Pedagogika - ćwiczenia.
Funkcje i cele czasu wolnego.
Czas wolny - czas którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków, tj. nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem.
Czas wolny - czas bez obowiązków, przeznaczony na zajęcia dowolne - często utożsamiany z rekreacją ruchową.
Rekreacja, aktywny wypoczynek - forma aktywności umysłowej lub fizcznej podejmowana poza obowiązkami społecznymi, domowymi i nauką. Jest aktywnością dobrowolną, jej formy wynikają głównie z typu zainteresowań i miejsca pobytu człowieka - jest realizowana w czasie wolnym.
Przyczynia się do:
rozwoju zainteresowań i osobowości
podwyższeniu aktywności fizycznej
rozładowaniu napięcia nerwowego
zapobiega chorobom cywilizacyjnym.
Główne składowe czasu wolnego.
Odpoczynek - odreagowanie fizycznego zmęczenia i psychicznego znużenia - w spokoju, ciszy, kontemplacji, czasem w drzemce, raczej w samotności.
Ilość i rodzaj odpoczynku są warunkowane przez:
wiek
stan zdrowia
zawód
wzory kulturowe
poziom wiedzy o racjonalnym wypoczynku.
Zabawa - wielorakie formy rozrywki i różnorodne formy ekspresji - przeciwieństwo biernego wypoczynku. Stanowi odreagowanie nudy i monotonii.
Funkcje zabawy są uwarunkowane czynnikami demograficznymi i społeczno - kulturowymi.
Samorozwój - różnorodne formy dobrowolnego angażowania się w zajęcia rozwijające. Najbardziej ceniona przez pedagogów funkcja czasu wolnego (samokształcenie, doskonalenie duchowe, fizyczne, formy ekspresji artystycznej).
integracja - rozwój więzi społecznych
cele wychowania do czasu wolnego.
Ideał wychowania:
Najbardziej pożądane cechy osobowości jednostki do której zmierzamy.
Wszystko, co cenne i pożądane dla:
zdrowia psychicznego
wydolności i sprawności ruchowej
postawy ciała
odporności i urody.
Cel naczelny
Wywoływanie pozytywnych zmian w świadomości poprzez tworzenie własnego zespołu postaw i nastawień wyznaczających zachowanie podmiotu w stosunku do jego psychicznej i fizycznej postaci.
Cele szczegółowe:
Cele kierunkowe:
przekształcenie w pożądanym kierunku dyspozycji osobowościowych, które określają postawę wobec własnego zdrowia.
Wymagane są działania z zakresu sfery: poznawczej, uczuciowej, behawioralnej (nawyki w postawach w czasie wolnym).
Cele kształcenia:
odnoszą się do wiedzy, kontroli stanów emocjonalnych, wolicjonalnych, umiejętności i sprawności ruchowej, budowy i postawy ciała, wydolności organizmu, urody.
Cele etapowe
uwzględnia się tu fakt, iż z wiekiem zmniejszają się potrzeby i zainteresowania człowieka.
Wymaga to odmienności precyzowania celów etapowych w różnych okresach, np. szkolny, młodzieżowy, dorosły.
Cele operacyjne:
wytyczają konkretne rozwiązania praktyczne dotyczące wychowania do czasu wolnego
realizowane są w jednostkach operacyjnych, np. lekcja wf, zdrowotnego, rekreacyjnego.
Koncepcje rekreacji jako teorie naukowe dla wytycznych w organizowaniu czasu wolnego.
1. Aktywacyjna - wynikająca z natury człowieka (wrodzona potrzeba aktywności psychospołecznej)- stanowisko zajmowane przez przedstawicieli nauk biologicznych.
2. Homeostatyczna - rekreacja to sposób na zachowanie równowagi wewnętrznej (psychofizycznej) zachwianej w wyniku pracy, środowiska, współczesnej cywilizacji - zwolennikami biolodzy, ekolodzy.
3. Regeneracyjna - utożsamiająca rekreację z wypoczynkiem, jako lekarstwo na zmęczenie po pracy. Takie stanowisko prezentują fizjolodzy.
4. Zdrowotna - rekreacja jest niezbędnym czynnikiem w profilaktyce i terapii chorób cywilizacji. Stanowisko prezentowane przez lekarzy i higienistów.
5. Katartyczna - sposób na uwolnienie od stresu, napięć, wyładowanie negatywnych emocji. Stanowisko prezentowane przez psychologów.
6. społeczno-afiliacyjna - wg której rekreacja jest formą aktywności gdzie zaspokaja się potrzeby przyjaźni oraz kontaktów międzyludzkich. Stanowisko lansowane przez socjologów, psychologów społecznych.
7. kreacyjno wychowawcza - sposób na kształcenie i harmonijny rozwój człowieka - stanowisko pedagogów.
8. autoekspresji - samospełnienie , zgodne z cechami osobowościowymi, gry i zabawy mają charakter autoteliczny - stanowisko psychologów
9. kompensacyjna - rekreacja, jako forma aktywności wyrównująca braki w życiu codziennym - stanowisko fizjoterapeutów.
Funkcje rekreacji:
regeneracyjna lub wypoczynkowa
rozrywkowa
rozwojowa
kompensacyjna
kreacyjna (kierowanie nowych wartości np. zdrowotnych, postaw, zachowań)
katartyczna (oczyszczenie ze złych emocji)
integracyjna (nawiązanie więzi interpersonalnych
adaptacyjna (przystosowawcza do zmiennych warunków życia)
stymulacyjna (pobudzająca) rozwój psychofizyczny człowieka
korektywna (niwelująca) wszelkie odchylenia w rozwoju
społeczno ideologiczna (kształtująca postawy i świadomość zbiorową, np. polityka w aspekcie kontaktów i wyjazdów w turystyce zagranicznej).
ekonomiczna - rekreacja to zdrowy tryb życia, zmniejszenie zachorowań
poprawa jakości i wydajności pracy.
Wychowanie do czasu wolnego a wychowanie zdrowotne i wychowanie do kultury fizycznej. Zagadnienia wspólne i specyficzne.
Czas wolny - czas którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków, tj. nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem.
Czas wolny - czas bez obowiązków, przeznaczony na zajęcia dowolne - często utożsamiany z rekreacją ruchową.
Główne składowe:
odpoczynek
zabawa
samorozwój
integracja społeczna
wychowanie zdrowotne to wychowanie do zdrowego trybu życia. Zdrowie wg definicji ogłoszone przez światową organizację zdrowia to całkowity dobrostan człowieka, a nie tylko brak choroby lub niedomagania.
Zdrowie dla człowieka jest:
wartością życiową
zasobem dla społeczeństwa
środkiem codziennego życia.
Czynniki warunkujące zdrowie:
styl życia 50 - 60%
środowisko fizyczne 20 - 25%
czynniki genetyczne 15 - 20%
struktura organizacji służby zdrowia 10 - 15%
dekalog zdrowego stylu życia - powiązane z racjonalnym czasem wolnym:
wiedza o samym sobie
utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości.
ograniczenie w nadużywaniu leków
utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej
prawidłowe odżywianie
hartowanie się, uodparnianie
rozwijanie umiejętności w walce ze stresem
wyeliminowanie nałogów
życzliwość dla innych
optymizm w działaniu.
Pojęcie kultury fizycznej.
Aktywność skierowana na cielesną i duchową stronę bytu ludzkiego nosi nazwę kultury fizycznej.
Kultura fizyczna w ujęciu instytucjonalno - administracyjnym:
Kulturę fizyczną utożsamia się z sumą prozdrowotnych elementów jako: wychowanie fizyczne, sport wyczynowy, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa.
Charakterystyka elementów - powiązanie z czasem wolnym.
sport:
jest manifestacja zdolności nadnormalnej
jest jednoznacznym dążeniem do rekordu
jest zjawiskiem monomotywacyjnym (nastawionym bezpośrednio na sport lub zdrowie)
jest procesem aktywności fizycznej opartym na selekcji dynamicznej - przez to jest ograniczony w społecznym zasięgu
rekreacja:
jest odnową biologiczną i psychiczna człowieka
daje niewątpliwe efekty w sferze zdrowia psychicznego i somatyki (funkcja konserwacyjna)
w rekreacji człowiek i jego zdrowie staja się celem a nie narzędziem
rekreacja jest zjawiskiem polimotywacyjnym (ogólnodostępnym)
rehabilitacja
jest to kompleksowe i zespołowe działanie na rzecz osoby niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie, które ma na celu przywrócenie tej osobie pełnej lub maksymalnej dyspozycji do osiągnięcia sprawności fizycznej lub psychicznej, a także zdolności do pracy oraz brania czynnego udziału w życiu społecznym
rehabilitacja ruchowa ma na celu usprawnianie osób z dysfunkcją narządu ruchu.
wychowanie fizyczne
zawiera wszystkie wymienione składniki - sport, rekreację, rehabilitację.
Jest fundamentem kultury fizycznej - jest pojmowane współcześnie jako proces, który promuje ucznia do rangi podmiotu, tj. świadomego i aktywnego współtwórcy swojego rozwoju.
Osobista kultura fizyczna i kultura zdrowotna - powiązanie z racjonalnym czasem wolnym.
kultura fizyczna z perspektywy zdrowotnej:
podnoszenie sprawności i wydolności fizycznej organizmu poprzez trening
pomnażanie potencjału obronnego poprzez hartowanie organizmu
kultura fizyczna to dbałość psychiki o ciało
kultura fizyczna to ogół zachowań przebiegających według przyjętych w danym środowisku społecznym reguł i norm postępowania w celu:
dbałość o zdrowie człowieka
dbałość o poprawę jego postawy
dbałość o prawidłowy rozwój psychofizyczny oraz dbałość o rezultaty tych zachowań.
osobista kultura fizyczna.
każdy reprezentuje określony poziom własnej, osobistej kultury fizycznej, względnie wysoki bądź niski.
Kultury fizycznej trzeba więc poszukiwać wiec nie tylko na stadionach, boiskach, kortach, pływalniach, salach gimnastycznych, ale przede wszystkim w sobie samym, we własnym trybie życia, w swoich nawykach i przekonaniach.
osobista kultura fizyczna świadczy o:
poziomie świadomości potrzeb w zakresie pielęgnacji własnego ciała
poziomie nawyków związanych z normami higieny
zastosowań z pożytkiem dla zdrowia różnorakich form ćwiczeń ruchowych i wypoczynku po pracy
poziomu wiedzy o funkcjonowaniu własnego organizmu.
diagnozy w aspekcie kultury fizycznej
zaledwie 6-8% dorosłej frakcji społeczeństwa aktywnie uczestniczy w kulturze fizycznej
dla 60% młodzieży szkolnej jedyną zorganizowaną formą aktywności są lekcje wf w wymiarze 2-4 godzin tygodniowo
kultura fizyczna staje się świątecznym dodatkiem do życia
widoczne jest zatracanie wartości dbania o własne ciało
występuje potrzeba organizowania specjalnych akcji o charakterze prozdrowotnym (akcje uspołeczniające podnoszące świadomość prozdrowotną).
Główne składowe racjonalnego czasu wolnego:
odpoczynek
zabawa
samorozwój
integracja społeczna
składowe, które są ściśle związane z osobistą kulturą fizyczną i aspektami życia prozdrowotnego.
Teleologia - pogląd filozoficzny uznający, że w świecie istnieją prawa celowe. Zgodnie z teleologią coś istnieje lub dzieje się ze względu na coś innego, tzw. przyczyny sprawcze - przyczynowe, wyjaśnienie rzeczywistości.
Cel - wartość.
Cel - kres, punkt, do którego jest skierowane jakieś działanie. Dotyczy stanów mających nastąpić w przyszłości, co pozwala nam planować kierunek działania.
Cele wychowawcze - planowa działalność dydaktyczna zmieniająca do określonego efektu w wychowaniu jednostki. W działalności wychowawczej cel jest podstawowym elementem procesu wychowania. Działalność celowa w procesie wychowania odpowiada na pytanie:
co jest przedmiotem zabiegów wychowawczych?
po co wychowawca i wychowanek mają nawiązać interakcję wychowawczą?
Jak długo powinni współpracować, by uzyskać zmianę wychowawczą?
cele wychowania można analizować na kilku poziomach, a mianowicie:
ideału wychowania
celów naczelnych
celów szczegółowych
celów etapowych
celów operacyjnych.
Celem może być oddziaływanie na pewne dyspozycje psychiczne, fizyczne wychowanków albo pewne stany społeczne środowiska, w którym żyją.
W pierwszym przypadku mówi się o określonych kompetencjach intelektualnych ucznia, nawykach, postawach, zdolnościach i cechach osobowości.
W drugim przypadku o dyspozycjach sprawnościowych i somatycznych.
W trzecim przypadku cel jest wyrażony w kategoriach socjologicznych. Mówi się wtedy o rolach, normach społecznych, wzorach kulturowych, które miałyby charakteryzować społeczność klasy czy szkoły.
W kategoriach psychologicznych można wyróżnić cztery grupy celów”
kreatywne - wywołać, ukształtować, np. nowe zainteresowania lub przekonania. Wzór 0 - +
cele optymalizujące: zwiększyć, wzmóc, poszerzyć, np. zaangażowanie, wzór + - +++
cele minimalizujące - osłabić, ograniczyć (np. agresję) +++ - +
cele korekcyjne - przekształcić, zmienić (np. postawę), wzór - - +
funkcje celów wychowania:
cele stanowią punkt odniesienia, do których w procesie dydaktyczno - wychowawczym wszystko się przymierza i ocenia.
cele mają znaczenie regulacyjne, zabezpieczają przed nadmiernym rozb. Środków.
cele spełniają funkcję organizującą - porządkują treści, metody, formy organizacyjne w procesie wychowania.
cele mają charakter koordynujący, są ingerujące i mobilizujące, pobudzają entuzjazm
cele pełnią funkcję prospektywną - rozwijają i poszerzają działania.
cele zapewniają trwałość wartości.
Aby proces osiągania celów zaistniał, powinny się złożyć na niego następujące decyzje:
dotyczące istoty celu
dotyczące sposobu osiągnięcia celu
dotyczące środków osiągnięcia celu.
Określenie celów wychowania do organizacji czasu wolnego - taksonomia.
Taksonomia - nauka o zasadach i metodach klasyfikacji stanów. Jest nauką zajmującą się opisywaniem i tworzeniem jednostek.
Każda taksonomia powinna być:
poprawna pod względem naukowym
schierarchizowana - wyższe kategorie obejmują niższe kategorie składowe
praktycznie użyteczna w pomiarze
łatwa do przyswojenia i zastosowania
taksonomia celów wychowania do rekreacji w aspekcie motywacyjnym wg Bolesława Niemierko.
Poziom Kategoria
I Działania
uczestnictwo w działaniu - cele jest wywołanie zainteresowania. Wychowanek nie unik proponowanych mu zajęć, chętnie w nich uczestniczy, ale nie podejmuje ich z własnej woli
podejmowanie działań - celem jest doprowadzenie do tego, że wychowanek samorzutnie podejmuje określone formy aktywności rekreacyjnej, jest zaangażowany w te działania, samodzielnie organizuje sobie możliwości takich działań, ale czyni to jeszcze sporadycznie, niesystematycznie.
II Postawy
nastawienie do działania - celem jest doprowadzenie do tego że wychowanek posiada potrzebę systematycznego podejmowania określonych, wybranych przez siebie form aktywności rekreacyjnych. Jest on zadeklarowanym zwolennikiem tych działań i zachęca do nich innych. Brak mu jednak ukształtowanych potrzeb w aspekcie obranego działania.
System działań - celem jest doprowadzenie do tego, że wychowanek identyfikuje się z modelem pożądanych zachowań rekreacyjnych. Podejmuje je nawet w określonych okolicznościach. Stanowią one integralną część jego ukształtowanej osobowości - ma ukształtować potrzeby. Zachowania te są jego stylem życia - kształtuje się najwyższy poziom emocjonalnego zaangażowania.
wartości i cele edukacji do rekreacji.
Wartość - stan materialny lub duchowy, odnosi się do tego, co ceni człowiek lub grupa społeczna.
Do wyróżnienia tego, co ważne i cenione służą przekonania i przeżycia człowieka.
Rekreację należy rozpatrywać jako przekonania do wartości cenionych i wartości w przeżyciach.
Cele edukacji do rekreacji:
Cele użytkowe - praktyczne (rozwój fizyczny, kondycyjny, estetyczny - zgrabna sylwetka)
Cele witalne - prozdrowotne, wiedza w zakresie aspektów prozdrowotnych w uprawianiu rekreacji, wyrażająca się:
w roli aktywności ruchowej dla profilaktyki chorób cywilizacyjnych
w roli ogólnych zasad stosowania wysiłków fizycznych dla celów zdrowotnych
poznanie zasad aktywnego wypoczynku w profilaktyce zmęczenia
samokontroli stanu zdrowia
cele duchowe (rekreacja jako system wartości w odczuciu osobistym)
cele ideowe - wyższe cele (mający charakter polityczny, np. rekreacja - zdrowe społeczeństwo, religijne, np. buddyzm, organizacje chrześcijańskie np. YMCA
cele hedonistyczne - przyjemnościowe (wynikające z aktywności, relaksacji, emocjonalnych doznań).
W procesie rekreacji aktywnej realizowanej w czasie wolnym należy obrać kierunek oddziaływania nie przez ciało do osobowości lecz przez osobowość do ciała.
Aspekt ten wynika z głównych celów dotyczących kultury fizycznej.
Celem kształcenia i wychowania w zakresie kultury fizycznej jest stworzenie optymalnych warunków zapewniających dzieciom i młodzieży
harmonijny rozwój fizyczny. - dobór bodźców działających na cechy somatyczne, układu krążenia, oddychanie, nerwy, stosowanie w procesie nauczania i uczenia się ruchu zasad higieny pracy i wypoczynku, wytworzenie nawyków umiejętnego korzystania z czynników naturalnych, przystosowanie organizmu do życia w środowisku zurbanizowanym i przemysłowym.
kształcenie psychomotoryki - dobór odpowiednich środków rozwijających zdolności motoryczne, nauczanie i doskonalenie różnych form aktywności ruchowej, eksponowanie indywidualnych możliwości upodobań, zainteresowań, umiejętności ruchowych uczniów.
kształtowanie psychiki - rozwój cech osobowościowych zapewniających właściwą korelację między rozwojem fizycznym, umysłowym i emocjonalnym.
wyposażenie uczniów w niezbędny zasób wiedzy prozdrowotnej
kształtowanie charakteru i pożądanych postaw w działaniu prospołecznym (ułatwienie funkcjonowania w społeczeństwie)
kształtowanie estetyki ruchu (przez rytmikę i ekspresję artystyczną, dbałość o elegancje postawy, piękno, harmonię i swobodę ruchu).
cele i zadania związane z aktywnością rekreacyjną są uzależnione od zjawisk cywilizacyjnych. Należą do nich następujące procesy:
narastające tempo postępu technicznego wywołujące potrzebę samoobrony psychicznej i somatycznej
(...)