Banki
W Polsce struktura bankowa jest dwuszczeblowa i składa się na nią Narodowy Bank Polski (bank centralny) i banki handlowe, komercyjne.
Narodowy Bank Polski
Narodowy Bank Polski jest bankiem państwowym i realizuje on cztery podstawowe funkcje w gospodarce:
jest emitentem pieniądza gotówkowego, czyli papierowych biletów bankowych i bilonu - przez co określa on charakterystykę całego obiegu pieniężnego,
pełnienie funkcji "banku banków" - bank centralny może kredytować działalność banków i ma duży wpływ na ich funkcjonowanie m. in. poprzez wysokość rezerw obowiązkowych
wykonywanie funkcji usługowych dla rządu - bank centralny prowadzi rachunki rządowe, gromadzi przychody i realizuje wydatki, ponadto sprzedaje obligacje i bony skarbowe w celu pokrycia deficytu budżetowego państwa,
prowadzenie kontaktów pieniężno-kredytowych z zagranicą - np. ustalanie reguł wymiany własnej waluty.
Banki handlowe
Jednak najważniejszą rolę w gospodarce kapitalistycznej odgrywają banki handlowe, będące prywatną własnością. Banki pośredniczą między właścicielami wolnych środków pieniężnych a kredytobiorcami. Działalność kredytowa, czyli udzielanie kredytów jest dla banków źródłem zysków. Dochodem jest różnica między płaconymi przez kredytobiorców odsetkami (wyższe), a odsetkami wypłacanymi deponentom (niższe).
Banki uniwersalne i specjalistyczne, zadania banków
W Polsce banki komercyjne są bankami uniwersalnymi, taki model został narzucony przez przepisy. Oznacza to, że bank wykonuje wiele czynności w wielu dziedzinach, nie specjalizuje się w jednej z nich. Obecnie od modelu silnie uniwersalnego się odchodzi i powstają banki specjalizujące się w obsłudze klientów indywidualnych, firm, operacji zagranicznych czy konkretnej gałęzi gospodarki. Podmiot, który chciałby zostać bankiem musi spełnić bardzo wiele warunków zanim otrzyma pozwolenie na działalność, w tym warunki wysokości kapitałów. Banki mogą wykonywać wiele czynności w tym te mające związek z funkcjonowaniem rynków kapitałowych :
- świadczenie usług doradczych,
- nabywanie akcji innych podmiotów oraz innych papierów wartościowych,
- nabywanie jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,
- zaciąganie zobowiązań związanych z emitowanymi papierami wartościowymi.
Ustawa Prawo Bankowe przewiduje wiele szczegółowych ograniczeń, co do wysokości zaangażowania kapitału banku w poszczególne przedsięwzięcia i papiery wartościowe.
Towarzystwa ubezpieczeniowe
W Polsce przepisy Ustawa ubezpieczeniowej przewidują, że działalność ubezpieczeniową mogą prowadzić tylko zakłady ubezpieczeń mające formę spółki akcyjnej lub towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Kolejny wymóg to posiadanie zezwolenia Ministra Finansów i obowiązek oddzielenia firm prowadzących ubezpieczenia majątkowe od tych zajmujących się ubezpieczeniami na życie. Towarzystwa ubezpieczeniowe mogą być notowane na giełdzie, a tylko te papiery wartościowe, które są dopuszczone do publicznego obrotu są akcjami na okaziciela, pozostałe muszą być imienne.
Zasady inwestowania środków przez towarzystwa
Towarzystwa ubezpieczeniowe ze względu na swoją specyfikę, przy dokonywaniu inwestycji kierują się następującymi zasadami:
bezpieczeństwa - lokaty nie mogą być ryzykowne i towarzystwo musi mieć dużą pewność odzyskania zainwestowanych środków, z cechą bezpieczeństwa wiąże się także tworzenie rezerw i kapitału zapasowego, z których pokryje się ewentualne straty,
płynności - jest to czas niezbędny na spieniężenie lokaty - towarzystwo dąży do tego, żeby mieć płynne lokaty, aby w razie nagłego wzrostu poziomu odszkodowań mogło szybko zdobyć środki na ich pokrycie,
rentowności - czyli poziomu zyskowności - towarzystwo dąży do osiągnięcia najwyższej rentowności inwestycji nie zapominając jednak o zasadzie bezpieczeństwa,
dywersyfikacji lokat - polega ona na tym, że towarzystwo nie inwestuje większości środków w jedną inwestycje, stara się swoje środki podzielić na wiele inwestycji, z których część będzie bardziej rentowna, a część mniej, część bardzo płynna, a część trudniejsza do spieniężenia. Dywersyfikacja dąży do zapewnienia towarzystwu rentowności przy dużym bezpieczeństwie.
Nadzór państwowy
Nad całością działań towarzystw ubezpieczeniowych czuwa w Polsce Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń, którego zadaniem jest :
- ochrona praw i interesów osób ubezpieczonych,
- zapobieganie utraty płynności przez towarzystwa i ich braku wypłacalności,
- wydawanie zezwoleń na działalność brokera i pośrednika ubezpieczeniowego,
- kontroli towarzystw, brokerów i pośredników.
Ocena rynku ubezpieczeń
Ostatnie kilka lat wykazały, że rynek ubezpieczeń rozwijał się dosyć burzliwie. Kilka towarzystw zbankrutowało, a te nawet największe państwowe przez kilka lat nie wypełniało wszystkich ustawowych poziomów bezpieczeństwa. Jednak pomimo pewnych problemów rynek ubezpieczeń w Polsce się rozwija i z biegiem lat będzie stawał się coraz bezpieczniejszy. Trzeba podkreślić, że poziom składek ubezpieczeniowych rośnie wyraźnie wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa i w Polsce ciągle jest niski.
Stosunek składki ubezpieczeniowej do wartość PKB w 1998r
Państwo |
Składka/PKB |
Bułgaria |
1,1% |
Chorwacja |
2,9% |
Czechy |
3,1% |
POLSKA |
2,8% |
Rosja |
1,6% |
Rumunia |
0,6% |
Słowacja |
3,0% |
Słowenia |
3,4% |
Węgry |
2,5% |
Unia Europejska |
7,4% |
Źródło Business Central Europe |
|
Fundusze venture capital
Dla określania funduszy venture capital przyjęto w Polsce pojęcie funduszu wysokiego ryzyka. W tego typu fundusze inwestują fundusze inwestycyjne i emerytalne, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, prywatni przedsiębiorcy a nawet przedsiębiorstwa państwowe i same państwa.
Zadania funduszy venture capital
W zasadzie możemy powiedzieć, że fundusz venture capital :
dąży do osiągnięcia najwyższego zysku z kapitału,
wspiera działalność małych i średnich przedsiębiorstw,
aktywnie uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Owe działania funduszu są realizowane poprzez :
wykupywanie udziałów w firmach,
wspieranie i finansowanie działalności firm już istniejących,
zakładanie nowych firm, jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia zamierzeń funduszu.
Ocena funduszy venture capital
Fundusze venture capital są bardzo rozpowszechnione na Zachodzie, a zwłaszcza w anglosaskim kręgu kulturowym. Biorąc aktywny udział w nowych przedsięwzięciach wspierają rozwój małych firm, które nie mogłyby w inny sposób zdobyć kapitału. Dostarczane im nowoczesne technologie w połączeniu z innowacyjną, prywatną inicjatywą przynoszą bardzo dobre rezultaty. Istnienie tego typu instytucji w dużym stopniu przyczynia się do rozwoju gospodarczego państw. Przynoszą one nie tylko wzrost ilościowy, ale także jakościowy poprzez wprowadzanie nowych produktów czy lepszych metod zarządzania. Fundusz venture capital zarabia na sprzedaży udziałów, które wcześniej nabył i dzięki jego działaniom ich wartość wzrosła. Fundusz inwestuje długoterminowo ale dużego znaczenia nie ma dla niego dywidenda. Oczywiście inwestycje tego typu funduszy są ryzykowne, ponieważ nie wszystkie przedsięwzięcia przynoszą oczekiwany skutek, ale niewątpliwie z punktu widzenia gospodarki istnienie funduszy venture capital jest korzystne. W Polsce nie są one jeszcze wystarczająco rozpowszechnione, ale w USA istnieje ich ponad 600.