Dyplomacja gospodarcza-
istota i podstawy
I. Gospodarcze podłoże nowoczesnej dyplomacji
II. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy
III.Handlowa i gospodarcza dyplomacja państwa
IV.Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
V. Organizacja dyplomacji gospodarczej
VI. Ograniczanie roli ministerstw spraw zagranicznych
1
Prof. UEK E. Molendowski
I. Gospodarcze podłoże
nowoczesnej dyplomacji
1. Gruntowne zmiany, jakie zaszły w ostatnich
dziesięcioleciach, przetworzyły cały zakres materiału, z jakim
dyplomacja do niedawna miała do czynienia. Podłożem
dyplomacji stała się gospodarka światowa, a postępowanie w
stosunkach międzynarodowych zawisło od interesów
gospodarczych.
2. Za moment, w którym sprawy gospodarcze stały się
przedmiotem zabiegów dyplomatycznych uważany jest
rok 1453. Centrum rozwoju dyplomacji przeniosło się wówczas
do Wenecji, Florencji, Mediolanu, a pierwszoplanowym celem
działania dyplomatów było zawieranie umów gospodarczych.
2
Prof. UEK E. Molendowski
I. Gospodarcze podłoże nowoczesnej
dyplomacji
3. Punktem przełomowym był okres 1890-1900: USA
pierwszy raz angażują się w sprawy poza kontynentem
(dostęp handlowy do rynku chińskiego). Od tej pory
większość konfliktów i traktatów miała podłoże gospodarcze
(spór wokół kolei Ceptown-Kair, konflikt marokański 1904-
1905, wojna rosyjsko-japońska 1904-1905).
4. Druga połowa XX wieku: to rozwój globalnych
związków gospodarczo-politycznych (likwidacja systemu
kolonialnego, powstanie nowych suwerennych państw).
3
Prof. UEK E. Molendowski
I. Gospodarcze podłoże nowoczesnej
dyplomacji
5. Proces ekonomizacji polityki zagranicznej i
dyplomacji:
" Ogromna większość spraw, którymi zajmuje się
obecnie dyplomacja światowa dotyczy stosunków i
interesów gospodarczych
" Decyzje o nawiązaniu stosunków gospodarczych z
zagranicą w większym stopniu zależą od
przedsiębiorstw, korporacji, organizacji (nie od
organów władzy).
" Rola państwa nie słabnie, ale ulega
przewartościowaniu.
4
Prof. UEK E. Molendowski
II. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
1.Państwowość w dobie globalizacji :
" Umniejszenie roli państwa w tworzeniu dobrobytu 
posiadanie terytorium przestało być podstawą dobrobytu
" Globalizacja i rozwój ponadnarodowych procesów
gospodarczych
" Apaństwowość rynku finansowego
" Rozwój technologii informacyjnej (informacja niematerialnym
z
ródłem bogactwa)
" Ewolucja państwa: od modelu opiekuńczego do modelu
konkurencyjnego
" Państwo nie jest już absolutnym z
ródłem władzy.
5
Prof. UEK E. Molendowski
II. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
2. Podmioty regionalne
" Wzrost znaczenia i autonomii władz regionalnych
" Regiony organizują się w grupy wpływu ponad granicami
państw, stając się nowymi uczestnikami gry dyplomatycznej
" Niektóre amerykańskie stany i regiony otworzyły własne
ministerstwa spraw zagranicznych, które utrzymują kontakty z
innymi krajami, często z pominięciem Waszyngtonu.
6
Prof. UEK E. Molendowski
II. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
3. Gracze ponadnarodowi nowymi uczestnikami
dyplomacji:
" Wśród nich największą rolę odgrywa UE jako autonomiczny
podmiot globalnej dyplomacji w ramach I filaru (polityka
handlowa, makroekonomiczna, ochrona środowiska)
" Dysponując korpusem dyplomatycznym, UE zyskała odrębny
międzynarodowy status prawny
7
Prof. UEK E. Molendowski
II. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
4. Aktorzy ponadpaństwowi :
" To firmy i organizacje pozarzÄ…dowe
" Dyplomacja na styku państwo-firma
" Dyplomacja między przedsiębiorstwami
" Uczestnictwo organizacji pozarzÄ…dowych w dyplomacji nie jest
równomierne
" Duża rola NGO w sprawach dot. ochrony środowiska i pokoju
(tam gdzie państwa chcą uniknąć oficjalnej interwencji.
8
Prof. UEK E. Molendowski
II. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
5. Zwiększona autonomia organizacji
międzynarodowych:
" Dążenie ONZ do osiągnięcia autonomii dyplomatycznej
(Boutros Ghali, Kofi Annan)
" Bliska współpraca ONZ z organizacjami międzynarodowymi i
prywatnymi przedsiębiorstwami
" Tworzenie związków partnerskich w obszarach, z których
wycofało się państwo.
9
Prof. UEK E. Molendowski
II. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
6. Dyplomacja międzynarodowych organizacji
pozarzÄ…dowych i transnarodowych korporacji:
" Międzynarodowe organizacje pozarządowe i transnarodowe
korporacje występujące współcześnie obok państw w roli
równorzędnych aktorów międzynarodowej sceny gospodarczej
reprezentują odmienne, często rozbieżne interesy
" Wykształciły one różne środki i narzędzia dyplomatyczne do
osiągnięcia założonych przez siebie celów gospodarczych.
10
Prof. UEK E. Molendowski
III. Handlowa i gospodarcza dyplomacja
państwa
1. Pojęcie dyplomacji gospodarczej
" DYPLOMACJA GOSPODARCZA (economic diplomacy) -
dyplomacja prowadzona przez MSZ i inne resorty
odpowiedzialne za międzynarodową politykę ekonomiczną.
Związana z realizacją takich założeń polityki ekonomicznej, jak
np. działalność przedstawicielstw i delegacji państwowych przy
międzynarodowych organizacjach, np. WTO, OECD, UE
(G.Berridge i A. James).
" Dyplomacja gospodarcza jest wiecznie jednÄ… i tÄ… samÄ… 
umiejętnością postępowania z ludz
mi, zmieniajÄ… siÄ™ natomiast
jej podłoża: zmienia się rzecz sama, z jaką się ma do czynienia,
odmienne są wciąż metody jej działania (Michał Skolnicki)
11
Prof. UEK E. Molendowski
III. Handlowa i gospodarcza dyplomacja
państwa
1.Pojęcie dyplomacji gospodarczej (c.d.)
Dyplomację gospodarczą należy definiować, jako realizację
działań zmierzających do podniesienia pozycji międzynarodowej
państwa poprzez szeroko rozumianą promocję:
" interesów gospodarczych kraju jako całości (m.in. poprzez
negocjację i podpisywanie porozumień i umów handlowych,
członkostwo międzynarodowych i regionalnych organizacjach
gospodarczych, itp.) oraz
" partykularnych interesów poszczególnych jego podmiotów
(poszukiwanie partnerów zagranicznych dla firm krajowych,
promocja narodowych eksporterów i przyciąganie zagranicznych
inwestycji)
przez przedstawicieli państwa - profesjonalnych dyplomatów
gospodarczych (E. Molendowski, W. Polan).
12
Prof. UEK E. Molendowski
III. Handlowa i gospodarcza dyplomacja
państwa
1.Pojęcie dyplomacji gospodarczej (c.d.)
Dyplomaci gospodarczy:
" monitorujÄ… politykÄ™ ekonomicznÄ… w innych krajach
" składają raporty na temat polityki ekonomicznej krajów
urzędowania
" doradzają w zakresie kształtowania polityki gospodarczej
swojego rzÄ…du.
13
Prof. UEK E. Molendowski
III. Handlowa i gospodarcza dyplomacja
państwa
2. DYPLOMACJA HANDLOWA (Commercial diplomacy) -
Działalność misji dyplomatycznych i innych
wyspecjalizowanych agend rzÄ…dowych, wspierajÄ…ca krajowy sektor
biznesu i finansów w ich dążeniu do sukcesu rynkowego oraz wzrostu
krajowego dochodu narodowego i lepszej pozycji konkurencyjnej kraju
(van Bergijk).
Dyplomacja handlowa to także:
" promocja handlu
" wspieranie napływu BIZ
" informowanie o możliwościach eksportowych i inwestycjach za
granicÄ…
" organizowanie misji handlowych oraz imprez targowo-
wystawienniczych.
14
Prof. UEK E. Molendowski
III. Handlowa i gospodarcza dyplomacja
państwa
3. Stereotypy związane z pojęciem  dyplomacja gospodarcza  :
" dyplomacja jest działalnością zarezerwowaną tylko dla
dyplomatów, tzn. dla ludzi zatrudnionych w ministerstwach spraw
zagranicznych;
" dyplomacja równa się nieformalnym negocjacjom i dobrowolnej
współpracy, ale w żadnym wypadku nie opiera się na systemie
zasad i zobowiązań prawnych;
" dyplomacja jest narzędziem słabym, mało precyzyjnym i
nieskutecznym, w którym koncyliacja prowadzi jedynie do mało
stabilnych kompromisów;
jest działalnością elitarną, zarezerwowaną wyłącznie dla wąskiej
grupy uprzywilejowanych przedstawicieli establishmentu i
arystokracji;
jest to działalność mało transparentna.
15
Prof. UEK E. Molendowski
Różnica pomiędzy dyplomacją handlową
a gospodarczÄ…
Główny cele dyplomatów gospodarczych:
oð wywieranie wpÅ‚ywu na miÄ™dzynarodowÄ… politykÄ™ ekonomicznÄ…
poprzez koordynację działalności ministerstw,
oð ksztaÅ‚towanie negocjacji,
oð manipulowanie współudziaÅ‚em pozapaÅ„stwowych podmiotów
sceny międzynarodowej w realizacji obranej przez siebie
strategii.
Główne zadania dyplomatów handlowych:
oð Otwieranie zagranicznych rynków dla krajowych przedsiÄ™biorstw
oð WspółudziaÅ‚ w realizacji rzÄ…dowych programów rozwoju gosp.
oð Promocja i informowanie o możliwoÅ›ciach rozwoju współpracy
gosp.
oð Wspieranie napÅ‚ywu BIZ
oð Interwencje na szczeblu administracji rzÄ…dowej w interesie
krajowych firm i instytucji
16
Prof. UEK E. Molendowski
Dyplomacja gospodarcza
oð Korzysta z nieformalnych negocjacji i kooperacji, tzw. miÄ™kki
typ regulacji (np. kodeksy dobrych praktyk oraz z kreowania i
wdrażania obligatoryjnych reguł i reżimów prawnych.
oð D.G. to aktywny skÅ‚adnik zintegrowanej dziaÅ‚alnoÅ›ci
dyplomatycznej, w której zacierają się linie podziału między
sferami funkcjonalnymi (np.. SferÄ… konsularnÄ…, kultury i
handlu)
oð Dyplomata gospodarczy musi być
po trosze ekonomistÄ…, handlowcem,
prawnikiem, analitykiem, negocjatorem
oraz politykiem.
17
Prof. UEK E. Molendowski
Funkcje i role dyplomatyczne
w przedsiębiorstwach międzynarodowych
oð Zadaniem osób peÅ‚niÄ…cych dyplomatyczne funkcje w
międzynarodowych korporacjach jest
zagwarantowanie stałości i strukturalnej spójności
wewnątrzorganizacyjnej sieci powiązań między
centralą a zagranicznymi filiami przedsiębiorstwa.
oð W tym wypadku wyróżnia siÄ™ dwa typy dyplomacji:
dyplomacjÄ™ korporacyjnÄ… i dyplomacjÄ™ biznesowÄ…
18
Prof. UEK E. Molendowski
Dyplomacja korporacyjna
Dyplomacja korporacyjna obejmuje dwie organizacyjne role,
które uważa się za bezwzględnie ważne dla zapewnienia
efektywnej koordynacji działalności przedsiębiorstwa (G.
Hofstede):
oðdyrektora jednostki biznesowej na szczeblu krajowym 
umiejętność funkcjonowania w kulturze jednostki biznesowej i
korporacyjnej
oðkorporacyjnych dyplomatów  tubylców i obcokrajowców znajÄ…cych
i rozumiejących kulturę firmy; odgrywających rolę łączników między
dyrektorami korporacji
19
Prof. UEK E. Molendowski
Dyplomacja biznesowa
oð Dyplomacja biznesowa przyznaje otoczeniu
zewnętrznemu kluczową rolę, gdyż lokalne
społeczności, wywierając ciągły nacisk na zachowanie
korporacji, ograniczają swobodę jej działalności.
oð Z jednej strony celem zabiegów dyplomatycznych sÄ…
społeczności i grupy konsumenckie na poziomie
lokalnym, z drugiej  społeczność międzynarodowa.
oð SpoÅ‚eczni uczestnicy stosunków dyplomatycznych sÄ…
znacznie bardziej rozdrobnieni i niejednorodni niż
państwa czy inne korporacje transnarodowe.
20
Prof. UEK E. Molendowski
Działalność dyplomatyczna międzynarodowych
organizacji pozarzÄ…dowych
oð Zorientowane ekonomicznie organizacje pozarzÄ…dowe
skupiają działalność na takich obszarach jak polityka
ekonomiczna, wzrost gospodarczy czy globalna
praktyka biznesowa.
oð Wyróżnia siÄ™ dyplomacjÄ™ krajowych oraz dyplomacjÄ™
transnarodowych pozarzÄ…dowych organizacji
gospodarczych
21
Prof. UEK E. Molendowski
Działalność dyplomatyczna międzynarodowych
organizacji pozarzÄ…dowych
oð Dyplomacja krajowych organizacji pozarzÄ…dowych ma na celu
reprezentowanie interesów społeczeństwa wobec
profesjonalnego otoczenia gospodarczego. ZajmujÄ… siÄ™ niÄ…
różnorodne organizacje społeczne, na przykład chroniące
interesy konsumentów lub koncentrujące się na ochronie
środowiska naturalnego.
oð Dyplomacja transnarodowych organizacji pozarzÄ…dowych jest
narzędziem pozwalającym na zarządzanie akcjami lobbingowymi
na poziomie globalnym. Dyplomaci Transnarodowych NGO (T-
NGO) operują w skali międzynarodowej, są członkami
pozarządowych instytucji o światowym zasięgu jak Amnesty
International, Greenpeace. T-NGO mając ogromny potencjał
finansowy i społeczny biorą udział w rozwiązywaniu
najważniejszych problemów globalnych.
22
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
oð WspółczeÅ›nie każde paÅ„stwo opracowuje wÅ‚asny system
organizacji dyplomacji gospodarczej, w tym zakres
kompetencji poszczególnych instytucji.
oð KsztaÅ‚t tego systemu zależy przede wszystkim od:
ustroju politycznego,
ogólnych założeń polityki zagranicznej,
oraz stopnia rozwoju gospodarczego.
oð Instytucje uczestniczÄ…ce w dyplomacji gospodarczej:
władze i urzędy państwowe;
służby zagraniczne (pion dyplomatyczno  polityczny, pion
ekonomiczno  handlowy, pion konsularny);
organizacje samorzÄ…du gospodarczego.
23
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
oð Struktury organizacyjne sÅ‚użby dyplomatyczno 
konsularnej są zróżnicowane w poszczególnych krajach.
oð Obecnie w sÅ‚użbie zagranicznej paÅ„stw wystÄ™pujÄ…:
Odrębne placówki dyplomatyczno  konsularne i
odrębne placówki handlowe (np. Wielkiej Brytanii),
Placówki, w których występują dwa piony:
dyplomatyczno  konsularny i ekonomiczno  handlowy
(np. w Japonii).
oð Wybór formy organizacyjnej zależy od charakteru
i stopnia rozwoju stosunków, danego kraju z państwem
przyjmujÄ…cym.
24
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
Podstawowe funkcje pionu ekonomiczno  handlowego:
reprezentowanie interesów państwa wysyłającego
w kraju urzędowania w zakresie współpracy
gospodarczej i wymiany handlowej,
badanie sytuacji ekonomicznej kraju pobytu i
składanie sprawozdań z tego zakresu kompetentnym
organom swojego kraju,
współdziałanie w przygotowaniu umów i porozumień
o współpracy gospodarczej i naukowo  technicznej,
propagowanie interesów gospodarczych własnego
kraju,
wystawianie i wizowanie dokumentów,
opiniowanie transakcji handlowych.
25
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
3. Organizacje samorzÄ…du gospodarczego
oð Najbardziej typowymi organizacjami wspomagania
działalności handlu zagranicznego są izby
gospodarcze (przemysłowo  handlowe, handlowe
itp.)
oð Przeważnie sÄ… tworzone jako instytucje samorzÄ…du
gospodarczego które:
reprezentują interesy swoich członków,
wykonują funkcje administracji państwowej (nadzór
ministerstw ds. gospodarki)
oð Krajowe izby gospodarcze prowadzÄ… czÄ™sto wÅ‚asne
placówki zagraniczne zlokalizowane przy placówkach
dyplomatyczno  konsularnych lub handlowych.
oð Ich zadaniem jest analiza miejscowego rynku oraz
podtrzymywanie i zacieśnianie kontaktów
gospodarczych.
26
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
oð ObowiÄ…zkiem izb jest reprezentowanie interesów ich
członków. Do ich zadań należy:
konsultowanie na życzenie władz form polityki
gospodarczej,
zbieranie przepisów prawnych i zarządzeń państw
obcych, udostępnianie ich zainteresowanym i
publikowanie w formie biuletynów, informatorów itp.,
zbieranie informacji o rynkach geograficznych i
towarowych oraz prowadzenie odpowiedniej
dokumentacji,
badanie koniunktury na rynkach zagranicznych,
rejestrację zwyczajów i uzansów handlowych wraz z
ich ogłaszaniem i zaleceniem do stosowania.
27
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
oð CzÄ™sto również paÅ„stwo zleca izbom czynnoÅ›ci o
charakterze administracyjnym tj.:
wystawianie dokumentów i zaświadczeń,
potwierdzanie dokumentów handlowych,
rejestracja znaków towarowych i wzorów
użytkowych,
ustanawianie rzeczoznawców orzekających o
jakości towarów, prawidłowości wykonania
świadczeń umownych itp.
28
Prof. UEK E. Molendowski
Organizacja dyplomacji gospodarczej
oð W celu rozwijania współpracy gospodarczej i wymiany
kraje tworzÄ…:
zagraniczne izby handlowe (zakładane przez
prywatnych przedsiębiorców zainteresowanych
prowadzeniem wymiany z danym krajem),
izby handlowe bilateralne (zakładane wspólnie
przez podmioty gospodarcze 2 krajów, zazwyczaj
tworzone na zasadach wzajemności).
oð W Polsce:
Krajowa Izba Gospodarcza (KIG)
Polska Izba Handlu Zagranicznego (PIHZ)
oð W niektórych krajach powoÅ‚ywane sÄ… także samorzÄ…dowe
organizacje importerów i eksporterów mające formę
zrzeszeń prowadzących zagraniczną działalność
handlowÄ….
29
Prof. UEK E. Molendowski
Ograniczanie roli Ministerstw Spraw
Zagranicznych
oð MalejÄ…ca rola MSZ jako głównego kanaÅ‚u kontaktów z innymi
państwami, widoczne jest to w Unii Europejskiej.
oð Podejmowanie decyzji w Europie ma duże nastÄ™pstwa
wewnętrzne.
Rezultaty:
oð Wzrost roli głów paÅ„stwa na scenie dyplomatycznej
oð Premierzy obejmujÄ… rolÄ™ koordynatorów decyzji
podejmowanych przez międzynarodowe gremia
oð WpÅ‚yw MSZ maleje o tyle ile wzrasta autonomia innych
ministerstw resortowych.
oð W UE maleje rola Rady ds. Ogólnych, zÅ‚ożonej z szefów MSZ.
oð RoÅ›nie znaczenie Rady Europejskiej (gÅ‚owy paÅ„stw i szefów
rządów).
30
Prof. UEK E. Molendowski
Ograniczanie roli Ministerstw Spraw
Zagranicznych
W odpowiedzi na utratę wpływów MSZ:
oð PoprawiajÄ… koordynacje, aby nie oddawać
międzynarodowych dossier innym ministerstwom.
oð PragnÄ…Å‚ utrzymać funkcjÄ™ koordynatora w sprawach
europejskich
oð KÅ‚adÄ… nacisk na sprawność zarzÄ…dzania
oð DeklarujÄ… przykÅ‚adanie dużej uwagi do funkcji
konsularnej
31
Prof. UEK E. Molendowski
Ograniczanie roli Ministerstw Spraw
Zagranicznych
oð Obecnie inne departamenty rozwijajÄ… wÅ‚asne
oficjalne kontakty międzynarodowe
oð ZwiÄ™kszona autonomia dyplomatów
(instrukcje rzÄ…dowe sÄ… ograniczane).
oð Restrykcje budżetowe i ciÄ™cia kadrowe w MSZ.
oð Szersze wykorzystanie personelu lokalnego (np. do
prowadzenia spraw poufnych).
oð Zarzuty braku efektywnoÅ›ci MSZ i ograniczeÅ„
wynikajÄ…cych z instytucjonalnej organizacji
działań.
32
Prof. UEK E. Molendowski
Ograniczanie roli Ministerstw Spraw
Zagranicznych
oð Globalizacja wywiera silny wpÅ‚yw na
organizacyjny i koncepcyjny model urzędu ds.
zagranicznych.
oð Możliwość reorganizacji MSZ w przyszÅ‚oÅ›ci w zwiÄ…zku
ze spadkiem ich znaczenia (ZastÄ…pienie MSZ
mniejszym, koordynacyjnym biurem spraw
zagranicznych, pozwalając na rozwój fachowych
kompetencji w ramach ministerstw sektorowych, o
działalności nieograniczonej przez sformalizowane
procedury).
33
Prof. UEK E. Molendowski
Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy
qð Jednym z podstawowych narzÄ™dzi, pozwalajÄ…cych na
budowanie silnej pozycji państwa w świecie, jest
dyplomacja gospodarcza, która angażuje we wspólne
działania służby zagraniczne administracji państwowej oraz
środowisko biznesu.
Przykład USA:
Od ponad 50 lat, niezależnie od politycznych i
gospodarczych cykli, amerykańska polityka i dyplomacja
dążą do intensyfikacji międzynarodowego handlu i
wzrostu poziomu inwestycji.
Globalny rozwój gospodarczy zależy od sukcesu działań
podejmowanych w tym zakresie.
Motorem napędowym wzrostu jest handel.
34
Prof. UEK E. Molendowski
Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy
qð BezpieczeÅ„stwo i dobrobyt to dwa podstawowe cele
polityki zagranicznej większości państw
qð Szczególne miejsce zajmujÄ… w dyplomacji
Stanów Zjednoczonych
qð Stosunki polityczne wykazujÄ… tendencjÄ™
do błyskawicznych zwrotów, relacje
biznesowe wydajÄ… siÄ™ stabilniejsze
qð Kiedy dobra i usÅ‚ugi przekraczajÄ…
granice, nie czyniÄ… tego armie .
35
Prof. UEK E. Molendowski