NEUROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Marcin Wrzosek
rezydent Europejskiego College u Neurologii Weterynaryjnej, Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Lokalizacja
neurologiczna
Klucz do rozpoznania
NEUROLOGIC LOCATION
THE KEY TO IDENTIFICATION AND DIAGNOSIS
Szczegółowe badanie neurologiczne po- twierdza poprzez wykonanie reakcji po-
Streszczenie
zwala na ustalenie dokładnej lokalizacji stury i postawy. W wypadku lokalizacji
uszkodzenia układu nerwowego (ryc. 4). wewnątrzczaszkowej dodatkowych infor-
Pacjent neurologiczny trafiający do prak-
Ustalenie właściwej lokalizacji neuro- macji może nam dostarczyć analiza chodu
tyki weterynaryjnej może przedstawiać
logicznej gwarantuje szybkie dotarcie zwierzęcia. W sytuacji stwierdzenia obec-
wiele deficytów neurologicznych, które
do przyczyny zaburzeń. ności inochodu zmiana może być zlokali-
wymagają odpowiedniej interpretacji
Po przeprowadzeniu badania neuro- zowana w przodomózgowiu. W wypadku
i mogą bardzo sugestywnie wskazać
logicznego (dokładny schemat oraz opis dostrzeżenia dysmetrii (najczęściej hiper-
przyczynę choroby (np. mioklonia w prze-
przedstawiono w numerze  Weteryna- metrii, rzadziej hipometrii) uszkodzenie
biegu nosówki). Niektóre z nich mogą
rii w Praktyce 5/2009, str. 16) badają- obejmuje zazwyczaj móżdżek. Hipometria
być charakterystyczne dla uszkodzenia
cy powinien zarezerwować sobie kilka i zaburzenia równowagi wskazują na lo-
konkretnego obszaru układu nerwowe-
minut, aby w spokoju przeanalizować kalizację w zakresie pnia mózgu; dodat-
go (np. drżenie intencyjne przy uszko-
stwierdzone zmiany neurologiczne. Bar- kowo pochylenie głowy na stronę osi ciała
dzeniu móżdżku). Najczęściej jednak
dzo pomocny w interpretacji oraz okre- wskazuje na ośrodkowy aparat przedsion-
obserwowane są nie tylko różnorodne,
śleniu lokalizacji choroby jest algorytm kowy. W tej sytuacji brak zaburzeń pro-
mało charakterystyczne deficyty, ale
również takie objawy, które mogą po- zaproponowany przez profesora Andr� priocepcji mówi o lokalizacji obwodowej
chodzić z różnych lokalizacji neurolo- Jaggy ego. Algorytm oparty jest na kilku w układzie przedsionkowym.
gicznych (np. przechylenie głowy).
prostych założeniach (ryc. 5). Pierwszy Neurologicznie możliwe jest zróżnico-
postulat Jaggy ego zakłada, że w wypad- wanie zmian w czterech odcinkach rdze-
Słowa kluczowe
ku stwierdzenia u zwierzęcia osłabienia nia kręgowego:
lub zaniku wszystkich odruchów rdze- 1) odcinku szyjnym (C1-C5);
lokalizacja neurologiczna, pies, kot
niowych mamy do czynienia z lokalizacją 2) odcinku szyjno-piersiowym (C6-T2);
obwodową, czyli z uszkodzeniem uogól- 3) odcinku piersiowo-lędz
wiowym (T3-
nionym tzw. dolnego neuronu rucho- -L3);
Abstract
wego (DNR). Do DNR zaliczamy przede 4) odcinku lędz
wiowo-krzyżowym (L4-
wszystkim: mięśnie, płytkę nerwowo- -S3).
A neurological patient in a veterinary
-mięśniową, nerwy ruchowe i czuciowe, Różnicowanie to odbywa się na pod-
surgery may be riddled with neurologi-
korzenie nerwowe oraz neurony rucho- stawie badania odruchów rdzeniowych.
cal defi cits which demand the correct
we (tzw. alfa-motoneurony) znajdujące się W razie stwierdzenia obecności nor-
forms of interpretation and may point
w rdzeniu kręgowym. Jeśli pierwszy po- malnych, wzmożonych lub klonicznych
very suggestively to the cause of the il-
stulat nie został spełniony, należy zwrócić odruchów mówi się o tzw. uszkodzeniu
lness (eg. myodonus of the distemper
uwagę na wyniki badania nerwów czasz- górnego neuronu ruchowego (GNR), na-
dogs). Some of them may be quite cha-
kowych lub/i odruchu obronnego (na- tomiast w wypadku osłabienia lub zani-
racteristic for the damage of a certain
zywanego też odruchem zagrożenia lub ku odruchów - o uszkodzeniu dolnego
given fragment of the nervous system
(eg. intention tremor caused by the da- grożenia). Drugi postulat mówi, że je- neuronu ruchowego (DNR). U zwierząt
mage of cerebellum). The most com- śli badający stwierdza obecność deficy- z czteroporażeniem (tetraplegią lub te-
monly observed deficits not only include tów nerwów czaszkowych lub/i odruchu traparezą), w przypadku stwierdzenia ob-
various, uncharacteristic cases, but also
obronnego, mamy do czynienia z lo- jawów uszkodzenia GNR we wszystkich
comprise such symptoms as may be the
kalizacją wewnątrzczaszkową, jeśli nie czterech kończynach, mamy do czynienia
result of various neurological locations
 z uszkodzeniem rdzenia kręgowego. z lokalizacją C1-C5. Jeżeli w kończynach
(eg. head tilt to the side).
Oprócz lokalizacji uszkodzenia w móżdż- przednich objawy wskażą na uszkodzenie
ku u pacjentów tych stwierdzamy również DNR, a w tylnych GNR, będziemy mie-
Key words
zaburzenia czucia proprioceptywnego li do czynienia z uszkodzeniem w zakre-
(świadomego czucia przestrzennego, tzw. sie C6-T2 rdzenia kręgowego. U zwierząt
neurological location, dog, cat
 czucia głębokiego ), które badający po- z niedowładem lub porażeniem kończyn
WRZESIEC
" 9/2009
30
www.weterynaria.elamed.pl
NEUROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
tylnych (paraplegia, parapareza) zaobser- stu starają się chodzić, dlatego tak silnie priocepcji (reakcje postury i postawy).
wowanie w tych kończynach objawów napinają kończyny przednie oraz szyję Czasami u tych pacjentów pojawiają się
uszkodzenia GNR mówić będzie o lokali- i kark, aby zrównoważyć deficyt kończyn objawy przedsionkowe (oczopląs, zabu-
zacji w rejonie T3-L3 rdzenia, jeśli objawy tylnych. U tych zwierząt należy również rzenia równowagi, skręt głowy) lub utra-
uszkodzenia DNR, to odcinka L4-S3. pamiętać o spazmie zwieracza cewki mo- ta odruchu obronnego.
Postulaty Jaggy ego ułatwiają  przygo- czowej, co może być przyczyną zatrzy- Zmiany w zakresie pnia mózgu są dla
dę z neurologią weterynaryjną , niemniej mania moczu (objaw uszkodzenia GNR zwierzęcia równoznaczne z rokowaniem
jednak wymagane jest posiadanie dodat- tego mięśnia). ostrożnym lub złym, dlatego postawienie
kowej wiedzy dla potwierdzenia swojej W sytuacji uszkodzenia odcinka szyj- tej lokalizacji musi być dogłębnie prze-
lokalizacji neurologicznej. no-piersiowego (C6-T2) zwierzęta czę- myślane. W tej okolicy układu nerwowe-
sto wykazują obniżenie położenia gło- go przebiega dużo szlaków wstępujących
ZABURZENIA OBWODOWE wy, bolesność lub zaniki mięśni karku. i zstępujących, jak również ma począ-
Zaburzenia DNR w postaci neuropa- Czasami wskutek uszkodzenia nerwu tek wiele nerwów czaszkowych. Uszko-
tii, chorób płytki motorycznej, miopa- współczulnego, który przebiega przez dzenie pnia mózgu spowodować może
tii lub neuromiopatii charakteryzuje ze- splot barkowy, może dojść do pojawie- pojawienie się deficytów propriocepcji
spół objawów w postaci: uogólnionego nia się zespołu Hornera (miosis  zwę- oraz nerwów czaszkowych: trójdzielnego
osłabienia (ryc. 3), szybkiego męcze- żenie z
renicy, ptosis  wypadnięcie po- (NC V; czucie twarzy, ruch mięśni żwa-
nia się, sztywności i chwiejności cho- wieki trzeciej, enophtalmus  opadanie czy), twarzowego (NC VII; mimika twa-
du. Zwierzęta te wykażą również zaniki powieki). Aby zjawisko to nie uszło uwa- rzy, odruch z
renicowy, ryc. 2), okorucho-
mięśniowe wynikające z odnerwienia lub dze badającego, badanie neurologiczne wego, bloczkowego oraz odwodzącego
z nieużywania mięśni. Czasami dojdzie zawsze powinno być wykonane w cało- (NC II, IV, VI; ruchy gałek ocznych, zez),
do pojawienia się obszarów z przeczu- ści. Jednocześnie nie należy zapominać, przedsionkowo-ślimakowatego (NC VIII;
licą skórną. W przypadku chorób płyt- że zarówno kończyny miedniczne, jak słuch, równowaga, ryc. 1), językowo-gar-
ki motorycznej najczęściej obserwuje się i pęcherz moczowy objęte są objawami dłowego, błędnego (NC IX, X; ruch gar-
objawy nietolerancji wysiłkowej, dlatego uszkodzenia GNR i wymagają odpowied- dła, połykanie, krtań), podjęzykowego
u tych pacjentów warto jest zbadać odru- niego postępowania (fizjoterapia  masa- (NC XII; ruch języka). W pniu mózgu do-
chy przed wysiłkiem i po nim (np. cho- że, wyciskanie, cewnikowanie). chodzi również do generacji chodu (jądro
dzenie po schodach, bieganie itp.). W przypadku uszkodzenia odcin- czerwienne), dlatego uszkodzenie tej oko-
ka C1-C5 rdzenia należy zaobserwo- licy może wywołać silne zaburzenia poru-
USZKODZENIE wać pojawiające się osłabienie ruchów szania się. Tu również znajduje się ośro-
RDZENIA KR
GOWEGO karku, szyi, jak również przeczulicę tej dek oddechowy (hiperwentylacja, oddech
W przypadku uszkodzenia rdzenia krę- okolicy. U zwierząt z uszkodzeniem od- Cheyne-Stokesa). Dodatkowo w tej struk-
gowego w zakresie lędz
wiowo-krzyżo- cinka C5-C7 może dojść do nagłych za- turze mieści się tak zwany wstępujący ak-
wym (L4-S3) dochodzi do porażenia lub burzeń oddechu i śmierci w wyniku za- tywujący układ siateczkowy (ARAS, ang.
niedowładów tylnych kończyn. U tych burzeń funkcji nerwu przeponowego, ascending reticular activating system), które-
zwierząt obserwowane będzie również który w tym odcinku rdzenia kręgowe- go funkcją jest aktywacja przodomózgo-
osłabienie odruchów ogona, odbytu i pę- go ma swoje neurony ruchowe. wia (m.in. kory mózgowej). Uszkodzenie
cherza moczowego. Zmiany behawioral- tego układu skutkuje otępieniem, śpiącz-
ne w tym przypadku (apatia, osowiałość) ZABURZENIA ką lub śmiercią (ryc. 3).
mogą wynikać nie z uszkodzenia przo- WEWN
TRZCZASZKOWE Do przodomózgowia zaliczany jest
domózgowia, ale z bolesności lub intok- Uszkodzenie móżdżku powoduje po- układ limbiczny, podwzgórze, wzgórze
sykacji organizmu wskutek zatrzymania jawienie się objawów dysmetrii (hiper- oraz kora mózgowa. Ponieważ układ lim-
kału i moczu. metrii, hipometrii). Często obserwuje się biczny odpowiedzialny jest za stany świa-
W przypadku uszkodzenia odcinka również tzw. drżenie zamiarowe (inten- domości czy emocje zwierzęcia, podczas
piersiowo-lędz
wiowego czasami zwie- cyjne) podczas zamiaru ruchu u pacjen- jego uszkodzenia dochodzi do pojawienia
rzęta wykazują silne napięcie mięśniowe ta, np. jedzenia lub picia. Drżenia doty- się objawów agresji, pobudzenia, dezorien-
kończyn obręczy barkowej. Nie wynika czą całego ciała, natomiast, co ważne, tacji, czasem depresji lub śpiączki. Przy
to z uszkodzenia innego niż T3-L3 od- nie dochodzi do utraty siły ruchu. Nie uszkodzeniu podwzgórza można się spo-
cinka rdzenia kręgowego, a z kompen- stwierdza się również zaburzeń świado- dziewać zaburzeń gospodarki hormonal-
sacji mięśniowej. Zwierzęta te po pro- mości u tych zwierząt ani zaburzeń pro- nej, jak również dotyczących uczucia głodu,
Ryc. 1. Uszkodzenie obwodowego układu przed- Ryc. 2. Uszkodzenie funkcji nerwu twarzowego Ryc. 3. Śpiączka z przeprostem czterokończyno-
sionkowego po zakażeniu bakteryjnym zewnętrzne- lewego wskutek zakażenia pochodzącego od ciała wym po masywnym uszkodzeniu OUN w wyniku
go kanału słuchowego u 7-letniego wyżła obcego w kanale słuchowym zewnętrznym urazu komunikacyjnego u 2-letniego mieszańca
WRZESIEC
" 9/2009
32
www.weterynaria.elamed.pl
NEUROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
pragnienia oraz termoregulacji. U zwie-
Mózg
rząt tych nie stwierdza się zaburzeń w za-
T3-L3 L4-S3
kresie jakości chodu, możliwe jest nato-
miast chodzenie bez celu czy chodzenie
po kole. Do najczęstszych i najwcześniej-
C1-C5
szych objawów uszkodzenia kory mózgo-
wej zalicza się przede wszystkim drgaw-
C6-T2
ki (zarówno miejscowe, jak i uogólnione).
N-M
U zwierząt tych możliwe jest niezaobser-
wowanie jakichkolwiek deficytów neurolo-
gicznych pomimo obecności dużych zmian
w przodomózgowiu. Nawet jeśli badanie
neurologiczne będzie negatywne, właści-
ciel zwierzęcia powinien być poinformo-
Ryc. 4. Możliwe lokalizacje neurologiczne u pacjenta neurologicznego. N-M  nerwowo-mięśniowa
wany o konieczności uważnej obserwacji
pacjenta lub, najlepiej, badania obrazowe-
go OUN (tomografia komputerowa lub re-
Postulaty
zonans magnetyczny). W przypadku agre-
I. Postulat: Odruchy rdzeniowe osłabione?
sji zwierzęcia wymagana jest konsultacja
z wykwalifikowanym specjalistą zajmują-
" alfa-motoneuron
cym się behawioryzmem zwierząt.
" korzenie nerwowe
Po określeniu lokalizacji neurologicz- CUN PUN " nerw
" płytka nerwowo-mięśniowa
nej u pacjenta badający powinien wyko-
" mięsień
nać listę diagnostyki różnicowej. Dobrze
jest, jeśli lekarz weterynarii jest w stanie
II. Postulat: Nerwy czaszkowe lub/i o. zagrożenia?
wymienić minimum 3 choroby mogące
dotyczyć danej lokalizacji neurologicz-
nej. W przypadku braku chorób różni-
cowych należy koniecznie uzupełnić listę
Mózg Rdzeń kręgowy
na podstawie ogólnie dostępnej literatu-
ry. Brak szerszego podejścia na tym eta-
Reakcje postury i postawy?
pie diagnostyki doprowadza najczęściej
Chód?
do stosowania standardowego leczenia,
bez próby potwierdzenia swojego rozpo-
Odruchy rdzeniowe?
Inochód Mózg
znania. W sporządzeniu listy diagnostyki
Hipermetria Móżdżek
Segmenty rdzenia Kończyny Kończyny
różnicowej pomocny jest schemat Vita-
kręgowego piersiowe miednicze
Hipometria Pień mózgu
min D. Schemat ten używany jest przez
dodatkowo C1-C4 GNM GNM
neurologów na całym świecie (w Amery-
C5-Th1 DNM GNM
ce jest preferowany Damniit V) i pomaga Pozycja Aparat
Th2-L2 GNM
w odszukaniu najpierw kategorii choro- głowy przedsionkowy L3-S3 DNM
by, a następnie konkretnego rozpoznania.
Litery akronimu Vitamin D oznaczają
Odruch korektury
z angielskiego pierwsze litery katego-
rii chorób; V  vascular, naczyniowe; I 
Obwodowy Ośrodkowy
inflammatory, infectious, zapalne, zakaz
-
układ układ
ne; T  trauma, uraz; A  anomaly, wada
przedsionkowy przedsionkowy
wrodzona; M  metaboliczne, toksyczne;
I  idiopatyczne; N  nowotworowe; D  Ryc. 5. Algorytm lokalizacji neurologicznej wg Jaggy ego
degenerative, zwyrodnieniowe. Zakwalifi-
kowanie choroby do jednej z tych katego- prawidłowe rozpoznanie oraz postępowa- 4. Jaggy A.: Atlas und Lehrbuch der Kleintier-
neurologie. Schluetersche 2005, s. 35-68.
rii ułatwia schemat przebiegu schorzenia nie terapeutyczne, nawet jeśli doprowadzi
5. Lorenz M.D., Korgenay J.N.: Neurologia
w czasie (przebieg objawów klinicznych to do eutanazji zwierzęcia (z powodu np.
weterynaryjna. Elsevier Urban & Partner,
w czasie zamieszczono w  Weterynarii guza mózgu). Postępowanie to jest pro-
Wrocław 2008, wyd. 1, s. 45-93.
w Praktyce 5/2009, str. 16). fesjonalne i uczciwe w stosunku do wła-
6. Platt. S.R., Olby N.J.: BSAVA Manual of Ca-
ściciela, zwierzęcia oraz siebie i może być
nine and Feline Neurology. 3rd ed., BSAVA
PODSUMOWANIE powodem satysfakcji zawodowej. q�
2004, s. 24-54.
Przeprowadzenie dokładnego badania,
Piśmiennictwo
podsumowanie deficytów neurologicz- dr n. wet. Marcin Wrzosek
1. Braund K.G.: Clinical Syndromes in Veteri-
nych oraz ich dopasowanie do lokalizacji Katedra Chorób Wewnętrznych
nary Neurology. Mosby 2002, s. 38-82.
w układzie nerwowym, a następnie wyko- i Pasożytniczych
2. Chrisman C.L.: Problems in Small Animal
nanie listy diagnostyki różnicowej chorób z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów
Neurology. 2 ed. Lea & Febiger 1991, s. 74-
nerwowych jest jedyną możliwą i właści- Wydział Medycyny Weterynaryjnej
-124.
wą drogą w postępowaniu z weterynaryj- Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
3. Dewey C.W.: A Practical Guide to Canine
nym pacjentem neurologicznym. Tego 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47
and Feline Neurology. Blackwell Publishing
typu podejście do pacjenta gwarantuje 2003, s. 3-30. e-mail: [e-mail]
WRZESIEC
" 9/2009
34
www.weterynaria.elamed.pl