STANY PRZEDRAKOWE I RAKI SKÓRY

Stany przedrakowe - to zmiany skórne, z których po rozmaitym czasie trwania mogą rozwijać się nowotwory złośliwe

Podział ogólny:

* zmiany związane z działaniem światła słonecznego i promieni UV

- rogowacenie słoneczne (starcze), w tym róg skórny

- skóra pergaminowata i barwnikowa często

- uszkodzenie rentgenowskie skóry

* rogowacenie chemiczne (np. arsenowe, dziegciowe)

* rogowacenie białe

* przewlekłe stany zapalne z bliznowaceniem (gruźlica toczniowa) rzadko

* przerosłe blizny po oparzeniach

Rogowacenie słoneczne (starcze)

* na podłożu skóry uszkodzonej promieniami UV lub skóry starczej

* głównie w obrębie odsłoniętych części ciała

* punkt wyjścia raków podstawno - lub kolczystokomórkowych

* obraz kliniczny - żółto-brunatne nawarstwienia rogowe o nierównej powierzchni, pewną odmianą rogowacenia jest róg skórny

* lokalizacja: na czole, łysinie, małżowinach usznych, grzbietach rąk

* leczenie:

- zamrażanie płynnym azotem

- zewnętrzne pochodne kwasu witaminy A

- zewnętrzne preparaty 5-fluoro-uracylu

- imiquimod

Rogowacenie białe (Leukoplakia)

* obraz kliniczny: białe, opalizujące plamy o gładkiej lub nieco pobruzdowanej powierzchni, nieznaczne nacieczenie u podstawy

* lokalizacja: jama ustna (policzki wzdłuż linii zgryzu, język, czerwień wargowa) oraz narządy płciowe ( wargi sromowe większe i mniejsze, rowek zażołędny, wewnętrzna blaszka napletka)

* czynniki sprzyjające: drażnienie mechaniczne (papierosy, źle dopasowane protezy zębowe), marskość sromu, marskość żołędzi, zaniedbania higieniczne

* częściej u mężczyzn

* zwykle po 40 roku życia

* punkt wyjścia raków

* objawy przejścia w nowotwór:

- brodawkowaty przerost powierzchni

- zwiększenie nacieku podstawy

- obwódka zapalna

- rozpad (nadżerki, owrzodzenia)

* leczenie:

- usunięcie czynników drażniących

- zewnętrzne preparaty pochodnych kwasu witaminy A

- krioterapia

- zabieg chirurgiczny

RAKI SKÓRY

Rak podstawnokomórkowy

* najczęstszy nowotwór skóry

* stosunkowo mało złośliwy

* powolny, wieloletni wzrost

* na ogół nie daje przerzutów (pojedyncze przypadki do okolicznych węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych)

* w środku nadżerka (owrzodzenie), a na zewnątrz obwodu perłowaty wał

* czynniki wywołujące: promienie UV

* rozwija się na podłożu stanów przedrakowych lub de novo w skórze uprzednio nie zmienionej

* lokalizacja: najczęściej na twarzy powyżej linii łączącej kąciki ust i płatka ucha

* odmiany morfologiczne

• r.p. guzkowy - najczęstszy; niezapalny guzek z perełkowatym wałem; czasami tendencja do wrzodzenia w części centralnej

• r.p. barwnikowy - silnie przebarwiona odmiana raka guzkowego

• r.p. wrzodziejący - z nacieczoną, twardą podstawą; trudno dstrzegalny wał; owrzodzenie w części centralnej ma tendencję do drążenia i niszczenia tkanek głębokich

• r.p. twardzinopodobny - barwy porcelanowej; z reguły nie ulega rozpadowi

• r.p. torbielowaty - małe, przezroczyste guzki zlokalizowane najczęściej na powiekach

• r.p. powierzchowny - częściej na tułowiu; bardzo powierzchowny, szczególnie powolny wzrost

* leczenie:

• usuwanie chirurgiczne

• zamrażanie płynnym azotem

• 5% maść 5-fluoro-uracylowa

• imiquimod

• terapia fotodynamiczna (kwas delta-aminolewulinowy + naświetlanie laserem)

• wstrzykiwanie doogniskowo interferonu (przy trudnym dostępie chirurgicznym)

Rak kolczystokomórkowy

* 10 x rzadszy od BCC

* z reguły rozwija się ze zmian przedrakowych

* lokalizacja różnorodna (wszędzie, gdzie są stany przedrakowe, z reguły jednak w obrębie twarzy poniżej kącików ust lub na granicy skóry gładkiej głowy i błonach śluzowych)

* czynniki wywołujące: promienie UV, przewlekłe drażnienie mechaniczne, środki chemiczne

* raki umiejscowione w obrębie narządów płciowych - częste współwystępowanie nadkażeń wirusami HPV 16

* wykazuje tendencję do przerzutów (zwłaszcza przy lokalizacji na granicy skóry i błony śluzowej)

* dwie odmiany morfologiczne:

- postać wrzodziejąca - głęboko drążące owrzodzenia o twardych, wałowatych i nacieczonych brzegach

- postać brodawkująca - zmiany głównie przerosłe, mniejsze naciekanie w głąb

* leczenie:

- usunięcie chirurgiczne

- krioterapia

- laseroterapia

CZERNIAK ZŁOŚLIWY

* najbardziej złośliwy nowotwór skóry

* wywodzi się z melanocytów

* 4 główne typy:

- czerniak wychodzący z plamy soczewicowatej - 5-20%

- czerniak szerzący się powierzchownie - 60-70%

- czerniak guzkowy - 10-30%

- czerniak umiejscowiony na kończynach wychodzący z plam soczewicowatych - 5%

* najgorzej rokująca postać - czerniak guzkowy, zwłaszcza odmiana bezbarwnikowa

* czynniki ryzyka:

- czerniak w rodzinie

- czerniak stwierdzony uprzednio u chorego

- znamiona dysplastyczne

- znamiona wrodzone

- duża liczba znamion atypowych (>50)

- jasna karnacja (zwłaszcza przy przewlekłej ekspozycji na słońce w dzieciństwie)

3

---