Katedra Chemii Rolnej i Åšrodowiskowej
Promotor: prof. Michał Kopeć
Magdalena Surdyka
Plan pracy
1. Wstęp
1.1. Ogólne zasady wapnowania
1.2. Problem zakwaszenia gleb
1.3. Cel pracy
2. Materiały i metodyka
2.1. Ogólne właściwości fizyczno  chemiczne gleby z obszaru
badań
2.2. Prace laboratoryjne
3. Wyniki i ich omówienie
4. Wnioski
5. Literatura
1. Wstęp
Wapnowanie gleb pod użytkami zielonymi jest
jednym z ważniejszych elementów nowoczesnej
pratotechniki, ponieważ jedynie w warunkach
optymalnego odczynu gleby możliwa jest produkcja
dużych ilości dobrych jakościowo pasz
podstawowych dla przeżuwaczy.
Wapnowanie ma wielostronne korzyści, nie tylko dla
produkcji pasz, lecz również dla całego ekosystemu
łąkowego. Dla wzrostu i rozwoju wartościowych traw
pastewnych najbardziej odpowiednie sÄ… gleby o
odczynie lekko kwaśnym.
Zwiększenie wartości pH powyżej 4,0 niweluje
szkodliwe działanie jonów glinu i manganu w glebie.
Stosowanie wapnowania użytków zielonych
zlokalizowanych na kwaśnych glebach zwiększa
populację dżdżownic. Większa aktywność fauny
glebowej stymuluje procesy przemiany materii
organicznej oraz przyspiesza obieg azotu i fosforu.
Ponadto dżdżownice odgrywają istotną rolę we
wprowadzaniu wapnia do gleb użytków zielonych, na
których wapnowanie jest stosowane na powierzchnię
darni.
1.1. Ogólne zasady wapniowania
W wapnowaniu użytków zielonych należy zwrócić
szczególną uwagę na dobór optymalnej dawki
nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy.
Najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1,5 t/ha
w przeliczeniu na CaO w odstępach co 4-6 lat. W
zakresie częstotliwości stosowania wapnia
podstawową rolę odgrywa skład granulometryczny
gleb. Im lżejsza jest gleba, tym należy ją częściej
wapnować, lecz mniejszymi dawkami. Stopniowy
efekt odkwaszania gleby ma wpływ na
systematyczną sukcesję roślinności w kierunku
wzrostu udziału w runi wartościowych traw
pastewnych i motylkowatych.
Zalecanym terminem aplikacji wapnowania na użytki
zielone jest okres pozawegetacyjny, zwłaszcza
póz
na jesień, wczesna wiosna, przed ruszeniem
wegetacji roślin. Nie należy łączyć zabiegu
wapnowania z aplikacją popularnych na użytkach
zielonych gnojowicy, gnojówki oraz stosowaniem
nawozów mineralnych zawierających azot w formie
amonowej. Nawóz wapniowy jest stosowany na darń
i nie może być wymieszany z glebą. Z tego względu
należy wykorzystywać możliwość połączenia tego
zabiegu z renowacją użytków zielonych, zwłaszcza
przy wykorzystaniu metody pełnej uprawy, w ramach
której można wymieszać nawóz wapniowy z glebą.
Efekty wapnowania uwidaczniajÄ… siÄ™ stosunkowo
póz
no od momentu wykonania zabiegu, gdyż wapń
wprowadzony na powierzchniÄ™ darni powoli przenika
do głębszych warstw gleby. Proces ten zależy od
rodzaju i dawki stosowanych nawozów, ilości
opadów, warunków wilgotnościowych i typu gleby.
Wapń z formy węglanowej przemieszcza się w glebie
w ciągu roku przeciętnie na głębokość 2-4 cm.
W świetle upowszechniania zasad rolnictwa
zrównoważonego wapnowanie użytków zielonych
powinno służyć nie tylko celom produkcyjnym, lecz
również stwarzać warunki dla pozyskiwania szerokiej
gamy dóbr ekologicznych z łąk i pastwisk. Jedną z
nich jest rola swoistego filtru, tworzÄ…cego barierÄ™
migracji biogenów do wód. Obecność użytków
zielonych w dolinach rzek oraz obniżeniach
terenowych tworzy specyficznÄ… strefÄ™ buforowÄ…,
dzięki której przechwytywane są składniki biogenne
wymywane z pól uprawnych, zwłaszcza związki
azotu i fosforu.
1.2. Problem zakwaszenia gleb
Jednym z podstawowych i najłatwiej mierzalnych
wskaz
ników żyzności gleby jest odczyn, którego
miarę stanowi pH. Gleby użytków rolnych
powinny wykazywać wartość pH w granicach 5,0
do 7,0. Wartość pH poniżej 4,5 sygnalizuje
niebezpieczeństwo degradacji gleby na skutek
zakwaszenia.
Zakwaszenie gleby może wynikać z warunków
naturalnych jak i z działalności człowieka. Ponad
90% gleb w Polsce wytworzonych jest na kwaśnych
skałach naniesionych przez lodowce. Na terenach
tych następuje intensywne wymywanie składników
zasadowych. Szczególnie narażone na to zjawisko
są obszary o większej rocznej sumie opadów. Do
przyczyn antropogenicznych zaliczyć można
odprowadzanie składników zasadowych wraz z
plonami roślin, stosowanie nawozów azotowych,
kwaśne deszcze.
Zakwaszenie powoduje zmniejszenie
przyswajalności składników pokarmowych roślin,
zwłaszcza fosforu, magnezu i molibdenu. Ponadto
następuje ich wymywanie do głębszych warstw gleb.
Zakwaszenie gleb powoduje również zmniejszenie
zawartości próchnicy w glebie. To z kolei wiąże się
ze zniszczeniem zdolności buforowych gleby. W ten
sposób zwiększa się ruchliwość składników, które
stają się niebezpieczne w większych ilościach.
Głównie dotyczy to jonów metali ciężkich i glinu
ruchomego.
1.3. Cel pracy
Celem pracy jest ocena wpływu nawożenia,
które było prowadzone od prawie 50 lat.
2.1. Ogólne właściwości fizyczno 
chemiczne gleby z obszaru badań
Materiał glebowy potrzebny do badań pobrano z
Czarnego Potoku k/Krynicy, gdzie prowadzone
jest wieloletnie statystyczne doświadczenie
łąkowe. Zostało ono założone przez prof.
Kazimierza Mazura w roku 1967. Znajduje siÄ™ u
podnóża Jaworzyny Krynickiej, w południowo-
wschodnim masywie Beskidu SÄ…deckiego, na
wysokości 720 m n.p.m., na stoku o nachyleniu
7°.
Znajdująca się na tym obszarze gleba powstała
z piaskowca magurskiego, zaliczona została do
gleb brunatnych kwaśnych, o składzie
granulometrycznym gliny lekkiej. Wyodrębniono
trzy charakterystyczne poziomy genetyczne:
darniowy (0-20 cm), brunatnienia (21-46 cm)
oraz rumoszu skały macierzystej (47-75 cm).
Ruń łąkową zaliczono do typu bliz
niczki psiej
trawki i kostrzewy czerwonej ze znacznym
udziałem roślin dwuliściennych.
Doświadczenie założono jesienią 1967 roku,
metodą losowych bloków w pięciu
powtórzeniach, obejmujące osiem obiektów
nawozowych. Powierzchnia poletek wynosi 42
m2 (6 x 7 m).
Wybrane właściwości gleby przed założeniem
doświadczenia:
2.2. Prace laboratoryjne
Na badanej glebie wykonano następujące
analizy:
1) pH
2) Kwasowość hydrolityczna
3) Pojemność sorpcyjna
Pobrany materiał glebowy wysuszono oraz
przesiano przez sito.
Ad 1) pH
Do 144 probówek odważono po 10 g gleby. 76
zadano 25 cm3 wody destylowanej, a do drugiej
połowy 25 cm3 roztworu 1 molowego KCl.
Wymieszano oraz zostawiono na 24h.
Po upływie 24h ponownie wymieszano oraz
zmierzono wartości pH za pomocą pehametru.
Ad 2) Kwasowość hydrolityczna
Do 72 butelek o pojemności 250 ml odważono
po 20 g gleby. Zadano je 50 cm3 1 molowego
roztworu octanu sodu i wstrzÄ…sano na aparacie
rotacyjnym przez 1h. Po godzinie zawartość
butelek przesączono do kolbek stożkowych.
Następnie pobrano pipetą 25 cm3 przesączu do
innej kolbki i zmiareczkowano roztworem NaOH
o stężeniu 0,1 mol · dm-3 wobec fenoloftaleiny
do słabo różowego zabarwienia.
Ad 3) Pojemność sorpcyjna
Do 72 butelek o pojemności 250 ml odważono
po 10 g gleby. Zadano je 50 cm3 1 molowego
roztworu HCl i wstrzÄ…sano na aparacie
rotacyjnym przez 1h. Po godzinie zawartość
butelek przesączono do kolbek stożkowych.
Następnie pobrano pipetą 25 cm3 przesączu do
innej kolbki i zmiareczkowano roztworem NaOH
o stężeniu 0,1 mol · dm-3 wobec indykatora
Tashiro do zmiany zabarwienia z fioletowego na
zielone.
Dziękuję za uwagę.