W S T Ę P D O P R A W O Z N A W S T W A
3 WYKŁAD
CD………..
Prawo rodzinne i opiekuńcze - zaliczane niekiedy do prawa cywilnego obejmujące przepisy o małżeństwie, pokrewieństwie, opiece, kurateli o stosunkach między małżonkami, rodzicami a dziećmi itp.
Prawo handlowe - normujące stosunki wynikające z czynności handlowych.
Prawo wekslowe i czekowe - ustalające warunki ważności weksli i czeków oraz normujące obrót nimi.
Prawo pracy - normujące całokształt tzw. stosunków pracy między pracownikami a pracodawcami oraz kwestie związane z zatrudnieniem takie jak ubezpieczenie społeczne, rozstrzyganie sporów ze stosunków pracy, ochrona i bezpieczeństwo pracy .
Prawo rolne - regulujące własność i użytkowanie ziemi na cele rolnicze i pozarolnicze.
Prawo międzynarodowe prywatne - normujące stosunki z prawa cywilnego z prawem rodzinnym włącznie oraz prawa pracy w którym występuje element obcy.
Prawo międzynarodowe publiczne - regulujące stosunki między suwerennymi państwami, między państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz między organizacjami międzynarodowymi zarówno w czasie wojny jak i pokoju.
Prawo kanoniczne - obowiązujące w Kościele, reguluje obowiązki wiernych, hierarchiczny ustrój władz Kościoła i kwestie kar stosowanych przez Kościół oraz tryb rozstrzygania spraw spornych.
Zasady systemu prawa:
Czyli takie reguły, które uznajemy za podstawowe ze względu na cały system prawa.
Wyróżniamy je następująco:
ethos - czyli zasady systemu prawa wynikające z nigdzie w tekstach prawnych nie wyrażonych wprost założeń, zasad ustroju.
zasady lex - czyli normy istniejącego prawa oceniane jako zasadnicze, fundamentalne.
Dla funkcjonowania systemu prawa niezbędne jest spełnianie, respektowanie 4 podstawowych zasad jedności systemu prawa:
socjologiczna - rozumiana jako jedność systemu prawa ze względu na uwarunkowanie przez czynniki społeczno-ekonomiczne (bazę ekonomiczną)
teologiczna - jedność ta polega na tym, że normy obowiązujące w danym państwie służą interesom społecznym jakim służy państwo.
materialna (rzeczowa) - polegająca na tym, że ogół norm prawnych tworzą spójną całość w sensie związków rzeczowych (materii którą regulują).
formalna, logiczna, techniczna - związana z tym, że prawo obowiązujące w danym państwie, nauka prawa charakteryzuje jako system rozumiany jako zbiór norm obowiązujących w określonym państwie w określonym czasie.
Sposób powstawania prawa:
Źródła prawa można ujmować następująco:
poznania prawa - czyli wszystkie czynniki mogące dostarczyć informacji o prawie, które muszą posiadać cechy autentyczności, pierwotności, wierności i autorytatywności.
powstawania prawa - rozumiane jako źródła prawa w znaczeniu materialnym czyli wszelkie czynniki wpływające na ukształtowanie się takiej a nie innej treści przepisów prawnych oraz jako prawa w znaczeniu formalnym czyli działanie organów państwa w sensie prawotwórczym albo też efekty tej działalności w znaczeniu materialnym a w znaczeniu formalnym przyczyny obowiązywania normy.
obowiązywania prawa - czyli czynniki powodujące, że reguła zachowania zyskuje moc reguły prawa.
W Polsce : prawo stanowione.
Przez stanowienie prawa rozumiemy określone działanie ciał jednoosobowych lub zespołowych, którym przyznano kompetencje do wydawania nowych przepisów prawnych.
Każda decyzja stanowienia prawa nabiera mocy na podstawie normy kompetencyjnej ustanawiającej warunki, których spełnienie powoduje, że dana decyzja staje się prawem obowiązującym.
Warunki te są formalne czyli określające procedurę zgodnie z którą powinno odbywać się stanowienie prawa i materialne określające rodzaj spraw, treść przepisu, który w danym trybie może być ustanowiony.
Podstawą tworzenia prawa w państwach o systemach prawa stanowionego jest ustawa zasadnicza czyli Konstytucja.
Konstytucja to akt normatywny, który zajmuje najwyższe miejsce w państwie w hierarchii aktów.
Ustawa to normatywny akt prawny wydawany przez uprawniony organ władzy zwierzchniej w Państwie w którym nadano taką nazwę.
Tryb ustawodawczy:
inicjatywa ustawodawcza
projekt trafia do marszałka który sprawdza go pod względem formalnym
I czytanie w Sejmie
trafia do właściwych komisji - kończy się sprawozdaniem
II czytanie
debata, dyskusja
poprawki
III czytanie
głosowanie
Senat jw.
do Prezydenta do podpisu lub weto.
Quorum - najmniejsza liczba członków w parlamencie niezbędna do tego, żeby podejmowane przezeń decyzje były ważne: „za”, „przeciw”, „wstrzymuje się”.
Wyróżniamy następujące rodzaje większości:
zwykła (względna) jeżeli „za” oddano większą liczbę głosów niż na każdą z pozostałych możliwości np. 199 (quorum+1)
bezwzględna jeżeli „za” wypowiedziała się ½ + 1 osoba z ogółu obecnych uprawnionych do głosowania
większość kwalifikowana (większa od bezwzględnej)
Rozporządzenia:
Różnic między rozporządzeniem a ustawą dopatruje się w płaszczyźnie formalnej (chodzi o inną moc prawną) i przedmiotowej (ustawa reguluje stosunki mające charakter zasadniczy i trwały natomiast rozporządzenie odnosi się do tego co z istoty swej jest zmienne mając na celu wykonywanie przepisów ustawy w sposób odpowiadający aktualnym warunkom i okolicznościom).
Źródłem prawa są również akty wewnętrzne:
Przepisy konstytucji upoważniają Prezydenta RP, Premiera, Radę Ministrów do wydawania aktów o charakterze wewnętrznym w formie uchwał.
Inkorporacja - to ułożenie i opublikowanie usystematyzowanego zbioru wydanych już uprzednio przepisów prawa.
Kodyfikacja - to metoda polegająca na usunięciu z obowiązującego prawa nagromadzonych archaizmów, mnogości zwyczajów itp. Ma na celu zastąpienie licznych ustaw dot. danej sfery stosunków jednym aktem prawnym zwanym najczęściej kodeksem.
Prawo zwyczajowe - w Polskim systemie prawa nie jest źródłem prawa wewnętrznego RP a jego znaczenie podkreśla się głównie w prawie międzynarodowym i w handlu międzynarodowym.
Umowa - obecnie w prawie wewnętrznym rzadko występuje choć znane są umowy społeczne np. tzw. umowy sierpniowe.
Umowa stanowi natomiast jedno z podstawowych źródeł prawa międzynarodowego.
Religia - w Polskim systemie prawa (prawo religijne, kościelne) prawem nie jest.
4