Instrukcja wykonania ćwiczenia nr 2
"Mikrobiologiczna analiza jakości powietrza"
Cel ćwiczenia
Powietrze nie stanowi środowiska życia mikroorganizmów, a jedynie drogę ich transportu. Na
znaczne niejednokrotnie odległości są nią przenoszone zarówno mikroorganizmy chorobo-
twórcze jak też i niechorobotwórcze. Liczebność mikroorganizmów w powietrzu jest różna 
od kilku osobników w m3 powietrza po kilka i kilkaset tysięcy. Szczególnie dużą ilość mikro-
organizmów spotyka się w powietrzu terenów zamieszkałych przez ludność oraz w pobliżu
różnorodnych zakładów przemysłowych, składowisk odpadów czy oczyszczalni ścieków. Ce-
lem ćwiczenia jest określenie ilości podstawowych grup mikroorganizmów w powietrzu (bak-
terii i grzybów).
Materiały niezbędne do ćwiczeń
1. Powietrze z pomieszczeń zamkniętych, punkty pomiarowe wokół i na terenie oczyszczalni
ścieków, punkty pomiarowe wokół składowiska odpadów, punkty pomiarowe wokół zakła-
dów przemysłowych.
2. Agar odżywczy przygotowany wg PN 89/Z-04111/02 na płytkach Petriego.
3. Pożywka Czapek-Doxa wg PN 89/Z-04111/03 na płytkach Petriego.
4. Termostaty.
Sposób wykonania ćwiczenia
Przed rozpoczęciem ćwiczenia należy scharakteryzować miejsce poboru prób, uwzględnia-
jąc czynniki wpływające na stopień zanieczyszczenia oraz uwarunkowania atmosferyczne.
Liczebność bakterii i grzybów należy oznaczyć metodą sedymentacyjną. Płytki Petriego z od-
powiednim podłożem stałym należy wyeksponować przez odpowiednio dobrany czas w kilku
miejscach wokół badanego obiektu. Zalecany czas ekspozycji płytek do hodowli bakterii i
grzybów wynosi około 10 minut (w zależności od stopnia zanieczyszczenia można go utrzy-
mać na tym poziomie, wydłużyć lub ew. nieznacznie skrócić). Po odpowiednim czasie płytki
należy zamknąć i odwrócone do góry dnem (aby uniknąć odparowania wody z podłoża) prze-
transportować zabezpieczone do laboratorium do termostatu.
Inkubację hodowli bakterii na podłożu z agarem odżywczym należy prowadzić w temperatu-
rze 37oC przez 24-48 godzin. Hodowlę grzybów na podłożu z agarem odżywczym i podłoży
Czapek-Doxa umieścić w termostacie w temperaturze 26oC na 3 do 5 dób. W przypadku sła-
bego wzrostu grzybów inkubację należy przedłużyć do 7 dób. Począwszy od drugiego dnia
inkubacji należy jednak obserwować wzrost kolonii grzybów. Jeśli grzybnia jest obfita i pu-
szysta przerwać inkubację. Po okresie hodowli ostrożnie wyjąć płytki z termostatu. Do ozna-
czenia ogólnej liczebności bakterii przeznaczyć tylko takie płytki, w których wstępnie ocenio-
na liczba wszystkich wyrosłych kolonii nie przekracza 300.
Dane należy gromadzić w karcie pomiarowej przedstawionej w załączniku.
Ćwiczenie 2 - "Mikrobiologiczna analiza jakości powietrza"
2
Sposób prezentacji wyników
Wynik ostateczny podaje się jako liczbę bakterii w 1 m3 powietrza, przy założeniu, że każda
kolonia rozwija się z pojedynczej komórki bakteryjnej. W ten sposób oznacza się liczbę mi-
kroorganizmów zdolnych do rozwoju. Liczbę bakterii w 1 m3 powietrza należy obliczyć wg
wzoru Omeliańskiego w modyfikacji Gogoberidze:
c
X = 5 �"104 �"
2
Ą �" r �"t
gdzie:
X - liczba bakterii/zarodników grzybów w 1 m3 powietrza [dla bakterii cfu/m3, dla grzybów
propagul/m3],
c - średnia liczba kolonii na płytce,
r - promień płytki Petriego stosowanej w badaniach [cm],
t - czas ekspozycji [min],
5�104 - współczynnik przeliczeniowy dla uzyskania liczby mikroorganizmów w 1 m3 powietrza.
Należy określić średnią liczebność bakterii, bakterii pigmentacyjnych, grzybów pleśniowych,
odchylenie standardowe od wartości średnich Wyniki zinterpretować według norm podanych
w literaturze.
Literatura do ćwiczenia
" Laboratorium z mikrobiologii ogólnej i środowiskowej  praca zbiorowa pod red. J. Mro-
zowskiej  Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1999.
" Podstawy mikrobiologii w ochronie środowiska  B. Kołwzan, W. Adamiak, K. Grabas, A.
Pawełczyk, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005.
" PN-89 Z-04111/02 Ochrona czystości powietrza  Badania mikrobiologiczne: Oznaczanie
liczby bakterii w powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu próbek metodą aspi-
racyjną i sedymentacyjną.
" PN-89 Z-04111/03 Ochrona czystości powietrza  Badania mikrobiologiczne: Oznaczanie
liczby grzybów mikroskopowych w powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu
próbek metodą aspiracyjną i sedymentacyjną.
Ćwiczenie 2 - "Mikrobiologiczna analiza jakości powietrza"
3
Karta pomiarowa
Sekcja (nazwisko i imię) Miejsce poboru Data i godzina poboru Warunki meteorologiczne: (temp., wilgotność,
próby: próby : etc.)
Liczebność mikroorganizmów
Czas
Temp.
Oznaczenie Podłoże ekspozycji Jednostka** Ilość
Inkubacji
odch. w 1m3
płytki [min]
kolonii na średnio
standard. powietrza
płytce
Liczebność bakte-
Agar
rii saprofitycznych
odżywczy
(Ł pigmentujące i
niepigmentujące)
Agar
Liczebność bakte-
odżywczy
rii pigmentowych
Ogólna liczebność
Czapek-Doxa
grzybów
* dla każdego z punktów poboru próby przygotować jedną tabelę wyników
** dotyczy wyniku końcowego