362






























Kalendarium życia Autora (Andrzej Krzysztof Kunert)
KAZIMIERZ MOCZARSKI
"Borsuk", "Grawer", "Maurycy", "Rafał", "Wolski" (1907-1975)
21 VII 1907, Warszawa - urodził się Kazimierz Damazy Moczarski syn Jana
Damazego, nauczyciela, dyrektora gimnazjum, i Michaliny Franciszki z domu
Wodzinowskiej, nauczycielki.
28 V 1926, Warszawa - Kazimierz Moczarski otrzymuje świadectwo dojrzałości w
Gimnazjum Michała Kreczmara.
X 1926-XII 1932, Warszawa - studiuje na Wydziale Prawa Uniwersytetu
Warszawskiego.
X 1928-VI 1932, Warszawa -jednocześnie studiuje w Wyższej Szkole
Dziennikarskiej.
VIII 1929-VI 1930, Bereza Kartuska - odbywa służbę wojskową w Batalionie
Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 9.
1930, Warszawa - wstępuje do Legionu Młodych.
VIII 1931-X 1931, Paryż - odbywa praktykę konsularną w Konsulacie RP.
13 XII 1932, Warszawa - otrzymuje dyplom magistra praw na Uniwersytecie
Warszawskim.
XII 1932-XII 1934, Paryż - kontynuuje studia w Instytucie Wyższych Studiów
Międzynarodowych (Institut des Hautes Etudes Inter-nationales) przy Wydziale
Prawa Uniwersytetu w Paryżu.
1934-1935, Warszawa - jest redaktorem odpowiedzialnym i współredaktorem pisma
"Płoń!", społeczno-politycznego dwutygodnika młodej, radykalnej inteligencji.
111935 - ze starszeństwem z tegoż dnia mianowany podporucznikiem rezerwy
piechoty.
XI 1935-IX 1939, Warszawa - pracuje na stanowisku radcy w referacie
międzynarodowego ustawodawstwa pracy w Wydziale Organizacji
i Ochrony Pracy Departamentu Pracy Ministerstwa Opieki Społecznej.
1936-1938, Warszawa - uczestniczy w zebraniach Klubu Pracowniczego "Maurycy
Mochnacki", nieformalnej grupy radykalnych działaczy związków zawodowych
pracowników umysłowych. Zebrania te odbywające się najczęściej w jego mieszkaniu
przy ul. Hożej 42 nazywano "maurycówkami" od imienia Mochnackiego (stąd także
jeden z późniejszych jego pseudonimów konspiracyjnych).
III 1937, Warszawa - wybrany w skład Głównego Sądu Koleżeńskiego Stowarzyszenia
Urzędników Państwowych (SUP).
X 1937, Warszawa - uczestniczy w pierwszym zebraniu pierwszego w Polsce Klubu
Demokratycznego i jest współautorem przyjętej wówczas tzw. Małej Deklaracji
Klubu.
XII 1937, Warszawa - wybrany do Prezydium Okręgowej Komisji Społecznej SUP.
III 1938, Warszawa - ponownie wybrany w skład Głównego Sądu Koleżeńskiego SUP.
X 1938, Warszawa - wybrany do Zarządu Okręgu Stołecznego SUP.
Od IV 1939, Warszawa - należy do nowo utworzonego Stronnictwa Demokratycznego
(SD).
IV 1939, Warszawa - wybrany w skład zarządu Głównego SUP.
V 1939, Warszawa - wybrany w skład Komitetu Wykonawczego Zarządu Głównego SUP, a
tym samym wchodzi w skład komitetu redakcyjnego organu prasowego SUP - "Życie
Urzędnicze".
31 VII 1939, Warszawa - poślubia Zofię z domu Płoską, pracownicę referatu
prasowego Ministerstwa Opieki Społecznej.
Kampania wrześniowa 1939 - ewakuowany wraz z personelem Ministerstwa Opieki
Społecznej trasą Siedlce-Łuków-Dubno, odmówił opuszczenia kraju i przez Równe-
Uściług-rzekę Bug-Hrubieszów wrócił l XII 1939 do Warszawy.
Od XII 1939 - mieszka w Warszawie, początkowo przy ul. Hożej 42, potem w Al.
Jerozolimskich, wreszcie przy ul. Słonecznej 50, używając dokumentów na nazwisko
Kazimierz Sankowski. Przez pewien czas jest współwłaścicielem sklepu "Marywil"
przy ul. Ossolińskich.
Od I 1940, Warszawa - uczestniczy w pracach konspiracyjnego SD (kryptonim
"Prostokąt").
Od I 1940, Warszawa - należy do ZWZ-AK.
Od VIII 1942, Warszawa - jest referentem w referacie C-1 /P-1 Podwydziału C (P)
w Wydziale Informacji Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej AK.
Używa tu pseudonimów "Rafał", potem "Wolski".
Od I 1944, Warszawa - jest jednocześnie kierownikiem działu dochodzeniowo-
śledczego i zastępcą kierownika wydziału dywersji osobowej (Włodzimierza
Lechowicza) w Okręgowym Kierownictwie Walki Podziemnej (KWP) m.st. Warszawy.
Od IV 1944, Warszawa - po odejściu Lechowicza zostaje kierownikiem wydziału
dywersji osobowej i II zastępcą stojącego na czele Okręgowego KWP m.st. Warszawy
Eustachego Kraka. W KWP używa pseudonimu "Maurycy".
11 VI 1944, Warszawa - uczestniczy w przygotowaniu i przeprowadzeniu akcji
uwolnienia więźniów ze Szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.
Po 13 VI 1944, Warszawa - z upoważnienia grupy działaczy konspiracyjnego SD i
pracowników BIP Komendy Głównej AK kieruje półoficjalnym dochodzeniem w sprawie
zamordowania Jerzego Makowieckiego i Ludwika Widerszala (najgłośniejszy
skrytobójczy mord polityczny okresu okupacji niemieckiej).
VII 1944, Warszawa - po połączeniu SD, Zjednoczenia Robotników Polskich, Polski
Niepodległej i Związku Wolnej Polski zostaje członkiem Zarządu Głównego nowo
utworzonego konspiracyjnego Zjednoczenia Demokratycznego.
Od VII 1944, Warszawa - kieruje tworzeniem sieci łączności radiowej dla potrzeb
BIP Komendy Głównej AK na czas przygotowywanego powstania (przy użyciu aparatów
UKF produkcji konspiracyjnej).
Powstanie Warszawskie - kieruje placówką informacyjno-radiową BIP Komendy
Głównej AK (stacją "Rafał"), a kiedy podzielono ją na dwie stacje - stacją
"Danuta" aż do kapitulacji oddziałów powstańczych. Jednocześnie współredaguje
pismo "Przegląd Prasy", a potem redaguje pismo "Wiadomości Powstańcze. Dodatek
do Biuletynu Informacyjnego dla Śródmieścia-Północ".
14 IX 1944, Warszawa - rozkazem L.418/BP Dowódcy AK zostaje awansowany do
stopnia porucznika rezerwy piechoty.
22 IX 1944, Warszawa - na mocy rozkazu L.437/BP Dowódcy AK zostaje odznaczony
Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
23 IX 1944, Warszawa - zostaje mianowany "kierownikiem wychowania żołnierza" w
sztabie 28 Dywizji Piechoty AK.
7 X 1944 - opuszcza Warszawę występując jako pracownik Polskiego Czerwonego
Krzyża i zatrzymuje się w Pruszkowie.
Około 10 X 1944 - uczestniczy w wywiezieniu z Warszawy Delegata Rządu RP na Kraj
- wicepremiera Jana Stanisława Jankowskiego.
Około 26 X 1944 - rozkazem ostatniego Dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego
"Niedźwiadka" zostaje mianowany szefem BIP Komendy Głównej AK. Pełni tę funkcję
z siedzibą w Częstochowie, (używając odtąd nowego pseudonimu "Grawer"), także po
rozwiązaniu AK - 191 1945 - w sztabie AK w czasie likwidacji.
l I 1945 - ze starszeństwem z tegoż dnia awansowany rozkazem Dowódcy AK do
stopnia kapitana rezerwy piechoty.
Od IV 1945 - pełni funkcję szefa BIP w sztabie nowo utworzonej Delegatury Sił
Zbrojnych na Kraj.
19 VII 1945 - wraz z Zygmuntem Kapitaniakiem i Włodzimierzem Lechowiczem składa
Delegatowi Sił Zbrojnych płk Janowi Rzepec-kiemu memoriał sugerujący
"stwierdzenie w formie rozkazu, że walka zbrojna w kraju w sytuacji obecnej jest
działaniem bezużytecznie osłabiającym naród" i ,,wezwanie do pracy na wszystkich
odcinkach w imię ideałów wolności i niepodległości".
24 VII 1945 - Delegat Sił Zbrojnych wydaje rozkaz (opracowany razem z
Moczarskim) wzywający żołnierzy byłej AK: "Jeśli tylko pozwala na to Wasze
osobiste położenie, jeśli bezmyślne prześladowanie przez tzw. �bezpieczeństwo
nie zamyka Warn tej drogi przystępujcie do jawnej pracy na wszystkich polach nad
odbudową Polski, pozostając wiernymi drogim każdemu żołnierzowi byłej AK
demokratycznym hasłom Wolności Obywatela - Niezawisłości Narodu".
31 VII 1945 - na polecenie Delegata Sił Zbrojnych opracowuje Materiały dla
terenu z wezwaniem: "Ludzie leśni, wracajcie na Wasze posterunki cywilne, na
placówki odbudowy Kraju".
11 VIII 1945, Warszawa - pięć dni po formalnym rozwiązaniu Delegatury Sił
Zbrojnych na Kraj zostaje aresztowany i osadzony w więzieniu mokotowskim.
18 I 1946, Warszawa - Sąd Wojskowy Okręgu Warszawskiego skazuje go na 10 lat
więzienia za działalność w okresie: kwie-cień-sierpnień 1945.
19 I 1946, Warszawa - ten sam sąd łagodzi wyrok na mocy amnestii do 5 lat
więzienia i zawiesza wykonanie kary warunkowo na okres 2 lat.
l II 1946, Warszawa - Najwyższy Sąd Wojskowy stwierdza, że w tym wypadku
zastosowanie amnestii nie jest możliwe, oskarżony bowiem pełnił funkcje
kierownicze w organizacji. Przewieziony jesienią 1946 do więzienia w Rawiczu, po
złagodzeniu kary do 5 lat na mocy amnestii z dnia 22 II 1947 zostaje z powrotem
osadzony w więzieniu mokotowskim.
30 XI 1948, Warszawa - rozpoczęcie nowego śledztwa, obejmującego jego
działalność w okresie okupacji. Torturowany (w znanym liście do adwokata
Władysława Winawera wymienia 49 rodzajów tortur), pozbawiony pomocy lekarskiej,
przez 6 lat i 3 miesiące nie jest wypuszczany na spacer, przez 4 lata i 6
miesięcy pozbawiony kontaktu ze światem zewnętrznym (listów od rodziny, książek,
gazet), przez 2 lata i dziesięć miesięcy pozbawiony możliwości kąpieli, z około
70 paczek przesłanych przez siostrę otrzymuje tylko około 10.
Od 2 III do 11 XI 1949, Warszawa - przebywa w jednej celi więzienia
mokotowskiego z SS-Gruppenfuhrerem Jurgenem Stroopem.
18 XI 1952, Warszawa - wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy skazany na
karę śmierci na podstawie art. 2 słynnego dekretu sierpniowego z 1944 r. o
wymiarze kary dla faszystowsko--hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i
znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego.
9 X 1953, Warszawa - Sąd Najwyższy zamienia karę śmierci na karę dożywotniego
więzienia, ale Moczarski dowiaduje się o tym oficjalnie dopiero 15 I 1955.
12 II 1955 - przewieziony z więzienia mokotowskiego do więzienia w Sztumie.
26 III 1955 - zwolnienie z więzienia żony Moczarskiego Zofii (aresztowanej 26
III 1949), zrehabilitowanej następnie 17 XII 1956.
21 IV 1956, Warszawa - Sąd Najwyższy wznawia postępowanie w sprawie
Moczarskiego, uchyla poprzedni wyrok z 1952 i przekazuje sprawę do ponownego
rozpatrzenia.
24 IV 1956 - zwolniony z więzienia w Sztumie Moczarski leczy się następnie w
sanatoriach w Iwoniczu-Zdroju i w Wonieściu.
5 IX 1956 - w liście do płk. J. Rzepeckiego upomina się o jego "głośną
interwencję" w sprawie jeszcze więzionych AK-owców.
2 XII 1956, Warszawa - zostaje dokooptowany do Centralnego Komitetu SD.
11 XII 1956, Warszawa - Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy w wyroku
uniewinniającym i rehabilitującym pisze m.in.: "Sąd Wojewódzki uznał za swój
obowiązek stwierdzić, iż przewód sądowy przeprowadzony po wznowieniu
postępowania w niniejszej sprawie wykazał nie tylko bezzasadność, sztuczność i
tendencyjność oskarżenia, [...] ale także dowiódł, iż dobre imię polskiego
podziemia okupacyjnego, które w swej masie nie zhańbiło się żadną kolaboracją na
miarę quislingowską i którego, na swoim odcinku i w swoim zakresie okupacyjnej
działalności, przez wiele lat pobytu w więzieniu z budzącym szacunek uporem i
hartem ducha bronił Kazimierz Moczarski, zostało w ramach niniejszej sprawy
zrehabilitowane" - ten fragment wyroku cenzura zdjęła ze wstępu Andrzeja
Szczypiors-kiego do Rozmów z katem na łamach "Odry" jeszcze w 1972.
13 XII 1956, Warszawa - wybrany sekretarzem Komitetu Organizacyjnego Obchodu XX-
lecia Klubów Demokatycznych.
od VII 1957, Warszawa - pracuje w redakcji organu prasowego SD - ,,Kurier
Polski", zajmując tu od X 1958 stanowisko kierownika działu łączności z
czytelnikami, a od V 1959 wchodząc także w skład kolegium redakcyjnego.
I 1958, Warszawa - wybrany w skład Centralnego Komitetu SD. Jednocześnie
odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
13 V 1958, Warszawa - narodziny córki Elżbiety.
II 1961, Warszawa - wybrany do Centralnego Sądu Partyjnego i do Rady Naczelnej
SD.
1964-1968 - wiceprzewodniczący prezydium Naczelnego Sądu Dziennikarskiego.
n 1965, Warszawa - wybrany jednym z dwóch wiceprzewodniczących Centralnego Sądu
Partyjnego SD (pozostaje nim do II 1969).
Od V 1965, Warszawa - kierownik działu, a od X 1965 do XII 1974 zastępca
redaktora naczelnego pisma "Walka z Alkoholizmem", które w 1966 zmienia nazwę na
"Problemy Alkoholizmu".
31 VII 1967, Warszawa - z tym dniem odwołany zostaje ze stanowiska kierownika
działu i członka kolegium redakcyjnego "Kuriera Polskiego" (krytyczną postawę
wobec tendencji antysemickich nazwano postawą antypaństwową).
1969, Londyn - odznaczony Krzyżem Armii Krajowej.
XII 1974, Warszawa - cenzura zdejmuje jego artykuł w ostatnim numerze "Problemów
Alkoholizmu".
II 1975, Warszawa - przechodzi na emeryturę.
27 IX 1975, Warszawa - śmierć autora Rozmów z katem. Na pogrzebie 2 X 1975 mówi
ppłk dr Józef Rybicki ("Andrzej", "Maciej") m.in.: "Kiedy my, przyjaciele,
zebraliśmy się, ażeby skreślić nekrolog i parę słów w nekrologu powiedzieć o
Nim, czuliśmy, jak uboga jest mowa polska. Długo szukaliśmy odpowiedniego
przymiotnika by ocenić tego człowieka, człowieka bez skazy. Rycerza bez skazy. I
wtedy napisaliśmy w nekrologu, który niestety nie ukazał się, bo nie pozwolono
nam tego wydrukować, krótko: że był długoletnim więźniem politycznym, że był
człowiekiem wielkiej odwagi, niezłomnym, prawym, ofiarnym, niezawodnym
przyjacielem walczącym o prawdę i ideały niepodległościowe. [...] Walczy o
godność organizacji do której należał, walczy o godność Armii Krajowej i walczy
o honor osobisty - nie o życie własne. [...] Nie znam piękniejszego orzeczenia
sądu rehabilitacyjnego, które by oddało tak wspaniały hołd temu
najodważniejszemu człowiekowi z najodważniejszych. [...] Drogi Rafale, jesteś
godzien największej życia chwały - to jest legendy. Jesteś już postacią w Polsce
legendarną."

KONIEC ROZDZIAŁU