Renata Ziemińska, Epistemologia wykład 9
POJĘCIE I TYPY SCEPTYCYZMU. ARGUMENTY I HIPOTEZY SCEPTYCZNE
Typowy sceptycyzm to teza, że wiedza nie istnieje i nie jest możliwa (w podobny sposób przedmiotem wątpienia sceptycznego bywa uzasadnienie).
Sceptycyzm
1.Teza 2.Postawa wątpienia
1.1 Fakt 1.2 Niemożliwość
1.1.1Globalny 1.1.2Lokalny 1.2.1Globalny 1.2.2Lokalny
Zwykły Iteratywny Zwykły Iteratywny Zwykły Iteratywny Zwykły Iteratywny
Teza sceptycyzmu zwykłego na temat globalnego faktu niewiedzy: Wiedza nie istnieje
Teza sceptycyzmu iteratywnego na temat globalnego faktu niewiedzy: Nie wiemy, czy cokolwiek wiemy
1.1.2.1 Teza sceptycyzmu zwykłego na temat lokalnego faktu niewiedzy, np. Nie istnieje wiedza na temat zewnętrznego świata, w dziedzinie etyki, na temat przeszłości itd.
1.1.2.2 Teza sceptycyzmu iteratywnego na temat lokalnego faktu niewiedzy, np. Nie wiemy, czy mamy jakąkolwiek wiedzę na temat zewnętrznego świata (w dziedzinie etyki..., na temat przeszłości itd.)
1.2.1.1 Teza sceptycyzmu zwykłego na temat globalnej niemożliwości wiedzy: Wiedza nie jest możliwa
1.2.1.1 Teza sceptycyzmu iteratywnego na temat globalnej niemożliwości wiedzy: Nie wiemy, czy wiedza jest w ogóle możliwa
1.2.2.1 Teza sceptycyzmu zwykłego na temat lokalnej niemożliwości wiedzy: Nie jest możliwa wiedza na temat zewnętrznego świata...etyki...przeszłości itd.
1.2.2.2 Teza sceptycyzmu iteratywnego na temat lokalnej niemożliwości wiedzy: Nie wiemy, czy jest możliwa wiedza na temat zewnętrznego świata...etyki...przeszłości itd.
Agnostycyzm „głosi zasadniczą niepoznawalność bytu, kiedy sceptycyzm poprzestaje na wykazywaniu faktycznej niedostateczności metod poznania. Agnostycyzm swoją tezę epistemologiczną uważa za pewną, sceptycyzm za powątpiewalną na równi z tezami rzeczowymi” (Dąmbska 1948b, s.246). Agnostycyzm jest zatem stanowiskiem radykalniejszym od sceptycyzmu zarówno co do treści (nie tylko kwestionuje ludzką wiedzę, ale sam byt uważa za niepoznawalny), jak i co do siły asercji (nie kwestionuje własnego stanowiska).
Sceptycyzm starożytny: pirronizm (Pirron z Elidy 376-286), akademizm (scholarchowie platońskiej Akademii Arkezylaos i Karneades, probabilizm), pirronizm młodszy (Agryppa, Sekstus Empiryk). Sceptycyzm Sekstusa polega na zawieszeniu sądu na temat rzeczywistego bytu; jest postawą a nie tezą. Argumenty przeciwko poznaniu zmysłowemu (wiosło zanurzone w wodzie wydaje się zakrzywione, okrągła wieża widziana z daleka wydaje się prostokątna, miód choremu wydaje się gorzki), rozumowemu (dedukcja zakłada w przesłankach to, co ma dowieść, popełnia petitio principii, wpada w regressus ad infinitum lub odwołuje się do poznania bezpośredniego, które zostało zakwestionowane), przeciwko możliwości kryterium prawdy. „ażeby rozstrzygnąć ów spór w sprawie kryterium, musimy mieć powszechnie uznane kryterium, przy którego pomocy moglibyśmy go rozstrzygnąć, ażebyśmy jednak mieli powszechnie uznane kryterium, musi być pierwej rozstrzygnięty spor w jego sprawie; w ten sposób rzecz popada we wzajemną kołowaciznę i znalezienie kryterium staje się niepodobieństwem, ponieważ z jednej strony nie pozwalamy im go sobie po prostu zakładać, a z drugiej, jeśliby chcieli osądzać kryterium przy pomocy kryterium, zapędzamy ich w nieskończoność” (Sextus Empiryk, Zarysy Pirrońskie, II, 20, s.68). „Wcale nie mamy zamiaru twierdzić, jakoby kryterium prawdy zgoła nie istniało, albowiem trąciłoby to dogmatyzmem” (II, 79, s.81). „Powstrzymaliśmy się od zawyrokowania, czy ono jest, czy też go nie ma” (II, 19, s.68)
Sceptycyzm średniowieczny: Argument z marności człowieka i wszechmocy Stwórcy.
Sceptycyzm nowożytny. Kartezjusz dodaje hipotezę snu i złośliwego demona, Hume kwestionuje istnienie podmiotu wiedzy (ja).
Sceptycyzm współczesny. Putnam i Nozick dodają hipotezę mózgu w pojemniku (inaczej: hipoteza złośliwego uczonego). Wyobraź sobie, że jakiś złośliwy choć zręczny uczony uczynił z Ciebie ofiarę eksperymentu. Twój mózg został oddzielony od ciała i umieszczony w pojemniku z odżywkami, które utrzymują go przy życiu. Zakończenia nerwowe Twojego mózgu połączono z komputerem, a ten wywołuje w nim (w Tobie) iluzję świata i własnego ciała. Całe Twoje doświadczenie jest sztucznie wywołane przez komputer. Skąd wiemy, że nasze doświadczenie nie jest taką iluzją?