WYKŁAD 5 (12.11.1998)

HERBERT SPENCER (1820 - 1903)

• Ewolucjonizm

1. wpłynął na nauki społeczne

2. wywodzi się z biologii (od Darwina)

3. źródłem ewolucjonizmu była myśl T.Malthusa (anglikańskiego pastora)

• jego myśl ekonomiczna odwoływała się do demografii, do wzorów matematycznych

• istnieją 2 elementy: przyrost ludności oraz zasoby materialne (wzrastają one nieproporcjonalnie)

• ludzie są skazani na niedostatek materialny właśnie ze względu na te 2 wielkości

• ta dysproporcja rodzi kulturę, inteligencję , co zainspirowało ewolucjonizm

4. główne założenia ewolucjonizmu:

• o jednorodności świata społecznego (rzeczywistość społeczna jest z natury wszędzie taka sama)

• jednolitość natury ludzkiej

• genetyzm - wszystko ma swoje pochodzenie, jest powiązane łańcuchem; wyjaśnić zjawisko to wskazać jego pochodzenie

• przekonanie o istnieniu praw (uniwersalistycznych)

• zmienność - wszystko ewoluuje, zmienia się

• konieczność dokonywania się tych zmian - są one odpowiedzią na potrzeby społeczne

• zmiany dokonują się wg określonych sposobów m.in. dyfuzja kulturowa - kontakt z inną kulturą

• zmiany mają charakter globalny tzn. zmiana w każdej sferze życia pociąga za sobą zmiany w innych sferach

• postęp - zmiany w określonym kierunku; postęp przypisywany jest wszystkim społeczeństwom, ale każde znajduje się na innym etapie

• ewolucjonizm formułował obiektywne kryteria wyższości i niższości (porównywanie np.: różnych przemian co do stopnia rozwoju, postępu) - wzorem tych kryteriów była Europa Zachodnia

• Herbert Spencer:

1. Instytucje społeczne wg Spencera:

1. w naturze człowieka 2 cechy, które są sprzeczne:

• człowiek jest egoistą

• człowiek jest istotą, która działa w grupie, by zapewnić sobie rozwój

2. rozwiązanie tej sytuacji stanowią instytucje społeczne

3. typy instytucji (które ewoluują, rozwijają się):

• instytucje domowe (rodzina)

• instytucje obrzędowe (obyczaje)

• instytucje polityczne (państwo, wojsko)

• instytucje kościelne, instytucje zawodowe, instytucje przemysłowe

4. cechy instytucji społecznych:

• tworzą się spontanicznie, nie są tworem świadomym

• są odpowiedzią na potrzeby społeczne

• ewoluują pociągając za sobą zmiany rzeczywistości społecznej

• są ściśle ze sobą związane - istnieje system instytucji

• posiadają stan równowagi, naruszeniem tego stanu było wykonywanie funkcji przezz instytucję, która nie była do tego powołana

2. Rzeczywistość społeczna (2 sfery):

1. organizacja społeczna i biologiczna są podobne w:

• wzrost masy

• wewnętrzne zróżnicowanie funkcji

• różne funkcje w obrębie jednego systemu

• funkcjonowanie jednych części ma konsekwencje dla całości

• istnieje sfera funkcji podstawowych

2. organizacja społeczna i biologiczna są różne:

• społeczeństwo nie ma formy w sensie fizycznym

• społeczeństwo jest rozproszone w przestrzeni; komunikacja funkcjonująca w przestrzeni warunkuje istnienie społeczeństwa (język jest taką właśnie formą komunikacji)

• świadomość w społeczeństwie jest rozproszona między poszczególne jednostki

3. Wizja życia społecznego to nominalizm socjologiczny wzbogacony formułą wzajemnego oddziaływania pomiędzy jednostkami, które może być przyczyną modyfikacji społecznych

4. Ewolucja życia społecznego

1. w rzeczywistości dokonuje się ewolucja (3 fazy):

• faza nieorganiczna

• faza organiczna

• faza ponad organiczna (życie społeczne, kultura)

kolejna faza zawiera prawa z poprzedniej i dodaje nowe

2. rzeczywistość społeczna jest nadbudową na rzeczywistość biologiczną

3. ewolucja poszczególnych społeczeństw ma charakter zróżnicowany, występują regresje i okresy zastoju

4. wizja przebiegu ewolucji:

• klasyfikacja:

• społeczeństwa w miarę rozwoju komplikują się wewnętrznie

• jednokierunkowa, liniowa ewolucja

• typologia (2 bieguny, 2 teoretyczne wizje społeczeństwa) :

• społeczeństwo militarne i industrialne

• w miarę rozwoju społeczeństwo militarne przechodzi w społeczeństwo industrialne

• elementy z obu typów są wymieszane, w zależności od momentu ewolucji jeden z nich przeważa

• to co decyduje o zachowaniu jednostki w społeczeństwie militarnym to przewaga działań kolektywnych, dążenie do obrony lub ekspansji, obowiązkowa współpraca, regulacja zachowań poprzez nakazy i zakazy

• to co decyduje o zachowaniu jednostki w społeczeństwie industrialnym to pokojowa wymiana indywidualnych usług, , dobrowolna współpraca oparta o umowę, działanie zasady sprawiedliwości, regulacja zachowań poprzez zakazy

• stosunki między państwem, a jednostką w społeczeństwie militarnym - racją bytu jednostki jest państwo

• stosunki między państwem, a jednostką w społeczeństwie industrialnym - racją bytu państwa są jednostki

• społeczeństwo industrialne:

• wolność, niewiele ograniczeń

• zachęca się do tworzenia organizacji, w których jednostka będzie mogła wyrazić się jako jednostka

• struktura ma charakter zdecentralizowany

• stratyfikacja społeczna: elastyczna i otwarta, istnieje możliwość wymiany

• aktywność gospodarcza: utrata niepodległości ekonomicznej, współzależność gospodarcza, wolny handel

• cenione cechy jednostek to: niezależność, poszanowanie innych, odporność na przymus, kreatywność, prawdomówność

• społeczeństwo militarne:

• ogranicza własność i wolność, realizuje cele ogólno - społeczne

• struktura ma charakter scentralizowany

• stratyfikacja społeczna: trwały podział społeczny, zasada dziedziczności

• rodzaj aktywności gospodarczej: ekonomiczna niepodległość, samowystarczalność, protekcjonizm handlowy

• cenione cechy jednostek to: patriotyzm, odwaga godność, lojalność, posłuszeństwo, zaufanie do władzy, dyscyplina

HERBERT SPENCER

1

1

Wykłady z socjologii klasycznej

(c) Yareth

---