sredniowiecze010aangelsa

Temat: Cechy literatury średniowiecznej.

Książka średniowieczna krążyła jako kodeks rękopiśmienny, do którego można było
dopisywać na pozostałych pustych kartach inne teksty, i to w różnym czasie, nie
zawsze oznaczonym. Jej społeczny zasięg, z uwagi na jednoegzemplarzowość, był
ograniczony; zarazem koszt związany z nakładem pracy przy jej sporządzaniu był
niezmiernie wysoki (np. równowartość kilku wsi). "Dlaczego świat walczy o próżną
chwałę?" - zapytywano w średniowieczu. Wszakże sytuacja ówczesnych twórców
świadczyła o tym, iż pojęcie owej "próżnej chwały" było im raczej obce, jako że
dzieła swe tworzyli zazwyczaj anonimowo; nieliczne znane nam nazwiska, zwłaszcza
późnośredniowiecznych autorów, dowodzą raczej powszechności ukrywania się poza
dziełem, nieujawniania swej podmiotowej obecności.
Poczucie godności twórcy, jego wyjątkowości i sławy, a nawet nieśmiertelności,
wykształcił dopiero renesans. Średniowiecze natomiast ceniło chwałę samego
dzieła, wartościowanego głównie z punktu widzenia jego moralnej, religijnej,
wychowawczej użyteczności. Stąd też wynikał brak ochrony praw autorskich.
Średniowieczna praktyka twórcza nie tylko dopuszczała, ale wręcz doradzała
korzystanie z nie swoich dzieł, wplatanie ich fragmentów do swoich utworów.
Składanie (kompilację) porównywano do składania bukietu kwiatów, wznoszenia
budowli z różnych cennych materiałów. W epoce średniowiecza tworzono w
uniwersalnym języku Kościoła, łacinie oraz w dopiero formujących się językach
narodowych, które mozolnie dopracowywały się poziomu odpowiedniego do wyrażania
rozmaitych, nieraz bardzo skomplikowanych treści. Formowanie się własnego języka
umacniało poczucie tożsamości narodowej. Jednakże średniowieczna twórczość
łacińska mogła trafić poza granice kraju. Średniowiecze wypracowało dla swej
twórczości pewne reguły pisarskie. Dotyczyły one zasad budowy wierszy,
konstruowania dobrej prozy. Pojawiły się nowe gatunki dramatyczne (oprócz
starożytnych): misterium, dramat liturgiczny, moralitet.
Misterium przeznaczone było do wystawienia na scenie. Prezentowało jakiś
fragment historii biblijnej, konstruowane było z myślą o ukazaniu akcji jako
wielkiego dramatu chrześcijańskich dziejów ludzkości. Początek tego dramatu to
upadek człowieka, punkt kulminacyjny to odkupienie, a koniec - mający nadejść
sąd ostateczny. Na scenie wszystkie elementy, które miały wystąpić w
późniejszych scenach, były od razu umieszczane i stały obok siebie. Często
następowało mieszanie się scen poważnych z komicznymi, bo zakładano bosko-ludzką
naturę Chrystusa i pozwalało to na ścisłe połączenie ziemskości i świętości.
Dramaty liturgiczne wystawiane były w kościołach w czasie liturgii mszy św. Były
to wplecione w obrzęd nabożeństwa sceny dialogowe związane z historią religijną,
których tematyka pochodziła z Biblii.
Zadaniem moralitetów było skierowanie człowieka na właściwą drogę; pierwotnym
bohaterem moralitetu był człowiek (ktoś) usytuowany między niebem a piekłem,
dokonujący wyboru odpowiedniej linii życia, toczący wewnętrzną walkę między
siłami dobra i zła; walka wyrażana była za pomocą alegorii, tj. uosobionych cnót
i grzechów, a jej zakończenie wieńczone było nagrodą.