Tkanka nabłonkowaKomórki tkanki nabłonkowej stanowią główną masę nabłonka, a ilość substancji międzykomórkowej między nimi jest minimalna (w przeciwieństwie do tkanki łącznej). Ściśle przylegają do leżącej poniżej błony podstawnej lub otaczającej substancji pozakomórkowej. Komórki nabłonka połączone są specjalnymi złączami - desmosomami, a czasem granica między nimi (czyli błona komórkowa) całkiem zanika i powstaje tzw. syncycjum (inaczej zespólnia lub syncytium). Komórki przylegają do siebie ściśle dzięki mechanizmom łączącym cytoszkielety sąsiadujących komórek. Połączenia między nimi stanowią: połączenia zamykające, zwierające oraz połączenia typu nexus.Podział nabłonków ze względu na budowę:
jednowarstwowy
płaski - komórki są płaskie i cienkie, ich jądra spłaszczone, budują pęcherzyki płucne, oraz błony surowiczne. Wyściela także naczynia krwionośne,
sześcienny (kostkowy, brukowy) - wszystkie wymiary tych komórek są w przybliżeniu jednakowe, jądro centralnie położone, występują w kanalikach nerkowych,
walcowaty (cylindryczny) - komórki mają walcowaty kształt, są zdecydowanie wyższe niż ich podstawa, jądra ułożone są w jednym rzędzie przy podstawie,
z rąbkiem migawkowym - występuje w jajowodach,
z rąbkiem szczoteczkowym - występuje w jelitach(zwiększa powierzchnię wchłaniania),
wielorzędowy - wszystkie komórki mają kontakt z błoną podstawną, ale mają zróżnicowany kształt, występuje w drogach oddechowych
wielowarstwowy - komórki ułożone są w wiele warstw,
płaski (rogowaciejący i nierogowaciejący) - komórki bliżej powierzchni są spłaszczone,
sześcienny
walcowaty
gruczołowy
Nabłonek pełni przede wszystkim funkcję ochronną, ale w związku z faktem, że jego komórki wytwarzają całą gamę dodatkowych tworów komórkowych, jak mikrokosmki, rzęski, wici, włoski itp., pełni też wiele innych funkcji, między innymi bierze udział we wchłanianiu pokarmu, chroni przed inwazją mikroorganizmów, bierze udział w wymianie gazów i wydalaniu.Podział nabłonków ze względu na funkcję:
pokrywający (okrywający i wyściełający) - wyścieła jamy ciała i narządów, np. przewód pokarmowy, wnętrze nosa
ruchowy - polega na przesuwaniu za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, które dostają się do wnętrza organizmu ze środowiska zewnętrznego, na przykład z tchawicy
transportujący - transportuje różne cząsteczki chemiczne przez warstwę nabłonkową, na przykład jelit, kanalików nerkowych, naczyń włosowatych czy pęcherzyków płucnych
zmysłowy - ma zdolność do odbierania bodźców, występuje w narządach zmysłów, np. siatkówka oka, kubki smakowe, ucho wewnętrzne.
Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych, posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się. Rodzaje tkanki mięśniowej:
Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie występuje żadna inna tkanka. Mechanizm działania miofybryli jest aktualnie przedmiotem dyskusji naukowej i istnieją na ten temat dwie rozbieżne teorie.Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę.Tkanki mięśniowe, poprzecznie prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane, unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.Mięsień poprzecznie prążkowany szkieletowy - elementami strukturalnymi, z których zbudowany jest ten typ tkanki, są komórki wielojądrzaste, nazwane włóknami mięśniowymi. Włókno mięśniowe ma więc charakter syncytium, które powstało w wyniku zespolenia wielu komórek. Dlatego też w każdym włóknie występuje od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie komórki, pod błoną sarkoplazmatyczną. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty, długość ich sięga od 1 do 5 cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu centymetrów.Wnętrze włókna wypełniają prawie całkowicie włókienka kurczliwe (miofibryle). Biegną one równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki, odizolowane skąpą ilością sarkoplazmy. Sarkoplazma zawiera czerwony barwnik - mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren glikogenu. W komórkach tkanki mięśniowej znajdują się liczne mitochondria, słabo rozwinięty układ Golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra oraz siateczka środplazmatyczna gładka. Siateczka śródplazmatyczna występuje w bezpośrednim sąsiedztwie włókien kurczliwych, tworząc bardzo regularny i skomplikowany układ kanalików podłużnych i poprzecznych. Kanaliki podłużne są elementami sieci sarkoplazmatycznej i noszą nazwę sarkotubul. Sarkotubule rozszerzają się na obu końcach sarkomeru tworząc cysterny, które sąsiadują z poprzecznie leżącymi kanalikami utworzonymi w wyniku wypuklenia się sarkolemmy - są to tzw. kanaliki pośrednie T. Do kanalików T przylegają cysterny sąsiadujących kanalików siateczki śródplazmatycznej tworząc tzw. triady. Za pośrednictwem tego systemu kanalików odbywa się wymiana substancji między miofibrylami a środowiskiem zewnętrznym, przewodzenie bodźców skurczowych oraz transport jonów wapnia, niezbędnych do skurczu włókien mięśniowych.Włókna mięśniowe dzieli się pod względem morfologicznym i czynnościowym na dwa podstawowe typy:
włókna typu I - wolnokurczące się (zwane też z ang. slow twitching "ST")
włókna typu II - szybkokurczące się (fast twitching "FT")
Włókna wolnokurczące zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (stąd zwane są też czerwonymi), co jest istotne, gdyż energię do skurczu czerpią z procesów tlenowych. Charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie.Włókna szybkokurczące się (białe) zawierają mniejsze stężenie mioglobiny, kurczą się szybciej, ale są mniej wytrzymałe. Biorąc pod uwagę główne źródła energii z jakich korzystają, wyróżnia się wśród nich:
włókna typu IIA - glikolityczno-tlenowe, wykorzystujące energię wytworzoną w procesie glikolizy w cytoplazmie oraz w procesie oksydatywnej fosforylacji w mitochondriach
włókna typu IIB - glikolityczne, korzystające głównie z energii wytworzonej podczas glikolizy - liczba mitochondiów jest w nich mniejsza.
Mięśnie człowieka zawierają oba rodzaje włókien, a ich wzajemny stosunek jest różny u różnych ludzi. U sportowców uprawiających dyscypliny siłowe przeważają włókna typu białego. Trening wytrzymałościowy powoduje zwiększenie potencjału tlenowego mięśni przez zwiększenie liczby naczyń kapilarnych w mięśniach.Budowa włókienek kurczliwych - miofibryli jest bardzo złożona. Nie mają one jednorodnej struktury, lecz składają się z jaśniejszych i ciemniejszych odcinków, leżących na przemian. Jaśniejsze odcinki zbudowane są z substancji pojedynczo załamującej światło - są to tzw. prążki izotropowe I, prążki ciemniejsze izotropowe jak i anizotropowe leżą we wszystkich miofibrylach na długiej osi włókna mięśniowego, wskutek czego powstaje wrażenie poprzecznego prążkowania całego włókna.Mięsień gładki - działa niezależnie od woli i świadomości człowieka. Jest zdolny do ciągłego lecz bardzo powolnego kurczenia się. Jest elementem budowy naczyń, ścian przewodu pokarmowego, ścian moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej.Mięsień sercowy - występuje tylko w mięśniu sercowym i choć przypomina budową mięśnia szkieletowego to wykorzystuje przede wszystkim procesy tlenowe i dzięki dobremu ukrwieniu jest zdolny do ciągłego wysiłku (okres odpoczynku tej tkanki to okres rozkurczu serca).
Funkcje tkanki mięśniowej:
wykonywanie wszystkich ruchów,
lokomocja,
realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie),
utrzymanie postawy ciała,
wytwarzanie ciepła,
kształtowanie sylwetki,
ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią,
ochrona dla naczyń i nerwów
Tkanka nerwowa - odbiera, przekazuje i reaguje na impulsy środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi ona impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi impulsy z neuronu do innego neuronu, wytwarza substancje przekaźnikowe. Komórki nerwowe umożliwiają organizmowi normalne funkcjonowanie w danym środowisku, adekwatną odpowiedź w zależności od sytuacji w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony stale rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również koordynacja aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości, aktywności ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych. W skład tkanki nerwowej wchodzą:
neurony komórki nerwowe i ich wypustki przekazujące impulsy nerwowe; neuron zbudowany jest z ciała komórki i wypustek, jest podstawową jednostka strukturalno-czynnościową tkanki nerwowej
komórki glejowe izolujące, odbierające i odżywiające neurony Tkanka nerwowa ma bardzo słabe możliwości regeneracyjne.
Narządami zbudowanymi z tkanki nerwowej są:
ośrodkowy układ nerwowy
mózg (mózgowie)
obwodowy układ nerwowy
Zbudowane jest z:
ciałka komórkowego
dendrytów
jądra
Buduje układ nerwowy. Złożona jest z licznych komórek nerwowych - neuronów. Składają się one z ciała komórki zawierającego jądro. Od tego ciała odchodzą krótkie wypustki zwane dendrytami oraz najczęściej jedna, długa i rozgałęziona na końcu wypustka - neuryt. Mogą go otaczać osłonki. Dendryty odbierają bodźce i przekazują je do ciała komórki nerwowej, a stąd przez neuryt informacja trafia do następnej komórki nerwowej. Dzięki dendrytom i neurytom komórki nerwowe mogą spełniać swoje funkcje, czyli odbierać i przekazywać bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego do centralnego układu nerwowego - mózgu i rdzenia kręgowego. Centralny układ nerwowy, od którego odchodzą liczne włókna nerwowe pełni nadrzędną funkcję w stosunku do innych układów i całego organizmu. Układ nerwowy scala, kontroluje wszystkie czynności życiowe i funkcjonowanie żywego organizmu.Ciało komórki zbudowane jest z ciałek nissla inaczej tigroid są to ziarnistości RNA, są tam także rybosomy.
Tkanka łączna - jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych, jest charakterystyczna dla zwierząt przechodzących dwie fazy gastrulacji i powstaje z mezodermy.Komórki tkanki łącznej wytwarzają dużą ilość substancji międzykomórkowej, która wypełnia przestrzenie między nimi. Tkanka łączna ma za zadanie: spajać różne typy innych tkanek, zapewniać podporę narządom i ochraniać wrażliwe części organizmu. Wygląd tkanki łącznej zależy od obfitości substancji międzykomórkowej.\
Rodzaje tkanek:
Tkanka łączna galaretowata zbudowana jest z komórek gwiaździstych (A) oblanych dużą ilością substancji międzykomórkowej (B)
Tkanka łączna oporowa
Tkanka łączna chrzęstna należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców; u bezkręgowców występuje tylko u niektórych pierścienic morskich, mięczaków i bezczaszkowców. W substancji międzykomórkowej (A) znajdują się zaokrąglone zwykle komórki (chondrocyty) (B);czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne.
Tkanka łączna chrzęstna włóknista charakteryzuje się obecnością większej lub mniejszej ilości włókien (C) (głównie kolagenowych) w substancji międzykomórkowej (A); komórki wydłużone i stosunkowo nieliczne (B) Znajduje się w miejscach przyczepu ścięgien do kości oraz w krążkach międzykręgowych.
Tkanka łączna chrzęstna szklista - buduje powierzchnie stawowe i przymostkowe części żeber. Występuje też w części chrzęstnej nosa, nagłośni i oskrzelach.
Tkanka łączna chrzęstna sprężysta - występuje w małżowinie usznej ssaków oraz w chrząstkach krtani i nagłośni
Tkanka kostna to jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej; charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych (A) koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne; miedzy blaszkami, w jamkach kostnych (B), rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne. Tkankę kostną można podzielić na: grubowłóknistą (włókna kolagenowe nie są uporządkowane, występuje u niższych kręgowców i zarodków wyższych kręgowców) i blaszkowatą (włókna kolagenowe są skierowane w tym samym kierunku, co czyni komórki silniejszymi, występuje u dorosłych wyższych kręgowców).
Tkanka tłuszczowa - komórki tej tkanki gromadzą tłuszcz, który może być wykorzystywany przez organizm jako źródło energii. Tkanka ta występuje pod skórą, a także wokół serca i nerek. Jej głównym zadaniem jest zatrzymywanie ciepła w organizmie.
Krew pełni następujące funkcje: 1. rozprowadza po organizmie tlen, a odprowadza do płuc dwutlenek węgla, 2. rozprowadza po organizmie substancje odżywcze oraz witaminy i hormony, 3. odprowadza do narządów wydalniczych (nerki, płuca, wątroba, gruczoły potowe) substancje zbędne bądź szkodliwe, 4. bierze udział w obronie organizmu, 5. zapewnia możliwość regulacji termicznej, 6. buforuje (zapewnia w pewnych granicach stałe pH=7,40+/-0,04 tj.7,36-7,44), 7. stanowi ważny czynnik w utrzymaniu homeostazy. Osocze krwi:woda 75-80% związki organiczne 17-24%: białka - albuminy, globuliny, fibrynogen; cukry, tłuszcze, witaminy, związki nieorganiczne 1%: aniony - chlorki, fosforany, węglany, kationy - Na+, K+, Ca2+, Mg2+, niewielka ilość Fe2+ i Fe3+ oraz śl. ilości innych pierw.
Albuminy:- regulują objętość krwi - wskutek wiązania wody, - są nośnikami wielu substancji - hormonów, leków,Globuliny:- regulują objętość krwi - wskutek wiązania wody, gamma-globuliny - są przeciwciałami tzn. wiążą się z antygenami i unieczynniają je. Spełniają więc rolę obronną.Fibrynogen:bierze udział w krzepnięciu krwi - tworząc nierozpuszczalny włóknik [fibrynę]Osocze pozbawione włóknika [fibryny] to surowica krwi.Krew po wykrzepieniu odwirowuje się. Włóknik osiada na dnie probówki, a nad nim jest surowica, która służy do wykonania wielu oznaczeń np. hormonów, wapnia, żelaza.Erytrocyty zawierają hemoglobinę [Hb]. Jej ilość we krwi jest zależna od liczby erytrocytów i od stężenia Hb w erytrocytach. 12-16 g Hb/100 ml krwi.kob 8,6 mmol/l - 13,8g/100ml/, m 9,6 - 15,5HbO2 z płuc do tkanek - 1 gram Hb przenosi 1,34 ml tlenu. Hb+O2 to oksyhemoglobina , HbCO2 z tkanek do płuc. Hb+CO2 to karbaminohemoglobina.Erytrocyty:są głównym składnikiem krwi i nadają jej czerwoną barwę, 4,5-5mln/mm3 w krwi obwodowej dorosłego, powstają w szpiku kostnym czerwonym, żyją ok. 120 dni, rozpadają się w śledzionieHbż. wrotnądo wątroby: Hbbilirubinę z krwią dociera do nerekmoczu, gdzie przekształca się w żółty barwnik [urobilinogen] dający żółte zabarwienie moczu, część bilirubinyz żółcią do jelit , gdzie przekształca się w brunatny barwnik [sterkobilinogen] dający brunatne zabarwienie kału.
Leukocyty. różnią się od krwinek czerwonych brakiem barwnika oraz obecnością jąder. Wykazują chemotaksję czyli zdolność do ruchu w kierunku substancji wydzielanych przez bakterie - umożliwia to gromadzenie się leukocytów wokół ogniska zapalnego.W różnych chorobach liczba leukocytów: może się zwiększać - leukocytoza lubzmniejszać - leukopeniaOB - odczyn Biernackiego jest miarą opadania krwinek czerwonych po 1 godzinie i po 2 godz. - norma 4/8 mm. OB jest przyspieszone: fizjologicznie w ciąży, połogu, miesiączce, podeszłym wieku,jest nieswoistym wskaźnikiem wielu chorób i może służyć do monitorowania przebiegu choroby,OB jest zwolnione: w nadkrwistościach w przewlekłej niewydolności krążenia.
Narastanie skrzepu włóknikowego zamykającego uszkodzone naczynia uruchamia układ rozpuszczania skrzepu (firynolizy). Powstaje stan równowagi między krzepnięciem a rozpuszczaniem, który pozwala na istnienie skrzepu w ścianie uszkodzonego naczynia i jednocześnie usuwa nadmiar materiału zakrzepowego w świetle naczynia czyli nie dopuszcza do zamknięcia światła naczynia przez skrzep= zapewnia płynność krwi.
Zamkni ę cie naczynia skrzepem to zator , zawał ; dochodzi do tego w naczyniach z blaszkami mia ż d ż ycowymi .
Granulocyty obojętnochłonne [neutrofile] 45-65% leukocytów, mają zdolność ruchu i fagocytozy [pożerania], w wyniku której same obumierają i w postaci ciałek ropnych wchodzą w skład ropy. Są 1. linią obrony org. p-ko inf. bakt., gdyż kierują się do ognisk zapalnych, pożerają i niszczą bakterie. kwasochłonne [eozynofile] 2-5% leuk. mają zdolność ruchu unieszkodliwiają białka obcogatunkowe, zwalczają reakcje uczuleniowe, [rozkładają histaminę]zasadochłonne [bazofile] do 2% leuk. w reakcjach z alergenem [subst. uczulającą] z bazofilów są uwalniane subst. o silnym dział. biolog.: histamina, heparyna.
Układ odpornościowy jest starannie zaprogramowany do ochrony organizmu przed inwazją drobnoustrojów oraz przed rozwojem chorób nowotworowych.Na powierzchni drobnoustrojów i zmien. nowotworowo komórek są antygeny, tj. subst. p-ko którym jest skierowana swoista obrona.Układ odpornościowy wytwarza p-ciała [immunoglobuliny], które potrafią rozpoznawać antygeny i następnie je usuwać. Istnieje 5 klas immunoglobulin: IgA, IgD, IgG, IgM, IgE.Antygenami nazywamy czynniki wywołujące reakcje obronne [immunologiczne]. Są to najczęściej związki białkowe rozpoznawane jako obce i wywołujące wytwarzanie p-ciał.Nie wszystkie ciała obce są antygenami. Własności antygenowe mają specjalne ugrupowania chemiczne zwane haptenami.Limfocyty B. Powstają w szpikudo tk. chłonnych i do krwiLimfocyty Tdo grasicy.W tych miejscach limfocyty uczą się rozpoznawać jeden z tysięcy różnych antygenów [nabierają „immunokompetencji”]Kompetentne limfocyty mają na swojej pow. tzw. receptor i mogą za jego pomocą rozpoznać w każdej chwili napotkany wrogi antygen. Receptor jest zmianą biochem. bł.kom. a nie strukturą anatomiczną.Posiadanie przez limf. receptora na pow. jest zaprogramowaniem do zaatakowania swoistego antygenu, zanim go jeszcze napotka.
Limf. B z chwilą zetknięcia się z swoistym antegenem zaczyna się intenesywnie mnożyć; powstają:komórki plazmocyty, żyjące 4-5 dni. W tym czasie kom.plazm. wytwarza do 2 000 cząstek p-ciał [immunoglobulin]/s do krążenia ogólnego,kom. pamięci immunol., żyją przez wiele dziesiątków lat.Jest to pierwotna odp. immunol, kt. trwa kilka dni a gospodarz staje się chory.Krążące p-ciała [immunoglobuliny] chronią organizm przez wiązanie i unieczynnianie toksyn białkowych, blokowanie wiązania wirusów i bakterii z komórkami gospodarza.Powtórne zetknięcie z tym samym antygenem wtórną odp. immunologiczną Jest ona szybsza i skuteczniejsza niż odp. pierw.Posiadanie odpowiednich. kom. pam. immunol.odporność na dany antygen=brak choroby lub łagodny przebieg.Limfo. T nie wytw. p-ciał; lecz działają bezpośrednio p-ko antygenom wewn. komórek. Ogrywają one także ważną rolę w przeszczepianiu narządów i obcych tkanek. Limfo. T uczą się rozpoznawać zespoły antygenów właściwych dla bakterii i wirusów w grasicy. Bakt. i wir. zmieniają antygeny zdrowych kom. i dlatego limfo.T niszczą tylko zakażone kom.Z chwilą zetknięcia kompetentnych limfo.T z odp. antygenem powstają:komórki zabijające T [cytotoksyczne T]; atakują i niszczą błonę komórki organizmu z obcym antygenem. Odsłonięte antygeny wewnątrzkomórkowe mogą teraz być zaatakowane przez limfocyty B. kom. pam. immunologicznej.Grupy krwi Krwinki czerwone mają swoisty antygen A lub B. W zależności od tego, jakiego rodzaju antygen grupowy znajduje się w tych krwinkach danej osoby, jej krew zalicza się do grupy A, B, AB (zawiera jednocześnie oba antygeny A i B), bądź też do grupy O (nie zawiera żadnych antygenów).
Układ dokrewny
Do układu dokrewnego zalicza się gruczoły dokrewne (wewnątrzwydzielnicze). Są to gruczoły nie mające przewodów wyprowadzających, ale wydzielające wprost do naczyń krwionośnych (i limfy) substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ustroju - hormony.
Przysadka mózgowa nadrzędny gruczoł wielkości małego orzech laskowego i wadze 0,5 - 1 grama. Położona w pobliżu skrzyżowania nerwów wzrokowych, mieści się w zagłębieniu kości klinowej. Wyróżnia się w niej dwie główne części:
- płat przedni, zbudowany jest z tkanki nabłonkowej. Zajmuje on szczególną pozycję w funkcjonowaniu przysadki, gdyż produkuje i wydziela hormony tropowe wpływające bezpośrednio na czynność pozostałych gruczołów dokrewnych a także hormon wzrostu, prolaktynę i hormon lipotropowy
- płat tylny, jest zbiornikiem oksytocyny i wazopresyny wydzielanych przez podwzgórze.
Szyszynka leży na powierzchni grzbietowej międzymózgowia. Zbudowana jest ze zrazików oddzielonych tkanką łączną. Wywiera znaczący wpływ na rozwój gruczołów płciowych w okresie dojrzewania.
Tarczyca to gruczoł o wadze 40 g położony po obu stronach na bocznych płytkach chrząstki tarczowatej krtani. Składa się z dwóch płatów bocznych połączonych ze sobą węziną (cieśnią). Hormony właściwe wydalane do krwi przez tarczycę to trójjodotyronina i tyroksyna.
Przytarczyce to zazwyczaj cztery maleńkie gruczoły położone na tylnych powierzchniach płatów bocznych tarczycy. Hormon przytarczyc - parathormon (paratyreoidyna) reguluje gospodarkę wapniowo fosforową ustroju.
Grasica to gruczoł położony w obrębie klatki piersiowej w tzw. śródpiersiu przednim, tuż za mostkiem. W pełni rozwinięta jest już u dzieci w wieku ok. 3 lat, ważąc ok. 37-40 g. W biegu życia stopniowo zanika a w okresie pokwitania zamienia się w grasicę tłuszczową (czynność gruczołu ulega osłabieniu). Grasica odgrywa istotną rolę w procesach odpornościowych oraz przemianę wapnia w ustroju, a więc i na procesy kostnienia.
Nadnercza leżą na górnych biegunach nerek. Są to małe parzyste gruczoły o wadze od 5-7 gram każdy. Nadnercze zbudowane jest z dwóch rodzajów tkanek:
- istoty korowej(pochodzenia mezodermalnego),
- istoty rdzennej (pochodzenia z tkanki nerwowej), wydziela hormon adrenalinę.
Komórki płciowe męskie:Wyróżnia się kilka pokoleń:spermatogonie-kom.macierzyste dla wszyst.kom.pł.męskich,stale się dzielące;spermatocyty I rzędu-największe kom.pł.,dzielące się okresowo;spermatocyty II rzędu i spermatydy,które przekształcają się w dojrzałe kom.pł.męskie-plemniki.Plemnik ma kształt podłużny,skł.się z główki,węzła przedniego,szyjki,węzła tylnego,witki,osłonki zew.i włókna osiowego.Przednia,zwężająca część główki to przebijacz,który ma znaczenie mechaniczne oraz z.enzymy ułatwiające przenikanie plemnika do jaja.Budowa plemnika jest dostosowana do jego ruchu oraz do czynności atakowania i przenikania do jaja.Kom.pł.żeńskie:jaja to kom.kuliste,największe w organizmie ludzkim.Zbudowane są z części korowej i z części wew.-endoplazmy.Jajo otoczone jest licznymi osłonkami.Owocyt I rzędu w wyniku podziału redukcyjnego przekształca się w owocyt II rzędu.W czasie tego podziału zostaje przez tzw.biegun animalny wydalone pierwsze ciało kom.(polocyt I),zaw.taką samą liczbę chromosomów co kom.macierzysta.Polocyt II zostaje wydalony przy przekształcaniu się owocytu II rzędu w owotydę- dojrzałe jajo,w wyniku pęknięcia wzgórka jajonośnego jajnika(owulacja).