Rok 4 sem 7 STAR TESTAMENT
1.PRZEDSTAW ISTOTĘ GRZECHU PIERWSZYCH LUDZI
Oryginalny tekst hebrajski mówi o owocu. Jabłko pojawiło się w przekładzie łacińskim gdyż słowo malum oznacza jabłko i zło. Owoc należy rozumieć jako symbol zła. Drugim źródłem nieporozumień jest hebrajskie słowo jada tłumaczone jako poznanie, oznacza poznanie w sensie czynnym. Poznanie dobra i zła to ich praktykowanie oraz podporządkowanie swojej władzy. Ludziom chodziło o próbę zapanowania nad dobrem i złem oraz o decydowanie co jest dobre a co złe dla nich. Nie chodzi tu o umiejętność odróżniania dobra od zła ale przeciwnie o przesunięcie granicy między nimi o moralną samowolę. Byli nieposłuszni Bogu w sprawie najbardziej zasadniczej-nie chcieli uznać dobra za dobro a zła za zło. Mogło się to łączyć z nadzieja uzyskania wszechwiedzy opanowania całej mądrości. Dobro i zło oznacza całą rzeczywistość. Zerwanie owocu to obraz przywłaszczenia sobie drzewa-prawo do owoców miał właściciel sadu. Słowo drzewo oznacza zasadę, fundament, pierwiastek. Pierwsi ludzie próbowali zapanować nad samym fundamentem dobra i zła. Decydowanie o dobru i złu, pozwala sobie na czynienie zła Tylko Bóg może ustalać co jest dobre a co złe. To Bóg jest źródłem prawa moralnego. Prawo moralne nie jest czymś co wymyślił Bóg a potem narzucił ludziom. To on jest źródłem i normą dobra. Dobro to Bóg dlatego nikt nie może nazywać dobrem czegoś co nie pochodzi od niego. Nie jest możliwe aby dobro było złem. Próba zapanowania nad dobrem i złem jest wystąpieniem przeciwko Bogu, odcięciem się od niego. Postawa moralnej samowoli uniemożliwia życie w raju. Opis wskazuje na wewnętrzną naturę zła, a nie jakiś zewnętrzny ,jednorazowy przejaw. Samowola moralna może przejawić się w konkretnym czynie ale może to być zmiana wewnętrzna np. Odrzucenie w myśli Boga jako źródła dobra i sędziego zła oraz postawienie siebie na jego miejscu.
Obraz grzechu pierworodnego przypomina obraz mityczny. Zaraz po popełnieniu „otworzyły się im oczy i poznali, że są nadzy” - w sensie nędzni, rozpoznają swój wstyd i nędzę; chowają się przed Bogiem, im więcej grzeszymy tym bardziej chowamy się przed Bogiem, udajemy, że Go nie ma; zasłaniają swoją nagość, chowają, ukrywają swój wstyd i nędzę; Bóg szuka - symbol: zawsze szuka grzesznika nie opuszcza go; mężczyzna zapytany o grzech spycha winę na kobietę a nawet na Boga: „kobieta którą przy mnie postawiłeś”, kobieta spycha winę na węża; Bóg przeklina węża - czołganie się brzuchem po ziemi, jest obrazem sytuacji szatana to kara za namowę do grzechu; Bóg wprowadza nieprzyjaźń; „zmiażdżyć głowę” = najważniejsza część ciała i „zmiażdżyć piętę” = mało ważna część ciała - czyli potomstwo niewiasty zwycięży węża - jest to PROTOEWANGELIA pierwsza Dobra Nowina: ledwo został popełniony pierwszy grzech, a Bóg już zapowiada zwycięstwo nad złem potomka niewiasty, potomkiem tym jest cała ludzkość, reprezentowana przez Jezusa; MARIOLOGIA STAROŻYTNA mówiła, że to Ona zmiażdżyła głowę węża czyli jakby zapowiedź bezgrzeszności Matyi w przeciwieństwie do Ewy. Ewa- Maryja, Adam - Jezus ANALOGIE.
2. ZNACZENIE TEOLOGICZNE POSTACI ABRAHAMA
Zmiana imienia Abrahamowi może być podyktowana tym że nie znano do końca oryginalnego imienia. Później nadano temu znaczenie teologiczne. Bóg zmieniając imię czyni człowieka kimś innym. Bóg żąda od Abrahama aby ten wyrzekł się bezpieczeństwa ziemskiego i udał się tam gdzie będzie zdany tylko na Boga. Dzieje Abrahama to odpowiedź na pytanie o początki Izraela. Jak każdy człowiek jest on potomkiem Adama i Noego a jednocześnie ich dziedzicem. Jest to pierwszy człowiek który po epoce zagubienia więzi z Bogiem usłyszał jego głos i odpowiedział wiarą. Stał się nowym praojcem jako ojciec wszystkich wierzących. Postać Abrahama i jego historia są łącznikiem między prehistorią biblijną która odpowiada na pytanie o początki ludzkości i prawdy powszechne a jego dziejami dotyczącymi konkretnego czasu historycznego w którym Bóg objawił się ludziom.
3. Kiedy izraelici opuścili Egipt? Skąd to wiemy?
„ Nastał faraon, który nie znał Józefa”- najprawdopodobniej nastała zmiana dynastii. Na ten temat są dwie hipotezy: a) rządy Hyksosów (1650-1550) - Józef trafił w czasie ich rządów i zrobił karierę. Izraelici przebywali wtedy w Egipcie do ok. 1200 r. Jest to błędna raczej teoria bo Biblia pominęła by ok. 300 lat z życia żydów. W Egipcie Izraelici byli do 100 lat maxym. b)1306 r. zmiana dynastii w Egipcie. Józet byłby w XIV w w Egipcie, Egipcie jego potomkowie byliby za następnych władców. Wskazuje na to fakt budowania miasta Ramses (takie imię przybierali władcy z tej drugiej dynastii). „Panował bardzo długo” pasuje to do Ramzesa II, który rządził ok. 60 lat. ( 1300-1240r.) Ramzes miał panowanie nad całym Kanaan Kankan dlatego nie mogli Żydzi iść do tego kraju. Po 1284 r. (bitwa pod Kadesz) Egipt stracił władzę nad Kanaanem. Wiąże się to też z wybuchem wulkanu ok. XV w.na wyspach greckich, wiatr wiał na południe, do Egiptu też doszła ta chmura i nie było nic widać na metr (plaga ciemności). Inne wskazówki nie sugerują na wiek XV, a po prostu zaczerpną autor biblijny pomysł z tego wydarzenia.Wejście do Kanaanu I Źródło pozabiblijne: notatka faraona ( Merenptak nazwa wątpliwa nie do rozczytania) który najechał w 1226 r i wyniszczył Izraela w kraju Kankan. Oznacza to że w tych latach był tam taki naród.
II Źródła archeologiczne: ok. XIII w. dostrzega się charakterystyczne zmiany. Wyżyny kananejskie są bezwodne i pojawia się nowy typ budownictwa - wioski rolniczo-pasterskie. Wynaleziono wapno, które służyło do konstruowania cystern (zbiorników) na wodę. Cysterny wkopywano w ziemię i umacniano kamieniami, woda taka nadawała się do picia. Wygląda na to, że ok. XIII w osiedlili się przybysze z innych terenów- Żydzi. III Daty królów: Dawid - 1000r. Co do sędziów można powiedzieć, że rządzili ok. XIw. Izraelici uważali umownie, że jedno pokolenie to 40 lat. Przypisuje się okresowi sędziów czas 12 pokoleń. Należy jednak przyjmować ok. 20 lat na pokolenie, a zatem od Dawida do osiedlenia się w Kanaanie byłoby ok. 200 lat (czas sędziów). Plus minus osiedlenie się w Kanaanie byłoby na 2-3 wieki przed rządami Dawida. Wyjście z Egiptu przyjmujemy na ok. 1280 a Kanaan 1240 r. (w przybliżeniu). Większość wskazówek jest ze sobą zbieżna, Izraelici zatem zachowali wiele wskazówek historycznie prawdziwych aby wiernie odtworzyć te czasy.
4. Objaśnij I przykazanie i zakaz nadużywania imienia Bożego w kontekście Izraelskim.
1- „nie będziesz miał cudzych bogów obok mnie” traktuje się to jako pierwsze przykazanie szczegółowe, chodzi oto aby czcić jednego i jedynego Boga, nie zapożyczać bogów z innych narodów stąd „cudzych”, bóg jest bogiem zazdrosnym. Przykazanie to skierowane jest do praktyk monoteistycznych. Dalej zakaz wykonywania obrazów - rozwinięcie przykazania i podobieństw Boga aby nie oddawać im pokłonów, Jahwe czczono bez wizerunków, stąd wykonywanie tych wizerunków było już aktem w kierunku kultu pogańskiego. Chodzi o obrazy i rzeźby. Nie będziesz miał cudzych ( obcych) Bogów przede mną (obok mnie). Jest to przykazanie co do kultu. Nie mówi, że innych bogów nie ma. Jednak zaznacza, aby czcić jednego Boga. Jahwe widzieli jako boga narodowego a obok czcili innego a tak nie można. Przykazanie zakazuje wielobóstwa.
2- „nie będziesz brał imienia Pana Boga na daremno”, „nie będziesz wzywał imienia Pana w błahych sprawach”, „nie będziesz posługiwał się imieniem Jahwe w złym celu”. Imię Jahwe oznacza istotę osoby. Lekceważenie imienia oznaczało lekceważenie tej osoby. Nadużyciami imienia Boga są np. zaklinanie się lub inne występki. Są jednak w biblii wskazania, kiedy można używać imienia Jego. Grzechy przeciwko drugiemu przykazaniu: fałszywe proroctwa, zaklinanie, złorzeczenia. Żydzi rozumieli jako zakaz wymieniania imienia Jahwe zastępowali je jako np. Adonai. Przykazanie dotyczy jednak czci Boga, każde określenie Boga jest jego imieniem. Trzeba więc mówić o sprawach Bożych z szacunkiem i prawdziwie. Głosząc nie prawdę znieważa istotę osobową Boga zniekształca Go. Pozytywnym jest mówienie prawdy.
5. PRZEDSTAW I OBJAŚNIJ II OPIS STWORZENIA LUDZI (RDZ. 2, 4B-25)
Autor łączy obie tradycje (P i J), dał obraz bardziej złożony i trzeba odczytywać je całościowo nie wyrywać z kontekstu. Stworzenie człowieka sprowadza się do jednego zdania: „ Bóg ukształtował człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia”. Człowiek jest prochem, który jest sproszkowaną ziemią. Proch jest przybliżeniem pojęcia materia, czyli człowiek jest osobą materialną. Ukształtował = ulepił. Człowiek sprzeciwiający się Bogu. Czy człowiek może spierać się ze Stwórcą, jak garnek z garncarzem. Człowiek stoi o wiele niżej od Boga, który tchną w niego tchnienie życia. Przez ten „ powiew” człowiek stał się istotą żywą i „ mówiącą”. Życie i myślenie to czynniki rozumne. Niby ukształtowany, człowiek został pośrednio, bo jest materią. Stworzenie człowieka odnosi się do ludzkości. Natury człowieka: materia ożywiona tchnieniem. Tak człowiek został umieszczony w ogrodzie. Ogród dla i wokół człowieka również rośliny są dla niego. Centralnym drzewem jest drzewo życia: pierwiastek, który człowiek podtrzymywał i został mu dany. To dar Boga dla człowieka niejako z zewnątrz. Owoce z tego drzewa podtrzymywały go przy życiu. Ogród jest obrazem szczęśliwego życia. Obfitość wody: cztery rzeki wypływały z ogrodu (liczba kosmiczna). Eden jako raj i matka wszystkich wód skąd wypływały cztery rzeki: Nil, wody Arabii, Mezopotamii, z Tygrysem i Eufratem (w Biblii ich się nie tłumaczy). Człowiek spotyka inne stworzenia, ale nie są one dla niego wystarczającym towarzystwem. Nie są one jemu równe. Zna ich naturę, bo nadaje im imiona. Panuje nad nimi. Człowiek podobny do Boga: tchnienie życia. Człowiekowi służą tez inne stworzenia: drzewa dają mu owoce, zwierzęta mu służą. Gdy człowiekowi usunął, wyjął z boku żebro i stworzył kobietę to nie była ona stworzeniem wtórnym. ”Kość z moich kości” -tożsamość natury, „ciało z mego ciała” - są tego samego rodzaju. „Żebro” - kość najbliższa sercu. Serce w Biblii symbolizuje umysł. W dawnym j. Mezopotamii, j. Sumerów, słowo życie i żebro są bardzo podobne. Symbolizowałoby to stworzenie kobiety z życia mężczyzny,
lub funkcja kobiety w przekazywaniu życia. Jak Adam oznacza człowieka tak Ewa (hebr. Hawwa -imiesłów zwrotny od formy sprawczej żyć, żywić). Pl. Życie (1. Kobieta - życie, żywa - gr. Zoe). Kobieta - przekazuje nowe życie. „Dlatego porzuca mężczyzna … i łączy się z żoną… są jednym ciałem.” I pierwsza para ludzka była pojmowana jako małżeństwo. „Dlatego nazywa się mężatką (iszsza), bo jest wzięta z męża (isz). Słowo mężczyzna i kobieta pochodzą od jednego rdzenia tematu, tylko końcówki się zmieniają. „…i staja się jednym ciałem” - chodzi o życie płciowe, żyją jako małżeństwo.Pierwszy opis - na końcu jest człowiek. Drugi opis - rzeczy świata pojawiają się wokół człowieka.
6. PRAWDZIWE ZNACZENIE I FUNKCJE GENEALOGII W RDZ
Biblia zawiera wiele rodowodów, przy czym bywają to zarówno historyczne wykazy przodków, jak symboliczne. Ogólnym, powszechnym celem rodowodu jest pokazanie związku między osobami. Wyliczenia potomków pierwszych ludzi służą powiązaniu obecnej ludzkości z jej początkami. Genealogie rodowe i plemienne służą udowodnieniu pokrewieństwa, genealogie królów i kapłanów - ich prawowitego pochodzenia. Na tej zasadzie genealogia prowadząca od Adama do Abrahama, „ojca wierzących”, którą zawiera Rdz., służy powiązaniu Izraelitów i wszystkich ludzi wiary ze sprawiedliwymi z dawnych czasów i pierwszymi ludźmi. Każdy z nas jest potomkiem Adama i Noego, ale podanie jego rodowodu czyni go jakby ich dziedzicem. Biblijne rodowody na sposób obrazowy przedstawiały powiązania między ludźmi i epokami. Genealogia stanowi rodzaj łańcucha łączącego czasy pierwotne i epokę biblijną, historyczną. Miała unaocznić, że czytelnik Biblii przez swoje pochodzenie jest zakorzeniony w początkach ludzkości.
7. Kim byli historycznie patrząc przodkowie Izraela?
Przodkowie pochodzili z Mezopotamii.[życie koczownicze, zwyczaje prawne, religia patriarchów] Abraham pochodził z Ur Chaldejskiego (miasto starożytne, liczyło około 100 tyś mieszkańców). XVIII - XVII przed Chr. to czasy patriarchów. Napływ ludności aramejskiej, zniszczyły kulturę polityczną lecz zasymilowały się kulturowo w wierzeniach, obyczajach. Do tych aramejskich plemion należał Abraham. Wywędrował on ze swoim ojcem Terachem szlakiem wzdłuż rzeki Tygrys (Chiddekel) do Haramu i dopiero tam otrzymał powołanie od Boga. Abraham znał język pra-aramejski , zwyczaje i wierzenia semickie. Patriarchowie prowadzili życie koczownicze. Koczownicy żyli na skrajach ziemi cywilizowanej. Sprzedawali mieszkańcom miast swoje wyroby a kupowali od nich potrzebne narzędzia. Abraham najpierw osiedlił się w Sychem, dopiero później przywędrował do Hebronu. Opis z Rdz wskazuje na historyczne pochodzenie narodu, świadczy o tym styl życia koczowniczego. Miastom Mezopotamskim zagrażały hordy HABITU [HAPIRU] - określenie grup koczowniczych. Prawa jakimi posługiwał się Abraham obowiązywały w Mezopotamii. Abraham chciał przekazać cały swój majątek swojemu słudze Eliezarowi, gdyż nie miał syna - było to praktykowane w prawie obowiązującym w Mezopotamii; szukanie żony w swoim rodzie, żeby zachować czystość rodową. Religia patriarchów - RODOWA, to nie był JHWH tylko `el - MONOLATRIA, nie wykluczali istnienie innych bóstw. EL - bóstwo semickie. Jozuemu objawia się EL BETEL; Hagar - EL ROI
8. JAKIE ZNASZ RODZAJE OFIAR IZRAELSKICH
Ofiara krwawa- żerowa(łac. Sacrificium) święta czynność świątynna powszechne zjawisko w religiach ówczesnych. Ofiara krwawa oznaczała: dar składany Bogu(w Grecji składano gorsze rzeczy a mięso zjadano); akt wspólnoty z Bogiem- część się pali a część się spożywa. Zabicie zwierzęcia odbywało się dramatycznie, dlatego zaczęło to być przeżywane religijnie, gdzie celem ofiary było jej zjedzenie, a to co gorsze spalano Bogu- jako akt wspólnoty. - olah- hebr. Wznosić się-ofiara całopalna-spalano całą ofiarę całe zwierze(krowe, owce, kozły)gr.holokaustos-całopalna oznaczała absolutny hołd wobec Boga. - zebah hebr. Ofiara krwawa; szelaminhebr.ofiara biesiadna i pojednania więż ,jedność-prawdopodobnie to ta sama ofiara. Oznaczała nawiązanie kontaktu z Bogiem, część spalano Bogu część przypadła kapłanowi, resztę spożywał sam ofiarujący z innymi(rodziną, sąsiadem).Same formy kultu są powszechne, podobnie fakt święta. - tada- hebr. Ofiara dziękczynna, gr.eucharistia- krwawa ofiara. - ofiary za grzechy-składający je nie spożywał ich. - aszam- ofiara za winy umyślne, przebłagalna. - hattat (odmiana słowa grzech)- grzechowa- ofiara za winy nieumyślne, za grzech przeciw Bogu. Ofiary bezkrwawe: - pierwociny-składanie pierwszych kłosów na ołtarzu - minhah- z wina i mąki -chleby pokładne- co tydzień przybytku umieszczano 12 chlebów i posypywana je kadzidłem - ofiary z kadzidła - spalono kadzidło na ołtarzu kadzenia i na blasze rozgrzanej
9. JAKIE BYŁY NASTĘPSTWA GRZECHU PIERWSZYCH LUDZI
- wąż - symbolizuje działanie szatana. W starożytności wąż kojarzył się z modrością i życiem (zrzuca skórę i się odnawia). Początkiem zła w człowieku jest podpowiedź szatana. Szatan (diabeł) - przeciwnik ludzi oskarżyciel. W księdze Hioba diabeł występuje jako anioł, który znienawidził człowieka i namawia go do złego, dlatego kara dla niego było usunięcie z nieba. Kobieta daje się namówić. Wąż pyta się niej: ”czy to prawda, że Bóg zakazał wam jeść owoców ze wszystkich drzew” - jest to wyuzdanie zakazu, Bóg jest przedstawiony jako tyran. Nie można nawet dotykać, patrzeć - tj. wyolbrzymienie. ”ludzie dzięki grzechowi zyskają, jak Bóg będziecie znali dobro i zło - tj. zawłaszczenie dobra i zła. Będziecie jak Bóg - tj. półprawda, cechą Boga jest określenie, co jest dobre, człowiek próbuje zająć miejsce Boga. Rola kobiety i mężczyzny w tym grzechu: długi opis namawiania kobiety i krótki kuszenia mężczyzny przez kobietę. W warunkach starożytnych jest to mało prawdopodobne, bo mężczyzna nie musiał słuchać kobiety. `Otworzyły im się oczy' - człowiek zna swój wstyd, nędzę i to chowa nawet przed Bogiem. Człowiek im bardziej grzeszy tym bardziej się chowa. Czyste serce symbolizuje uporządkowany umysł. „Gdzie jesteś - Bóg szuka grzesznika”.Podczas przesłuchania mężczyzna zrzuca winę na kobietę, a ta na węża. Przekleństwo na węża pewna degradacja. Wąż czołga się po ziemi i jest prześladowany przez ludzi: kontrast: głowa (najwyższy punkt ciała) - pięta ( najniższy punkt ciała). Potomstwo niewiasty - ludzkość, Jezus, który pokona zło - jest to protoewangelia. Mężczyzna - trud pracy na roli (w pocie czoła) - trud zdobywania środków do życia „ z prochu…” - skutkiem grzechu jest śmierć, proch = materialność; Bóg wypędza człowieka z Edenu, aby uprawiał ziemie, z której jest wzięty. Wypędzenie graniczyło z kara śmierci. Jeżeli człowiek odrzucił boga jako źródło Prawdy, to odcina się od źródła życia. Kara - następstwo winy. Kain - obawia się czy go zabiją na wygnaniu, choć innych ludzi nie ma. Model opowiadania istniał: motyw realizacji braci. Bóg przychylny Ablowi. Kain reaguje zazdrością i zabija brata, ( bo tamten ma Boże błogosławieństwo). Krewnego nie można było zabić, więc wypędzano.
10. STOSUNEK PIERWSZYCH ROZDZIAŁÓW RDZ DO MITOLOGII.
W mitologii znajdujemy następujące cechy wspólne z pierwszymi rozdziałami Rdz:-Księga rodzaju korzysta z mitologii, co do swojej formy literackiej;- Opisy stworzenia,grzechu i potopu znajdujemy w mitach pt. „Atrahasis”i „Enuma Elisz”;- W mitologi występuje wielobóstwo, natomiast natomiast Rdz. Monoteizm;- W mitach człowiek stworzony jest jako sLuga bogów;-Potop w mitach jest spowodowany zbyt dużą liczbą ludzi,tym, iż nie chcieli oni służyć Bogom;-Potop w sposób podobny do bibli ukazuje również poemat pt. „Gilgamesz”, podobne elementy: statek ratujący, wypuszczenie ptaków,w celu sprowadzenia osuszenia ziemi oraz ofiara dla bogów po ocaleniu);-W Gilgameszu mamy również podobieństwo z opisem stworzenia: wąż zabiera Gilgameszowi gałązke z drzewa życia
Należy odpowiedzieć sobie napytanie, czym są mity; czy są to tylko pogańskie baśnie o bogach i bohaterach?. Można stwierdzić, że są odpowiedzią obrazową na jakieś pytania. To mitologia na płaszczyźnie formy inspirowała księgę Rodzaju. W Biblii przyjęto jakieś obrazy z mitologii. Księga Rodzaju nie jest mitem, ale opowiadaniem odnoszącym się do mitu, ma jednak inną tezę. Mitologia stosuje pewien język obrazowy i symboliczny, którego dosłowne rozumienie byłoby powierzchowne lub chybione. Badacze laiccy próbują dowieść, że początek Rdz to przeróbka mitów z Mezopotamii, w ich oczach treść S. T. to przebrzmiała odmiana religii mitycznych. Synowie Boży i córki ludzkie - motywy mityczne: - „skrócenie” - życia ludzkiego do 120 lat nawiązanie do mitu Mezopotamskiego; - motyw herosów - boskiego pochodzenia. Przez połączenie tych mitów okazało się, że pokazane jest wielożeństwo. Synowie Boga; mogły to być osoby półboskie. Historia dzieje się w świecie ludzkim, na ziemi. Termin ten symbolizował aniołów otaczających Boga. Władcy - bóg nazywa króla swoim synem. Synami Boga są izraelici. Mogli być oni sprawiedliwymi ludźmi żyjącymi blisko boga. Skrytykowane jest wielożeństwo władców. Autor biblijny dokonuje w opisie stworzenia detronizacji bóstw pogańskich oraz demitologizuje siły przyrody. Przedstawia je jako rzeczy stworzone przez Stwórcę. Liczne elementy stworzenia świta były wymierzone przeciwko wierzeniom pogańskim. Myśl o stworzeniu wszystkiego przez jednego Boga jest na tle mitów nowa
11. Przedstaw i objaśnij opis przymierza na Synaju
W przymierzu ważną rolę odgrywają warunki - dekalog, władca zwiera przymierze z kimś mniejszym. Ustanawia i porządkuje relacje pomiędzy Bogiem, a ludźmi w różnych postaciach, było ono odnawiane. Przymierze określało życie narodu izraelskiego, dzięki temu Izrael został zdefiniowany. Opis przymierza podany jest w sposób przetworzony.
12. Objaśnij kwestię nieczystości i oczyszczeń w religii izraelskiej
Czystość nie ma wymiaru moralnego dla nas, w Dawnym Izraelu przenikała życie codzienne, sacrum - sfera święta, profanum - świecka, pospolita, według Izraelitów trzeba ręce obmyć aby jeść. Wszystko co ściągało człowieka do pospolitego stanu było zanieczyszczeniem: nieczyste pokarmy, dotykanie rzeczy nieczystych, nieczystości związane z chorobami, szczególnie skórnymi - trądem, nieczystości związane z życiem seksualnym, zwłaszcza podczas miesiączki (krew rzecz święta), nieczystość ma sens przenośny, pokarmy mleczne z mięsami - niemożna łączyć(koźlęcia mlekiem matki), obmycie części lub całego ciała, ubranie szat, czekanie aż nieczystość ustanie, czysty - zdolny do czynności sakralnych.
13. WYJAŚNIJ PORZĄDEK I TREŚĆ OPISU STWORZENIA ŚWIATA W 6 DNIACH (RDZ 1); POMINĄĆ TO, CO DOTYCZY LUDZI.
Stworzenia świata nie można odczytywać w rozumieniu nauk ścisłych. Opis biblijny powstał w czasach, kiedy te nauki nie istniały. Nie przedstawia wiec budowy stworzonego świata, ale skupia się na stwórczym działaniu Boga. W opowiadaniu o stworzeniu nie chodzi również o kolejność historyczną. Kolejność i treść stwarzania można wytłumaczyć następująco: - pierwsze 3 dni opisuja elementy świata, które jawią się jako nieruchome (1-światło i ciemność, 2-wody górne i dolne, 3-woda, ląd i rośliny). - kolejne 3 dni - odpowiadające trzem pierwszym - elementy ruchome. (4-słońce, księżyc i gwiazdy, 5-stworzenia wodne i ptaki, 6- zwierzęta i człowiek). Ujęcie stworzenia w 6 dni daje porządek i ład estetyczny (w dodatku 3 pierwsze dni odnoszą się jakby geometrycznie do 3 kolejnych). Opis taki wskazuje na rozumowanie przyczynowe autora. (zgodne z ówczesnym obrazem świata - ziemia w centrum). Opis sześciu dni stworzenia ma charakter hymnu pochwalnego na cześć Boga Stwórcy. Dodatkowo ład i harmonia zostały zaznaczone przez dodanie 7 dnia - co sprawiło że okres stwarzania był liczbą pełną i doskonałą. Bóg stwierdza 7 razy, ze co uczynił jest dobre.
14. PRZEDSTAW I OBJAŚNIJ RELACJĘ O WIEŻY BABEL
„Babel” oznacza nie wieżę lecz miasto, w którym tę wieżę budowano. Opowiadanie mówi więcej o mieście niż o wieży. Nazwa Babel powinna zostać przetłumaczona jako Babilon - jest to zwykłe określenie Babilonu, miasta i kraju w Mezopotamii. W innych miejscach w Biblii to słowo jest tłumaczone, tu zaś zostaje w oryginalnym brzmieniu, gdyż „wieża Babel” to zwrot przysłowiowy. W Babilonie wznosiła się wieża - schodkowa piramida, ze świątynią boga Marduka na szczycie. Jej ruiny dotąd istnieją. Odbudowana za króla Nabopolassara(625-605 przed Chr.) - miała około 100 m wysokości i 90x90 m u podstawy. Opowiadanie
biblijne wykorzystuje realia z Mezopotamii. Szinear to inna nazwa Babilonii. Z braku kamienia i surowca na wapno , wznoszono budowle z cegieł, łączone smolistą kopalną substancją w rodzaju naturalnego asfaltu. Miasta były duże i liczne - w wielu wznosiły się wieże-piramidy, z pogańskimi świątyniami na szczytach(jak babilońska). Ich wygląd i nazwy wskazują, że miały pozwolić na zbliżenie do zamieszkałego przez bogów nieba. Na temat wieży w Babilonie król Nabuchodonozor powiedział, że „jej szczyt współzawodniczy z niebem”. Takie roszczenia Babilończyków Biblia wprost krytykuje. Od str. historycznej opowiadanie jest błędne, gdyż Babilon stał przez wieki a wieża została ukończona. Biblia zaś mówi o zaprzestaniu budowy miasta i wieży i o rozejściu się mieszkańców. Uczeni widzą proces różnicowania się języków jako długotrwały. Raz jeszcze chodzi o pewien obraz, dla którego historyczny Babilon i kwestia języków były jedynie materiałem. Dzieje miasta z wieżą przedstawiają syntetycznie czasy początków ludzkości i mają wydźwięk symboliczny. Można sądzić że wzmianka o Babel stanowi dopisek, rodzaj komentarza do całości - znajduje się dopiero na końcu tekstu. Opowieść o wieży w nieokreślonym mieście z dawnych czasów autor skojarzył ze znaną mu wieżą bałwochwalczej świątyni pysznego Babilonu. Mogła przyczynić się do tego obserwacja, że w Babilonie można było spotkać ludzi różnych języków. Brzmienie Babel po hbr kojarzy się z czas balal - „zmieszał” → „Dlatego dano mu nazwę Bełkot, gdyż tam Pan zbełtał język mieszkańców owej ziemi.”- jest to gra słów. Po akkadycku Bab-ili znaczy „brama boga” - Babilon nie był jednak Boży!
Opowiadanie o wieży Babel ilustruje szkodliwość podziałów między ludźmi i widzi przyczynę ich rozproszenia w nieporozumieniach. Zostały one przedstawione jako skutek grzechu, który miał miejsce w nieokreślonej przeszłości, w czasach jedności mowy i woli. Opowiadanie mogło ilustrować grzech z początków ludzkości. Zamiar zbudowania wieży wyobrażał próbę dorównania Bogu. Ludzie chcieli o własnych siłach stać się wielcy. Zbudowania miasta oznaczał zamiar osiągnięcia autonomii politycznej. Zwieńczeniem wież były świątynie bóstw - taka wieża ozn. bałwochwalstwo, autonomię religijną, stworzenie sobie własnego miejsca kultu. Ludzkość chciała uniezależnić się od jedynego i prawdziwego Boga. Bóg karze ludzi pomieszaniem ich języków - to logiczne następstwo winy. Ludzie zerwawszy z Bogiem nie potrafią porozumieć się ze sobą, ludzie zaczynają się kłócić, nie potrafią zrealizować wspólnych zamierzeń. Bałwochwalstwo, porzucone miasto, poróżnieni i rozproszeni ludzie pokazują, czym staje się świat bez Boga!
15. Opis przybytku w Wj i jego interpretacja
Na pustyni sanktuarium dla Hebrajczyków był „Namiot Spotkania”. Jahwe spotykał się tu z Mojżeszem „twarzą w twarz”, udzielał Hebrajczykom przez Mojżesza instrukcji. Tradycja P podkreśla aspekt zamieszkania na stałe Boga wśród swojego ludu- symbolem Jego obecności był obłok, który okrywał namiot. Nie wiemy jak wyglądał „Namiot Spotkania” - relacja o jego konstrukcji(Wj 26,1-37) i wykonaniu pozostaje pod wpływem opisu świątyni i dlatego nie może być brana dosłownie. W namiocie znajdowała się ARKA- miejsce przechowywania tablic. W „Namiocie Spotkania” były także 2 ołtarze- jeden przed wejściem do namiotu, drugi wewnątrz przed arką. Był on uroczyście konsekrowany, a w Dniu Pojednania oczyszczany. Uprzywilejowanym miejscem ołtarza były rogi - wylewano na nie krew.
Z notatek: Bardzo szczegółowo świątynia jest w Wj. Dużo opisów „Namiotu Spotkania” jest już o późniejszej świątyni murowanej. Jest to prezentacja kultu z okresu po niewoli babilońskiej, ale wyidealizowanego. Często kult, kapłani obrzędy opisane są w sposób pozytywny. Brak modlitw, ale one są zawarte w Ps. Namiot na pustyni, który służył za świątynię zawierał Arkę Przymierza(arka= skrzynia) - były tam umieszczone tablice z 10 Przykazań, świadectwo= protokół przymierza z Bogiem.
16. OBJAŚNIJ PRZYKAZANIE TRZECIE (O ŚWIĘTOWANIU)
„Dzień święty święcić” - jest to przykazanie świętowania szabatu, czyli świętowania dnia 7, kiedy to Pan Bóg odpoczął po stworzeniu świata. Jednak w oryginale nie użyto słowa „szabat”. Szabat oznacza odpoczynek. Ten dzień powinien być szanowany i poświęcony Bogu. Istotą jest odpoczynek. Nakaz świętowania dnia nie identyfikuje go z sobotą z czasem nazwa odpoczynek stała się nazwą dnia.
17. PRZEDSTAW I OBJAŚNIJ PIERWSZY OPIS STWORZENIA LUDZI (RDZ 1)
1. Biblia o stworzeniu człowieka: „uczyńmy”- liczba mnoga niektórzy uważają, że to pozostałość po wielobóstwie. Ale chodzi tu o zamysł Boga. Bóg stworzył człowieka na swój obraz. Pierwotnie obraz i podobieństwo to „palaleizm”. Człowiek nie jest Boski, lecz podobny, naśladuje go: rozumność, duchowość, godność życia wiecznego.
2- Relacja do świata „niech panuje nad…” - jak Bóg panuje nad światem tak ma panować nad światem człowiek. Godność człowieka pojawia się jako ostatnia i jest jakby ukoronowaniem całego dzieła Bożego. Cała ludzkość otrzymuje świat, jest powierzona ludziom przez Boga, przez co mają większą wartość. Człowiek został stworzony przez Boga i jest do niego podobny. 3- Płodność (różnica płci i płodność należą do natury człowieka). Rozróżnienie płci a nie konkretnych osobników. Płodność - nie chodzi o kult płodności, ale ludzkość ma jako całość zaludnić świat. Człowiek znajduje się niejako w 3 relacjach: a) do Boga jest stworzeniem, b) do świata - ma panować nad nim - jest nadrzędny nad nim, otrzymał go od Boga. c) do drugiego człowieka - jest istotą męską i żeńską (bliskość płodność i panowanie nad światem.
18. W jaki sposób i kiedy powstał pięcioksiąg
Na początku myślano ze powstał na początku V wieku a jego autorem był Mojżesz. Jednak ślady wskazują inaczej gdyż był czytany już w III wieku i wtedy został przetłumaczony na język grecki. Grecy zaczęli się rozwijać podbili Persję, żydzi byli wtedy w krajach sąsiadujących i zaczęli przechodzić na stronę grecką przez to zaczęto tłumaczenia pism na grecki. Pierwsza wzmianka o prawie pojawia się w 2 księdze Królewskiej, reformy Jozjasza w tedy to znaleziono w świątyni zwój prawa. Prawo tożsame lub bliskie do Pwt. Pięcioksiąg - około V wieku jeżeli przyjmiemy że wiadomości na temat prawa w Ezd. Dotyczą pięcioksięgu. Oni przybyli z wygnania. Wróciwszy do Jerozolimy zaprowadzili nowy ład zgody z tradycją. Około 400 roku ogłoszono pięcioksiąg jako prawo obowiązujące. Wprowadzenie prawa jest początkiem Kanonu. Nie było jeszcze zbioru Ksiąg Świętych. Potem pojawiły się kodeksy prawne (cząstkowe). Pięcioksiąg był traktowany jak dzisiejszy kanon. Od zamknięcia pięcioksięgu zaczęła się religia księgi (religia Izraela). Pismo święte zaczyna się po uformowaniu pięcioksięgu. Celem jednak pozostaje prawo.
Pięcioksiąg- jeden z utworów podzielony na 5 tematów(Rdz, Wj, Kpł, Lb,Pwt) inaczej Pentateuch (zestaw 5 pudełek). W tradycji żydowskiej nazywa się Torą (prawem). W znacznej części są tam przepisy prawne. Te księgi zostały ułożone jak podręcznik z „najnowszych czasów”. Kluczowe są tu wskazówki życia. Opowiadania mają charakter pouczający (walor przykładowo prawny) np. opowieść o Józefie lub Abrahamie. Pięcioksiąg opowiada o początku Izraela. Ma wydźwięk podobny do konstytucji - fundamentu prawnego. Nie tylko ciekawość historyczna, ale i aktualna (czego Bóg chce teraz od Izraela). Jako całość, to pouczenie dla Izraela.
19. Przedstaw i objaśnij zjawienie się Boga Mojżeszowi pod Hebronem
HOREB- góra Boża, ze względu na objawienie, tam ukazał się Mojżeszowi anioł Jahwe w płomieniu ognia ze środka krzewu. Pan kazał zdjąć Mojżeszowi sandały bo wchodzi na ziemię świętą. Bóg rzekł do niego, że jest Bogiem ojca jego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka, Jakuba, Jahwe przyszedł wyprowadzić lud do ziemi obiecanej opływającej w mleko i miód. Jestem który jestem. Mojżesz pasał owce swego teścia Jetro i doszedł do góry Horeb wtedy ukazał mu się anioł pański i przemówił do jego sam Pan, zastępujące imię Boga Jahwe. Krzak gorzał, a nie zgorzał. Podejdę aby się przyjrzeć, wtedy Pan zawołał nie zbliżaj się…Mojżeszu - powoduje uroczyste wezwanie, kapłani do świątyni wchodzili boso. Mojżesz zasłonił twarz, ba bał się spojrzeć na Boga. Imię - wiemy, kim ten ktoś jest, jestem, który jestem - słowo spokrewnione, bo Jahwe pochodzi od imiesłowu będący. Określenie najwyższego Boga, bóg który jest. Istotą Boga jest istnienie. Jest on obecny. Jestem z wami na miejscu.
20. OBJAŚNIJ PIERWSZE PRZYKAZANIE I ZAKAZ KULTU WIZERUNKÓW
„ nie będziesz miał cudzych ( obcych) Bogów przede mną ( obok mnie). Bóg jest Bogiem zazdrosnym. Innych bogów czcić nie należy. Jest to przykazanie, co do kultu. Nie mówi, że innych bogów nie ma. Jednak zaznacza, aby czcić jednego Boga. Jahwe widzieli jako Boga narodowego a obok czcili innego a tak nie można. Nikt nie zaprzecz istnieniu innych Bogów, ale dla nas istnieje tylko jeden „ słuchaj Izraelu Pan jest twoim Bogiem, Bogiem jedynym - Adonai Ehad” „nie będziesz czynił żadnych wizerunków”- zakaz wykonywania obrazów. Nie będziesz oddawał mi pokłonów zasadniczo Jahwe czczono bez wizerunków, nawet nie wymawiano jego imienia. - Obrazy, posagi- były aktem kultu pogańskiego, takie było przeznaczenie obrazów, wierzono, że w posągach, obrazach mieszkają bogowie. Zazdrość Boga wiąże się z zazdrości małżeńskiej. Bóg jest zazdrosny o Izrael tak jak mężczyzna o kobietę.; - karanie i błogosławieństwo. Błogosławieństwo przezwycięża karanie nie godziwych. Monoteizm Izraelski to była kropla w morzu. To przekazanie jako pierwsze jest najważniejsze. Było w tamtych czasach naruszane, bo czczono wielu bogów i służono im. Izraelici mieli pociąg do wielobóstwa.
21. JAKIE BYŁY PRZYCZYNY GRZECHU PIERWSZYCH LUDZI, ŹRÓDŁO POKUS
Grzech pierwszych ludzi zaczął się od momentu polemiki kobiety z wężem. Sam fakt rozmowy kobiety z wężem był „błędem”. Bóg umieszczając człowieka w Edenie - przyjemność daje im wszystko, czego im potrzeba do życia. Stawia on tylko jeden warunek, ze, że wszystkich drzew (drzewo jako fundament), ludzie mogą spożywać owoce, lecz z „drzewa dobra i zła” nie będą zrywać owoców. Nie było to jabłko. Jabłko jest tylko symbolem z łaciny, malum - zło, zerwanie oznacza nieposłuszeństwo względem Boga, oraz próbę przywłaszczenia sobie czegoś. Wąż zadając pytanie podchodzi kobietę mówiąc o „dotykaniu” Rozpoczyna się pomiędzy nimi dialog, skutkiem, którego kobieta zrywa owoc i daje skosztować mężowi. Człowiek chciał być jak Bóg znać dobro i zło. Wąż ukazuje ludziom, że nieposłuszeństwo może im przynieść korzyść. Człowiek odczuwa pokusę. Bóg sądzi ludzi wymierzając im kare. Wąż - symbolizuje szatana. Za karę będzie sie na brzuchu czołgał. Jego głowa zostanie mu zmiażdżona - Maryja - protoewangelia. Karą dla ludzi jest wypędzenie z raju. Kobieta będzie rodziła w bólach i będzie odczuwała pociąg do mężczyzny, mężczyzna w pocie czoła będzie pracował, aby zadbać o rodzinę.
22. OPIS POTOPU ( Objaśnij biblijną relację o potopie)
Opis w tradycji jachwistycznej i kapłańskiej. Są jakby wymieszane. Czekanie na potop 7 dni, znów 7 dni, 40 dni potopu 7 opadają i 7…łącznie około roku. Zalał całą ziemie:, czyli nie kule ziemską, bo tego nie znano, ale kraj. Autor znał mity mezopotamskie ( podobne opisy: poemat o herosie Gilgameszu, i poemat Atrahasis. To, co jest istotne dla interpretacji teologicznej potopu to autor zmienił. Do istniejących mitów autor dołożył swoją myśl. W opowiadaniu biblijnym jest jeden Bóg, jak w stworzeniu. W mitologii mogła to być zachcianka bóstw, bogom zagrażali ludzie, a tu przyczyną jest brak moralności ludzi. Jeden Bóg stawia przykazania ludziom i je egzekwuje. Ze smutkiem wymierza sprawiedliwą karę, pośrednio oznacza to zachętę do poprawy postępowania. Ludzie pochodzą w tej interpretacji od Noego ( zdeprawowani potomkowie Kaina). Noe reprezentuje ludzkość bardziej niż Kain. Rezultat potopu daje większą wagę zakorzenienia w Bogu i w posłuszeństwu Noe.
23. TREŚĆ I POCHODZENIE I GATUNEK LITERACKI OPISU PLAG EGIPSKICH
Plagi egipskie są karą Pańską zesłana na Egipt. Przygotowały uwolnienie od wszelkiej zewnętrznej zależności i obcego panowania. Całego obrazu plag egipskich nie można zinterpretować fałszywie jako sztucznego spiętrzenia niezależnych cudów wewnętrzna spójność i związek przyczynowo skutkowy, w którym już z pierwszej plagi wynika następna wskazuje na czysto naturalny proces, choć niekoniecznie trzeba tego dowodzić. Plagi: -wysoki poziom wód-czerwone zabarwienie wody spowodowane jest dużą ilością rozdrobnionej gliniastej gleby. Kolor ostał wzmocniony przez zawartość bakterii, które były przyczyn ą zapachu; -żaby - zostały zmuszone do wyjścia na ląd z powodu zatrucia ich środowiska naturalnego na skutek za 7 dni zdychały i rozkładały się; -komary- rozmnażały się w licznych bajorach, które zostały po powodzi; -zdychanie bydła zwierzęta zaraziły się wąglikiem z miejscach gdzie leżały żaby; -pryszcze- chodziło o wąglika skóry; -burze i grad w górnym Egipcie burze występowały rzadko, ale za to o każdej porze roku; -szarańcze po poprzedzającej wilgotnej zimie są szczególnie korzystne warunki rozwoju jaj. Wiatr wschodni gna te owady zwykle nad półwyspem Synaj z północy w dolinę Nilu; -ciemność chodzi zapewne o burze piaskową, jakie zdarzają się od marca do maja; -zabicie wszystkiego, co pierworodne- wydarzenie to leży poza tymi wszystkimi przyrodniczymi problemami.
24. JAKIE ZNASZ ŚWIĘTA IZRAELITÓW OPISANE W PIĘCIOKSIĘGU
Pierwszym i podstawowym świętem jest Szabat - jako dzień odpoczynku i dziękczynienia za dzieło stworzenia. Był to siódmy dzień tygodnia, dzień święty. Nie można było wykonywać żadnych prac, ani nawet przekroczyć odległości drogi szabatowej, czyli 1000 kroków. Ponadto Izraelici byli zobowiązani (przez prawo objawione im na górze Synaj) do potrójnej celebracji świątecznej. Te trzy podstawowe święta można zauważyć w każdej z ksiąg Pięcioksięgu (oprócz Rdz), lecz najściślej precyzuje je Pwt 16,1-17: Święto Paschy, Święto Tygodni i Święto Namiotów. Obowiązkiem było także pielgrzymowanie 3 razy w roku do miejsca, które wybierze Jahwe. W późniejszych czasach święta te związane były ściśle z pielgrzymowaniem do świątyni w Jerozolimie, i nabrały charakteru pielgrzymkowego. Jednakże geneza tych świąt wywodzi się z ich typowo rolniczego charakteru. Pascha - była nazywana świętem Przaśników, lub Massot. Było na początek żniw. Wtedy wypiekano chleb z nowych zbiorów, bez użycia kwasu, a więc przaśne chleby. Po wyjściu z niewoli egipskiej Pascha upamiętniała także to wydarzenie. Święto Tygodni (szabu'ot), także typowo rolnicze, ale pierwotne nazwy to Święto Żniw, albo Święto Pierwocin. Święto to zamykało okres żniw. Obchodzone było nazajutrz po siódmym szabacie od Paschy (50 dni, 7 tygodni). Znana także nazwa Pentekoste (pięćdziesiąt dni). Rytuał obejmował ofiarowanie dwóch chlebów z nowej maki, ale zakwaszonej. Święto Namiotów -. Było to radosne święto rolników na zakończenie zbiorów. Pierwotna nazwa to chag hassukkot (święto szałasów), nazwa wzięła się z tradycji budowania szałasów podczas zbioru płodów. Później zostało związane z historią zbawienia - mieszkaniem Izraelitów pod namiotami na pustyni, i została nazwa Sukkot. Wszystkie święta łączyły się ze składaniem ofiar, przede wszystkim pierwocin.
25. Objaśnij opowiadanie o śnie Jakuba w Betel
- piramida babilońska. Wysłannicy od Boga wchodzą i schodzą po schodach. Bóg na szczycie piramidy, się objawia i prezentuje
26. Przykazanie 3 w kontekście izraelskim
27. objaśnij opowiadanie o plagach egipskich od strony literackiej, historycznej i teologicznej.
28. Z JAKIMI OKOLICZNOŚCIAMI PÓŹNIEJSZEJ HISTORII IZRAELA WIĄŻE SIĘ EPIZOD ZE ZŁOTYM CIELCEM (nie chodzi o wydarzenie spod góry Synaj)
Złoty cielec - wykroczenia przeciw Bogu, bo nie wolno było robić podobizny Boga, bo nikt Go nie oglądał. Przymierze - sprawa kultu złotego cielca to pierwsza ze zdrad Izraela. Zastanawiano się na ile to opis historyczny a na ile wzorcowa historia zdrady Izraela. W Izraelu w państwie Pn. był taki kult. Powstały w Betel i Dan schizmatyckie sanktuaria, sanktuaria których postawiono złote cielce. Tutaj podobnie mamy kult jakiegoś byka. Byk - symbol siły, potęgi, wyobrażenie symboliczne. Znaczenie cielca - oznacza definitywne odrzucenie bałwochwalstwa. I tak dochodzimy do przymierza z Bogiem. Jest ono pewnym obrazem. Ludzie widzieli często przymierze na zasadzie nierówności między narodami i rodzinami (silny i słabszy). A zatem chodziło o pewien model relacji Boga do ludzi. Pamięć o przymierzu powracać będzie nieustannie (odnawianie, przestrzeganie).Mamy całą serię przymierzy ale to na Synaju ma szczególny charakter. Przez określenie relacji Boga do ludzi, Izrael został zdefiniowany. Przed przymierzem mówimy o przodkach a po nim już o Izraelu. Ma wymiar społeczny i religijny. Jest to naturalnie pewna interpretacja i zapis
29. Objaśnij od strony historycznej i teologicznej listę potomków Noego w Rdz 10
Ogólnym i powszechnym celem rachunku jest pokazanie związku między osobami. Wyliczenie potomków ma na celu wyjaśnienie pochodzenia obecnej ludzkości z jej przodkami. Genealogii służy pokazanie że każdy z nas jest potomkiem Noego podanie rodowodu jest niejako wskazaniem na dziedzictwo Noego. Abraham jest potomkiem Noego. Rodowód jest niejako łańcuchem ciągłości narodu na pochodzenie od danych przodków.
30. Gdzie podano w Biblii Dekalog? Co ta nazwa znaczy? Jakie są różne możliwości odnośnie do numerologii i podziału przykazań?
Dekalog odnajdujemy w księdze Wj Bóg objawił i przekazał je Mojżeszowi na Synaju. Dekalog - tłumaczy się jako 10 wypowiedzi, stwierdzeń lub dokładniej słów. Dekalog jest ułożony na styl starożytnego przymierza między mocniejszym a słabszym, rozbudowany jest o część etyczną, relacją między sobą. Jest przymierzem dyktowanym przez Boga ludziom wg ówczesnych zasad. Bóg przedstawia się ludziom tak jak oni to robią między sobą. Tablice z przykazaniami były przekazane tak jakby tam był sam Bóg. Przymierze boga z ludźmi wiązało się z nadaniem przykazań - jest to zapis układu między Bogiem a człowiekiem. Cała relacja do Boga przyporządkowana jest przykazaniom.
31. Pięcioksiąg nazywany jest też Prawem. Z czego ta nazwa wynikła, na co wskazuje ona w sferze historycznego oddziaływania pięcioksięgu oraz sferze jego interpretacji?
32. sens opowiadania o ofierze z Izaaka
Opowiadanie to miało swoisty charakter. Pan Bóg obiecał Abrahamowi potomka. Jego pierworodnym był Izmael ale był to syn niewolnicy Hagar. Natomiast jego „właściwym synem” (z Sary), był Izaak Abraham cieszył się niezmiernie że ma syna a Pan Bóg postanowił wystawić Abrahama na próbę i sprawdzić jego wiarę. Powiedział Abrahamowi żeby wziął Izaaka i złożył go w ofierze. Abraham był posłuszny poleceniom Boga. Wtedy gdy Bóg zobaczył że Abraham jest gotów poświęcić syna, Bóg nakazał mu żeby nie zabijał syna żeby zawarł z nim przymierze . obiecał mu że jego potomstwo będzie tak liczne jak gwiazdy na niebie. Główną treścią tego opowiadania jest fakt posłuszeństwa wobec Boga to że Abraham był w stanie poświęcić Bogu najdroższą mu osobę. Abraham zawierzył bogu wszystko co miał. Nie bał się stracić tego co ziemskie, bo wiedział że czeka go większa nagroda w niebie. Chodziło też o nie składanie Ofiar z ludzi.
33. problem interpretacji przykazania 9 i 10
W Wj „nie będziesz pożądał domu, żony bliźniego , ani żadnej jego rzeczy. Nie będziesz chciwie pragnął” jest wersją pierwotniejszą
W Pwt przykazanie to występuje jako dwa różne. Pożądać- można traktować bliskoznacznie do rabowania. To nie tylko grzech myśli, ale zamiar na drodze do realizacji. Można też przez to rozumieć spiskowanie i knucie. „Nie pożądaj żony bliźniego swego” oznacza zakaz próby zabrania komuś żony, prowokowania do rozwodu. Grecy uważali pożądanie jako zakłócenie życia moralnego. Pożądanie zakłóca wewnętrzny ład człowieka
34. wiara w Boga w religii patriarchów Izraela.
PRZYKAZANIE PIERWSZE
„Nie będziesz miał cudzych (obcych) Bogów przede mną (obok mnie).” Bóg jest Bogiem zazdrosnym. Innych Bogów czcić nie należy. To przykazanie odnosi się do kultu. Nie mówi, że nie ma innych bogów. Jednak nakazuje czczenie jednego Boga. Boga JAHWE widzieli jako Boga narodowego, ale obok czcili innych bogów. Przykazanie zakazuje wielobóstwa, oraz zakaz wykonywania obrazów Boga. Zasadniczo JAHWE czczono bez wizerunków- nie będziesz oddawał mi pokłonów. Obrazy były aktem kultu pogańskiego. Zazdrość Boga wiąże się z zazdrością małżeńską. Bóg jest zazdrosny o Izrael tak jak mąż o żonę.
DRUGIE PRZYKAZANIE
„Nie będziesz brał imienia Pana Boga na darmo”, „nie będziesz wzywał imienia Pana w błahych sprawach”, nie będziesz posługiwał się imieniem JAHWE w złym celu”. Imię JAHWE oznaczało istotę osoby. Lekceważenie imienia oznaczało lekceważenie tej osoby. Nadużyciem imienia Boga było np. zaklinanie się. Są w biblii wskazania, kiedy można używać Jego imienia. Grzechami przeciwko drugiemu przykazaniu są: fałszywe proroctwa, złorzeczenie, zaklinanie się. Żydzi zastępowali imię JAHWE imieniem Adonai. Przykazanie dotyczy czci Boga i każde określenie Boga jest jego imieniem. Trzeba, więc mówić o sprawach Bożych z szacunkiem i prawdziwie.
TRZECIE PRZYKAZANIE
Przykazanie świętowania szabatu: „dzień święty święcić”- szabat został zapowiedziany w 7 dzień po 6 dni stwarzania. W tym przykazaniu nie jest mowa o szabacie ale o uświęceniu siódmego dnia. Szabat oznacza odpoczynek. Ten dzień powinien być poświęcony Bogu i powinien być szanowany.
CZWARTE PRZYKAZANIE
„czcij ojca swego i matkę swoją abyś długo żył na ziemi danej przez Boga”
Przestrzeganiu tego przykazanie towarzyszyły błogosławieństwa np. dobrze będzie ci się powodziło. Czcij czyli posłuszeństwo, szacunek i opieka nad rodzicami. Zasada czci rodziców osadzona społecznie jako zasada powszechnie obecna to fundament przyszłych relacji między ludźmi. Możliwe jest karanie dzieci- kara ma służyć dobru dziecka- dziecko musi wiedzieć, że za złe czyny grozi kara. Dobre wychowanie sprawia, że nie naruszymy przykazań.
PIĄTE
„nie zabijaj”- dosłownie nie będziesz zabijał. W oryginale oznacza zbrodnie zabójstwa a nie zabijanie życia. Chodzi o zabijanie człowieka z jakichś pobudek jako czyn niemoralny- to nie dotyczy wojny. Kara za zabójstwo w starożytności była śmierć.
SZÓSTE
„nie cudzołóż” W starym Testamencie oznaczało zdradę małżeńską ze strony żony jak i współżycie z mężatką. W wypadku cudzołóstwa karą była kara śmierci jednak nie wiadomo czy była stosowana. Pokrzywdzony maż mógł zabić cudzołożnika lub obarczyć go grzywną. Nie cudzołóż oznaczało ochronę wartości małżeńskich.
SIÓDME
„nie kradnij” ochrona i prawo do własności
ÓSME
„Nie mów fałszywego świadectwa” rozumiane jako: nie będziesz opowiadał o bliźnim kłamstwa jako świadek w sądzie. Później rozwinięto to również na kłamstwa po za sądem.