TO NIE BAJKA KRÓLOWA ŚNIEGU
Z Katarzyną Miller rozmawia Tatiana Cichocka Ilustracja Natalia Tilszner
jest w nas
Moc
Królowa Śniegu, niedostępna i władcza femme fatale, złe fatum
niedojrzałych mężczyzn, może też symbolizować iluzję. Miraż,
za którym gonimy, rezygnując z życia. Nie musimy mu ulegać,
jeśli jak mała Gerda
z tego wpłynęło i na mnie. Jest we mnie odruch, z którym
znajdziemy w sobie moc
świadomie się nie zgadzam, że to kobieta ma pomagać, rato-
wać tego chłopa, bo kobieta wie więcej, rozumie więcej, jest
mocniejsza, a on taki biedniutki... Jakże często to słyszę od mo-
ich pacjentek.
 W bajce zaczyna się od tego, że Kajowi zostaje w sercu i oku odprysk
złego lustra, który go zdominował. Gerdy nie trafił. Przypadek?
Katarzyna Miller: Pamiętam  Królową Śniegu jako ogromną  Skąd. Ważne, czym jest ten okruch lustra. Według mnie
baśń. Mroczną i głęboką, w której można się utopić. to skaza patriarchalna. Skażenie władzą. Od stuleci mężczyz
ni
Tatiana Cichocka: Która się dzieje i dzieje. Jak teraz ją przeczytałam, mają władzę, chłopiec nic nie musi robić, by ją zdobyć. No
przeżyłam szok. To ta sama baśń? Jakaś taka lakoniczna... i zwyczajnie nie wie, co z nią robić, gdy staje się mężczyzną.
 Nasza wyobraz
nia musiała przydawać niesłychane znacze- Zauważ, że dopóki oboje są dziećmi, wszystko jest w porząd-
nie tym wydarzeniom i obrazom. We mnie została wędrówka ku. Bo dzieci nie dotyczą na serio role społeczne. Złe lustro po-
Gerdy, jej czystość, dobroć i konsekwencja, poczucie, że od niej jawia się w momencie, gdy Kaj i Gerda zaczynają dojrzewać
wszystko zależy, że choćby nie wiem co, odzyska Kaja. I druga i odkrywać swoją płeć, a co za tym idzie, role. Chłopiec się wte-
rzecz, fakt, że Królowa Śniegu po prostu wzięła sobie Kaja. dy gubi, bo dostaje coś, czego nie jest w stanie ogarnąć. Wła-
 A ja bardzo mocno odczuwałam, że Gerda ma w sobie coś takiego, dza, pozycja go przerastają.
że osiągnie, co chce.  To tak, jakby nagle dostał do zabawy kałacha z ostrymi nabojami.
 To ważna rzecz, szczególnie dla dziewczynek, że bohaterka Chłopcy nie są na to przygotowani.
jest taka sprawcza, aktywna. Jest w tym wiara w siebie i w praw-  Szczególnie że tyle od baby potrzebują cały czas.
dziwość wewnętrznej misji. Ale z drugiej strony to, niestety, I od matki, i od swojej kobiety. Jak tu być władcą, gdy jest się
przykład kobiety, której zadaniem jest ratowanie mężczyzny. tak zależnym?
 Kaj mi się zresztą wydawał niewart zachodu, słaby, nieciekawy. Wła-  I wtedy pojawia się Królowa Śniegu...
ściwie wkurzało mnie, że taka fajna dziewczyna jest w stanie dla niego ty-  Tak. Dopiero jak jest skażony lustrem, ona ma do niego
le poświęcić. dostęp. To ważne. On już stracił niewinność. Zaczął być dla
 Właśnie o tym mówię. On jest bezwolny, dał się wziąć tej Gerdy niedobry, zanim Królowa go zabrała, Gerda przecież
Królowej bez oporu. Słaby, tylko go ratować. Myślę, że coś przez niego płakała. I mimo to szła go ratować.
66 ZWIERCIADA
O marzec 2005 marzec 2005 ZWIERCIADA
O 67

TO NIE BAJKA KRÓLOWA ŚNIEGU
 Kochała go... jego zdania, odruchów, moralności. Ale Królowa Śniegu to nie mali chłopcy. Bo do czego? Mali chłopcy są potrzebni tym, któ-  Są tu też przepiękne historie, które opowiadają jej kwiaty. Nie tylko
 To dla mnie przykład żony alkoholika, która tak boleje musi być kobieta. To może być iluzja, miraż, za którym się go- rzy czują się nieswojo wobec dorosłych. Boją się ich. Niedoj- zresztą kwiaty. Każda spotkana istota opowiada Gerdzie swoją historię:
nad nim, że nie czuje, co się dzieje w niej samej. Motyw, któ- ni. Iluzja jest piękniejsza niż życie, ale martwa, zimna, nie rzały, słaby mężczyzna to chłopiec, który może się poczuć oswojona wrona, renifer, książę i księżniczka. Robi się z tego opowieść
ry wpuścił mnie i wiele kobiet w niezły kanał. Nie przypad- ogrzeje cię. To może być idea, sztuka, używki, narkotyki. Każ- wielki przez to, że uzależni od siebie mniejszych chłopców. szkatułkowa. Zajmuje to dużo miejsca w baśni. Co do niej wnosi?
kiem pracowałam wiele lat z alkoholikami. To przecież skale- dy ma w sobie wymarzoną Królową Śniegu, której ulega lub  Nasza rozmowa idzie w zupełnie inną stronę, niż się spodziewałam.  Widzę to tak: kobieta słucha opowieści innych: ludzi, stwo-
czeni tym odłamkiem szkła chłopcy. Zresztą jedną z cech chciałby ulec. Zapomnieć się. To byłoby bardzo ciekawe pyta- Przecież bohaterką tej baśni jest Gerda. Porozmawiajmy trochę o niej. rzeń. Dzięki temu poznaje świat. Uczy się tolerancji. Wiesz, co
alkoholików jest to, że rzeczy piękne widzą jako brzydkie, wy- nie: kim jest twoja Królowa Śniegu? Bo to też postać nietypowa. Nie jest bierna, bezwolna, wręcz przeciwnie. tu jest w ten sposób powiedziane? Kobieto, zatrzymaj się w dro-
koślawione, szydercze. Zupełnie jak opisał to Andersen.  Ciekawe, że kiedy coś wciąga mężczyznę, on zwykle nadaje temu  Jej droga to droga dojrzewania, stawania się kobietą. Ger- dze. Słuchaj, poznawaj. Bądz
czuła, zobacz, to jest właśnie two-
 Takiemu skaleczonemu chłopcu trudno się oprzeć Królowej Śniegu. twarz kobiety. Kiedy go ogrzewa miłość, to ma ona twarz kobiety, i kiedy da wyrusza szukać Kaja i zakłada czerwone buciki. Symbol ko- ja natura. Wszystkie kwiaty w ogrodzie opowiedziały jej swoje
 Nie tylko jemu. Królowa Śniegu to fascynująca postać. go zabiera nicość, to też ma twarz kobiety. Tu mamy nicość, która niebez- biecości, pierwszej miesiączki. historie. I choć nie miały związku z Kajem, ona ich wysłuchała.
Miała wiele ważnych dla mnie twarzy. Była moją matką. Zim- piecznie blisko śmierci się plasuje.  Czerwone buciki... Znasz kobietę, która ma obojętny stosunek A mogła przecież powiedzieć: mam ważniejsze sprawy. Tak za-
ną i piękną. Mającą władzę, wobec której dziecko jest bezrad-   Już cię więcej nie pocałuję  powiedziała Królowa  bo do czerwonych butów? Ja też miałam czerwone buciki. Sznurowane, pewne zrobiłby facet, taki Kaj. Jeszcze by te kwiaty zdeptał ze
ne. Była też dojrzałą kobietą, która bierze sobie mężczyznę, bo zacałowałabym cię na śmierć. Muszę cię mieć troszkę żywe- nad kostkę, z białymi lamówkami. Miałam wtedy ze cztery lata. Przymie- złości, że nie odpowiadają mu na jego pytanie.
tak jej się podoba. Zabiera go na przykład innej kobiecie, któ- go . Ona ma również władzę seksualną. Ta bajka pełna jest rzałam bardzo wiele par butów, ale cały czas widziałam te jedne na pół-  Gerda dopiero przy narcyzie się zdenerwowała. Ale on tylko śpiewał
ra nie jest tak bezwzględna jak ona. I była kobietą, która nic perwersyjnej, podskórnej seksualności. Królowa emanuje ko- ce. W końcu się zebrałam na odwagę i poprosiłam mamę. A ona zrozu- o swoim pięknie, był zajęty sobą. Potem pojawia się Rozbójniczka, moja
nie czuje, w związku z czym może zrobić wszystko. Uosabiała biecością, do której Gerda nie podskoczy. I facet wsiąka w ten miała. Ja wciąż szukam czerwonych butów. ulubiona postać...
dla mnie siłę, do której ja nie miałam dostępu. Nie mogłam być seks. Męska seksualność jest nachalna. Chłopakowi, jak mówi  A wiesz, o czym mówisz? Mówisz o czterolatce. Pierw-  Która jest jakby drugą stroną Gerdy. Gerda jest świetlana,
taką kobietą, bo z jednej strony bardziej byłam Gerdą, a z dru- Nancy Friday, członek sam wchodzi w ręce. Jeżeli jednak chło- sza seksualność, zabawy w doktora zaczynają się właśnie słodka i grzeczna. A tu taki dziewuchol. Jej prawo jest prawem.
giej  nie mogłam się z nią w ogóle mierzyć. piec będzie miał wiele dróg, na których będzie się spełniał, to wtedy. Moje pierwsze czerwone buty, właśnie w tym wieku, To tak rzadka, cudna postać kobieca  ma w sobie szaleńczą
Gerda zatrzymuje się w drodze. Słucha opowieści innych: ludzi, stworzeń. Uczy się od życia, jest blisko z naturą, zmysłami. Tak staje się kobietą.
 A chciałaś? seksualność zajmie w jego życiu adekwatne miejsce. W prze- to były kaloszki. Marzyłam, żeby cały czas padał deszcz. wolność. Ale nie jest przy tym zła. Raczej atawistyczna, sponta-
 Tak. ciwnym razie zdominuje wszystko  seks jest wielką siłą. Taki A następne to było spełnienie marzeń. Jak byłam w liceum, niczna. Kobiecość dzika, nieokiełznana i dziecięca.
 Czyli ona była dla ciebie jakimś rodzajem wyzwania? jest los władców tego świata, którzy są słabi i nie wiedzą, co mama przywiozła mi z zagranicy czerwone szpilki. To były  Znajduje ogromną przyjemność w zadawaniu strachu. Swojego reni-
 Tak. Królowa Śniegu to dla mnie w ogóle jedna z najcie- mają zrobić ze sobą. Naprodukowali gadżetów, które pozwalają najpiękniejsze buty mojego życia. Cała szkoła była nimi poru- fera łechce po szyi nożem na przykład... Trochę sadyzmu w tym jest, ona
kawszych postaci kobiecych w literaturze. Przez swoją absolut- się zapomnieć: siedzę przed komputerem i mnie nie ma. szona. Dziewczyny wyły z zazdrości, a chłopaki leciały bawi się na granicy granic. Gerda ją jednak fascynuje.
ną niedostępność. Jest jakimś ekstraktem władzy, możliwości. Za chwilę będą wirtualne kochanki, założę kask, rękawice, po- na moje buty. I na wszystkich balangach ja w tych butach...  Ale w końcu puszcza ją wolno. Przemawia do niej siła jej
Jej nic nie może zranić. Kaj odchodzi, a jej jest to obojętne. Pew- łożę się w specjalnym fotelu i odjeżdżam z Królową Śniegu. Bez To był fetysz. Jeszcze po latach chłopcy pytali mnie, co z mo- miłości, celowego działania. Okazuje się, że nad odruchem, dzi-
nie zaraz złapała sobie następnego chłopczyka. Zabrała go ja- odpowiedzialności, bez zobowiązań. imi butami. Myślę, że oni się w nich kochali. Mama mi spra- ką zmysłowością góruje jednak cel. Tego też uczy się Gerda.
kiejś kolejnej dziewczynce.  To już się dzieje. Prostytucja jest przecież z tego samego pnia. wiła wielką rzecz. Ofiarowała mi kobiecość. I w końcu spotyka Finkę, mądrą, doświadczoną kobietę, która
 Kobiecość totalna...  Oczywiście. Pornografia, prostytucja, internet  wystarczy Gerda ma więc potencjał kobiecości w sobie. A podczas wę- mówi jej, jak uratować Kaja. Czyli symbolicznie dociera do z
ró-
 Głównie zło totalne. Myślę, że fascynował mnie w niej usiąść i pisać sprośne listy... To w sposób nieunikniony prowa- drówki uczy się, czym ona jest, co stanowi siłę kobiet. Wsiada deł swojej kobiecej mądrości i siły. Bo gdy renifer prosi, by Fin-
brak bólu. Jej niedostępność emocjonalna. Choć oczywiste też dzi nas do bardzo trudnego tematu, który ta bajka porusza, do łódki i daje się porwać rzece. Jaskółki, słońce, rzeka, wszyst- ka zrobiła Gerdzie napój, dzięki któremu będzie silna jak dwu-
było dla mnie to, że ona jest nieszczęśliwa, bo jest samotna. czyli do pedofilii. Królowa Śniegu i chłopczyk. ko mówi jej, że Kaj nie umarł, choć ludzie twierdzą co innego. nastu mężczyzn, ona tylko pyta: a po co jej to? Nie mogę jej
 Może wcale tak nie jest? Jeżeli ona nic nie czuje, to może ludzie nie  Aż mnie dreszcz przeszedł...  Ta droga ma kilka etapów. Pamiętasz starą kobietę w kapeluszu użyczyć większej mocy od tej, którą sama posiada.
są jej potrzebni?  W ogóle ci to nie przyszło do głowy? Przecież w warstwie w kwiaty, która umie czarować i postanawia zatrzymać u siebie Gerdę  To cudowne przesłanie! Wszystko, co potrzebne, mamy w sobie.
 Ale przecież bierze sobie Kaja. Chce, żeby tam się ktoś pierwszej tej historii jest po prostu uwiedzione dziecko. Uwie- na zawsze? Trzeba tylko to znalez
ć. Wtedy wszystko się uda. To dla kobiety ważne zda-
snuł po pałacu. Jest w niej jakiś brak. Nie jest samowystarczal- dzione seksualnie przez kogoś, kto ma nad nim władzę niemal  Spotkało ją wtedy to, co Kaja. Ktoś ją uwodzi, daje kwiaty. nie, i piękne.
na. Co jej po władzy, skoro nikt jej nie podlega. Jeśli jest taka absolutną. Bo kobietę inaczej się uwodzi niż mężczyznę.  Moc, którą posiadamy, jest większa od mocy Królowej
piękna, ktoś ją musi podziwiać. Musi być ten ktoś mniejszy,  Teraz, jak to powiedziałaś, wydaje mi się to oczywiste. Szczególnie  Gerdę omamiają zapachy, kolory, czesanie włosów. Kaj jest w zim- Śniegu, choć w pierwszej chwili wydaje się to niemożliwe. Na-
słabszy, kto będzie rządzony, karany bądz
wyniesiony. w świetle tego, co się ostatnimi czasy dzieje w mediach. nym ogrodzie, gdzie przez szkło powiększające ogląda płatki śniegu sza kobieca moc ma inne z
ródła. My uczymy się od życia. Je-
 Dlaczego bierze małego chłopca?  Co pięć minut donos, że kolejna prominentna osoba nie i układa lodowe puzzle. Miejsca zapomnienia kobiece i męskie są inne. steśmy w kontakcie z naturą, zmysłami, porządkiem rzeczy.
 Bo można go sobie owinąć wokół palca. Zamrozić. I mieć. wie, co zrobić ze swoją władzą. Bo to jest znowu problem wła- Kobietę zatrzymuje bliskość, zmysły. Rozmawiać, słuchać, okazywać swoją niepewność, ale i siłę.
 Dorosłych mężczyzn też fascynują takie kobiety... dzy. Uginają się pod nią osoby słabe, które mają moc działania  Ale można powiedzieć coś jeszcze. Takie zatrzymanie się Być sobą, nieść swoją prawdę. To jest kobieca moc.
 To syndrom femme fatale. Uosabia tajemnicę, pociągającą wobec zależnych od nich ludzi, często dzieci. Nie przypadkiem w drodze jest niezbędne, by kobieta odnalazła swoje potrzeby.  Zabawna jest puenta: Gerda z Kajem spotykają Rozbójniczkę, która
moc zła. Fascynującą. Piękną. Niedostępną. Taki niedojrzały są to u nas głównie mężczyz
ni. Ta władza najwyraz
niej wcale Musi zanurzyć się w kobiecości, pobyć z innymi kobietami, że- pyta go: chciałabym wiedzieć, czy zasługujesz na to, by z twojego powodu

mężczyzna idzie za nią jak zahipnotyzowany. Pozbawiony swo- ich nie spełnia. Gdyby byli spełnieni, nie byliby im potrzebni by spotkać póz
niej mężczyznę. pędzić na koniec świata? Nie taki głupi ten Andersen, prawda?
68 ZWIERCIADA
O marzec 2005 marzec 2005 ZWIERCIADA
O 69