goczałkowskie. Zapory o największej wysokości
spiętrzenia wody to: Solina, Pilchowice, Rożno i Tresna. Oprócz sztucznych
zbiorników wodnych istnieje szereg zbiorników naturalnych, które w czasie
niesprzyjających warunków atmosferycznych stwarzają również zagrożenie
powodziowe. AÄ…cznie na obszarze naszego kraju katastrofalnymi zatopieniami
zagrożony jest obszar o powierzchni ok. 2900 km2, na którym zamieszkuje 1,2 mln.
osób, znajduje się ok. 500 zakładów produkcyjnych, 800 mostów, 1300 km dróg
towarowych, 400 km linni kolejowych. Częściowemu lub całkowitemu zatopieniu
może ulec 70 miast oraz setki wsi i osad. O rozmiarach i skutkach powodzi decyduje
w dużej mierze stan środowiska naturalnego danego rejonu. Na terenach
pozbawionych lasów i osłony innej roślinności (sprzyjających małemu wchłanianiu
wody) rozlewiska są większe i dłużej utrzymują się na ich powierzchni. W większości
przypadków można przewidzieć powodzie i zawczasu podjąć niezbędne kroki
będące w stanie zapobiec zgubnym skutkom tej klęski. Rozmiary powodzi
spowodowanej przyborem wiosennym można prognozować nawet na miesiąc
wcześniej na podstawie materiałów nagromadzonych w wyniku wieloletnich
obserwacji. W przypadku powodzi spowodowanych zatorami lodowymi czas
ostrzeżenia jest znacznie krótszy. Jeszcze mniejszy okres czasowy pozostaje na
przewidywane skutki powodzi sztormowych i niebezpieczeństw związanych z
monsunami", a także przy nieprzewidzianych katastrofalnych powodziach,
występujących z reguły na skutek gwałtownego zakłócenia spływu rzek /np.
osunięcia gruntu czy skał tworzących niespodziewane zatory i tamy podczas
ulewnych opadów/. Przy prognozowaniu zagrożenia powodziowego dla każdej
miejscowości konieczne jest uwzględnianie wszystkich aspektów mających wpływ na
zwiększenie bądz zmniejszenie jego skutków, takich jak: istnienie wałów ochronnych,
tam, śluz, kanałów, odpływów, węzłów i zbiorników wodnych, urządzeń
hydrotechnicznych i melioracyjnych oraz możliwość prowadzenia akcji awaryjno-
ratunkowej. Nawet pobieżna analiza danych wyjściowych, niezbędnych do określenia
charakteru i zakresu przedsięwzięć ochronnych wykazuje, że zależą one przede
wszystkim od konkretnych warunków lokalnych.
2 POŻARY
Pożarem nazywamy samorzutne, niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia,
zagrażające życiu ludzi i powodujące straty materialne. W obecnych czasach żywioł
ten stanowi jedno z główniejszych niebezpieczeństw trapiących ludzkość. Pożary
naturalne uwarunkowane są różnymi przyczynami: wyładowania atmosferyczne,
samozapłon (np. torfu, siana itp.), promienie słoneczne skupione przez szkło czy
soczewkę lub zerwanie linii energetycznej. W 80% przypadków przyczyną
zaprószenia ognia jest jednak działalność człowieka. Nieumyślne bądz celowe
podpalenie może przyczynić się do rozprzestrzenienia się pożaru aż do granic
określonych klęską żywiołową. Najczęstszymi przyczynami powstawania takich
pożarów są: nieostrożne obchodzenie się z ogniem lub podpalenie celowe (w tym
np.: wypalanie łąk i ściernisk), wady urządzeń ogrzewczych, elektrycznych i
gazowych, iskrzenie pojazdów, maszyn i urządzeń. Największe szkody ekologiczne
wyrządzają pożary lasów i puszcz, będące zródłem olbrzymiej emisji gazów
szklarniowych, powodujące erozję gleby, lokalne zmiany warunków klimatycznych i
wodnych. Niszczą one nie tylko znaczne ilości drzewostanu (przyczyniając się do
dużych strat ekonomicznych) ale także znajdujące się w lesie pożytki i kultury.
Obniżają się przez to niektóre właściwości lasu, jak korzystny wpływ na środowisko
czy zdolność zachowywania wilgoci. W wyniku pożarów wyniszczona zostaje cenna
fauna oraz ulega zakłóceniu planowa gospodarka leśna. Żywioł ogarniający duże
obszary stanowi bezpośrednie zagrożenie dla okolicznych miast i osiedli ludzkich.
Dość często spotykane są również pożary torfowisk, których skutki wynikają nie tyle z
siły ognia, co z bardzo dużego zadymienia terenu. Pożary są też częstym zjawiskiem
towarzyszącym trzęsieniom ziemi oraz awariom urządzeń przemysłowych i
komunalnych.
3 TRZSIENIA ZIEMI
Do najbardziej groznych i niszczycielskich klęsk żywiołowych występujących na
naszej planecie należą trzęsienia ziemi. Przez pojęcie trzęsienia ziemi rozumiane są
wstrzÄ…sy podziemne oraz drgania powierzchni ziemi spowodowane przyczynami
naturalnymi (przeważnie procesami tektonicznymi). W ognisku trzęsienia ziemi
zachodzi proces wyzwalania się energii nagromadzonej na skutek złożonych i
długotrwałych reakcji. W centrum ogniska powstaje tzw. hipocentrum, którego rzut na
powierzchnię nosi nazwę epicentrum. Podczas trzęsienia ziemi wyzwolona energia
rozprzestrzenia się w postaci fal sejsmicznych. Pod względem swej intensywności,
czyli objawów zauważalnych na powierzchni ziemi, trzęsienia określane są w skali 12
stopniowej. Zazwyczaj trzęsienia te obejmują dość znaczne obszary. Przy silnych
wstrząsach (powyżej 6 stopni) naruszona zostaje spójność gruntu, ulegają
zniszczeniu zabudowania i konstrukcje nośne, zostają uszkodzone sieci komunalne i
energetyczne oraz występują duże straty sanitarne. W górach zdarzają się osuwiska
i lawiny, a w przypadku podwodnego trzęsienia ziemi powstają olbrzymie fale.
Średnioroczne dane wykazują, iż na Ziemi występuje ok. 100 trzęsień powyżej 6
stopni w skali Richtera. Oznacza to, że przeciętnie co trzy dni mamy do czynienia z
tym niszczycielskim żywiołem. Statystyka lat 1984 - 94 wykazuje jak tragiczne są
skutki tego zjawiska: ok. 90 tys. ofiar śmiertelnych, pół miliona rannych, kilka
milionów ludzi bez dachu nad głową. Najtragiczniejsze trzęsienia ziemi wystąpiły w
Armenii(1988r) - 25 tys. ofiar, w Iranie (1990r) - 40 tys i w Indiach (1993r) - 9,5 tys.
Polska nie leży w strefie bezpośrednich zagrożeń sejsmologicznych. Błędem było by
jednak stwierdzenie, że zjawisko to nie występuje w ogóle. Na obszarze naszego
kraju zdarzają się bowiem wstrząsy ale na ogół o słabym nasileniu i występują dość
rzadko. Zdarzało się jednak, że docierały do nas fale sejsmiczne, których epicentrum
znajdowało się nawet w Rumunii czy Alpach. Trzęsienia ziemi mogą mieć również
charakter wulkaniczny - połączony z erupcją wulkanów lub wzbudzony - wywołany
upadkami i wybuchami meteorytów lub innych ciał kosmicznych. Trzęsienia
wzbudzone mogą też wystąpić po spowodowaniu wybuchu jądrowego w rejonie
sejsmicznym.
4 OSUWISKA
Do rzędu groznych klęsk żywiołowych zaliczają się również osuwiska, polegające na
zsuwaniu się mas skalnych pod wpływem ciężkości. Przyczyną tego zjawiska może
być: zwiększenie stromizny zbocza spowodowane podmyciem wodą lub podcięciem
stoków wykopami drogowymi lub budowlanymi, osłabienie trwałości skał na skutek
zwietrzenia lub przewilgocenia, oddziaływanie wstrząsów sejsmicznych, a nawet
nadmierne podlewanie sadów ogrodów położonych na zboczach. Zazwyczaj
osuwiska spowodowane zmianą warunków naturalnych nie powstają nagle. Pierwszą
oznaką rozpoczynających się ruchów zsuwowych jest pojawienie się szczelin na
powierzchni ziemi, jezdni i umocnieniach brzegowych, przesunięcie się drzew,
słupów itp. Złudnym zjawiskiem jest fakt, iż im bardziej zagraża osunięcie się gruntu,
tym ruchy osuwiskowe i zmiany w otoczeniu sÄ… wolniejsze. Osuwiska niejednokrotnie
niszczą obszerne połacie użytków rolnych oraz drogi i zabudowania, stwarzają
sztuczne i niebezpieczne zapory na rzekach. Występują przeważnie w rejonach
górskich, jak również na stromych brzegach niektórych rzek i wybrzeżach morskich.
Do odrębnej grupy można zaliczyć osuwiska sztucznych urządzeń ziemnych:
nasypów kolejowych, zwałów skalnych a w szczególności olbrzymich hałd ziemi,
gliny czy piachu, które mogą przerodzić się w potoki błotnorumowiskowe niszczące
budynki mieszkalne, tory kolejowe, drogi i urzÄ…dzenia hydrotechnicze. PrzyczynÄ…
powstawania potoków rumowiskowych bywają często ulewne deszcze i huragany.
5 ZASPY I OBLODZENIA
Zaspy śnieżne powstają w następstwie długotrwałych i obfitych opadów śniegu,
którym najczęściej towarzyszą silne wiatry. Oblodzenia powstają na skutek
gwałtownych zmian temperatur w zimie i pokrywają powierzchnie dróg, konstrukcji i
przedmiotów. Silne mrozy powodują straty w produkcji rolnej, naruszają normalną
pracę systemów energetycznych i komunikacyjnych oraz zakładów przemysłowych.
Oczywiście śnieżyca, gołoledz, silny mróz, sadz czy osadzanie się mokrego i
zamarzniętego śniegu nie wszystkim kojarzy się od razu z życiową katastrofą.
Zjawiska te przybierają bowiem charakter klęski dopiero wówczas, gdy na skutek
śnieżyc czy skoków temperatur a przede wszystkim silnych mrozów, następuje
długotrwała przerwa w dostawie energii elektrycznej lub w łączności, przerwany
zostaje ruch drogowy czy kolejowy. Szczególnie niebezpieczne są zaspy powstające
w wyniku zejścia z gór lawin śnieżnych, odcinających od świata osiedla ludzkie na
długi okres czasu. Lawiny śnieżne stanowią ponadto duże zagrożenie ze względu na
ich nagły i gwałtowny charakter. Lawina spada z prędkością 90-100 km/h, niszczy na
swej drodze domy, wyrywa drzewa z korzeniami, zrywa mosty, linie energetyczne i
łączności, porywa ze sobą i grzebie pod masami śniegu ludzi. Niszczące działanie
lawiny wzmacniane jest przez poprzedzajÄ…cÄ… jÄ… falÄ™ silnego porywu powietrza
powodującą również wiele zniszczeń.
6 BURZE I HURAGANY
Burza to zjawisko charakteryzujÄ…ce siÄ™ intensywnymi, ulewnymi opadami,
połączonymi często w wyładowaniami atmosferycznymi oraz silnym wiatrem. Wiatr
osiągający siłę 8 stopni Beauforta nazywany jest wichrem. Porywy wielkości 9 - 11
stopni określane są sztormem, natomiast siła wiatru przekraczająca 32m/s (12 stopni
Beauforta) to huragan. Burze i huragany, sztormy i trÄ…by powietrzne mogÄ…
powodować katastrofalne w skutkach zniszczenia budynków i urządzeń, a także
śmierć ludzi i zwierząt. Huragany i trąby powietrzne sieją na swej drodze
spustoszenia na lądzie. Sztorm wywołuje wysokie i silne fale na morzu, które
stanowią zagrożenie dla jednostek pływających i platform wiertniczych, a wdzierając
się na brzeg powodują przybrzeżne powodzie i wiele zniszczeń urządzeń
brzegowych.
7 PRZYCZYNY KATASTROF
Do niedawna określenie: " skażenia środkami chemicznymi, promieniotwórczymi czy
biologicznymi" kojarzyło się wyłącznie z okresem wojny i użyciem broni masowego
rażenia. Mało rozpowszechniane były pojęcia związane ze skażeniami w okresie
pokoju, powiązane z masowym uświadamianiem społeczeństwa o możliwości ich
wystąpienia, skutkach jakie mogą wywołać oraz sposobach zabezpieczenia i
likwidacji. Rozwój przemysłu od początku związany był ze wzrostem potencjalnego
zagrożenia związanego z toksycznymi środkami. Spowodowała to ilość
przerabianych, magazynowanych i przewożonych substancji szkodliwych oraz ich
odpadów. Skażenia przemysłowe, niosące wielkie zagrożenie przede wszystkim dla
życia i zdrowia ludzi, mogą wystąpić na skutek awarii urządzeń; katastrof kolejowych
czy drogowych, powietrznych czy morskich; eksplozji zbiorników, cystern itp. Awarie
produkcyjne mogą być też skutkiem oddziaływania czynników zewnętrznych, np.
klęsk żywiołowych. Pożary i powodzie mogą być powodem uszkodzenia obiektów
czy urządzeń przemysłowych, jak również przyczyną katastrof drogowych i
kolejowych. Burze i inne zjawiska atmosferyczne mogą spowodować awarie
systemów energetycznych zasilających zakłady produkcyjne, niektóre środki
komunikacji (metra, tramwaje, pociągi), osiedla mieszkaniowe, środki masowego
przekazu i łączności.
Najczęściej przyczyną występowania katastrof są jednak błędy popełnione przez
ludzi, do których należą: lekkomyślność; pośpiech; brak odpowiedniej wiedzy i
umiejętności przewidywania; nieprzestrzeganie technologii produkcji, przepisów
bezpieczeństwa pracy i przeciwpożarowych oraz zasad obsługi urządzeń i środków
transportu; wadliwość wykonywanych elementów budowlanych i technologicznych;
niska dyscyplina pracy; brak należytego nadzoru i niedostateczne wyposażenie w
aparaturę kontrolno - pomiarową. Każda konkretna awaria jest następstwem zbioru
różnych przyczyn i niesprzyjających czynników. Skutki jej uzależnione są od ich
rodzaju, zakresu i charakteru oraz konkretnych okoliczności.
8 WYBUCHY PRZEMYSAOWE
Częstym zjawiskiem towarzyszącym awariom są wybuchy, w następstwie których
występują zniszczenia obiektów i urządzeń, pożary i uszkodzenia systemów
produkcyjnych. Najczęściej spotykane są wybuchy kotłów wysokoprężnych ; gazów,
par benzyn i innych komponentów w przemyśle naftowym; pyłu mącznego w
młynach; cukrowego w cukrowniach lub drzewnego w zakładach obróbki drewna. Do
najtragiczniejszych w skutkach należą jednak wybuchy pyłu węglowego lub gazów w
kopalniach, a także butli gazowych i gazu w sieciach komunalnych.
9 POŻARY PRZEMYSAOWE
Pożary (będące przyczyną lub skutkiem awarii) przyczyniają się do dodatkowych
zniszczeń obiektów i urządzeń przemysłowych oraz ograniczają możliwość szybkiej
reakcji i likwidacji zagrożenia. Bardzo niebezpieczne są pożary w przemyśle
naftowym, a także na terenach roponośnych oraz przy transporcie paliw płynnych w
cysternach kolejowych, samochodowych czy na tankowcach. Pożary w dużych
zakładach przemysłowych i w miastach mogą przerodzić się w żywioł powodujący
olbrzymie ruchy i ciągi powietrza, osiągający w kulminacyjnym momencie siłę
cyklonu.
10 SKAŻENIA PRZEMYSAOWE
Wielkie awarie przemysłowe należą do kategorii wypadków nadzwyczajnych,
wyrzÄ…dzajÄ…cych dotkliwe straty sanitarne, ekologiczne oraz szkody materialne. W
wyniku ich powstania uwalniane są duże ilości substancji toksycznych, mogących
objąć swoim szkodliwym działaniem znaczne obszary. Za rejon skażony uważa się
obszar, którego powierzchnia wraz ze znajdującymi się na niej obiektami objęta
została działaniem środka chemicznego, promieniotwórczego lub biologicznego.
Rejonem porażenia nazywamy obszar, na którym są widoczne objawy skażenia
ludzi, zwierząt, roślin, a także zniszczenia sprzętu i różnych obiektów na wskutek
działania toksycznego środka. Toksycznymi środkami przemysłowymi (TSP)
nazywane są wszelkie związki chemiczne (organiczne i nieorganiczne), materiały
Å‚atwopalne i wybuchowe, substancje biologicznie czynne, preparaty
promieniotwórcze oraz wszelkie odpady, materiały i związki, które w wyniku
termicznego rozkładu lub reakcji z materią otoczenia mogą dawać substancje
zatruwające bezpośrednio lub pośrednio środowisko człowieka. W każdym
przypadku rozprzestrzenianie się TSP prowadzi do skażenia naziemnych,
powietrznych lub wodnych obszarów, stwarza zagrożenie dla życia organizmów
żywych oraz wprowadza gwałtowne zmiany w naturalne procesy natury. Większość
występujących zagrożeń ma charakter lokalny, chociaż i w naszym kraju kilkanaście
z nich miało szerszy zasięg, tym jeden ogólnokrajowy (awaria w Czarnobylu w
1986r).Najbardziej grozne - bo najczęściej występujące - są katastrofy związane z
uwolnieniem się znacznych ilości związków chemicznych, których ilość i asortyment
rośnie proporcjonalnie do rozwoju przemysłu. Z 450 wyselekcjonowanych substancji
chemicznych ok. 170 zostało uznanych za powodujące toksyczne skażenie
przemysłowe. Nie mniejsze zagrożenie (choć znacznie rzadziej występujące i mniej
odczuwalne bezpośrednio przez zmysły człowieka) stanowią substancje
promieniotwórcze, których zarówno okres działania, jak i obszar rozprzestrzeniania
jest znacznie większy niż innych toksycznych środków przemysłowych. Największe
niebezpieczeństwo dla życia ludzkiego stanowią substancje chemiczne w postaci
ciekłej (np. kwas azotowy, siarkowy, cyjanowodorowy, chlorocyjan, fosgen) ze
względu na żrące i trujące działanie samego płynu, jak i jego par. Zagrożenie o
znacznym zasięgu (ze względu na charakterystyczne właściwości i działanie)
stwarzają również: amoniak, chlor, cyjanowodór, dwusiarczek węgla, fluorowodór,
siarkowodór i tlenek etylenu oraz wiele innych, których toksyczność omówiona
będzie w następnej części. Obłok pary lub gazu powstający w momencie
uszkodzenia zbiornika czy pojemnika ze środkiem chemicznym przemieszcza się
zgodnie z kierunkiem wiatru, stwarzając zagrożenie dla obszarów położonych nawet
w znacznych odległościach od miejsca awarii. Zasięg rozprzestrzeniania się
substancji toksycznych i stopień ich stężenia w powietrzu w znacznym stopniu zależy
od ich ilości, stopnia toksyczności oraz prędkości wiatru, pionowej stabilności
atmosfery, temperatury otoczenia i rzezby terenu. W większych i mniejszych
zakładach przemysłowych (głównie chemicznych) gromadzone są duże ilości
ciekłych, stałych i gazowych produktów toksycznych oraz materiałów łatwopalnych i
wybuchowych. Jakiekolwiek uszkodzenie linii technologicznej czy magazynowanych
zbiorników stanowi bezpośrednie zagrożenie dla załóg tych zakładów, a także dla
okolicznych mieszkańców. Według KG Państwowej Straży Pożarnej w strefie skażeń
80 największych zakładów chemicznych znajduje się 1/3 terytorium naszego kraju.
11 TRANSPORT TSP
Toksyczne środki przemysłowe mogą zostać uwolnione również podczas ich
transportu. Z analizy danych w transporcie kolejowym wynika, że prawie wszystkie
szlaki kolejowe są miejscem szczególnie niebezpiecznym. To samo można
powiedzieć o trasach drogowych, chociaż transport drogowy wydaje się mniej
niebezpieczny ze względu chociażby na nieco mniejszą pojemność cystern
samochodowych. Brak wyobrazni przewozników, podstawowych wiadomości o
szkodliwości przewożonego materiału oraz środkach bezpieczeństwa i sposobach
postępowania w razie kolizji, przy tym brak dostatecznego wyposażenia w sprzęt i
środki ochrony, niewłaściwy załadunek i zły stan techniczny pojazdów oraz cystern, a
przede wszystkim większa częstotliwość katastrof drogowych powodują, że rejony
znajdujące się w pobliżu tras przewozowych stanowią strefę o dość znacznym
stopniu zagrożenia. yródłem skażenia gleby i wód lądowych są także awaryjne bądz
celowe (np.rabunkowe podłączenia) wycieki ropy naftowej i jej produktów z
rurociągów paliwowych. Dla środowiska wodnego szczególnie grozne w skutkach są
natomiast katastrofy morskie, dotyczące szczególnie awarii transportowców
przewożących TSP i morskich platform wiertniczych.
12 AWARIE ELEKTROWNI JDROWYCH
Ryzyko katastrof spowodowanych awarią urządzeń jądrowych nie wydaje się tak
wielkie jak w przypadku innych gałęzi przemysłu, a jednak w historii notowano ich już
kilkanaście. Uwzględniając pozytywne aspekty eksploatacji elektrowni jądrowych
(czyste powietrze, tania energia) należy pamiętać, że mimo bardzo wysokich
wymagań związanych z bezpieczeństwem, zdarzają się awarie (głównie
technologiczne), w wyniku których przedostają się do środowiska substancje
promieniotwórcze. Na skutek tych awarii powstają najczęściej straty materialne i
ekologiczne na dość znacznych obszarach. Z badań naukowych wynika, iż ładunek
wielkości jednej megatony (odpowiadający poważnej awarii dużej elektrowni) jest w
stanie zniszczyć 5-10 milionów ton ozonu. Dla istnień ludzkich bezpośrednie skutki
tych awarii określane są jednak jako awarie o niezbyt wysokiej liczbie strat
sanitarnych. Wiąże się to z niemożliwością określenia faktycznej ilości zgonów i
chorób powstałych na skutek opadu pyłu promieniotwórczego w rejonach
znajdujących się pod jego bezpośrednim działaniem. Substancje promieniotwórcze
mogą być uwolnione również w wyniku awarii powstałych w atomowych centrach
naukowo-badawczych, na okrętach o napędzie atomowym, w samolotach
przenoszących broń jądrową czy w czasie ich transportu lądowego. Duże
niebezpieczeństwo stwarza również wydobywanie się gazów promieniotwórczych z
kopalni uranu lub podczas procesów regeneracyjnych paliwa jądrowego, a także ze
zbiorników zawierających odpady promieniotwórcze. Do zniszczeń znacznych
rejonów naszego globu przyczyniły się w dużym stopniu doświadczalne wybuchy
atomowe. Skutki tych eksplozji odczuwa Nowa Ziemia, archipelag Monte Bello i
Murruroa, pustynia algierska i Takla Makan oraz rejony poligonów w Newadzie
(USA), Lob Nor (Chiny) i Kazachstanie (Rosja) - gdzie stopień skażenia ziemi jest
kilkakrotnie wyższy od gruntów w Czarnobylu. Najbardziej niebezpieczne są
radioizotopy, których okres połowicznego rozpadu jest duży (od 7 dni do 30 lat), do
których należą m.in.: jod (J-131), cez (Cs-134 i 137), ruten (Ru-103 i 106), cer (Ce-
144), stront (Sr-89 i 90) oraz pluton (Pu-239 o.p.r ponad 200 lat).Pyły radioaktywne
mogą rozprzestrzeniać się na bardzo dużą odległość za pośrednictwem ruchów
powietrza albo cieków wodnych (np. niektóre radioizotopy uwolnione w Czarnobylu
dotarły do Japonii i USA). Opadanie pyłu związane jest z nieuchronnym skażeniem
ludzi, obiektów i gleby a zwłaszcza wody, fauny i flory, które stają się automatycznie
wtórnym zródłem skażenia aż do momentu "wygaśnięcia" danego izotopu. Dużą
dawkę napromieniowania można więc otrzymać poprzez spożywanie skażonych
produktów. Szczególnie podatne na kumulowanie niektórych radioizotopów sa
grzyby, mleko, warzywa i owoce.
Szczególną inspiracją do powstania międzynarodowych regulacji dotyczących
przeciwdziałania awariom oraz do zmian i ulepszenia już istniejących
przepisów i systemów zarządzania w tej dziedzinie były katastrofy w
Flixborough - Wielka Brytania (1974 r.), w Seveso - WÅ‚ochy (1976 r.), w San
Juanico, Ixhuatepec koło Meksyku - Meksyk (1984 r.) oraz w Bhopalu - Indie
(1984 r.).
Flixborough, Wielka Brytania - 1 czerwca 1974 r.
Awaria wydarzyła się w zakładach chemicznych Nypro Ltd, Flixborough (niedaleko od
Scunthorpe), produkujących głównie kaprolaktam - surowiec do wytwarzania nylonu.
Z pÄ™kniÄ™tego 20-calowego rurociÄ…gu uwolniÅ‚o siÄ™ okoÅ‚o 80 t gorÄ…cego (155 °C)
ciekłego cykloheksanu, znajdującego się pod ciśnieniem 8 barów. Utworzona
mieszanina par cykloheksanu i powietrza spowodowała eksplozję o sile równoważnej
wybuchowi 30 t TNT.
W wyniku katastrofy śmierć poniosło 28 pracowników zakładu, 36 pracowników
odniosło obrażenia, kilkaset osób, poza terenem zakładu, zostało dotkniętych
różnymi skutkami wybuchu, w tym 53 osoby doznały ciężkich obrażeń ciała. Zakład
został całkowicie zniszczony (w promieniu ok. 5 km), poza jego terenem również
wystąpiły znaczne zniszczenia. Straty materialne oszacowano na kwotę 110 mln
ECU.
Pierwotna przyczyna awarii nie jest do końca wyjaśniona; istnieją w tej sprawie
następujące hipotezy: rozerwanie 20-calowego rurociągu zapoczątkowane małym
pęknięciem, pęknięcie innego rurociągu (8 cali) i mały pożar lub wybuch,
wcześniejsze uszkodzenie innej części instalacji, wybuch w rurociągu powietrza
zasilajÄ…cego reaktor.
W wyniku analizy wykonanej po katastrofie określono kilka możliwych scenariuszy
rozwoju zdarzeń, które doprowadziły do jej wystąpienia. Na ten temat dostępna jest
obszerna literatura. Katastrofa we Flixborough spowodowała, że zagadnienia
zapobiegania awariom, analizy ryzyka i zagrożeń stały się przedmiotem
zainteresowania władz oraz środowisk inżynierskich i naukowych w Wielkiej Brytanii.
Komitet Zdrowia i Bezpieczeństwa (HSC) oraz urzędy ds. zdrowia i bezpieczeństwa
(Health and Safety Executive) podjęły działania w celu koordynacji i stymulowania
prac w zakresie zagrożeń dużymi awariami. Powołano specjalny komitet doradczy.
Rozwinięto prace organizacyjne i badawcze z tej dziedziny, doprowadzono do
uchwalenia aktów prawnych dotyczących zarządzania zagrożeniami awariami
przemysłowymi.
Seveso, WÅ‚ochy - 10 lipca 1976 r.
W zakładach chemicznych ICMESA, znajdujących się w Meda, na przedmieściu
Seveso (20 km od Mediolanu), w wyniku gwałtownego wzrostu ciśnienia otworzył się
zawór bezpieczeństwa reaktora do produkcji 2,3,5-trichlorofenolu (TCP), co stało się
przyczyną uwolnienia około 2 ton gorących substancji chemicznych.
W dniu poprzednim, 9 lipca, w reaktorze był prowadzony proces produkcji TCP;
znajdowało się tam 3235 kg glikolu etylenowego, 609 kg ksylenu, 2000 kg
tetrachlorobenzenu, 110 kg sody kaustycznej (w płatkach); zawartość podgrzano do
temperatury reakcji z użyciem pary o parametrach: ciśnienie - 9 barów, temp. - 190
°C. Proces zostaÅ‚ zakoÅ„czony w nocy. PozostaÅ‚oÅ›ci oddestylowano (ksylen i glikol).
Następnego dnia rozwinęła się w reaktorze nieoczekiwanie reakcja egzotermiczna,
której towarzyszył gwałtowny wzrost temperatury i ciśnienia. Temperatura osiągnęła
prawdopodobnie ok. 400 °C - wedÅ‚ug analiz w tych warunkach mogÅ‚o wytworzyć siÄ™
ciśnienie zdolne do rozerwania zaworu bezpieczeństwa.
W utworzonej chmurze chemikaliów znajdowało się około 2 kg 2,3,7,8-
tetrachlorodibenzoparadioksyny (TCDD), jednej z najbardziej toksycznych substancji
chemicznych (ok. 0,1 mg dioksyny stanowi dawkę śmiertelną dla człowieka i
oddziałuje drogą pokarmową, przez inhalację oraz przez skórę). Około 1500 ha gęsto
zaludnionego obszaru zostało skażone, w sierpniu 1976 r. ewakuowano 730 osób,
około 700 mieszkańców zostało poszkodowanych w wyniku zatrucia, wiele zwierząt
zginęło, tereny - licznych w tym regionie - przedsiębiorstw zostały skażone (ok. 40
zakładów), a wielkie obszary na wiele lat (ok. 10) skażone i wyłączone z gospodarki
rolnej. Straty materialne oszacowano na kwotÄ™ 72 mln ECU.
Awaria w Seveso była bezpośrednim impulsem do opracowania, i przyjęcia w 1982 r.
przez Wspólnotę Europejską, Dyrektywy 82/501/EWG.
San Juanico - Ixhuatepec k. Meksyku, Meksyk - 19 listopada 1984 r.
Jedna z największych i najtragiczniejszych w skutkach eksplozji gazu na świecie.
Miasto Meksyk, liczące ponad 16 mln mieszkańców, zużywa wielkie ilości gazu.
Wokół miasta znajduje się kilka magazynów gazu. W magazynach w San Juanico -
Ixhuatepec, na przedmieściach Meksyku, w 48 poziomych zbiornikach cylindrycznych
oraz wielkich zbiornikach (2400 i 1500 m3) sferycznych magazynowano LPG (Liquid
petroleum gas) - ciekły gaz, który zazwyczaj składa się z 80% butanu i 20% propanu.
Ten rodzaj gazu używany jest głównie do zaspokajania potrzeb bytowych
mieszkańców Meksyku.
Przyczyną inicjującą katastrofę było - wg najbardziej prawdopodobnego scenariusza,
ustalonego w wyniku analiz po katastrofie - pęknięcie nadziemnego, 8-calowego
rurociągu zasilającego, na co wskazywały zakłócenia zarejestrowane w
przepompowni odległej o ok. 40 km. Snująca się w warstwie przyziemnej powietrza
chmura gazu (propan - butan jest cięższy od powietrza), po dojściu do płonącej na
poziomie gruntu pochodni, która spalała nadmiar gazu, zapalając się, spowodowała
dalsze katastrofalne zdarzenia. Pod wpływem wysokiej temperatury powstały
uszkodzenia (pęknięcia i wycieki) zbiorników oraz katastrofalne wybuchy: 15 spośród
48 cylindrycznych zbiorników (każdy o masie własnej ok. 20 t) zmieniło się w pociski i
przemieściło na odległość ponad 100 m, niektóre nawet 1000 - 1200 m, co
powodowało zniszczenia poza terenem zakładu. Cztery wielkie (1500 m3) zbiorniki
sferyczne przestały istnieć w wyniku wybuchu i powstałych kul ognistych. Średnica
tych kul wynosiła 200 - 300 m, czas trwania - ok. 20 s. Towarzyszyły im: silne
promieniowanie termiczne, gwałtowna siła podmuchu oraz odłamki i -
przemieszczające się na dużą odległość - płonące krople gazu ( deszcz ognia ).
Mechanizm tych zjawisk zwany jest BLEVE (Boiling liquid expanding vapour
explosion) - eksplozja rozprężającej się pary wrzącej cieczy.
W wyniku katastrofy zginęło około 550 osób, ponad 2000 odniosło ciężkie poparzenia
i inne urazy, 60 000 mieszkańców zostało ewakuowanych.
Straty materialne i środowiskowe powstałe w wyniku pożaru i wybuchu około 12 000
m3 LPG były ogromne, również na skutek mechanicznych oddziaływań fragmentów
zbiorników (np. 10 - 40-tonowe fragmenty zbiorników cylindrycznych, wskutek
BLEVE, pokonały dystans 100 - 890 m).
Bhopal, Indie - 3 grudnia 1984 r.
Była to jedna z najtragiczniejszych chemicznych katastrof przemysłowych. Jej
przebieg, polegający na uwolnieniu do atmosfery dużych ilości niebezpiecznych,
toksycznych substancji chemicznych, nie spowodował dramatycznych zniszczeń
fizycznych w zakładzie i w środowisku. Natomiast liczba ofiar śmiertelnych i ciężko
poszkodowanych była ogromna - pod tym względem była to największa katastrofa na
świecie.
Zakłady w Bhopalu, należące do koncernu Union Carbid, produkowały insektobójczy
carbaryl, znany pod handlową nazwą Sevin, oraz podobny środek - Temik. W
pierwszej fazie działalności zakładu, począwszy od 1977r., Sevin i Temik były
produkowane na bazie importowanego z USA izocyjanku metylu (MIC) - substancji
zaliczonej do wysoko toksycznych. Od 1980 r. w Bhopalu uruchomiono również
produkcję MIC. Zdolność wytwórcza zakładu wynosiła 5000 t/rok obu tych
insektycydów.
Przyczynami katastrofy były:
·ð ð fakt zbudowania zakÅ‚adu używajÄ…cego i magazynujÄ…cego wielkie iloÅ›ci bardzo
toksycznych gazów i lotnych cieczy na gęsto zaludnionym obszarze (Bhopal
liczy ok. 700 tysięcy mieszkańców)
·ð ð likwidacja, 5 - 6 miesiÄ™cy przed katastrofÄ…, pierwotnie stosowanego systemu
chłodzenia zbiorników MIC o pojemności 57 m3 (w zakładach amerykańskich
do chłodzenia stosowany jest chloroform). Chłodzenie i odpowiednia izolacja
zbiorników sÄ… niezwykle istotne: przy niskich temperaturach (0 °C i niższych)
silnie egzotermiczne procesy polimeryzacji lub hydrolizy MIC są mało
prawdopodobne; w temperaturze powyżej 15 °C mogÄ… nastÄ™pować z niedużą
prędkością, jednak wskutek ich egzotermiczności i braku odpowiedniego
chłodzenia lub przy dostępie wody ulegają niekontrolowanemu przyspieszeniu,
co może doprowadzić do awarii. Taki właśnie przebieg zdarzeń doprowadził
do awarii.
Licznych zwolenników miała też teza o wprowadzeniu do zbiornika wody, w wyniku
sabotażu lub nieszczelności zaworu. Na skutek zachodzących procesów
polimeryzacji lub hydrolizy MIC nastąpił prawdopodobnie wzrost temperatury do ok.
200 °C w piku; wzrost ciÅ›nienia nie spowodowaÅ‚ rozerwania zbiornika i rurociÄ…gów
(po katastrofie były one szczelne). Nagrzanie zaworów spowodowało natomiast
pęknięcia betonu - przez powstałe nieszczelności zostało uwolnione do atmosfery
około 30 ton par izocyjanku metylu w ciągu około jednej godziny, zanim wyciek został
opanowany.
Skutki tej katastrofy to około 2 500 ofiar śmiertelnych i około 100 000 osób z ciężkimi
przypadkami utraty zdrowia. Ewakuacja około 200 000 osób zapobiegła jeszcze
bardziej tragicznym skutkom tej katastrofy.
Katastrofą, która dotknęła Plskę bezpośrednio była awaria elektrowni atomowej w
Czarnobylu
Wczesnym rankiem 26 kwietnia w 1986 roku potężna eksplozja rozsadziła czwarty
reaktor elektrowni atomowej w Czarnobylu. Przyczyn tej największej w historii
katastrofy atomowej było kilka. To kombinacja naruszenia procedur zawodowych,
błędów technicznych, braku łączności oraz nieprzestrzegania odpowiednich środków
bezpieczeństwa.
Do wybuchu doszło podczas rutynowego testu sprawdzającego, czy turbiny
wytwarzają wystarczającą ilość energii potrzebną do pracy pomp chłodzących w
przypadku spadku mocy reaktora, zanim zostanie uruchomiony rezerwowy generator
napędzany silnikiem diesla. Podczas sprawdzania awaryjnego wyłączenia, reaktor
wymknął się spod kontroli, niczym olbrzymi czajnik, który gotuje się bez wody.
Wybuch, który nastąpił, można było obserwować z odległości kilku kilometrów.
Eksplozja zerwała ważącą jedną tonę pokrywę reaktora. W temperaturze ponad
2000°C stopiÅ‚y siÄ™ prÄ™ty paliwowe. ZapaliÅ‚ siÄ™ reaktor grafitowy. Podczas szalejÄ…cego
pożaru stopił się rdzeń reaktora. Radioaktywne produkty rozszczepienia wydzieliły
się prosto do atmosfery. Chmura śmiercionośnych substancji zawisła nad
Skandynawią i Europą. Dotarła nawet do Szkocji.
W wyniku eksplozji i wkrótce po niej śmierć poniosło 31 strażaków i pracowników
elektrowni w Czarnobylu. Szacuje się, że od 1986 roku zmarło ponad 2500
mieszkańców okolicznych terenów, a tysiące osób nadal ma poważne problemy ze
zdrowiem z powodu wystawienia na wysokie promieniowanie. Z zagrożonych
terenów Ukrainy ewakuowano 3,5 miliona ludzi, ale ponad 5 milionów nadal mieszka
w miejscach skażonych promieniowaniem.
Po pierwszej ewakuacji do Czarnobyla przywieziono z powrotem tysiÄ…ce ludzi. W
kolejnych miesiącach po eksplozji prowadzone były prace mające na celu
ograniczenie skutków promieniowania. Wiele osób pracowało bez odpowiednich
ubrań ochronnych. Reaktor został szczelnie zamknięty w olbrzymim, betonowym
sarkofagu. Jednak proces oczyszczenia terenu potrwa jeszcze wiele lat i pochłonie
ogromne sumy pieniędzy.
Chronologia wydarzeń
00:28
Podczas przygotowań do testu zostaje zmniejszona moc czwartego reaktora. Osoba
odpowiedzialna podejmuje decyzję o zmniejszeniu mocy poniżej dopuszczalnych
norm.
00:38
Czwarty reaktor zostaje zatrzymany i traci kontrolÄ™ nad wzrostem energii.
01:00
Obsługa wyłącza systemy zabezpieczające i w ciągu kolejnych 20 minut reaktor
osiąga poziom 7% swojej mocy. Konstrukcja tego reaktora sprawia, że przy tak
niskiej mocy jest bardzo niestabilny. W warunkach testu kontrola pomp wodnych jest
niezwykle trudna.
01:22
Obsługa dochodzi do wniosku, że zostały spełnione wszystkie warunki do
przeprowadzenia testu. Nie mają świadomości, że u podstawy reaktora uformowało
się miejsce wysoko aktywne. Zablokowane zostaje automatyczne wyłączenie
reaktora przy niskim poziomie wody, ponieważ istnieje obawa, że wyłączenie
mogłoby przerwać test.
01:23
Rozpoczyna się test. Następuje gwałtowny i niekontrolowany wzrost mocy
spowodowany błędami w konstrukcji reaktora. W ciągu kilku sekund reaktor
produkuje 120 razy więcej energii niż dopuszczalny poziom. Radioaktywne paliwo
rozszczepia się, a ciśnienie z nadmiaru pary, które powinno napędzać turbiny,
rozsadza rury ciśnieniowe i zrywa całą pokrywę reaktora.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Who Rules America Khazar Media Grip Kevin Alfred StormWHO planowane ludobójstwowhoKatastrofa Smolenska WIELKIE OSZUSTWO(1)who 1Egzamin kataster Grupa 2Telefon ofiary katastrofy Tu06 Kania M M i inni Katastrofa kolektora sanitarnego spowodowana osuwiskiem podczas robot ziemnychZalecenia WHO Porod nie jest chorobaDoctor Who Time CrashWho Needs A Manwięcej podobnych podstron