WPROWADZENIE DO PSYCHOTERAPII - WYKŁAD 12 (19.01.2008)
TERAPIA PAR, TERAPIA RODZIN
Podejœcie psychoanalityczne
Wczesne relacje i to jak są odtwarzane w relacjach aktualnych, na poziomie nieœwiadomym
Wczeœniejsze związki jako emocjonalna matryca funkcjonowania
ważne: na ile związek jest rozwojowy?
Teoria relacji z obiektem
Charakterystyczne cechy związków:
- zdolnoœć do bliskiego, emocjonalnego kontaktu, bez lęku
- zaufanie
- tolerowanie niezależnoœci partnera
- umiejętnoœć znoszenia frustracji (œwiadomoœć, że wszystkie moje potrzeby mogą być zaspokojone)
- wychowanie dzieci bez rywalizacji, współpraca
- kontakty seksualne (bez lęku czy poczucia winy)
Jak powstają dorosłe związki? Jak je tworzymy?
- motyw œwiadomy
- motyw nieœwiadomy (potrzeba, aby partner był wyidealizowanym rodzicem; zaspokoił potrzeby wczeœniej niezaspokojone; z czasem motyw może zostać uœwiadomiony)
Może zadziałać system wzajemnych projekcji; wzajemne oczekiwania
Zaburzenia:
problem dyfuzji granic - zatarcie się granic np. między emocjami moimi a emocjami partnera; tracę dystans do partnera, nie jestem dla niego wsparciem (charakterystyczne na początku związku)
problem identyfikacji z różnymi rolami
przeżywanie satysfakcji bardziej w fantazjach niż w realnoœci
utraty, separacja
związki się zmieniają, rozwijają się, więc możliwe są także mechanizmy regresji i fiksacji
Dylemat: na ile pracować z parą, a na ile z indywidualnymi osobami?
stopień zaburzenia może sugerować terapię indywidualną zanim rozpocznie się terapię małżeńską
można wprowadzać elementy terapii indywidualnej; wtedy obserwuje się kryzysy w związkach
Cel terapii:
zmiana uwewnętrznionych obrazów
wycofanie projekcji własnych
urealnienie partnera
analiza przeniesień (są niezwykle intensywne)
Za granicą nazywa się to terapią par, w polskim systemie mówi się o terapii małżeństw.
Kwestia oporu - łatwy do zauważenia:
mówienie do terapeuty zamiast do partnera
żądanie terapii indywidualnej
unikanie konfliktowej kwestii w rodzinie (np. ujawnianie problemów depresyjnych zamiast agresji)
Koncepcja Bowena (lata 50te, 60te)
doœwiadczenia z pacjentami ze schizofrenią
symbiotyczne relacje matka - dziecko
objaw = przesadnie nasilony mechanizm, który wczeœniej był używany do utrzymania równowagi, służył za mechanizm adaptacyjny
Dwie sprzeczne tendecje: do odrębnoœci i do bycia razem; toczą ze sobą pewną walkę
Fuzja - rodzaj zlania się, jej zadaniem jest redukcja lęku; 1 osoba jest zależna, a niezależnoœć drugiej jest tylko pozorna; osoba zależna więcej inwestuje w związek, idzie na więcej ustępstw
Funkcjonowanie w fuzyjnym związku jest trudne; konieczne jest odcięcie emocjonalne, czasem wręcz ucieczka fizyczna, ale nie rozwiązują one problemu
Procesy te są transgeneracyjne; przechodzą stopniowo z pokolenia na pokolenie, nasilają się, aż fuzja przekształci się w psychozę
Przybieranie bardziej intensywnych postaw: myœlenie bez emocji, np. myœlenie dogmatyczne, autorytaryzm
Musi dojœć do dyferencjacji intelektu od emocji
Wymiar bliskoœci - np. dystans emocjonalny jednego z partnerów jako reakcja na zbyt dużą bliskoœć; potrzeba bliskoœci poza związkiem; wejœcie w konflikt
Dysfunkcja jednego z partnerów np. niepełnosprawnoœć
Dysfunkcja dziecka - triangulacja - para zamiast skupiać się na swoim związku przenosi uwagę na chorobę dziecka
WięŸ - jako wspólna przestrzeń psychiczna, duży element nieœwiadomy, daje ciągłoœć życia psychicznego rodziny; zmiany przez separacje, nowych członków itp.
pojawiają się w specyficznych okolicznoœciach
leczenie problemów poprzez bliskie więzi
czasem więŸ wytwarza się wokół jakiejœ traumy np. niezakończonej żałoby; tego typu więzi są nieuœwiadamiane, ale i doœwiadczenia niezwerbalizowane, co utrudnia pracę nad nimi
trauma jako to, co przeżywa jednostka, ale i oddziałująca na całą rodzinę
niektóre traumy są przemilczane, nigdy niezwerbalizowane
mogą być zablokowane potrzeby rozwojowe jednostki
na ile życie jednostek jest podporządkowane temu, co się dzieje w rodzinie
Teoria obiektów transgeneracyjnych - członek rodziny, który już nie żyje, a nadal funkcjonuje w rodzinie jako obiekt; taka osoba, o której się nie mówi, kiedy ktoœ o niej wspomni - wszyscy milkną, coœ w rodzaju ducha; zazwyczaj jest to członek rodziny, który złamał reguły czy przekroczył pewne normy np. był w więzieniu, został wykluczony, pił, ale tkwi w rodzinie
Mogą powstawać mity, np. postać oszusta, złodzieja, z którego matka jest dumna
Koncepcja koluzji Williego (w terapii par)
Koluzja - nieœwiadoma gra partnerów, która wynika z nierozwiązanego podstawowego konfliktu; wrażenie przeciwieństwa, teoretycznie sprzeczne role, ale się ze sobą zgrywają; silna koluzja partnerzy próbują rozwiązać swoje własne problemy w związku, jest to nierealne, więc doprowadza do frustracji
Zasada odgraniczania - powinny być jasne granice wewnątrz związku
- na początku: wewn. granica słaba, sztywna granica zewn
- w związkach z dużym ładunkiem lęku: sztywna granica wewnątrz, płynna na zewnątrz
Zachowania regresywno - dziecinne a progresywno - dorosłe - dobra naprzemiennoœć, zaburzenia, gdy partnerzy w tych zachowaniach sztywnieją
Zasada równowagi - przede wszystkim w poczuciu wartoœci własnej i partnera
Rodzaje koluzji (problem, gdy sztywne role)
a) koluzja narcystyczna - bycie jednoœcią, zlanie się; rola narcyza oraz narcyza - komplementarnego (1 - oczekuje, 2 - rezygnuje z siebie); trudnoœć w znoszeniu odrębnoœci, oboje są sobie potrzebni
b) koluzja oralna - wzajemna troska; rola matki i przybranego dziecka; niesienie pomocy, ale niskie poczucie własnej wartoœci u matki, uzależnienie od partnera regresywnego; dziecko korzysta, niekoniecznie daje coœ w zamian
c) koluzja analna - władza i kontrola; władca (lęk przed zależnoœcią i podporządkowaniem) i poddany (bierny, uzależnia się od władcy i władcę od siebie przez uległoœć)
d) koluzja falliczno - edypalna - potwierdzenie własnej płciowoœci; mężczyzna w roli doskonałego zdobywcy, bohatera; kobieta bierna, pasywna, tłumiąca męskie cechy
Nienawiœć - zwłaszcza u partnera regresywnego, związana z uzależnieniem, wynika głównie z rezygnacji ze swoich potrzeb, z jednej strony przerzucanie kontroli na partnera, z drugiej sabotaż
Partner progresywny - potrzebuje partnera regresywnego i złoœci go ta zależnoœć, ale też Ÿle znosi niezależnoœć od partnera
Wspólne, nieœwiadome fantazje dotyczące związku, odzwierciedlane w rozmowie
W partnerze odnajdujemy wyparte, nieakceptowane fragmenty siebie; wrażenie pasowania do siebie
Pojawienie się osób trzecich w każdej z tych koluzji najczęœciej służy obronie przed zbyt dużą bliskoœcią w związku lub rozładowaniu napięcia w relacji
W tego typu związkach zarówno wiernoœć jak i niewiernoœć może mieć podłoże neurotyczne
Podejœcie behawioralno-poznawcze
Elementy terapii rodzin
Teorie wymiany, bilans zysków i strat (z psychologii społecznej)
Zaburzenia: np. pozytywne wzmocnienia tracą swoją moc wzmacniającą, brak nowych wzmocnień; mechanizm awersyjnej kontroli (np. poprzez płacz, groŸby); trudnoœci w komunikowaniu się czy dawaniu wsparcia
Duża skutecznoœć w leczeniu zaburzeń seksualnych
Bardzo różne powody zgłaszania się na tego typu terapię
Cel: zmiana zachowania; czasem też restrukturyzacja nierealnych oczekiwań
Terapeuta nie może sugerować ani separacji ani pozostania w związku, w razie decyzji o separacji czy rozwodzie zamiast terapii może prowadzić mediacje
Podstawowe błędy w terapii par, rodzin:
Stronniczoœć - często sami uczestnicy próbują przeciągnąć terapeutę na swoja stronę
Rola sędziego
Pozwalanie na bardzo silne reakcje emocjonalne
nieuwzględnianie problematyki genderowej
Traktowanie par homoseksualnych na wzór heteroseksualnych
Specyfika terapii par homoseksualnych:
a) w Polsce - rzadko
b) kwestia kulturowa - role społeczne w takim związku; często szuka się w takim związku „mężczyzny” i „kobiety”
kwestia wiernoœci i życia seksualnego
związki mieszane: osoby homoseksualne pozostające w związkach heteroseksualnych
kwestia ujawnienia się, coming out
stygmatyzacja
więzi homoseksualne wokół traumy
relacje z rodzinami: na ile akceptują ich orientację oraz partnera