PRAWO CYWILNE
WYKŁAD
Prawo cywilne - charakterystyka gałęzi prawa
Prawo cywilne stanowi trzon prawa prywatnego:
rozróżnienie między prawem prywatnym i prawem publicznym:
w klasycznym ujęciu - definicja Ulpiana: prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa, prawo prywatne jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych jednostek
współcześnie prawo publiczne obejmuje regulacje odnszące się do organów państwa i relacji między organami władzy publicznej a obywatelami, a prawo prywatne odnosi się do regulacji stosunków pomiędzy równorzędnymi podmiotami - osobami fizycznymi i osobami prawnymi (to są podmioty prawa prywatnego)
Cechy prawa cywilnego:
reguluje stosunki między autonomicznymi podmiotami, którym przysługują ich własne, prawnie chronione interesy majątkowe i niemajątkowe (osobiste)
brak władczego podporządkowania jednego podmiotu drugiemu
obustronna autonomiczność podmiotów - samodzielnie regulują wzajemne stosunki (granice swobody działania podmiotów prawa cywilnego - prawa innych podmiotów i interes powszechny)
autonomia i swoboda działania podmiotów prawa cywilnego nie oznacza równorzędności tych podmiotów - niektóre z nich są uprzywilejowane w porównaniu ze swoimi partnerami w stosunku cywilnoprawnym (np. obrót konsumencki)
faktyczne stosunki między podmiotami prawa cywilnego też nie muszą być oparte na pełnej równorzędności - ale strony mają równe prawo ich kształtowania (w dowolny, także nierówny sposób, chociaż tu niekiedy prawo stawia ograniczenia, por. klauzule niedozwolone w obrocie konsumenckim)
Prawo cywilne ma następujące działy :
1. Część ogólna - reguluje kwestie dotyczące tzw. prawa osobowego (podmiotowość w prawie cywilnym), kwestie dotyczące przedmiotu stosunków cywilnoprawych (mienie, rzecz, przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne) oraz czynności cywilnoprawnych (z których najważniejsze to umowy), terminów i przedawnienia roszczeń w prawie cywilnym.
2. Prawo rzeczowe - jest to dział prawa cywilnego, który ma dwie podstawowe cechy: a) dotyczy rzeczy, b) jako prawo podmiotowe prawo rzeczowe jest prawem bezwzględnym (wszystkie podmioty mają obowiązek je respektować). Przepisy prawa rzeczowego normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych form korzystania z rzeczy (np. użytkowania).
3. Prawo zobowiązań - reguluje stosunki majątkowe o charakterze względnym, czyli prawa podmiotowe skuteczne tylko pomiędzy określonymi, konkretnymi podmiotami (stronami stosunku obligacyjnego), z których jeden jest wierzycielem, a drugi dłużnikiem.
4. Prawo spadkowe - normuje skutki prawne śmierci człowieka; śmierć nie powoduje wygaśnięcia większości praw i stosunków cywilnoprawnych dotyczących danej osoby, które przechodzą na jej następców prawnych - spadkobierców. Kwestie tego właśnie przechodzenia (dziedziczenia) i wszystkiego, co z tym związane (sporządzenie testamentu, zmiana testamentu, sytuacja prawna spadkobiercy, dział spadku itd.) są regulowane na gruncie prawa spadkowego.
5. Prawo rodzinne (regulacja w osobnym akcie prawnym - Kodeks rodzinny i opiekuńczy) - reguluje stosunki prawne związane z istnieniem rodziny, zarówno między członkami tej rodziny (krewnymi, powinowatymi, małżonkami, domownikami, osobami bliskimi), jak i między rodziną a osobami trzecimi.
6. Prawo na dobrach niematerialnych (wytwory ludzkiego umysłu mające wartość majątkową - prawo autorskie i prawo własności przemysłowej); regulowane w osobnych aktach prawnych, poza Kodeksem cywilnym.
Zasady prawa cywilnego
1. Zasada równości - czyli równego traktowania podmiotów prawa cywilnego w sferze stosunków cywilnoprawnych;
2. Zasada wykonywania praw podmiotowych z uwzględnieniem ich społeczno-gospodarczego
przeznaczenia oraz zasad współżycia społecznego;
3. Zasada ochrony dobrej wiary;
4. Zasada ochrony praw nabytych;
5. Zasada ochrony dóbr osobistych;
6. Zasada ochrony własności;
7. Zasada swobody umów - oznacza swobodę podmiotów prawa cywilnego w kształtowaniu wzajemnych relacji w drodze zawieranych między sobą umów. Wynika z szerszej, charakterystycznej dla prawa cywilnego zasady autonomii woli podmiotów prawa cywilnego, która odnosi się do wolności kształtowania swojej sytuacji prawnej (stosunków cywilnoprawnych) w drodze własnych czynności prawnych.
Swoboda umów obejmuje:
swobodę kształtowania treści umów
swobodę zawierania umów - czyli swobodę decydowania o tym, czy się umowę zawrze, czy nie, swobodę wyboru kontrahenta (osoby, z którą zawierana jest umowa) oraz swobodę zmiany treści lub rozwiązania istniejącego już stosunku umownego.
Co do zasady, podmioty prawa cywilnego mają pełną wolność decydowania o tych kwestiach. Swoboda umów może być jednak ograniczana - z uwagi na:
przepis ustawy (który np. nakazuje zawarcie określonej umowy - nie ma więc możliwości jej niezawarcia - albo zabrania zawierania określonych rodzajów umów, np. umowy o dziedziczenie, lub nie pozwala na uregulowanie stosunku umownego w jakiś sposób - np. sprzedawca nie może wyłączyć wobec konsumenta swojej odpowiedzialności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową)
zasady współżycia społecznego (czyli powszechnie akceptowane w społeczeństwie reguły moralne - np. uczciwość, rzetelność)
naturę zobowiązania - np. to, że umowa wiąże tylko osoby, które ją zawarły i nie można wymagać, by stosowały się do niej osoby trzecie, które umowy nie zawierały.
8. Zasada wykonywania zobowiązań (por. pacta sunt servanda)
9. Zasada pierwszeństwa dziedziczenia testamentowego przed ustawowym
Część ogólna prawa cywilnego
1. Podmioty prawa cywilnego
A. Osoby fizyczne
= człowiek od momentu urodzenia do momentu śmierci
moment śmierci to w zasadzie moment śmierci mózgowej (określa go lekarz w akcie zgonu), ewentualnie może to być moment wynikający z orzeczenia sądu:
stwierdzającego zgon - w przypadku, gdy śmierć danej osoby jest niewątpliwa (choć niekoniecznie znaleziono zwłoki), a akt zgonu nie został sporządzony, sąd oznacza termin zgonu przyjmując termin najbardziej prawdopodobny
uznającego daną osobę za zmarłą - to dotyczy osób zaginionych; w zasadzie, po upływie 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym ostatni raz widziano daną osobę, można ją uznać za zmarłą; termin zgonu oznacza sąd na podstawie terminu najbardziej prawdopodobnego, a jeżeli tego nie da się ustalić, przyjmuje się za tę datę pierwszy dzień terminu, w którym uznanie za zmarłego stało się możliwe
osoby fizyczne indywidualizują takie dane, jak imię i nazwisko, stan rodzinny (od kogo pochodzi), stan cywilny (dotyczący małżeństwa), płeć, wiek; osoby fizyczne są ewidencjonowane w systemie PESEL.
Atrybutem (prawnie chronionym) każdej osoby fiz. są dobra osobiste:
nie ma definicji legalnej tego pojęcia - ale generalnie chodzi o uznawane przez system prawny wartości, obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność, godność, pozycję w społeczeństwie; wyraz poszanowania dla przyrodzonej godności człowieka, jego indywidualności, osiągnięć, tego, co sobą reprezentuje; dobra osobiste mają charakter niemajątkowy
rodzaje dóbr osobistych osoby fizycznej:
życie, zdrowie i nietykalność cielesna
wolność - zarówno w sensie fizycznym, jako swobodna przemieszczania się itd., jak również w znaczeniu psychologicznym
cześć człowieka - tu mieści się tzw. dobra sława i dobre imię człowieka; o tym, czy zostały one naruszone, decyduje nie tylko subiektywne odczucie danego człowieka, ale również oceny i obyczaje obowiązujące w społeczeństwie; nie jest naruszeniem czci rzetelna, czy oparta na faktach krytyka danej osoby
swoboda sumienia
nazwisko i pseudonim - można żądać, by inna osoba się nimi bezprawnie nie posługiwała
stan cywilny - chodzi tu o takie cechy, jak płeć i relacje rodzinne
wizerunek - generalnie, obowiązuje zakaz rozpowszechniania czyjegoś wizerunku bez jego zgody, ale istnieją od tej zasady wyjątki:
dotyczące osób powszechnie znanych, których wizerunek wykonano w zw. z pełnioną przez nie funkcją publiczną (polityczną, społeczną czy zawodową)
dotyczące osoby stanowiącej szczegół pewnej całości, np. sfilmowanej w tłumie idącym ulicą czy na jakiejś imprezie masowej
listy gończe
jeżeli dana osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie
tajemnica korespondencji - dotyczy listów nie tylko „papierowych”, ale także elektronicznych i rozmów prowadzonych przez komunikatory internetowe
nietykalność mieszkania - przeszukanie mieszkania może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony; naruszeniem tej nietykalności mogą też być utrudnienia w korzystaniu z mieszkania, które stawia współlokator
twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska - tutaj chodzi tylko o ochronę w sferze niemajątkowej, np. ochronę autorstwa
kult po osobie zmarłej - uprawnienie do pochowania bliskich zmarłych, ich przeniesienia lub ekshumacji, ceremonii religijnych, wybudowania nagrobku i pielęgnacji grobu
integralność seksualna - w ramach jej przysługuje nam prawna ochrona przed różnymi postaciami seksualnego molestowania, co szczególnie wyraźnie jest uwidocznione w przepisach prawa pracy (ale także podlega ściganiu na podstawie przepisów prawa karnego)
prywatność - obejmuje zdarzenia z życia człowieka związane z życiem rodzinnym, seksualnym, stanem zdrowia, przeszłością, sytuacją majątkową, w tym uzyskiwanymi dochodami
naruszeniem tej sfery są zachowania, które godzą w spokój psychiczny człowieka, np. śledzenie, podsłuchiwanie (bezprawne), nawet jeżeli ich efekty nie zostaną opublikowane
ochrona prywatności jest nieco ograniczona w przypadku osób publicznych, które np. muszą składać oświadczenia majątkowe; generalnie jednak - wszelkie ingerencje w ich prywatność muszą dotyczyć pełnionej przez nich funkcji publicznej i być tym uzasadnione
tutaj mieści się też ochrona danych osobowych - zbieranie i przetwarzanie są dopuszczalne jedynie za zgodą danej osoby
korzystanie z wartości środowiska naturalnego - dbanie o czystość środowiska stanowi obowiązek wszystkich obywateli i w szczególności władzy publicznej; jeżeli w wyniku zaniedbań w tej dziedzinie doznają uszczerbku inne dobra osobiste człowieka typu zdrowie, możliwość korzystania z mieszkania - przysługuje mu ochrona prawna
B. Osoby prawne
= osobami prawnymi są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną
osoba prawna uzyskuje osobowość prawną z momentem wpisania jej do właściwego rejestru
osobom prawnym również przysługują dobra osobiste; są to:
dobra sława - odpowiednik dobrego imienia, czci osoby fizycznej
nazwa - odpowiednik imienia i nazwiska osoby fizycznej
nietykalność pomieszczeń - w których znajdują się biura osoby prawnej; odpowiednik ochrony tzw. miru domowego (nietykalności mieszkania)
tajemnica korespondencji
sfera prywatności - na tej podstawie niedopuszczalne podsłuchiwanie, śledzenie i inne metody mające na celu uzyskanie informacji na temat tajemnic przedsiębiorstwa
C. Ułomne osoby prawne
= to są jednostki organizacyjne, które nie mają wprawdzie osobowości prawnej, ale na mocy przepisów szczególnych uzyskują zdolność prawną i prawo dokonywania określonych czynności prawnych (np. pozywania, zaciągania zobowiązań)
2. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
Zdolność prawna - oznacza zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Osoby fizyczne mają ją od urodzenia do śmierci, nie można jej człowiekowi odebrać ani jej ograniczyć. Osoby prawne nabywają ją z momentem nabycia osobowości prawnej.
Zdolność do czynności prawnych - oznacza zdolność do nabywania praw i zaciągania obowiązków w drodze samodzielnie dokonywanych czynności prawnych. Osoby prawne nabywają ją w momencie nabycia osobowości prawnej. Osoby fizyczne pełną zdolność do czynności prawnych nabywają w momencie uzyskania pełnoletności (18 lat; w przypadku kobiet, które wyszły wcześniej za mąż za zezwoleniem sądu - od momentu zawarcia małżeństwa, czyli najwcześniej od 16 r.ż.). Wcześniej natomiast - od 13. r.ż. - osoby fizyczne mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
3. Warunkowa zdolność prawna nasciturusa
nasciturus - mający się urodzić, dziecko poczęte, ale jeszcze nie urodzone
zdolność prawna przysługuje osobie fizycznej od urodzenia, nasciturus jednak może nabywać prawa podmiotowe; ich nabycie jest „zawieszone” do momentu narodzin dziecka, a staje się skuteczne pod warunkiem jego żywego urodzenia
do momentu urodzenia się dziecka jego prawa podmiotowe nie mogą być wykonywane, ale jedynie zabezpieczane.
4. Ograniczenia zdolności do czynności prawnych
Czynniki ograniczające lub wyłączające zdolność do czynności prawnych osób fizycznych:
wiek - brak zdolności do czynności prawnych do 13 r.ż, od 13 r.ż. ograniczona zdolność do czynności prawnych, od 18. r.ż. pełna zdolność do czynności prawnych (proszę pamiętać o wyjątku dotyczącym kobiety zawierającej małżeństwo za zgodą sądu po ukończeniu 16, ale przed ukończeniem 18 roku życia)
ubezwłasnowolnienie całkowite:
przesłanki: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności narkomania lub pijaństwo występujące w takim stopniu, że uniemożliwiają danej osobie kierowanie własnym postępowaniem
orzeka je sąd wtedy, gdy wymaga tego interes danej osoby; osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych (tak samo jak dziecko)
ubezwłasnowolnienie częściowe - dotyczy osoby pełnoletniej, której stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw; osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych - konsekwencje:
osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych nie może dokonywać niektórych, wyraźnie wskazanych w przepisach czynności (np. nie może sporządzić testamentu) - a jeżeli ich dokona, są one nieważne;
do dokonania pewnych czynności prawnych przez taką osobę potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego - chodzi tu generalnie o czynności tzw. rozporządzające i zobowiązujące (czyli takie, gdzie dana osoba wyzbywa się jakichś swoich praw, np. sprzedaje dom itp. albo zaciąga jakieś zobowiązanie);
osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych mogą natomiast swobodnie dokonywać innych czynności niż rozporządzające lub zobowiązujące, a także czynności o tym charakterze, jeżeli są one umowami powszechnie zawieranymi w drobnych bieżących sprawach życia codziennego;
osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych może rozporządzać swoim zarobkiem (jeżeli sąd tego nie ograniczy) oraz dysponować rzeczami oddanymi jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku (np. może wydawać swoje kieszonkowe na dowolny cel itd.)
może też zawierać umowy o pracę, o ile taka umowa nie sprzeciwia się jej dobru.
Brak zdolności do czynności prawnych - konsekwencje:
czynności prawne dokonane przez taką osobę są nieważne - chyba że chodzi o umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
w imieniu takich osób czynności prawnych dokonują ich przedstawiciele ustawowi.
5. Czynności prawne
są to skonstruowane przez system prawny czynności konwencjonalne podmiotów prawa, wywołujące skutki prawne określone w ich treści.
Niezbędnym i podstawowym elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli - ono właśnie określa treść czynności prawnej. Oświadczenie woli nie musi być wypowiedziane wprost czy napisane - może wynikać z okoliczności, być dorozumiane (czyli złożone w sposób konkludentny - np. wzięcie towaru z półki w sklepie i podejście z nim do kasy jest oświadczeniem woli zawarcia umowy sprzedaży ze sprzedającym, skasowanie biletu w autobusie jest dorozumianą formą oświadczenia woli zawarcia umowy przewozu itd.).
Wybrane rodzaje czynności prawnych:
jednostronne, dwustronne i wielostronne - w zależności od tego, ile oświadczeń woli jest potrzebnych do ich dokonania (proszę przygotować przykłady)
między żyjącymi / inter vivos i na wypadek śmierci / mortis causa (przykłady)
Prawo rzeczowe
1. Pojęcie „rzeczy”
rzeczami są przedmioty materialne mające charakter samoistny, tzn. na tyle wyodrębnione, że mogą stanowić samodzielny przedmiot obrotu (tzw. dobra samoistne)
chodzi tu tylko o rzeczy już istniejące i mające zindywidualizowany charakter (inaczej niż w przypadku praw obligacyjnych, które mogą dotyczyć rzeczy jeszcze nie istniejących - np. można zawrzeć umowę o dzieło, a więc dotyczącą czegoś, co jeszcze nie istnieje i dopiero powstanie, np. ubranie)
Nie są rzeczami:
wszelkie dobra niematerialne (np. utwór literacki czy muzyczny)
prawa (np. prawo własności, prawa autorskie)
energie (np. prąd)
złoża minerałów (ale skonkretyzowana ilość, np. tona węgla - to już rzecz)
res omnium communes (woda „w naturze” - nie w butelce, powietrze itd.)
zwierzęta (zob. ustawa z 1997 r. o ochronie zwierząt).
Nie są też rzeczą zwłoki ludzkie i ich części (chyba że chodzi o preparaty przygotowane dla celów badawczych).
2. Nieruchomości i rzeczy ruchome
nieruchomość = część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności (nieruchomość gruntowa), a także budynki trwale związane z gruntem lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (czyli lokale - dzielą się na mieszkalne i użytkowe)
podstawową zasadą dotyczącą nieruchomości jest zasada superficies solo cedit (to, co zostało w sposób trwały połączone z gruntem, podziela los prawny gruntu);
problem granic własności nieruchomości - czy obejmuje ona też to, co jest pod powierzchnią ziemi i to, co ponad?
granice te wyznacza „społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu”
Prawo geologiczne i górnicze wyznacza granicę, do której nieruchomość „podziemna” jest jeszcze własnością właściciela powierzchni gruntu, a poniżej tej granicy - stanowi własność Skarbu Państwa, który może korzystać w sposób wyłączny z zawartych w niej złóż kopalin
górną granicę nieruchomości wyznacza Prawo lotnicze, które zakazuje zbyt niskich lotów nad nieruchomościami
ruchomości = rzeczy nie będące nieruchomościami (definicja przez negację)
3. Pełne i ograniczone prawa rzeczowe
pełne prawo rzeczowe - dające pełnię władzy nad rzeczą; takim prawem jest prawo własności
ograniczone prawa rzeczowe - dające uprawnionemu tylko jakiś wycinek władzy nad rzeczą, tylko jakieś konkretne, wyraźnie wskazane w ustawie uprawnienia, z których wolno mu korzystać.
4. Katalog ograniczonych praw rzeczowych
(zasada numerus clausus / zamkniętej listy ograniczonych praw rzeczowych)
Użytkowanie - prawo do korzystania z cudzej rzeczy (używania jej i pobierania z niej pożytków)
Służebności (gruntowe i osobiste)
Spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, do lokalu użytkowego i prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
Zastaw - jest to zabezpieczenie wierzytelności na rzeczy ruchomej
Hipoteka - jest to również forma zabezpieczenia wierzytelności (pieniężnych), ale na nieruchomości.
5. Własność i posiadanie
Własność - pełne władztwo nad rzeczą, obejmujące:
prawo korzystania z rzeczy - a więc prawo posiadania rzeczy, prawo używania rzeczy, prawo czerpania pożytków i przychodów z rzeczy oraz prawo do dyspozycji faktycznych rzeczą (np. przetworzenia rzeczy, zużycia, zniszczenia)
prawo rozporządzania rzeczą - uprawnienie do wyzbycia się własności rzeczy (sprzedanie, darowanie komuś rzeczy, przepisanie jej w testamencie itp.) i prawo do obciążenia rzeczy (ustanowienie na niej ograniczonego prawa rzeczowego albo wynajęcie rzeczy lub jej wydzierżawienie)
Ponieważ własność jest prawem o charakterze bezwzględnym, wszystkie inne podmioty mają obowiązek respektować te uprawnienia właściciela i ich nie naruszać (nie można np. właścicielowi zabronić sprzedania jego rzeczy albo wynajęcia)
Posiadanie - faktyczne władanie rzeczą:
samoistne - gdy dana osoba włada rzeczą jak właściciel (mimo że nie jest właścicielem)
zależne - posiadacz włada rzeczą na podstawie ograniczonego prawa rzeczowego (np. użytkuje daną rzecz).
Posiadanie może, ale nie musi wynikać z prawa własności, jednocześnie właściciel niekoniecznie musi posiadać daną rzecz. Różnica między posiadaniem a własnością polega na tym, że własność jest prawem, posiadanie natomiast - stanem faktycznym (chociaż też podlega ochronie sądowej - w przypadku naruszenia posiadania możliwe wszczęcie procesu posesoryjnego). Z faktu posiadania jakiejś rzeczy przez określony czas wynika możliwość nabycia własności tej rzeczy w drodze zasiedzenia.
Prawo zobowiązań
1. Stosunek zobowiązaniowy / obligacyjny
jest to rodzaj stosunku cywilnoprawnego o charakterze względnym, a więc łączącym jedynie indywidualnie oznaczone podmioty, które ten stosunek zawarły. Jego podmioty to wierzyciel i dłużnik, przedmiotem stosunku obligacyjnego jest świadczenie, a treścią prawa i obowiązki stron, czyli - odpowiednio - wierzytelność i dług.
2. Pojęcie świadczenia
jest to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela; może polegać na jakimś określonym działaniu albo zaniechaniu.
Istotna w praktyce jest różnica w świadczeniach w tzw. umowach rezultatu i umowach starannego działania: w umowie rezultatu świadczeniem jest osiągnięcie pewnego z góry określonego efektu (np. umowa sprzedaży, umowa o dzieło), a w umowie starannego działania świadczeniem jest samo określone zachowanie się dłużnika, niezależnie od tego, do jakich skutków doprowadzi.
3. Strony stosunku zobowiązaniowego
Dłużnik - to osoba zobowiązana do określonego zachowania się względem drugiej strony / innych stron stosunku zobowiązaniowego. Co do zasady dłużnik odpowiada za swoje zobowiązanie całym swoim majątkiem (tzw. odpowiedzialność osobista). Obowiązki dłużnika określa się jako dług.
Wierzyciel - osoba uprawniona do żądania od dłużnika (zobowiązanego) określonego w treści stosunku obligacyjnego zachowania się lub zaniechania. Uprawnienia wierzyciela to wierzytelność.
4. Źródła stosunku zobowiązaniowego
Czynność prawna - przede wszystkim umowa (ale też niekiedy jednostronne czynności prawne, np. przyrzeczenie publiczne)
Czyn niedozwolony / delikt - wyrządzenie komuś szkody będące źródłem, a nie konsekwencją istnienia stosunku obligacyjnego (np. zniszczenie czyjegoś mienia, spowodowanie rozstroju zdrowia i narażenie w związku z tym na koszty leczenia itd.)
między stronami takiego stosunku zobowiązaniowego nie było wcześniej żadnej umowy, ale sam czyn niedozwolony sprawia, że zawiązuje się między nimi stosunek obligacyjny, w którym poszkodowany jest wierzycielem i ma prawo domagać się odszkodowania od sprawcy, który staje się jego dłużnikiem
czyn niedozwolony nie musi być zawiniony, możliwa jest też odpowiedzialność na zasadzie ryzyka
Akt administracyjny
Konstytutywne orzeczenie sądowe.
5. Odpowiedzialność dłużnika
Odpowiedzialność kontraktowa / ex contractu - ponosi ją strona stosunku obligacyjnego powstałego na podstawie umowy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, przez co druga strona stosunku obligacyjnego poniosła szkodę (bo nie uzyskała jakiejś korzyści, mimo że miała ją uzyskać); szkoda zostaje wyrządzona w ramach już istniejącego stosunku zobowiązaniowego
Odpowiedzialność deliktowa / ex delicto - wynikająca z faktu, że wyrządziło się komuś szkodę czynem niedozwolonym.
LITERATURA DO WYKŁADU:
cześć ogólna prawa cywilnego: Z. Radwański, Prawo cywilne - część ogólna, jak najnowsze wydanie
prawo rzeczowe: J. Ignatowicz, Prawo rzeczowe, jak najnowsze wydanie
prawo zobowiązań: Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania - część ogólna, jak najnowsze wydanie