Podatek dochodowy od osób fizycznych

Monika Kałużna

Lucyna Mielcarek

ZwIS gr.2

Podatek dochodowy od osób fizycznych ( Personal Income Tax ) jest przykładem podatku bezpośredniego. W Polsce wprowadzono go od 1992r. na mocy ustawy z 26 lipca 1991r. o podatkach dochodowych od osób fizycznych

(tekst jednolity Dz.U. z 2000r. nr 14, poz. 176).

Zasady jakim podlega podatek dochodowy od osób fizycznych:

• zasada powszechności podmiotowej, która oznacza, że podatek ten winien objąć wszystkie osoby uzyskujące dochód na obszarze jego obowiązywania.

• zasada powszechności przedmiotowej, która wymaga, by opodatkowaniu podlegał łączny dochód osoby fizycznej, a nie dochody z określonych źródeł przychodu. Dochód podlegający opodatkowaniu powstaje przez zsumowanie wszystkich dochodów osoby, która je uzyskuje. Konsekwencją powszechności przedmiotowej jest możliwość wyrównywania strat z jednego źródła przychodów z dochodami z innych źródeł.

• zasada opodatkowania „czystego” dochodu w ujęciu przedmiotowym polega na tym, że opodatkowaniu może podlegać jedynie dochód, który pozostaje do dyspozycji osoby uzyskującej go i może być przeznaczony na zaspokojenie jego potrzeb. Dochód „czysty” powstaje po odliczeniu od przychodów wydatków poniesionych w celu osiągnięcia tego przychodu.

• zasada opodatkowania „czystego” dochodu w ujęciu podmiotowym wiąże się z faktem, że podatek uszczupla dochód podatnika przeznaczony na zaspokajanie jego potrzeb.

Wymienione zasady są kryteriami według których ocenia się poprawność konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych.

Podmiotem opodatkowania są osoby fizyczne zamieszkałe na terenie Rzeczypospolitej Polskiej lub osoby, których czasowy pobyt trwa dłużej niż 183 dni. Jest to tzw. zasada rezydencji.

Osobą fizyczną jest człowiek od momentu urodzenia aż do śmierci. Człowiek ma podmiotowość prawną o ile rodzi się w państwie, którego system prawny te podmiotowość mu nadaje w momencie urodzenia.

Do pełnego uczestnictwa osoba fizyczna winna posiadać określone, przewidziane przez prawo kwalifikacje. Są nimi zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Specjalną kategorią podatników są tutaj małżonkowie. Możliwe jest ich łączne opodatkowanie za pośrednictwem tzw. ilorazu małżeńskiego, przy czym muszą zostać spełnione następujące zasady:

* pozostawanie we wspólności majątkowej;

* pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok

podatkowy;

* wyrażenie woli wspólnego opodatkowania złożone w

zeznaniu rocznym

Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych są wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub na podstawie odrębnych przepisów. Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów.

Dochodem według art.3 ustawy jest: „nadwyżka sumy przychodów uzyskanych z danego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym”. W takim brzmieniu dochód jest podstawą opodatkowania.

Przychodem są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przychód z tzw. źródeł nieujawnionych ustala się, przyjmując za podstawę sumę poniesionych w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonych w tym roku zasobów finansowych, nie znajdujących pokrycia w już opodatkowanych bądź wolnych od opodatkowania źródłach przychodów i posiadanych przedtem zasobach majątkowych

Dochód = Przychód - Koszty

Źródłem przychodów może być praca lub majątek.

Ustawa wymienia następujące źródła przychodów:

• stosunek pracy oraz umowy pokrewne, emerytura lub renta ( za tego typu przychody uważa się wszelkiego rodzaju otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń)

• działalność wykonywana osobiście (są to m.in. przychody z działalności artystycznej, naukowej, literackiej, oświatowej w tym z tytułu udziału w konkursach, stypendia sportowe, przychody sędziów)

• poza rolnicza działalność gospodarcza ( za przychody uważa się kwoty należne po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat;

• działy specjalne produkcji rolnej;

• nieruchomości lub ich część ( przychodem jest wartość czynszowa)

• najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o

podobnym charakterze;

• kapitały pieniężne i prawa majątkowe ( przychody z odsetek od pożyczek, wkładów oszczędnościowych, rachunków bankowych, obligacji, dywidend)

• odpłatne zbycie: nieruchomości; spółdzielczego własnościowego

prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego; prawa wieczystego

użytkowania gruntów;

• inne źródła: m.in. zasiłki pieniężne, alimenty (za wyjątkiem

alimentów na rzecz dzieci), dotacje, subwencje, a także

przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach

.

Podatek dochodowy od osób fizycznych nie dotyczy następujących rodzajów przychodów:

• z działalności rolniczej i leśnej (uprawy zbóż, hodowli zwierząt)

• z gospodarki leśnej;

• podlegających przepisom podatku od spadków i

darowizn (przedmiotem podatku od spadku i darowizn jest nieodpłatne nabycie rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku lub darowizny)

• wynikających z czynności, które nie mogą być

przedmiotem prawnie skutecznie umowy.

Koszty uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są to wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów.

W ustawie można wyodrębnić 3 zasadnicze sposoby ustalania kosztów uzyskania przychodu:

1. w przypadku podmiotów zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz podatkowej księgi przychodów i rozchodów, koszty te ustala się na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg;

2. w przypadku niektórych przychodów ustawa określa wielkość kosztów np. dla twórców praw autorskich koszty te zostały ustalone na 50%, a w przypadku umów zlecenia na 20%;

3. w niektórych przypadkach przychód jest równy dochodowi, zatem niema kosztów uzyskania przychodu.

Ulga podatkowa to przewidziane w przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku.

Według kryterium podmiotowo-przedmiotowego ulgi podatkowe przysługujące podatnikom podatku dochodów osobistych można podzielić na 2 grupy:

• przysługujące podmiotom prowadzącym działalność

gospodarczą;

• przysługujące podmiotom nie prowadzącym działalności

gospodarczej.

W każdej z tych grup można wymienić kategorie:

• ulga polegająca na odliczeniu od uzyskanego dochodu;

• ulga polegająca na odliczeniu od podatku;

• ulga polegająca na zastosowaniu niższych stawek

podatkowych.

Ulgi można także podzielić na:

• uwzględniające poniesione przez podatnika koszty

związane z uzyskaniem przychodu (np. z tytułu składek na

ubezpieczenie zdrowotne)

• stanowiące zwrot kosztów związanych z egzystencją

podatnika ( np. ulgi z tytułu rehabilitacji

podatnika będącego osobą niepełnosprawną

• ulgi o charakterze rodzinnym ( np. związane z rehabilitacją

niepełnosprawnych członków rodziny)

• ulgi o charakterze stymulacyjnym ( np. darowizny na cele społecznie

użyteczne)

• ulgi mające charakter zabiegu technicznego( np. zwrot niezależnie

pobranych rent)

Od dochodu można odliczyć:

* składki na ubezpieczenia społeczne;

* zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenie

emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe;

* dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń,

które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu;

* wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem

wykonywania czynności życiowych poniesionych przez podatnika

będącego osobą niepełnosprawną bądź, na którego utrzymaniu są

osoby niepełnosprawne;

* darowizny przekazane na cele określone w ustawie o działalności

pożytku publicznego oraz organizacjom prowadzącym taką działalność,

( sfera zadań publicznych o której mowa obejmuje zadania w zakresie:

- działalności charytatywnej

- pomocy społecznej

- działalności na rzecz mniejszości narodowych

- ochrony i promocji zdrowia

- pomocy ofiarom katastrof

- porządku i bezpieczeństwa publicznego

- działalności wspomagającej rozwój gospodarczy

* faktyczne poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od

kredytu udzielonego podatnikowi, na sfinansowanie inwestycji mającej na

celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych;

* ulga podatkowa dla rodziców

Od obliczonego podatku można odliczyć:

• kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne;

• wpłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego;

• od świadczeń otrzymanych przez emerytów lub

rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z

zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem

pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem

pracy, z zastrzeżeniem - w wysokości 10%

należności.

Stawki podatkowe określają wielkość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania i mają w tym podatku charakter stawek progresywnych. Obecnie wynoszą one: 19%, 30%, 40%.

Skala podatku dochodowego na 2008 rok:

Zeznania podatkowe

Według ustawy (art.45) zeznanie podatkowe należy złożyć po zakończeniu roku podatkowego w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Podatnicy podatku dochodowego są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty, gdy przychód jest mniejszy od poniesionych kosztów) w roku podatkowym.

Podatnicy składają następujące zeznania:

* PIT 36 formularz ten przede wszystkim składają podatnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarcza opodatkowaną według skali podatkowej, a także uzyskali dochody z zagranicy.

* PIT 36L składają podatnicy, którzy osiągnęli dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowane 19% podatkiem. Formularz ten jest przeznaczony wyłącznie dla podatników rozliczających się indywidualnie.

* PIT 37 składają podatnicy, którzy uzyskali przychody opodatkowane na ogólnych zasadach według skali podatkowej wyłącznie ze źródeł mających miejsce na terytorium Rzeczypospolitej za pośrednictwem płatników i nie prowadzili działalności pozarolniczej.

* PIT 38 składają podatnicy, którzy uzyskali przychody opodatkowane 19% podatkiem.

LITERATURA:

• Ustawa z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity

Dz.U. z 2005r. nr 14 poz. 176.

• Andrzej Wernik, Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

2007;

• Wiesława Ziółkowska, Finanse publiczne. Teoria i zastosowanie., Wydawnictwo

Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2000;

• Jan Głuchowski, Polskie prawo podatkowe, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis;

• Elżbieta Malinowska-Misiąg, Wojciech Misiąg, Finanse publiczne w Polsce,

Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007;

• Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

7

---