1. NIEWIDZIALNA RĘKA RYNKU - KLASYCZNY MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI

Prawo Saya - istniejąca według Jean-Baptiste Saya prawidłowość gospodarki rynkowej, polegająca na tym, że podaż jest czynnikiem tworzącym popyt. “Wykończony produkt z tą samą chwilą umożliwia zbyt innym produktom w całej wysokości swej wartości. (...) Sam fakt stworzenia jakiegoś produktu otwiera w tejże chwili zbyt innemu produktowi."

Krzywa LAS - AS to krzywa zagregowanej podaży. Opisuje ona wielkość produkcji, którą firmy są skłonne dostarczać na rynek dla każdego poziomu cen. Wielkość produkcji potencjalnej zależy od cen dóbr przez nie produkowanych oraz cen czynników produkcji, w szczególności pracy. Krzywa AS przedstawia sytuację zarówno na rynku czynników produkcji jak i na rynku dóbr oraz związki zachodzące pomiędzy poziomem cen i produkcji, a także pomiędzy wynagrodzeniami czynników produkcji i ich zatrudnieniem. W długim okresie krzywa AS jest pionowa (LAS) i znajduje się w punkcie produkcji potencjalnej. Jest to AS klasyczna. Założenie to oznacza, że niezależnie od poziomu cen firmy zawsze dostarczają taką samą ilość towaru, a rynek pracy zawsze znajduję się w stanie równowagi i poziom zatrudnienia odpowiada pełnemu zatrudnieniu.

Zasada neutralności pieniądza, występuje wówczas, gdy zmiany jego podaży prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy. Pieniądz jest neutralny w średnim i długim horyzoncie czasowym. W krótkim okresie uznawana jest hipoteza braku neutralności pieniądza, gdyż wzrost podaży pieniądza powoduje spadek jego ceny - stopy procentowej, co przekłada się na wzrost możliwości produkcyjnych gospodarki oraz konsumpcyjnych społeczeństwa. Neutralność pieniądza oznacza, że stymulowanie koniunktury gospodarczej za pomocą powiększania ilości pieniądza w obiegu jest całkowicie nieskuteczne i prowadzi do wzrostu tempa inflacji, nie zaś do zwiększenia produkcji i zatrudnienia.

Klasyczna dychotomia - w długim okresie zmienne nominalne (tj. wyrażone w pieniądzu, zatem też i sam pieniądz) nie mają wpływu na sferę realną (np. na bogactwo, które rozumiemy przykładowo jako liczba godzin, którą należy przepracować, aby nabyć określone dobro). Jest to wynik analityczny właściwy modelom neoklasycznym, ale potocznie można opisać to zastanawiając się, czy cokolwiek zmieniłoby się, gdyby wszystkim ludziom na świecie z dnia na dzień podwojono pensje. Wówczas nikt nie byłby bogatszy, jedynie ceny wzrosłyby w tym samym stopniu.

Założenia modelu klasycznego:

• Doskonała konkurencja

• Giętkie ceny i płace

• Stabilność gospodarki w długim okresie

• Pełne wykorzystanie czynników wytwórczych

• Neutralność pieniądza

• Podaż kreuje popyt (prawo Saya)

Klasyczny model rynku pracy opiera się na następujących założeniach:

- na rynku pracy występuje konkurencja doskonała, nie ma ograniczeń w dostępie do niego;

- oferowana praca ma homogeniczny charakter (jednakową produktywność);

- istnieje pełna informacja dotycząca obecnej i przyszłej sytuacji (wolnych miejsc pracy, płac itd.);

- siła robocza jest w pełni mobilna.

Podstawą klasycznej koncepcji rynku pracy są trzy hipotezy:

- podaż zawsze tworzy odpowiedni popyt (prawo Saya);

- krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej;

- krańcowa produktywność określa popyt na siłę roboczą.

W modelu klasycznym — w przeciwieństwie do modelu keyne-sowskiego — mamy do czynienia z tzw. pełnym wypieraniem.

Pełne wypieranie oznacza, że wzrost wydatków państwa powoduje zmniejszenie prywatnej konsumpcji i inwestycji o wielkość dokładnie równą wydatkom państwa.

Neutralność pieniądza - przekonanie ekonomistów szkoły klasycznej, że zmiany podaży pieniądza wpływają na ogólny poziom cen, ale nie wpływają na układ cen względnych czy na zmienne realne, jak realny produkt czy bezrobocie.

Neutralność pieniądza oznacza, że polityka monetarna może być wykorzystana do stabilizacji wahań makroekonomicznych. Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiana jego podaży w obiegu powoduje wyłącznie zmiany wielkości nominalnych tj. cen, natomiast nie wpływa na kształtowanie się wielkości realnych, w szczególności poziomu i struktury produkcji, poziomu zatrudnienia itd.

Podaż pieniądza jest to ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Według ilościowej teorii pieniądza, podaż nie ma wpływu na realną produkcję i realną stopę procentową. Taka właściwość określana jest mianem neutralności pieniądza.

Niewidzialna ręka rynku wg A.Smitha

“Gdy [indywidualny przedsiębiorca] kieruje wytwórczością tak, by jej produkt posiadał możliwie najwyższą wartość, myśli o swoim własnym zarobku, a jednak w tym, jak i w wielu innych przypadkach, jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby zdążył do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąć. Mając na celu swój własny interes, człowiek często popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście. Nigdy nie zdarzyło mi się widzieć, aby wiele dobrego zdziałali ludzie, którzy udawali, iż handlują dla dobra społecznego.”

Ekspansywna polityka monetarna realizowana przez bank centralny, jeżeli gospodarka znajduje się w depresji, prowadzi do wzrostu inwestycji i mnożnikowego wzrostu zagregowanego popytu. Dzięki temu rośnie wielkość produkcji w gospodarce i nie występują zjawiska inflacyjne. Jeśli gospodarka osiągnęła pełne zatrudnienie, to cały wzrost inwestycji prowadzi jedynie do wzrostu poziomu cen. W gospodarkach, w których jest pewien poziom bezrobocia, zwiększenie inwestycji prowadzi zarówno do zwiększenia produktu narodowego brutto, jak i do wzrostu cen.

Przesunięcia krzywych:

• Ekspansywna polityka fiskalna i monetarna przesuwają AD w prawo.

• Restrykcyjna polityka fiskalna i monetarna przesuwają AD w lewo.

• Wzrost (spadek) wydatków autonomicznych przesuwa AD w prawo (w lewo).

• Postęp technologiczny, zwiększenie zasobów czynników produkcji itp. przesuną LAS w prawo.

---