Główne

tezy koncepcji rozwoju poznawczego Jeana Piageta

Jean Piaget (ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchâtel , zm. 16 września 1980 w Genewie) - psycholog, biolog i epistemolog szwajcarski.

W 1918 obronił doktorat z biologii, a w 1921 rozpoczął badania z zakresu psychologii dziecka w Instytucie Rousseau w Genewie. Wkrótce obejmuje katedrę historii myśli naukowej, a w 1929 katedrę psychologii eksperymentalnej. Profesor filozofii i socjologii w Neuchâtel, Lozannie i psychologii dziecka w Paryżu. Dyrektor Instytutu Nauk Pedagogicznych i Międzynarodowego Biura Wychowania. Od 1955 organizator i dyrektor interdyscyplinarnego Międzynarodowego Centrum Epistemologii Genetycznej. Profesor psychologii wychowawczej Uniwersytetu w Genewie.

Znany przede wszystkim z teorii rozwoju poznawczego, która zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle.

1. Dzieci rozwijają pojęcia, które umożliwiają coraz bardziej wyrafinowane sposoby myślenia, głównie na skutek dojrzewania.

2. Pojęcie jest ideą, jaką jednostka posiada o danej klasie przedmiotów (w tym przedmiotów ożywionych) lub zdarzeń, zgrupowanych razem na podstawie tego, co jest im wspólne. Dzięki pojęciom jesteśmy zdolni myśleć o świecie i rozumieć go.

3. Sposób, w jaki jesteśmy zdolni tworzyć i używać pojęcia zmienia się wraz z przechodzeniem z dzieciństwa do adolescencji.

4. Strukturę intelektu można rozpatrywać w kategoriach schematów i operacji.

5. Schemat jest to rodzaj poznawczego planu, stosowanego do rozwiązania określonego problemu. Dziecko rodzi się z dużą liczbą schematów, które w rozwoju integrują się i tworzą całkowicie nowe schematy.

6. Operacja jest strukturą umysłową wyższego rzędu, która nie jest dana od urodzenia i pozwala rozumieć dziecku bardziej złożone reguły funkcjonowania otoczenia.

7. Cechą charakterystyczną operacji jest odwracalność.

8. Schematy i operacje są zmiennymi strukturami poznawczymi.

9. Kluczowym pojęciem teorii Piageta jest także pojęcie adaptacji.

• Adaptacja zachodzi poprzez procesy asymilacji i akomodacji.

• Asymilacja jest procesem umożliwiającym jednostce działanie w nowych warunkach za pomocą istniejących schematów.

• Akomodacja polega na zmianie istniejących schematów lub wytwarzaniu nowych.

10. Obowiązują prawa równowagi i równoważenia.

Równowaga - stan statyczny, osiągnięcie przystosowania na danym poziomie.

Równoważenie - stan dynamiczny, przystosowanie się do zmieniających się warunków.

Na czym wg piagetyzmu polega rozwój?

Dwa wymiary rozwoju:

1. Przechodzenie do kolejnych stadiów rozwoju (przesunięcie pionowe)

Kluczowe dla teorii jest pojęcie stadium rozwojowego (strukturalizm). Na definicję stadium składają się cztery elementy:

• stadium rozwojowe to system struktur poznawczych (metafora puzzli)

• przejście między stadiami rozwojowymi ma charakter zmiany jakościowej (nawiązanie do psychologii postaci),

• stadia rozwojowe tworzą hierarchię,

• hierarchia stadiów rozwojowych jest uniwersalna.

2. Rozwój wewnątrzstadialny (przesunięcie poziome)

• rozszerzanie zakresu zastosowań nowych struktur poznawczych.

Główny mechanizm rozwoju:

Rozwój jest wynikiem równoważenia struktur poznawczych (czynnik wewnętrzny zmiany rozwojowej) oraz asymilacji i akomodacji

Stadia rozwoju inteligencji

1. Sensoryczno - motoryczne (od urodzenia do końca drugiego roku życia)

Przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;

Schematy, które kształtują się w tym okresie:

• schemat stałego przedmiotu, 8, 9 - 12 m.ż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);

• schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);

• schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);

• schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)

• stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej

• dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce

• słabo rozwinięta pamięć

• kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;

• kształtowanie się pojęcia istnienia

Piaget podzielił okres sensomotoryczny na sześć stadiów:

Stadium I - ćwiczenie odruchów (od urodzenia do pierwszego miesiąca)

• brak naśladowania

• bark łączenia informacji z różnych zmysłów

• adaptacja dziecka jest ograniczona do kilku prostych odruchów

Stadium II- reakcje kołowe pierwotne (od 1 do 4 miesiąca)

• dalsza akomodacja podstawowych schematów( ssanie, chwytanie, patrzenie) za pomocą których poznaje świat

Stadium III - reakcje kołowe wtórne ( od 4 do 8 m)

• początek uczenia metodą „prób i błędów”

• większa świadomość zdarzeń

• zainteresowanie różnymi ruchami własnych części ciała

• wykazywanie zainteresowań światem zewnętrznym

• wykazywanie zainteresowania badaniem jakiegoś przedmiotu

Stadium IV- koordynacja schematów( od 8 do 12 m)

• zachowanie intencjonalne( cel istnieje wcześniej niż działania związane z jego osiągnięciem

• naśladowanie nowych zachowań

Stadium V- reakcje kołowe trzeciego rzędu- nowości i eksploracji(od 12 do 18 m)

• początek „eksperymentowania” z zabawami

• manipulowanie przedmiotami

Stadium VI- początki reprezentacji myślowej(od 18 do 24 m)

• dziecko jest zdolne do tworzenia reprezentacji do myślenia o czymś i działania w sposób wewnętrzny a nie tylko zewnętrzny

2. Przedoperacyjne (od końca drugiego do siódmego roku życia)

• myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne

• intensywny rozwój języka

• rozwój pojęć

• przyswajanie znaków i symboli

• rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:

• Egocentryzm - tok rozumowania, który polega na centralnym umiejscowieniu własnej osoby w świecie. Przekonanie o tym, że jest się najważniejszą osobą, a świat "kręci się wokół niej".

• Centracja - zwracanie uwagi na tylko jedną właściwość przedmiotu z pominięciem innych nawet bardzo ważnych (np.: kolor czy kształt albo miękkość)

• Nieodwracalność - niezdolność przedoperacyjnego dziecka do powrotu - w myślach - do punktu wyjścia rozumowania

• Sprawiedliwość immanentna - tok rozumowania oparty na przekonaniu, że złamaniu czy naruszeniu reguł (nawet jeśli nikt o nich nie wie), zawsze towarzyszy następstwo o charakterze kary.

• Antropomorfizacja lub antropomorfizm - zabieg językowy, polegający na nadawaniu nie będącym ludźmi przedmiotom, pojęciom, zjawiskom, zwierzętom itp. cech ludzkich i ludzkich motywów postępowania.

• Animizm (łac. anima - dusza) to cecha myślenia dziecięcego, stan postrzegania świata, które przypisuje posiadanie "duszy" i żywotność lalkom i innym przedmiotom. Jest to cecha charakteryzująca dzieci w początkowym okresie wczesnego dzieciństwa lat [wg Jeana Piageta w okresie wyobrażeń przedoperacyjnych (inteligencji reprezentującej)]. Piaget sugerował, że dzieci posiadają tę cechę w wieku 2-4 lat, jednakże Subbotsky podsumował, że dzieci nawet do 6 roku życia mogą wykazywać animizm.

• Artyficjalizm - przekonanie charakterystyczne dla myślenia wczesnodziecięcego, polegające na tym, że według dziecka wszystko na świecie łącznie z naturalnymi bytami i zdarzeniami jest przez kogoś zrobione. Dzieci uważają, że ludzie są odpowiedzialni za wszystko co jest na świecie.

Przykłady artyficjanizmu:

• "Wiatr to dmuchajacy człowiek"

• "Niebo jest niebieskie bo zostało pomalowane"

• interioryzacja - przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:

• odroczone naśladownictwo

• zabawa symboliczna

• wyobrażanie sobie - wywoływanie obrazów umysłowych

• mowa wewnętrzna

• kształtująca się zdolność do antycypowania przyszłości

3. Operacje konkretne (od siódmego do jedenastego roku życia)

nabywanie odwracalnego myślenia

Trwa ~ 7 - 11, 12 lat.

• zdolność do decentracji

• myślenie słowno-logiczne

• wykształcone pojęcie stałości ilości i liczby

• odwracalność operacji umysłowych

• przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej

• brak myślenia abstrakcyjnego

• możliwość dokonywania kategoryzacji

• rozumienie relacji

4. Operacje formalne

Trwa od 11 ~ 12 roku życia

• myślenie hipotetyczno-dedukcyjne

• rozwój myślenia abstrakcyjnego

• dominacja inteligencji werbalnej

5. Myślenie postformalne

Pojęcie myślenia postformalnego charakterystyczne jest dla neo- i postpiagetowskich koncepcji rozwoju poznawczego, powstałych w nurcie life-span psychology .

• poruszanie się w świecie relacji społecznych dzięki relatywizacji logiki, dokonującej się przez uwzględnianie kontekstu występowania danych treści

• ludzie dorośli posiadają zdolność myślenia abstrakcyjnego, ale nie w pełni stosują ją na co dzień ze względu na jej nieadekwatność do rzeczywistości społecznej

• świat człowieka dorosłego składa się w dużej mierze z relacji interpersonalnych

• występują w nim przede wszystkim problemy otwarte, czyli takie, do których zdefiniowania potrzeba nieskończonej liczby zmiennych i jednocześnie trudno jest oddzielić dane niezbędne do rozwiązania danego problemu od danych mniej istotnych. Co więcej, rzeczywistość ma charakter kontekstualno-dialektyczny, tzn. podlega nieustannym zmianom, można ją poznać tylko z pewnego punktu widzenia (tzn. nigdy obiektywnie), wiedza na jej temat jest ze swej natury wewnętrznie sprzeczna

2

---