Spór o wyższoœć rysunku i koloru
Na podstawie retoryki zostały wyróżnione trzy elementy malarstwa- rysunek, kolor i inwencja, z czago póŸniej zarysowuje się dychotomia rysunek- malarstwo.
Spór o to, który z dwóch elementów jest istotniejszy i stanowi o doskonałoœci malarstwa.
Stanowisko za kolorem: to kolor sprawia, ze obraz zaczyna ożywać, największym komplementem jest to, że jest „jak żywy”.
W Italii spór przyjął formę konfliktu o wyższoœć szkoły toskańskiej i weneckiej.
Vasari opowiada się za wyższoœcią disegno, czemu służy temu jego historia sztuki. We wstępie do Żywotów tak wyjaœnia, że zajmuje się trzema dziedzinami - dlatego, ze są one córkami disegno, rozumianego jako intelektualny projekt i zamysł.
Jako zamysł disegno dochodzi do głosu szczególnie w przypadku architektury.
Projekt - coœ co zostanie zmaterializowane. Podstawowe zadanie architekta - projekt i zamysł. Disegno - zarówno projekt jak i rysunek. Ale po francusku dla tych znaczeń była zarezerwowana odrębna ortografia.
1563 - Vasari zakłada akademię rysunku, której patronem jest Michał Anioł, pod mecenatem Medycejskim. Akademia była instytucją niezależną od cechu. Wykłady, na których formułowano zasady estetyki akademickiej.
Akademia œw. Łukasza - 1593 - której przewodniczył Zuccari.
Leonardo: 7 kategorii malarstwa w Traktacie o malarstwie, ale póŸniej używał rozgraniczenia na dwa- rysunek i kolor- sposoby na oddanie pomysłu artystycznego
Florencja bardziej wrażliwa na rysunek, Wenecja na barwę- stąd spór czy lepsze jest malarstwo Michała Anioła czy Tycjana
dlaczego ważniejszy rysunek?
rysunek elementem wspólnym wszystkich sztuk plastycznych (arti del diesegno)- za Vasarim: ojcem trzech naszych sztuk: architektury, rzeŸby i malarstwa; za Dantim te trzy to najszlachetniejsze sztuki; kolor właœciwy tylko malarstwu
rysunek odnosi się nie tylko do zmysłów, ale także do umsyłu- za Vasarim jest dziecięciem intelektu za Zuccaro rysunek (…) jest formą, ideą, porządkiem, regułą, wyrazem tego, co umysł poznał
rysunek może być œciœlej wymierzony, obliczony- z chęci upodobnienia sztuk do nauk œcisłych- np. za Pino piękno ma być harmonią proporcji; dodatkowo porównanie sztuk plastycznych z muzyką, która była wtedy ideałem naukowoœci w sztuce; Palladio jak proporcje głosów są harmonią dla uczu, tak proporcje miar harmonią dla oczu
II połowa XVI wieku - odzywa neoplatonizm. Giovanni Paolo Lomazzo, autor dwóch traktatów o malarstwie, opisuje projekt budowli, która dla niego symbolizuje malarstwo. Lomazzo eklektycznie wiąże ze sobą różne wątki. Wspomina neoplatonizm, scholastyczne i hermetyczne.
Dwie strony praktyki artystycznej - koncepcja i realizacja. Każdemu artyœcie Lomazzo przypisuje planety, które wyznaczają ich charakter. Odpowiadają im też atrybuty - pierwiastki, pory roku, zwierzęta. Wątki magiczno - hermetyczne, okazuje się, że każdy artysta ma odrębny charakter, który rzutuje na jego twórczoœć.
Koncepcja najbardziej znana Zuccariego - mocno niejasna:
Disegno. tłumaczy jako segno di Dio - jako znak Boga w nas obecny. O jaki znak chodzi? Dwa rodzaje disegno:
Wewnętrzne - idea, forma w umyœle artysty, obraz, pochodzący od boga, z boskiej inspiracji.
Zewnętrzne - w stosunku do wewnętrznego mocno niedoskonały. Oglądamy tylko uzewnętrznienie rysunku obecne w obrazie. Widzialne ale bezcielesne.
W Akademii dla tworzenia obrazów większą rangę uzyskało działanie intelektualne, czyli pociągające za sobą rysunek. Z dzieła odbiorca miał wywnioskować intencję, disegno wewnętrzne artysty.
Aspekt-pierwsze spojrzenie rzutu oka, które pozwala wyrobić sobie początkowe zdanie.
Prospekt - czysto rozumowy.
W XVII wieku jeszcze większe upoœledzenie koloru, jako zakrywającego rysunek, przekłamującego go- klasycy Francuskiej Akademii Malarstwa i RzeŸby, np. Le Brun pisali, że rysunek zadowala umysł, a kolor jedynie oczy, rysunek odtwarza istotne cechy rzeczy, a kolor jedynie przypadkowe, zewnętrzne; takie upoœledzenie koloru miało miejsce jednak raczej w krytyce artystycznej, nie w praktyce
w tym czasie Roger de Piles zaczął bronić koloru (połowa XVII w.), co pociągnęło za sobą wyrównanie pozycji koloru i rysunku, choć dyskryminacja koloru pozostała jeszcze u wielu klasyków XVIII i XIX w.
tradycyjny pogląd faworyzujący rysunek można też znaleŸć u Kanta w Krytyce władzy sądzenia:
o ile są sztukami pięknymi, momentem istotnym jest rysunek, w którym podstawą, na jakiej opiera się smak, jest nie to, co sprawia zadowolenie czuciu, lecz tylko to, co podoba się dzięki swej formie. (…) barwy (…) nie mogą jednak uczynić go godnym oglądania ani pięknym
na podstawie: notatek Agi Dulęby (poprawki jedynie w edycji) i Tatarkiewicz, Kolor i rysunek w: Droga przez estetykę
Olga Rentflejsz